(Luận văn thạc sĩ) quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh các trường THPT thành phố vị thanh, tỉnh hậu giang

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC ĐỒNG THÁP

NGUYỄN THỊ NGHIÊM

QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC HƯỚNG NGHIỆP
CHO HỌC SINH CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
THÀNH PHỐ VỊ THANH, TỈNH HẬU GIANG

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC
Chuyên ngành: Quản lý giáo dục
Mã số: 8.14.01.14

ĐỒNG THÁP - NĂM 2019


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC ĐỒNG THÁP

NGUYỄN THỊ NGHIÊM

QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC HƯỚNG NGHIỆP
CHO HỌC SINH CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
THÀNH PHỐ VỊ THANH, TỈNH HẬU GIANG

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC
Chuyên ngành: Quản lý giáo dục
Mã số: 8.14.01.14

Người hướng dẫn khoa học: TS. PHAN TRỌNG NAM

ĐỒNG THÁP - NĂM 2019


i

LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đề tài này là do tôi độc lập nghiên cứu, xây dựng
trên cơ sở tiếp thu ý tưởng khoa học của các tác giả đi trước, dưới sự hướng dẫn
của Tiến sĩ Phan Trọng Nam.
Các cứ liệu nêu ra trong đề tài là trung thực dựa trên sự tìm tịi,
nghiên cứu các tài liệu khoa học đã được cơng bố, bảo đảm tính khách quan
khoa học, nghiêm túc, được các đồng tác giả cho phép sử dụng và chưa từng
được công bố trong bất kỳ một cơng trình nào khác.
Tác giả luận văn
Nguyễn Thị Nghiêm


ii

LỜI CẢM ƠN
Em xin chân thành cảm ơn:
Ban Giám hiệu, Phịng Sau Đại học, Q thầy giáo, cơ giáo Trường
Đại học Đồng Tháp đã tận tình giảng dạy và giúp đỡ em trong suốt quá trình
học tập và nghiên cứu.
Đặc biệt, em xin được bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc nhất đến người
hướng dẫn khoa học, thầy giáo Tiến sĩ Phan Trọng Nam, người đã tận tình
giúp đỡ, hướng dẫn và chỉ bảo tận tình cho em trong quá trình thực hiện
luận văn.
Xin trân trọng cảm ơn các đồng chí lãnh đạo, chuyên viên sở Giáo dục
và Đào tạo tỉnh Hậu Giang, các đồng chí cán bộ quản lý, giáo viên các trường

trung học phổ thông thành phố Vị Thanh, tỉnh Hậu Giang đã tận tình giúp đỡ,
tạo điều kiện để tơi hồn thành việc học tập, thu thập và xử lý thơng tin
phục vụ q trình nghiên cứu.
Mặc dù đã cố gắng hết mình, nhưng chắc chắn luận văn khơng sao
tránh khỏi những thiếu sót, tác giả rất mong nhận được sự thơng cảm,
đóng góp ý kiến của các nhà khoa học, của quý thầy giáo, cô giáo và các bạn
học viên.
Xin chân thành cảm ơn!
Hậu Giang, tháng 9 năm 2019
Nguyễn Thị Nghiêm


iii

MỤC LỤC
DANH MỤC CÁC BẢNG ...................................................................................ix
MỞ ĐẦU................................................................................................................1
1. Lý do chọn đề tài ................................................................................................1
2. Mục đích nghiên cứu..........................................................................................3
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu ...................................................................3
3.1. Khách thể nghiên cứu .............................................................................. 3
3.2. Đối tượng nghiên cứu .............................................................................. 3
4. Giả thuyết khoa học ...........................................................................................3
5. Nhiệm vụ nghiên cứu .........................................................................................3
6. Phạm vi nghiên cứu............................................................................................4
7. Phương pháp nghiên cứu ...................................................................................4
7.1. Phương pháp nghiên cứu lý thuyết .......................................................... 4
7.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn........................................................... 4
7.3. Phương pháp xử lý số liệu thống kê ......................................................... 5
8. Đóng góp của luận văn.......................................................................................5

9. Cấu trúc luận văn ...............................................................................................5
CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC
HƯỚNG NGHIỆP CHO HỌC SINH CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ
THÔNG .................................................................................................................6
1.1. Lịch sử vấn đề nghiên cứu ..............................................................................6
1.1.1. Những nghiên cứu ở ngoài nước ......................................... 6
1.1.2. Các nghiên cứu ở Việt Nam ................................................ 8
1.2. Các khái niệm cơ bản của đề tài ......................................................... 16
1.2.1. Hướng nghiệp và giáo dục hướng nghiệp .......................... 16
1.2.2. Quản lý và quản lý giáo dục ............................................. 19


iv

1.2.3. Quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp ........................... 22
1.3. Giáo dục hướng nghiệp ở các trường trung học phổ thơng ............. 23
1.3.1. Vị trí, vai trị của hoạt động giáo dục hướng nghiệp ở các
trường trung học phổ thông ........................................................ 23
1.3.2. Mục tiêu của giáo dục hướng nghiệp ở trường trung học phổ
thông ........................................................................................ 24

1.3.3. Nội dung hoạt động giáo dục hướng nghiệp của các
trường trung học phổ thơng .................................................... 24
1.3.4. Các hình thức giáo dục hướng nghiệp cho học sinh ở
trường trung học phổ thông .................................................... 26
1.4. Nội dung quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh ở
trường trung học phổ thông....................................................................... 28
1.4.1. Công tác lập kế hoạch giáo dục hướng nghiệp .................. 28
1.4.2. Công tác tổ chức hoạt động giáo dục hướng nghiệp ........ 33
1.4.3. Công tác chỉ đạo giáo dục hướng nghiệp .......................... 36

1.4.4. Công tác kiểm tra, đánh giá giáo dục hướng nghiệp .......... 38
1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến giáo dục hướng nghiệp và quản lý
hoạt động giáo dục hướng nghiệp ở các trường trung học phổ thông .... 40
1.5.1. Tác động từ cơ cấu nền kinh tế ......................................... 40
1.5.2. Tác động từ những biến đổi của môi trường xã hội ........... 41
1.5.3. Tác động từ các yếu tố thuộc về chủ thể quản lý ............... 41
1.5.4. Tác động từ yếu tố thuộc về đối tượng quản lý .................. 44
Tiểu kết chương 1 ...............................................................................................45
CHƯƠNG 2. THỰC TRẠNG CÔNG TÁC QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO
DỤC HƯỚNG NGHIỆP CHO HỌC SINH TRONG TRƯỜNG TRUNG
HỌC PHỔ THÔNG TẠI THÀNH PHỐ VỊ THANH, TỈNH HẬU GIANG
..............................................................................................................................46
2.1. Khái quát đặc điểm tự nhiên, tình hình kinh tế - xã hội - giáo dục của
tỉnh Hậu Giang ........................................................................................... 46


v

2.1.1. Đặc điểm tự nhiên - kinh tế - xã hội ................................... 46
2.1.2. Tình hình nhân lực, giáo dục và đào tạo tỉnh Hậu Giang ............. 48
2.1.3. Tình hình phát triển giáo dục hướng nghiệp ở tỉnh Hậu
Giang ....................................................................................... 50
2.1.4. Hệ thống mạng lưới trường, lớp, quy mô học sinh, đội ngũ
giáo viên, nhân viên và cơ sở vật chất của các trường THPT thành
phố Vị Thanh, tỉnh Hậu Giang ................................................... 52
2.2. Tổ chức khảo sát thực trạng công tác quản lý hoạt động giáo dục
hướng nghiệp các trường THPT thành phố Vị Thanh, tỉnh Hậu Giang .... 54
2.2.1. Mục đích khảo sát ............................................................ 54
2.2.2. Nội dung khảo sát ............................................................ 54
2.2.3. Đối tượng khảo sát .......................................................... 54

2.2.4. Phương pháp khảo sát ..................................................... 55
2.2.5. Cách thức xử lý số liệu .................................................... 55
2.3. Thực trạng hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh các
trường THPT thành phố Vị Thanh, tỉnh Hậu Giang ..................... 55
2.3.1. Thực trạng mức độ thực hiện mục tiêu, nội dung và hình
thức giáo dục hướng nghiệp cho học sinh các trường THPT thành
phố Vị Thanh, tỉnh Hậu Giang ................................................... 55
2.3.2. Nguyên nhân của thực trạng ............................................ 64
2.4. Thực trạng quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh
các trường THPT thành phố Vị Thanh, tỉnh Hậu Giang ......................... 67
2.4.1. Thực trạng công tác quản lý hoạt động giáo dục hướng
nghiệp cho học sinh các trường THPT thành phố Vị Thanh, tỉnh
Hậu Giang ................................................................................ 67
2.4.2. Các yếu tố tác động đến công tác quản lý hoạt động giáo dục
hướng nghiệp cho học sinh của các trường THPT thành phố Vị Thanh,
tỉnh Hậu Giang .......................................................................... 72
2.5. Đánh giá chung và nguyên nhân của thực trạng quản lý ............. 75
2.5.1. Đánh giá chung công tác quản lý hoạt động giáo dục hướng
nghiệp của các trường THPT thành phố Vị Thanh, tỉnh Hậu Giang 75


vi

2.5.2. Nguyên nhân của hạn chế và những vấn đề bất cập cần giải
quyết trong công tác quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp .. 78
Tiểu kết chương 2 ...............................................................................................80
CHƯƠNG 3. CÁC BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC
HƯỚNG NGHIỆP CHO HỌC SINH CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC
PHỔ THÔNG THÀNH PHỐ VỊ THANH, TỈNH HẬU GIANG ................82
3.1. Các nguyên tắc đề xuất biện pháp.............................................................83

3.1.1. Đảm bảo tính mục tiêu ..................................................... 83
3.1.2. Đảm bảo tính khả thi ....................................................... 83
3.1.3. Đảm bảo tính hiệu quả ..................................................... 84
3.2. Đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho
học sinh để nâng cao chất lượng giáo dục hướng nghiệp cho học sinh các
trường THPT thành phố Vị Thanh, tỉnh Hậu Giang ............................... 84
3.2.1. Tổ chức bồi dưỡng nâng cao nhận thức và năng lực cho giáo
viên, nhân viên các trường THPT thành phố Vị Thanh, tỉnh Hậu
Giang về hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh ............ 84
3.2.2. Kế hoạch hóa hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học
sinh ở các trường THPT thành phố Vị Thanh, tỉnh Hậu Giang .... 91
3.2.3. Xây dựng mơ hình tổ chức làm các nhiệm vụ giáo dục hướng
nghiệp cho học sinh ở các trường THPT thành phố Vị Thanh, tỉnh
Hậu Giang ................................................................................ 98
3.2.4. Chỉ đạo đổi mới phương pháp, hình thức kiểm tra đánh giá
chất lượng giáo dục hướng nghiệp cho học sinh ở các trường
THPT thành phố Vị Thanh, tỉnh Hậu Giang .............................. 105
3.2.5. Tổ chức phân luồng học sinh các trường THPT thành phố Vị Thanh
phù hợp với nhu cầu nguồn nhân lực của tỉnh Hậu Giang .......... 108
3.2.6. Nâng cao hiệu quả phối hợp với gia đình và xã hội trong
hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh ở các trường THPT
tại thành phố Vị Thanh, tỉnh Hậu Giang .................................... 113
3.2.7. Tăng cường quản lý các điều kiện cơ sở vật chất, trang thiết bị
phục vụ công tác giáo dục hướng nghiệp .................................. 120


vii

3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp ..................................................... 123
3.4. Khảo nghiệm tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp đề xuất

................................................................................................................... 126
3.4.1. Mục đích khảo nghiệm ................................................... 126
3.4.2. Đối tượng tham gia khảo nghiệm .................................... 126
3.4.3. Quy trình khảo nghiệm ................................................... 126
3.4.4. Kết quả khảo nghiệm ..................................................... 127
Tiểu kết chương 3 .............................................................................................130
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ .................................................................133
1. Kết luận .................................................................................................. 133
2. Khuyến nghị ........................................................................................ 135
2.1. Đối với Bộ Giáo dục và Đào tạo ................................................ 135
2.2. Đối với Sở Giáo dục và Đào tạo Hậu Giang ..................................... 136
2.3. Đối với các trường trung học phổ thông thành phố Vị Thanh........ 137
TÀI LIỆU THAM KHẢO...............................................................................138


viii

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

CBQL
CĐ - ĐH
CTHN
CSGD
CSSX
CNH - HĐH

Cán bộ quản lý
Cao đẳng - đại học
Chương trình hướng nghiệp
Cơ sở giáo dục

Cơ sở sản xuất
Cơng nghiệp hóa - hiện đại hóa

GDHN
GDNN
GDTX
GD&ĐT
HS
HN
KT - XH
LĐ
LĐSX
NPT
PLHS
PT
PHHS
QL
QLGD
QLHN
TCCN

Giáo dục hướng nghiệp
Giáo dục nghề nghiệp
Giáo dục thường xuyên
Giáo dục và đào tạo
Học sinh
Hướng nghiệp
Kinh tế - xã hội
Lao động
Lao động sản xuất

Nghề phổ thông
Phân luồng học sinh
Phổ thông
Phụ huynh học sinh
Quản lý
Quản lý giáo dục
Quản lý hướng nghiệp
Trung cấp chuyên nghiệp

THCS
THPT
TVHN
XHCN

Trung học cơ sở
Trung học phổ thông
Tư vấn hướng nghiệp
Xã hội chủ nghĩa


ix

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 2.1: Hệ thống trường, lớp và học sinh các trường THPT thành phố Vị
Thanh, tỉnh Hậu Giang .........................................................................................53
Bảng 2.2: Thống kê cơ sở vật chất các trường THPT thành phố Vị Thanh, tỉnh
Hậu Giang ............................................................................................................54
Bảng 2.3: Thống kê số lượng cán bộ quản lý, giáo viên và nhân viên các trường
THPT thành phố Vị Thanh, tỉnh Hậu Giang........................................................54

Bảng 2.4: Số lượng khách thể được trưng cầu ý kiến. .........................................55
Bảng 2.5: Đánh giá của giáo viên và cán bộ quản lý về mức độ thực hiện mục
tiêu giáo dục hướng nghiệp cho học sinh các trường THPT thành phố Vị Thanh,
tỉnh Hậu Giang. ....................................................................................................57
Bảng 2.6: Đánh giá của học sinh các trường THPT thành phố Vị Thanh, tỉnh
Hậu Giang về kiến thức, kỹ năng và thái độ nghề nghiệp của bản thân..............58
Bảng 2.7: Đánh giá của giáo viên và cán bộ quản lý về mức độ thực hiện nội
dung giáo dục hướng nghiệp cho học sinh các trường THPT thành phố Vị
Thanh, tỉnh Hậu Giang .........................................................................................59
Bảng 2.8: Đánh giá của học sinh về mức độ triển khai nội dung giáo dục hướng
nghiệp trong các trường THPT thành phố Vị Thanh, tỉnh Hậu Giang. ...............61
Bảng 2.9: Đánh giá của giáo viên và cán bộ quản lý về mức độ thực hiện hình
thức giáo dục hướng nghiệp cho học sinh các trường THPT thành phố Vị Thanh,
tỉnh Hậu Giang .....................................................................................................63
Bảng 2.10: Đánh giá của học sinh về mức độ triển khai hình thức giáo dục
hướng nghiệp trong các trường THPT thành phố Vị Thanh, tỉnh Hậu Giang.....63
Bảng 2.11: Đánh giá của giáo viên và cán bộ quản lý về các khó khăn thường
gặp khi thực hiện nhiệm vụ giáo dục hướng nghiệp ............................................65


x

Bảng 2.12: Đánh giá của giáo viên và cán bộ quản lý về con đường hình thành
năng lực giáo dục hướng nghiệp cho đội ngũ giáo viên. .....................................66
Bảng 2.13: Đánh giá của giáo viên và cán bộ quản lý về các yếu tố ảnh hưởng
đến chất lượng hoạt động giáo dục hướng nghiệp. ..............................................67
Bảng 2.14: Đánh giá của giáo viên và cán bộ quản lý về công tác quản lý hoạt
động giáo dục hướng nghiệp của học sinh...........................................................68
Bảng 2.15: Kết quả đánh giá về công tác xây dựng kế hoạch hoạt động giáo dục
hướng nghiệp........................................................................................................69

Bảng 2.16: Đánh giá của giáo viên và cán bộ quản lý về mức độ triển khai các
hoạt động giáo dục hướng nghiệp ........................................................................70
Bảng 2.17: Đánh giá của giáo viên và cán bộ quản lý về công tác chỉ đạo, điều
hành các hoạt động giáo dục hướng nghiệp của học sinh....................................71
Bảng 2.18: Đánh giá của giáo viên và cán bộ quản lý về công tác kiểm tra, đánh
giá hoạt động giáo dục hướng nghiệp ..................................................................72


1

MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Nghề nghiệp là vấn đề vô cùng quan trọng trong đời sống của mỗi
con người. Có nghề nghiệp con người mới có cuộc sống ổn định, mới làm
cho cuộc sống trở nên có ý nghĩa. Câu hỏi chọn nghề gì ln là vấn đề trăn
trở đối với các em khi bước vào ngưỡng cửa của cuộc đời. Vì vậy, GDHN
hiện nay có vai trị rất lớn giúp cho HS nhận thức đúng đắn về nghề nghiệp,
chọn được nghề phù hợp với bản thân đồng thời đáp ứng được nhu cầu của
xã hội, góp phần vào việc phân luồng và sử dụng hợp lý nguồn lao động
thúc đẩy phát triển kinh tế, xã hội bền vững.
Giáo dục hướng nghiệp cho HS là một trong những vấn đề quan trọng
được Đảng và Nhà nước ta quan tâm. Ngày 19 tháng 3 năm 1981, Hội đồng
Chính phủ đã ban hành Quyết định số 126-CP về công tác hướng nghiệp
trong trường phổ thông và việc sử dụng HS các cấp phổ thông cơ sở và
phổ thông trung học tốt nghiệp ra trường. Trong Văn kiện Đại hội đại biểu
toàn quốc lần thứ IX của Đảng đã nêu rõ: “Coi trọng công tác hướng nghiệp và
phân luồng HS trung học, chuẩn bị cho thanh niên, thiếu niên đi vào lao động
nghề nghiệp phù hợp với sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế trong cả nước và từng
địa phương”.
Giáo dục hướng nghiệp là một hoạt động quan trọng không thể thiếu ở

các trường THPT nhằm giúp HS nâng cao sự hiểu biết về nghề và điều chỉnh
xu hướng chọn nghề cho phù hợp. Quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp
cho học sinh THPT có ý nghĩa quan trọng trong việc thực hiện mục tiêu
đổi mới căn bản toàn diện giáo dục và đào tạo theo Nghị quyết số
29-NQ/TW ngày 4/11/2013 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khóa XI)
đã xác định: “đẩy mạnh phân luồng học sinh sau THCS; định hướng


2

nghề nghiệp ở THPT”, “đảm bảo cho học sinh có trình độ THCS (hết lớp 9)
có tri thức phổ thơng nền tảng, đáp ứng phân luồng mạnh sau THCS, THPT
phải tiếp cận nghề nghiệp và chuẩn bị cho giai đoạn học sau phổ thơng có
chất lượng”.
Những năm gần đây, GDHN và phân luồng học sinh sau trung học
thành phố Vị Thanh, tỉnh Hậu Giang đạt được một số kết quả bước đầu,
hệ thống cơ sở giáo dục hướng nghiệp, dạy nghề đã được quan tâm đầu tư
phát triển, từng bước phát triển đội ngũ cán bộ quản lý và giáo viên, đầu tư
kinh phí cho xây dựng và mua sắm trang thiết bị phục vụ GDHN, góp phần
thay đổi tích cực chỉ tiêu phân luồng học sinh trước và sau khi tốt nghiệp,
thúc đẩy phát triển nguồn nhân lực, đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội
tỉnh. Tuy nhiên, chất lượng của hoạt động giáo dục hướng nghiệp ở các trường
THPT thành phố Vị Thanh, tỉnh Hậu Giang vẫn chưa cao. Đại bộ phận HS
sau khi học xong THCS vẫn tìm cách vào THPT, học xong THPT đều tìm
cách thi vào đại học, cao đẳng. Chỉ một bộ phận HS không đủ khả năng vào
đại học hay cao đẳng, mới nghĩ đến chọn lấy một trường dạy nghề để vào
học, điều này đã gây lãng phí lớn về sức người, sức của và nó là một trong
những nguyên nhân, góp phần tăng cao tỷ lệ thất nghiệp, tình trạng thừa thầy
thiếu thợ, mất cân đối nhân lực và chất lượng nhân lực chưa cao. Thực tế
này đặt ra yêu cầu bức thiết là phải nâng cao chất lượng và hiệu quả công tác

giáo dục hướng nghiệp trong nhà trường phổ thông để định hướng cho HS sau
khi tốt nghiệp ra trường.
Từ những vấn đề lý luận và thực tiễn đặt ra trong quá trình quản lý hoạt động giáo
dục hướng nghiệp cho học sinh các trường THPT hiện nay, chúng tôi lựa chọn vấn đề:

“Quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh các trường THPT
thành phố Vị Thanh, tỉnh Hậu Giang” để nghiên cứu.


3

2. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn, đề tài đề xuất các biện pháp
quản lý hoạt động GDHN cho học sinh các trường THPT thành phố Vị Thanh,
tỉnh Hậu Giang.
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu
Quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho HS ở trường THPT.
3.2. Đối tượng nghiên cứu
Biện pháp quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho HS các trường
THPT thành phố Vị Thanh, tỉnh Hậu Giang.
4. Giả thuyết khoa học
Nếu xây dựng được các biện pháp quản lý hoạt động GDHN phù hợp
với bối cảnh mới theo hướng chuyên nghiệp hóa, xã hội hố, liên kết và
đa dạng hóa các nguồn lực trong và ngoài nhà trường, đẩy mạnh đầu tư cho
quản lý hoạt động GDHN cho HS các trường THPT thành phố Vị Thanh, tỉnh
Hậu Giang thì hoạt động này sẽ đi vào nề nếp, chất lượng quản lý hoạt động
GDHN sẽ được nâng lên, góp phần tạo nguồn nhân lực cho địa phương.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
5.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận về quản lý hoạt động GDHN cho HS các

trường THPT trong bối cảnh hiện nay.
5.2. Khảo sát, đánh giá thực trạng về hoạt động GDHN cho HS các
trường THPT thành phố Vị Thanh, tỉnh Hậu Giang.
5.3. Đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động GDHN cho HS các
trường THPT thành phố Vị Thanh, tỉnh Hậu Giang.


4

6. Phạm vi nghiên cứu
6.1. Giới hạn phạm vi nghiên cứu: nghiên cứu thực trạng quản lý
hoạt động GDHN cho học sinh các trường THPT tại thành phố Vị Thanh, tỉnh
Hậu Giang, gồm 03 trường: THPT Chuyên Vị Thanh, THPT Vị Thanh, THPT
Chiêm Thành Tấn.
6.2. Giới hạn đối tượng khảo sát: cán bộ quản lý, giáo viên, phụ huynh,
học sinh các trường thuộc giới hạn phạm vi nghiên cứu và một số công chức,
viên chức là lãnh đạo ở một số phịng chun mơn thuộc Sở Giáo dục và
Đào tạo Hậu Giang.
6.3. Thời gian khảo sát: năm 2018-2019.
7. Phương pháp nghiên cứu
7.1. Phương pháp nghiên cứu lý thuyết
Tổng hợp tư liệu để hệ thống hóa, khái quát hóa những vấn đề lý luận
có liên quan đến đề tài. Phân tích và tổng hợp để xây dựng khung lí thuyết
của đề tài.
7.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn
7.2.1. Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi
Dùng phiếu hỏi để trưng cầu ý kiến của CBQL, giáo viên, HS, PHHS
về hoạt động hướng nghiệp, quản lý các hoạt động GDHN cho HS trong nhà
trường cũng như những khó khăn, vướng mắc cịn tồn tại trong việc quản lý
hoạt động hướng nghiệp cho HS.

7.2.2. Phương pháp phỏng vấn
Trao đổi với giáo viên và HS về cách thức quản lý, tổ chức hoạt động
GDHN trong nhà trường, những khó khăn, vướng mắc…


5

7.3. Phương pháp xử lý số liệu thống kê
Sử dụng phương pháp toán học để xử lý các số liệu thu được từ điều tra
8. Đóng góp của luận văn
8.1. Về lý luận
Hệ thống hóa các vấn đề cơ sở lý luận về quản lý hoạt động GDHN cho
HS các trường THPT thành phố Vị Thanh, tỉnh Hậu Giang.
8.2. Về thực tiễn
- Chỉ ra được thực trạng quản lý hoạt động GDHN cho HS các trường
THPT thành phố Vị Thanh, tỉnh Hậu Giang.
- Đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động GDHN cho HS các trường
THPT thành phố Vị Thanh, tỉnh Hậu Giang.
9. Cấu trúc luận văn
Luận văn ngoài phần mở đầu, kết luận, khuyến nghị, danh mục tài liệu
tham khảo và các phụ lục, nội dung luận văn gồm 3 chương:
Chương 1. Cơ sở lý luận về quản lý hoạt động GDHN cho HS các
trường THPT.
Chương 2. Thực trạng công tác quản lý hoạt động GDHN cho HS các
trường THPT thành phố Vị Thanh, tỉnh Hậu Giang.
Chương 3. Các biện pháp quản lý hoạt động GDHN cho HS các trường
THPT thành phố Vị Thanh, tỉnh Hậu Giang.


6

CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC
HƯỚNG NGHIỆP CHO HỌC SINH CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC
PHỔ THÔNG
1.1. Lịch sử vấn đề nghiên cứu
1.1.1. Những nghiên cứu ở ngồi nước
Các cơng trình nghiên cứu hoạt động GDHN tương đối đa dạng và có
những bước tiến đáng kể trong việc xây dựng được hệ thống cơ sở lý thuyết,
cụ thể như sau:
- Năm 1848, những người làm công tác hướng nghiệp ở Pháp đã
xuất bản cuốn sách “Hướng dẫn chọn nghề” đầu tiên, nhằm giúp đỡ
thanh niên trong việc lựa chọn nghề nghiệp để sử dụng có hiệu quả năng lực
lao động của thế hệ trẻ. Nội dung cuốn sách đề cập tới vấn đề đa dạng của
nghề nghiệp do sự phát triển công nghiệp và việc nhất thiết phải giúp đỡ
thanh niên trong sự lựa chọn nghề nghiệp. Năm 1909, Frank Parsons bàn đến
hướng nghiệp cho HS dựa trên năng lực, năng khiếu, hứng thú, sở thích của
cá nhân. Từ năm 1918 đến 1939, N.K.Krupskaia có nhiều bài viết khẳng định
hiệu quả lao động phần lớn phụ thuộc vào sự phù hợp của con người đối với
nghề nghiệp. Các cơng trình nghiên cứu đề cập đến các hình thức,
phương thức hướng nghiệp trong nhà trường bao gồm:
+ Năm 1986, các tác giả như: H. Frankiewiez, Bernd Rothe, U. Viets,
B. Germer, D. Marschneider... đã đưa ra các phương thức: “Phối hợp, cộng tác
chặt chẽ giữa trung tâm giáo dục kĩ thuật tổng hợp và các trường phổ thông
trong việc lập kế hoạch thực tập cho học sinh”. Các tác giả: R.Oberliesen,
H.Keim, M.Schumann, G.Duismann đã có những cơng trình nghiên cứu về
phương thức tổ chức cho HS phổ thơng thực tập ở các nhà máy, xí nghiệp, các
cơ sở kinh doanh, dịch vụ, họ đã khẳng định: “Hoạt động dạy học, lao động -


7

kĩ thuật - kinh tế khơng chỉ mang tính quan trọng đối với các mơn khoa học
khác, mà cịn là bộ phận cấu thành cơ bản của giáo dục THPT… bởi vì nó đã
tạo điều kiện cho HS phát triển thành những con người trưởng thành trong
cuộc sống lao động - xã hội”.
+ Năm 1996, tác giả Schmidt, J.J và năm 1998, Roger D. Herring
khuyến khích các GV phối hợp định hướng nghề cho HS thông qua những
bài giảng hàng ngày trên lớp; Tổ chức hoạt động tập thể hoặc các sự kiện
đặc biệt như đi dã ngoại, lựa chọn sách, phim, clip, và các phương tiện
đại chúng khác. Với HS trung học, có nhiều chương trình sự kiện đặc biệt về
nghề sẽ giúp HS hiểu được mối tương tác giữa những trải nghiệm của
bản thân với những ước mơ, khát vọng thành công trong tương lai. Các tác giả
này đã khái quát mục tiêu hướng nghiệp cho từng cấp học và những cách thức
để tiến hành những mục tiêu đó, đồng thời chỉ ra mối quan hệ giữa định hướng
nghề và tham vấn nghề, các thành phần tạo nên mơ hình GDHN hiệu quả.
- Các tác giả Morgan và Hart (1977) nhấn mạnh vai trò của GDHN
trong nhà trường đã khẳng định GDHN trong nhà trường cần phải
khuyến khích HS suy nghĩ về bản thân mình và về thế giới cơng việc; u cầu
HS cần có kiến thức, hiểu biết và kĩ năng trong quá trình chọn nghề trước khi
đưa ra quyết định nghề nghiệp thông minh.
Cùng với hoạt động GDHN cho học sinh thì quản lý hoạt động GDHN
cũng là vấn đề được quan tâm, tập trung nghiên cứu thể hiện qua các cơng trình
nghiên cứu đã được công bố về vấn đề này như:
- Các tác giả R.Oberliesen, H.Keim, M.Schumann, G.Duismann đã
nghiên cứu về phương thức tổ chức cho học sinh phổ thông thực tập ở các
nhà máy, xí nghiệp, các cơ sở kinh doanh, dịch vụ, các tác giả đã khẳng định:
Hoạt động dạy học, lao động - kỹ thuật - kinh tế không chỉ mang tính


8

quan trọng đối với các môn khoa học khác, mà còn là bộ phận cấu thành
cơ bản của giáo dục trung học phổ thơng, bởi vì nó đã tạo điều kiện cho HS
phát triển thành những con người trưởng thành, phát triển toàn diện trong
cuộc sống lao động - xã hội.
- Các tác giả H. Frankiewiez; B. Rothe; U. Viets; B. Germer, D.
Marschneider (1986), đã đưa ra các phương thức: “Phối hợp, cộng tác
chặt chẽ giữa trung tâm giáo dục kỹ thuật tổng hợp và các trường phổ thông
trong việc lập kế hoạch thực tập cho học sinh trung học phổ thông”.
Như vậy, lịch sử nghiên cứu hướng nghiệp và quản lý hoạt động
GDHN đã xuất hiện rất lâu trên thế giới, các cơng trình nghiên cứu về
hướng nghiệp, quản lý GDHN đều khẳng định vai trò của hướng nghiệp
đối với thanh niên, HS là giúp các em chọn được nghề phù hợp với năng lực,
sở thích, hứng thú, khuyến khích kết hợp hướng nghiệp trong nhà trường với
lao động sản xuất, tham quan, thực tập ở các nhà máy, xí nghiệp nhằm
nâng cao nhận thức của HS về nghề.
1.1.2. Các nghiên cứu ở Việt Nam
Tác giả có những nghiên cứu cơ bản, phong phú về giáo dục
hướng nghiệp là Phạm Tất Dong. Tiêu biểu như cơng trình: “Sự lựa chọn
tương lai”, vấn đề giáo dục hướng nghiệp được trình bày một cách hệ thống.
Trong tài liệu này, tác giả đã đánh giá sơ bộ về thực trạng giáo dục
hướng nghiệp: khoảng 60% các trường trung học phổ thông ở miền Bắc (50%
và 56% tương ứng ở miền Trung và miền Nam) không coi trọng giáo dục
hướng nghiệp, chưa xem giáo dục hướng nghiệp với tư cách là một hoạt động
giáo dục chính thức của nhà trường. Việc giảng dạy bộ mơn giáo dục
hướng nghiệp cịn nhiều tồn tại, hạn chế: 1) Hầu hết giáo viên tổ chức
hoạt động giáo dục hướng nghiệp đều chưa qua một lớp đào tạo sư phạm nào


9

về hướng nghiệp; 2) Các giáo viên dạy hướng nghiệp chỉ hiểu biết sâu về một
nghề và sơ sài về các nghề khác do đó là hiệu quả giáo dục hướng nghiệp rất
thấp và không thể trả lời được các câu hỏi của học sinh; 3) Sách và tài liệu về
giáo dục hướng nghiệp vừa cũ, vừa lạc hậu, khó sử dụng; 4) Phương pháp
thuyết trình là phương pháp chủ đạo và gần như là duy nhất được áp dụng
trong giáo dục hướng nghiệp mà thực chất giáo dục hướng nghiệp địi hỏi tính
thực tiễn rất cao [13].
Trên cơ sở đánh giá thực trạng giáo dục hướng nghiệp, tác giả Phạm
Tất Dong chỉ ra một số định hướng cho việc đổi mới phương pháp tổ chức
hoạt động giáo dục hướng nghiệp: Phát huy, tính năng động sáng tạo của học
sinh; coi trọng tính giáo dục của cơng tác hướng nghiệp; tự tu dưỡng, tự học
hỏi là điều kiện quan trọng để tạo ra sự phù hợp nghề; quán triệt quan điểm
hoạt động trong dạy học.
Theo các tác giả Nguyễn Sinh Huy và Nguyễn Văn Lê (2004) trong
“Giáo dục hướng nghiệp cho học sinh với việc phát triển nguồn nhân lực” thì
“giáo dục hướng nghiệp trong nhà trường phổ thơng trong giai đoạn hiện nay
phải gắn với quá trình đào tạo, phát triển nguồn nhân lực theo yêu cầu của
quá trình dịch chuyển cơ cấu lao động”. Các tác giả đã cho rằng: “Việc
dịch chuyển cơ cấu kinh tế sẽ thúc đẩy sự thay đổi cơ cấu lao động để
thích ứng với cơ chế thị trường, nâng cao năng suất lao động và sức cạnh tranh
của nền kinh tế” [30].
Sau khi phân tích tình hình kinh tế - xã hội, nhất là quá trình đổi mới cơ
chế lao động, các tác giả cho rằng, giáo dục hướng nghiệp ở các nhà trường
phổ thơng hiện nay dù với bất cứ hình thức nào cũng phải hướng vào hình thành
cho người học năng lực làm chủ cơng nghệ cao. Trên cơ sở đó, các tác giả
đã chỉ ra một số điều kiện đảm bảo cho giáo dục hướng nghiệp thành công.


10

Đó là: 1) Có sự nhất qn, kiên trì về chủ trương, chính sách và cơ chế
hoạt động ổn định. Vì giáo dục hướng nghiệp và dạy học trong giai đoạn
cơng nghiệp hóa - hiện đại hóa đã vượt ra khỏi khuôn khổ của một ngành
cụ thể; 2) Giáo dục hướng nghiệp phải gắn với việc giải quyết việc làm,
đặc biệt là đối với giới trẻ, lực lượng nòng cốt của xã hội; 3) Giáo dục
hướng nghiệp phải vừa thực hiện nhiệm vụ có tính đặc thù lại vừa phải gắn
với quá trình giáo dục và đào tạo nguồn nhân lực nói chung đáp ứng yêu cầu
mở rộng ngành nghề sử dụng nhiều lao động.
Một trong những tác giả có nhiều nghiên cứu nổi bật về giáo dục
hướng nghiệp là Đặng Danh Ánh. Trong bài “Đổi mới giáo dục hướng nghiệp
bắt đầu từ đâu?” (2013), tác giả cho rằng cần phải đổi mới hoạt động giáo dục
hướng nghiệp, vì bản thân hoạt động này cũng đang ở trong phạm vi của cuộc
khủng hoảng toàn diện ở nhiều cấp độ của ngành Giáo dục và Đào tạo;
“Giáo dục hướng nghiệp không chỉ là công cụ gián tiếp thúc đẩy sự phát triển
kinh tế có hiệu quả, bền vững mà chủ yếu là cơng cụ góp phần điều chỉnh
cơ cấu phân luồng học sinh sau trung học, giải tỏa cuộc chạy đua khơng có
hồi kết thúc vào cao đẳng, đại học hàng năm” [3]. Chính vì vậy, theo tác giả
này thì đổi mới giáo dục hướng nghiệp chính là đổi mới cơ cấu phân luồng
cho học sinh sau tốt nghiệp. Tác giả nhận định: “Sau khi tạo được hướng
phân luồng học sinh sau tốt nghiệp rồi thì Nhà nước mới có quyền định tỷ lệ
% phân luồng và phát ra chỉ tiêu tuyển sinh hàng năm các hệ đào tạo theo
ngân sách Nhà nước cấp”. Đây là cách tiếp cận vấn đề giáo dục hướng nghiệp
mang màu sắc định hướng quản lý nhà nước. Theo lập luận của tác giả thì
“thời hồng kim” của giáo dục hướng nghiệp là giai đoạn từ 1982 - 1989 với
những chỉ đạo quyết liệt của Chính phủ trên tinh thần gắn giáo dục hướng
nghiệp với dạy nghề phổ thông, gắn hướng nghiệp với sự phát triển của các
ngành Nông - Lâm - Ngư nghiệp.

11

Theo tác giả Nguyễn Trọng Bảo: “GDHN vừa là một vấn đề cơ bản,
vừa là một vấn đề cấp bách của nhà trường phổ thông...”, “GDHN phải được
quán triệt trong mọi hoạt động của nhà trường. Đó khơng chỉ là nhiệm vụ của
riêng nhà trường, của ngành giáo dục, mà là nhiệm vụ của tất cả các cấp, các
ngành, các cơ sở sản xuất và của toàn xã hội” [6].
Tác giả Nguyễn Như Ất đã nghiên cứu: “Vấn đề phương pháp luận xây
dựng nội dung GDHN trong trường phổ thông Việt Nam”, xác định lại cơ sở
triết học của giáo dục Việt Nam nói chung, trong đó có GDHN [4].
Mối quan hệ giữa học vấn phổ thông và học vấn nghề nghiệp đã được
tác giả Hoàng Đức Nhuận làm sáng tỏ: “Trong cơ chế đổi mới hiện nay vấn
đề chuẩn bị nghề nghiệp là một yêu cầu nóng bỏng của thực tế xã hội. Học
vấn phổ thông và học vấn nghề nghiệp có phần giao thoa ngày càng rõ theo
hướng mơ đun hóa ở mức phổ thơng” [33]. Từ đó, tác giả khẳng định sự cần
thiết phải tổ chức hoạt động GDHN trong các trường THPT để chuẩn bị cho
thanh niên đi vào thế giới lao động nghề nghiệp.
Các tác giả Nguyễn Văn Lê, Hà Thế Truyền, Bùi Văn Quân đã nghiên
cứu sâu và trên bình diện rộng vào nội dung: “Hướng nghiệp qua hoạt động
dạy học các môn học cơ bản ở trường phổ thơng” trong Chương trình khoa
học công nghệ cấp Nhà nước KX05 - Đề tài KX - 05 -09. Theo đó, các tác giả
đã khẳng định: “Biết quán triệt tinh thần hướng nghiệp trong các môn học thì
chất lượng giảng dạy và học tập sẽ được nâng cao” [32].
Cơng trình “GDHN ở trường phổ thơng trong giai đoạn hiện nay” của
tác giả Nguyễn Phúc Chỉnh đã đi sâu nghiên cứu về việc cần thiết phải đổi
mới GDHN trong trường phổ thông và đã nhấn mạnh: “GDHN là q trình
dạy học có chủ đích, phục vụ mục tiêu làm thay đổi một cách lâu bền vị thế
của người học để họ có thể hồn thành các u cầu nghề nghiệp” [12].

12

Tác giả Phan Thị Tố Oanh trong cơng trình nghiên cứu: “Vấn đề hướng
nghiệp cho học sinh qua các môn văn hóa cơ bản ở trường THPT các tỉnh
đồng bằng sơng Cửu Long” [34], đã phân tích vai trị của mơn văn hóa cơ bản
có “tầm quan trọng đặc biệt đối với việc phát triển toàn diện nhân cách con
người” và tiềm năng của nó trong GDHN cho học sinh ở trường phổ thông.
Đồng thời, tác giả cũng đưa ra một số biện pháp hướng nghiệp qua dạy học
các môn văn hóa cơ bản.
Tác giả Nguyễn Thị Thanh Huyền trong “Mơ hình tư vấn nghề cho
cá nhân học sinh trong trường trung học phổ thông”, (2008) cho rằng: Trong
những năm qua, giáo dục hướng nghiệp nói chung, tư vấn nghề nói riêng đã
được thực hiện trong các nhà trường trung học phổ thông thông qua các
con đường giáo dục hướng nghiệp, song hiệu quả giáo dục chưa cao. Đa số
học sinh sau trung học phổ thông không đánh giá được năng lực của mình,
cũng khơng biết rõ mình thích nghề gì [24].
Trong luận án Tiến sĩ “Xây dựng mơ hình tư vấn nghề trong nhà trường
trung học phổ thông khu vực miền núi Đông Bắc Việt Nam”, (2009), tác giả
Nguyễn Thị Thanh Huyền đã chỉ các nguyên nhân chủ yếu sau đây dẫn đến
thực trạng nêu trên: 1) Bản thân học sinh trung học phổ thông thiếu hiểu biết,
kinh nghiệm về các lĩnh vực nghề nghiệp; đánh giá khơng chính xác về
năng lực, sở trường, sở thích của bản thân; 2) Giáo dục hướng nghiệp và
tư vấn nghề nghiệp còn mang nặng tính hình thức; nội dung và phương pháp
cịn đơn điệu, nghèo nàn, không đáp ứng được nhu cầu tìm hiểu về nghề
nghiệp của học sinh; 3) Giáo viên trung học phổ thơng ít được bồi dưỡng về
giáo dục hướng nghiệp nói chung, tư vấn nghề nghiệp nói riêng. Sinh viên
sư phạm chưa được tiếp cận hệ thống tri thức và rèn luyện các kỹ năng về
giáo dục hướng nghiệp và tư vấn nghề nghiệp. Do đó, khâu thực hành cịn
bỡ ngỡ và khơng đạt hiệu quả như mong muốn [25].

13

Khi đánh giá về vai trò của giáo dục hướng nghiệp, trong luận án
Tiến sĩ “Giáo dục hướng nghiệp trong dạy học các môn học khoa học tự nhiên
ở trường trung học phổ thông khu vực Nam Trung Bộ”, (2012), Phạm Văn
Khanh cho rằng: Giáo dục hướng nghiệp cho học sinh có vai trị nền tảng
định hướng phát triển nghề nghiệp tương lai, chuẩn bị tâm thế và năng lực
cụ thể cho việc nắm bắt thế giới nghề nghiệp trên cơ sở hiểu biết về các
yêu cầu xã hội cũng như hiểu biết về năng lực, sở thích của bản thân trong
quá trình học tập và lựa chọn nghề nghiệp tương lai cho mình. Trong phạm vi
luận án này, tác giả đã chỉ ra 4 con đường giáo dục hướng nghiệp chủ yếu là:
Hướng nghiệp qua hoạt động dạy học các mơn văn hóa; Hướng nghiệp qua
hoạt động dạy học các môn công nghệ; Hướng nghiệp qua hoạt động dạy học
giáo dục hướng nghiệp; Hướng nghiệp qua các hoạt động ngoại khóa, các
phương tiện thơng tin đại chúng và các tổ chức xã hội. Đồng thời, xác định
các hình thức giáo dục: 1) Giới thiệu cho học sinh những nghề đang cần
nhân lực, nhất là những nghề nằm trong kế hoạch phát triển của đất nước
cũng như ở địa phương; đồng thời, giới thiệu cho học sinh những yêu cầu
tâm lý và sinh lý của những nghề đó; 2) Tạo điều kiện cho học sinh tìm hiểu
hệ thống những trường đào tạo nghề bậc trung học và đại học, trước hết là
những trường công nhân kỹ thuật; 3) Tổ chức cho học sinh tham quan sản xuất
ở nhà máy, xí nghiệp, công trường, nông trường… nhằm giúp cho học sinh có
những biểu tượng (quan niệm) rõ ràng hơn về những nghề đang cần tìm hiểu;
4) Cho học sinh tiếp xúc với những đại biểu ưu tú của các ngành sản xuất,
qua đó, cho học sinh tìm hiểu thêm về người lao động trong ngành nghề;
Tác giả đã chỉ ra 6 nguyên tắc về giáo dục hướng nghiệp: 1) Đảm bảo đặc trưng
giáo dục trong hoạt động hướng nghiệp; 2) Đảm bảo phương hướng kỹ thuật
tổng hợp của hoạt động hướng nghiệp; 3) Đảm bảo tính hệ thống và đồng bộ
trong hoạt động hướng nghiệp; 4) Đảm bảo sự phân hóa và cá biệt hóa trong