(Luận văn thạc sĩ) mối quan hệ giữa quy mô hoạt động và hiệu quả hoạt động kinh doanh của các ngân hàng thương mại tại việt nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC VIỆT NAM
TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG TP. HỒ CHÍ MINH

PHẠM ANH THƯ

M I QUAN HỆ GI A QU M
VÀ HIỆU QU HOẠT ĐỘNG

HOẠT ĐỘNG

INH DOANH CỦA

CÁC NGÂN HÀNG THƯ NG MẠI TẠI VIỆT NAM

UẬN VĂN THẠC SĨ

INH TẾ

TP. HỒ CHÍ MINH – NĂM 2016


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC VIỆT NAM
TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG TP. HỒ CHÍ MINH

PHẠM ANH THƯ

M I QUAN HỆ GI A QU M
VÀ HIỆU QU HOẠT ĐỘNG

HOẠT ĐỘNG

INH DOANH CỦA

CÁC NGÂN HÀNG THƯ NG MẠI TẠI VIỆT NAM

UẬN VĂN THẠC SĨ

INH TẾ

Chuyên ngành: Tài chính – Ngân hàng
Mã số: 60 34 02 01

N

ờ

ớn

n

o

ọ : TS.

HỒ AN CHÂU

TP. HỒ CHÍ MINH – NĂM 2016


i

ỜI CAM ĐOAN
M

Tôi cam

ệ

ệ
Vệ N

TS L H
N

ệ

,

K
L

TP. Hồ C

P

M n , năm 2016

m An T


ii

ỜI C M
T
T

,
H

N

Q

N

M

ệ
ệ

V

,

TS L H
S

,
,

,

,

,
TP. Hồ C

P

M n , năm 2016

m An T


iii

T M TẮT C NG TR NH
L

ệ

ệ
Vệ N

D

ệ

ệ

Vệ N

8 – 2014

FEM

K

ệ
NHTM
T
ệ
ệ

,

ệ

Vệ N

NHTM
ệ


iv

MỤC ỤC
ỜI C M

N ............................................................................................................ ii

T M TẮT C NG TR NH ...................................................................................... iii

DANH MỤC HÌNH ................................................................................................. vii
DANH MỤC B NG ............................................................................................... viii
DANH MỤC CÁC PHỤ LỤC ................................................................................. ix
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ...........................................................................x
CHƯ NG 1. ỜI N I Đ U .....................................................................................1
1.1 Tính c p thi t c
1.2 V

tài .........................................................................................1

nghiên c u ..................................................................................................2

1.3 M c tiêu nghiên c u ...............................................................................................2
1.4 Câu h i nghiên c u.................................................................................................2
15

ng và ph m vi nghiên c u..........................................................................2

16P

u ........................................................................................3

1.7. Nh

tài ...................................................................................3

1.8 K t c u c

tài ...................................................................................................4
1: ......................................................................................................4

K t lu

CHƯ NG 2. NH NG

UẬN C

B N VỀ M I QUAN HỆ GI A QUY

MÔ VÀ HIỆU QU HOẠT ĐỘNG CỦA CÁC NHTM ........................................6
1

lý lu n v quy mô ho

ng c a NHTM ....................................................6

2.1.1. Khái niệm ...........................................................................................................6
2.1.2. Các chỉ s
2.2. Hiệu qu ho

ng quy mô ho

ng c

i .................6

ng ................................................................................................7

2.2.1. Khái niệm ...........................................................................................................7
2.2.2. Các chỉ s

2.2.3. Các nhân t

ng hiệu qu ho

ng ............................................................9

n hiệu qu ho

ng c a các NHTM....................10

2.2.3.1. Nhóm nhân t khách quan ............................................................................10
2.2.3.2 Nhóm nhân t ch quan .................................................................................12
2.3 M i quan hệ gi a quy mô và hiệu qu ho

ng................................................13


v

lý thuy t v m i quan hệ gi a quy mô và hiệu qu ho
2.5 Tổng quan các nghiên c

ng .................14

c ..........................................................................17

2.5.1 Nghiên c u t i các qu c gia phát tri n..............................................................17
2.5.2 Nghiên c u t i các qu

n.....................................................19

2.6 Gi thuy t nghiên c u ..........................................................................................23
K t lu

: ....................................................................................................24

CHƯ NG 3. PHƯ NG PHÁP NGHI N CỨU ...................................................25
3.1 Mơ hình nghiên c u .............................................................................................25
3.1.1 Mơ hình nghiên c u g c c a Syafri, M (2012) ................................................26
3.1.2 Mơ hình nghiên c

xu t..............................................................................26

3.2 Các bi n nghiên c u .............................................................................................28
3.2.1 Các bi n ph thu c ............................................................................................29
3.2.1.1 Tỷ su t sinh l i trên tài s n (ROA – Return on Asset) ..................................29
3.2.1.2 Tỷ su t sinh l i trên v n ch s h u (ROE – Return on Equity) .................30
3.2.2 Các bi

c l p ................................................................................................30

3.2.2.1 Quy mô tổng tài s n (TTS) ............................................................................30
3.2.2.2 S

ng chi nhánh (SCN) .............................................................................31

3.2.2.3 Tỷ lệ v n ch s h u trên tổng tài s n (CAP) ...............................................31
3.2.2.4 Tỷ lệ chi phí ho

ng c a ngân hàng (COST) ............................................32

3.2.2.5 Tuổi ngân hàng (AGE) ...................................................................................32
3.2.2.6 S

ng thành viên h

ng qu n tr (H QT)............................................33

3.3 DỮ LIỆU NGHIÊN CỨU ....................................................................................34
3

PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN ỨU .......................................................................36

3.5 QUY TRÌNH NGHIÊN CỨU ..............................................................................37
K t lu

3: ....................................................................................................38

CHƯ NG 4.

ẾT QU NGHI N CỨU VÀ TH O UẬN .............................39

4.1. Phân tích mơ t ....................................................................................................39
4.2. Phân tích th c nghiệm .........................................................................................44
1 P

.........................................................................44


vi

P

.................................................................................46

1 Q

L

Q

S N .................................................................49

3 T

..........................................................................51

31 Q
3

– TSS .......................................................47

ệ

G

NHTM ..........................51

c l p ............................................................................52

K

.................................................................54
: ....................................................................................................55

K t lu
CHƯ NG 5.

ẾT LUẬN VÀ

IẾN NGH .........................................................56

5.1. K t lu n................................................................................................................56
5.2. Gi i pháp nâng cao hiệu qu ho
5.2.1 Gi

n v n ....................................................................57

5

11T

5

1

n ch s h u .........................................................................57

T

5

T

5

3 N

ng c a NHTM ..........................................57

mô ngu n v n khác ........................................................................60
ổng tài s n .................................................................................63
qu

c làm việc c

ũ

, nhân viên

ngân hàng ....................................................................................................................64
5.3 M t s ki n ngh ...................................................................................................67
531

i v i Chính ph .............................................................................................67

53

iv

N

5.4. H n ch c
55 H

N

c ...........................................................................69

tài ...............................................................................................71

ng nghiên c u ti p theo ................................................................................71

5.5.1. Nghiên c u v m i quan hệ gi a quy mô ho

ng và hiệu qu ho

ng

kinh doanh ..................................................................................................................71
5.5.2. Nh ng nghiên c u khác ...................................................................................71
KẾT LUẬN ...............................................................................................................73
DANH MỤC TÀI IỆU THAM KH O TIẾNG VIỆT.......................................74
DANH MỤC TÀI IỆU THAM KH O TIẾNG ANH .......................................75


vii

DANH MỤC H NH
1:S

ệ TSS

............................................................. 41

:S

ệ S N

.............................................................. 41

3: S

ệ

P

........................................................42

:S

ệ

OST

......................................................43

5: S

ệ

GE

........................................................44


viii

DANH MỤC B NG
B

1: T

ệ
.................................................................21

B

:

...........................................23

B ng 3.1: Tóm t t các mơ hình s d ng trong nghiên c u .......................................28
B

3 :T

................................ 34

B

3 3: T

ệ ............................................................35

B

3 :T

............37

B

1: T

ệ ..............................................................................39

B

2: M

....................................................................................45

B

3: Hệ

B

:T

B

5: K

.............................................48

B

6: T

S N ........................49

B

7: K

.............................................50

B

8: T

...............................................51

B

9: K

.............................................55

B

5 1: T

.......................................................................57

VIF – K

......................................................46
L

– TSS ..............47


ix

DANH MỤC CÁC PHỤ ỤC
P

1: T

ệ ......................................................78

P

:K

FEM .................................................80

P

3: K

............................................88


x

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

AGE

Tuổi

CAP

Tỷ lệ v n ch s h u trên tổng tài s n

COST

Tỷ lệ chi phí ho

FEM

M

H QT

H

NN

N

NNN

N

NHNN

N

N

NHTM

N

T

i

NHTM CP

N

T

i Cổ ph n

OLS

P

REM

M

ROA

Tỷ s l i nhu n trên tài s n

ROE

Tỷ s l i nhu n trên v n ch s h u

SCN

S chi nhánh

TCTD

Tổ ch c tín d ng

TSS

Tổng tài s n

VIF

Hệ s

WB

Ngân hàng th gi i

ng

ng c

nh

ng qu n tr
c
N

c
c

nh t
ng ng u nhiên


1

CHƯ NG 1. ỜI N I Đ U
1.1 Tính cấp thiết củ đề tài
Hệ

,
,

,

G

,
ệ

WTO, t
N

ệ

ÁT

ệ

B

D

TPP,

Vệ

ĩ

D

,

,

T

Vệ N
TS N

ệ

35

ễ T H

TM P

ễ

,

N

Vệ N

Vệ N

NHTM

Rõ

ỉ

ỉ

15

35 NHTM V ệ N

ổ

é

d

ệ

ổ

ệ

ệ

T

ệ
ệ

,

,

ệ

ẳ

,

ệ
B

:
,
, ổ

,
…

ệ

T

(E
ẽ
N

ũ

f

ệ
ệ ,

,

)

ệ
ệ

ệ

ệ


2

Vệ N
é

ỷ

,

,

ệ

:

,

g

…

T

, ệ

,
ẽ
,

ngân hàng xây
é
ệ
X

,

quy mô o t độn và

“Mố qu n ệ

ệu quả o t độn

ủ

á NHTM t

ữ

V ệt N m” làm

ệ
1.2 Vấn đề nghiên cứu
ệ
NHTM T

ệ
NHTM

ệ

Vệ N

8 - 2014.

1.3 Mục tiêu nghiên cứu
M

ệ
ệ

NHTM

Vệ

NHTM

Vệ

Nam.
1.4 Câu hỏi nghiên cứu
-Q

ệ

N

8-2014 không?
-M

ệ

Việ N

8- 1

NHTM

?

1.5 Đố t ợng và ph m vi nghiên cứu
ệ
NHTM

Vệ N

D

ệ
,

B

ệ

ổ
NHTM,

,

NHTM, NHNN

ệ
WB


3

NHTM
1.6 P

Vệ N

8-2014.

ơn p áp n

n ứu

L
ệ

:

-P

:N

ệ

ệ

,

ệ

NHTM ũ

ệ

các mơ hình li

ệ

NHTM
-P

:K
(

,

- OLS)
E

,

8

-Q

ệ

:()

ệ

ệ

é

( )S

VIF (V

I f

F

- VIF)

ệ

ệ

( )
ệ

( )S
ệ

D

ệ

H

–W

( ) S
W

FEM
REM

1.7. Nhữn đón

óp ủ đề tài
ệ

-

ệ
Vệ N

1

8–

N
-T

c

NHTM

ệ
,

NHTM

ệ


4

1.8 Kết cấu củ đề tài
L

5
1 L

,

:G

,

:

ệ

,

,

,

,

N

u: T
NHTM
ệ

ệ

ệ

NHTM,

NHTM ũ

NHTM
3 P

:N
ệ

NHTM

,

Vệ N
,

T

ỹ

,

K

:T

N

ũ

,

é

ệ

5 K

:T

,

ệ ũ

ệ

NHTM

,

ệ
,
Kết luận C

,

NHTM

B

ũ
ơn 1:
1

ệ

ổ

:S

,
,

ũ
ẽ

,
N
ệ

ổ

,


5

Vệ N
ệ

ệ

N
NHTM


6

CHƯ NG 2. NH NG
M

UẬN C

B N VỀ M I QUAN HỆ GI A QU

VÀ HIỆU QU HOẠT ĐỘNG CỦA CÁC NHTM
ệ

ệ

NHTM,

ẽ

ũ
ệ

ổ

h
ệ

NHTM B

,

ũ

ổ
ũ

Vệ N
2.1.Cơ sở lý luận về quy mô ho t động của NHTM
2.1.1. Khái niệm
Theo kinh t h c vi mô, quy mô ho

ng c a m t doanh nghiệ
,

l n v toàn b các y u t sẵn có c a doanh nghiệ
N

ũ

t lo i hình doanh nghiệ

c a m i ngân hàng chính là nh
ho

r ng
L

mV

ng.

c biệt, vì th , quy mơ ho

m, n

n nh

ng

hình thành và

ng c a m i ngân hàng, bao g m: ngu n v n, tài s n, m

i ho

ng,

ng…
- Quy mô ngu n v n c a ngân hàng là tổng s

n ti n g i,

tài kho n phát hành gi y t có giá, các tài kho n ti n vay và tài kho n v n ch s
h u (P.Rose 1999). Ngu n v n c a ngân hàng có th chia làm 2 lo i chính: v n ch
T

s h u và ngu n v
trong việ

m b o an toàn ho

,

n ch s h

ng

ng c a ngân hàng, b o vệ

ig i

ti n.
- Quy mô tài s n c a ngân hàng là tổng s
s n c a ngân hàng (P.Rose 1999). T
mô tài s n c

n ph n ánh tài
ng c a tài s n càng l n thì quy

g. Quy mơ tài s

cm r

i nhu n theo yêu c u c a các ch s h

u kiện
t n t i và phát

tri n.
2.1.2. Các chỉ số đo l ờng quy mô ho t động củ n ân àn t
Q

ỉ

ơn m i
:


7

,

,

, ổ
),

(Kim et al.

,

,
D

-Kunt et al. (

1 )

c

chia làm hai lo i:
-Q

ệ

(

ỷ ệ GDP

z ):

Hệ

ỷ ệ

ĩ

GDP

-Q

ệ

1

(

z ):

NHTM,

ỉ

ổ
,

ổ

ỉ

(P. Rose1999; Mensi2010;

Berger và Black2011; De Haan và Poghosyan 2012; Laeven, Ratnovski và
Tong2014).
T Vệ N

,

56

Ng

ệ

ổ

, ổ

9N - P
ệ

,
ổ

,

ổ

.T
ệ

H

S

(2012)

ỉ

ỉ
ệ
NHTM,

N

P

(

1 ) trong

ệ
ỉ

NHTM.

2.2. Hiệu quả ho t động
2.2.1. Khái niệm
Trong ho
hi u

ng c a NHTM, theo lý thuy t hệth ng thì hiệu qu có th
:

hai khía c
(i) Kh
l i ho c gi

c

ổ

u ra hay kh
nh tranh v

nh ch tài

chính khác.
(ii) Xác su t ho

ng an tồn c a ngân hàng: S lành m nh c a hệ th ng


8

NHTM quan hệ ch t chẽ v i s ổ

nh và phát tri n c a n n kinh t vì NHTM là tổ

ch c trung gian tài chính k t n i khu v c ti t kiệm v i khu v
D

t

bi

ng c a nó sẽ

ng r t m

a n n kinh

n các ngành kinh t qu c

dân khác.
Theo Perter S.Rose (1999) thì v b n ch t NHTM ũ
m tt

ng v i m c tiêu t

r i rocho phép. Tuy nhiên, kh

i nhu n v i m

i là m

c các ngân hàng
,

vì thu nh p cao sẽ giúp các ngân hàng có th b otồn v
r ng th ph n, thu hút v
Theo N

ễ K
ĩ

M

(

)

"hiệu qu -efficiency" trong kinh t

"mối tương quan giữa đầu vào các yếu tố khan hiếm với đầu

ra hàng hóa và dịch vụ" và "khái niệm hiệu quảđược dùng để xem xét các tài
nguyên được các thị trường phân phối tốt nhưthế nào." N
hiệu qu là m

thành công mà các doanhnghiệp ho

trong việc phân bổ
nh

y, có th hi u

u vào có th s d

c
u ra mà h s n xu t,

ng m t m c tiêu nào
M

,
ệ
T

ệ

ệ

ệ

ỹ

é

(
,

é

),
ệ

ỹ

Ở

,

,

,

ổ

T

ệ

ệ

(

é
),

ệ


9

(

ỉ
N

,

,

)

ệ

ổ

ổ

ệ,

,

,

ệ
2.2.2. Các chỉ số đo l ờng hiệu quả ho t động
ệu qu ho
ỉ

ng c a các NHTM có th

c chia làm các nhóm

:
- Nhóm chỉ tiêu phản ánh khả năng sinh lời – phản ánh tính hiệu quả
của một đồng vốn kinh doanh
ệ

T

(NIM),

ổ

ổ

(ROE) T

ỉ

:

ROE

ỷ

(RO )

,

ỉ

RO

ệ
ổ

RO

),

ỉ

, RO

ệ
ệ

,

(ỷ

ệ
RO

ệ

(N

2015) ROE ( ỷ

),

ệ

,

ỉ

ễ Q
ệ

M
ệ

ỉ

ẽ

(N

ễ Q

Minh 2015).
- Nhóm chỉ tiêu phản ánh thu nhập, chi phí
V i chi
ho

ct

i nhu n, các NHTM
,

ng c a mình b ng cách gi m chi phí ho

ng c

g m các chỉ tiêu sau: Tổng chi phí ho t
ng (Thu nh p ho t

ng trên

nhânviên. B i v ,

t
tính hiệu qu trong ho

ngnâng cao hiệu qu

n ánh
ng c a nhân viên

ng/tổng thu t ho t

ng/S nhân viên làm việc

y

ng, N ng su t lao

th i gian), Tổng thu ho t


10

ng/tổng tài s n
- Nhóm chỉ tiêu phản ánh rủi ro tài chính
N

ệ

ệ

ổ

,
ũ

ệ

ệ

ẽ

T

ệ

,

ệ
,

:

,

,

(N
2.2.3. Các nhân tố ản

ễ Q

,
M

2015).

ởn đến hiệu quả ho t động của các NHTM

2.2.3.1. Nhóm nhân tố khách quan
-M

ng v kinh t , chính tr và xã h i:

NHTM là m t tổ ch c trung gian tài chính làm c u n i gi a khu v c ti t
kiệm v i khu v

a n n kinh t , do v y nh ng bi

kinh t , chính tr và xã h i có nh ng
ngân hàng (Nguyễn Th B
h iổ

nh sẽ t

L

ng không nh

ng 2006). N

u kiện thu n l i cho ho

ng cao và ổ

nhu c u m r ng ho

ũ

ng c a các NHTM,

,

c diễ

n x u có th gi m vì n
cl ,

nh, các khu v c trong n n kinh t

ng s n xu ,

cho các NHTM dễ dàng m r ng ho

m

u có

u vay v
ng tín d ng c

ng th i kh

c tài chính c a các doanh nghiệ

ũ

c nâng cao.

ng kinh t , chính tr và xã h i tr nên b t ổn thì l i là nh ng

nhân t b t l i cho ho
d ng, n x
-M

ng c a các

p th v n và hoàn tr v n c a các doanh nghiệp trong n n kinh t .

Khi n n kinh t

N

n ho

ng

ng kinh t , chính tr và xã

u kiện làm cho q trình s n xu t c a n n kinh t
b o kh

ng c

ng c a các NHTM
m hiệu qu ho

ng kinh t vi mô:

M
ệ

NHTM

u vay v n gi m,r i ro rín
ng c a các NHTM.


11

:

,

,
V

ệ

,

i
ệ

NHTM

NHTM

ẻ

:
M
(N

ễ N

P

NHTM

7) D

,

,
ệ
ẽ

ệ

G
,

NHTM

,

ũ

D
ệ

,

,

NHTM
NHTM
ỷ ệ

, ỷ ệ

, ỷ ệ

…

NHTM
NHTM
,

ẹ
ỷ ệ

,
,

ệ

NHTM Tuy có
ệ

NHTM

ệ
B

ệ

,


12

- Mô tr ờng pháp lý
M

ng pháp lý bao g

ng b

c a hệ th ng lu t, các

i lu t, việc ch p hành lu

dân trí (Nguyễn Quang Minh

2015; Nguyễn Việt Hùng 2006). Th c tiễn cho th y s phát tri n c a các n n kinh
t th

ng trên th gi

ng cho t m quan tr ng

c a hệ th ng lu t trong việ

u hành n n kinh t th

ng. N u hệ th ng lu t

c xây d ng không phù h p v i yêu c u phát tri n c a n n kinh t thì sẽ là
m t rào c n l n cho q trình phát tri n kinh t .
2.2.3.2 Nhóm nhân tố chủ quan
-N

c tài chính c a m t NHTM

kh

c bi u hiệ

c h t là qua

r ng ngu n v n ch s h u, vì v n ch s h u th hiện s c m nh tài

chính c a m t ngân hàng (Nguyễn Việt Hùng 2008). Ti m l c v v n ch s h u
:

ng t i quy mô kinh doanh c
vay v n, kh

ng và cho

trang b công nghệ.
ng kinh doanh c a các NHTM Việ N

T i Việt Nam, ho

u ch u chi

ph i b i các tỷ lệ an toàn v n do NHNN ban hành theo t ng th i k . Các tỷ lệ an
toàn áp d ng trong quá trình ho
lệ v i ngu n v n t

D

kinh

c qu

NHTM không th
nh

ng kinh doanh c

,

i th

u d a trên tỷ

i th khác v chi

c

i m t ngu n v n kinh doanh h n ch , các

t qua các gi i h

t n d ng t

m nh c a mình

c k t qu cao.
Tài s n c a NHTM là nh ng kho n tr c ti

nhu n cho các NHTM. Tuy nhiên,
ho

NHTM

i doanh thu và t o ra l i

ng c a quy mô tổng tài s

ng c a các NHTM còn ph thu c nhi u y u t
n lý và ki m sốt chi phí,... Ả

NHTM

c

c

ng c

n hiệu qu
ng tài s n, kh

n hiệu qu ho

ng

nh b i lý thuy t v l i ích kinh t và b t l i kinh t nh

quy mô.
-N
qu ho

c qu n tr ,

u hành là nhân t ti p theo

ng c a các ngân hàng (Nguyễn Việt Hùng 2008) N

n hiệu
c qu n tr

13

c h t làph thu c vào
ng và tính h uhiệu c
bi n c a th

có th
c qu n tr ,

ng. Ti

ánh b ng kh

m thi u chi phí ho

có th t
- Kh

cm tt ph

ng phó t

T

t s d ng các

u ra c

i.

c công nghệ thông tin
,

nh tranh c a mình n u v n cung ng các d ch v truy n

c công nghệ c a ngân hàng th hiện kh

g m thi t b

c ph n

c s phát tri n m nh mẽ c a khoa h c cơng nghệ và ng

có th duy trì kh
N

c nh ng diễn

ng, nâ

d ng sâu r ng c a nó vào cu c s ng xã h

th

lao

u hành cịn có th

ng d ng ti n b công nghệ: ph

c am

,

u tổ ch c b máy qu

cơng nghệ m i

i, tính liên k t công nghệ gi a các ngân hàng và tín

v cơng nghệ c a m i ngân hàng
2.3 Mối quan hệ giữa quy mô và hiệu quả ho t động
T

,

ệ

NHTM ẽ

K

NHTM

,
T

,

NHTM

B

ệ

,H

(199 ),

ệ

NHTM
ũ

ệ
U D
ỉ

ệ

õ

,

NHTM

K
ẽ

NHTM N
(

1) ũ

ỉ

NHTM

ệ

M

ệ
U

ệ

ệ
NHTM,
ệ

ổ,