(Sáng kiến kinh nghiệm) tổ chức dạy học trải nghiệm sáng tạo trong trường trung học phổ thông

CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM
Độc lập – Tự do – Hạnh phúc
MÔ TẢ SÁNG KIẾN
Mã số ( do Thường trực Hội đồng ghi)………………………………………..…
1. Tên sáng kiến: “TỔ CHỨC DẠY HỌC TRẢI NGHIỆM SÁNG TẠO
TRONG TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THƠNG”.
(Nguyễn Thị Lệ Bình, Nguyễn Hồi Anh, Nguyễn Bích Hằng,Trần Văn Năng,
@THPT Chê Guê-va-ra)
2. Lĩnh vực áp dụng sáng kiến: Công tác giảng dạy môn Sinh học lớp 12
3. Mơ tả bản chất của sáng kiến:
3.1. Tình hình thực trạng của vấn đề:
a. Về thực trạng của vấn đề.
- Hiện nay các trường THPT đang thực hiện học tập dưới dạng hoạt động trải
nghiệm sáng tạo. Đây được coi là chìa khóa thực hiện việc học đi đơi với hành, học giải
quyết các vấn đề thực tiễn trong cuộc sống ngay trong lớp học. Hoạt động học tập trải
nghiệm sáng tạo là các hoạt động giáo dục được tiến hành song song với hoạt động dạy
học trong nhà trường. Hoạt động trải nghiệm sáng tạo là một bộ phận của q trình giáo
dục được tổ chức ngồi giờ học các mơn văn hóa ở trên lớp và có mối quan hệ bổ sung,
hỗ trợ cho hoạt động dạy học.
- Hoạt động trải nghiệm sáng tạo trong nhà trường phổ thơng được tổ chức dưới
nhiều hình thức khác nhau như câu lạc bộ, tổ chức trò chơi, diễn đàn, dã ngoại, tham
quan học tập ngồi tự nhiên, sân khấu hóa … Mỗi hình thức hoạt động trên đều mang ý
nghĩa giáo dục nhất định. Là một giáo viên trực tiếp đứng lớp, tôi nhận thấy tổ chức
tham quan học tập thực tế ngồi tự nhiên ở trường THPT nói chung và bộ mơn Sinh
học nói riêng các em rất tích cực tham gia và đạt hiệu quả cao trong công tác giảng
1


dạy. Đây được coi là một quan niệm dạy học hiện đại, nhằm góp phần đổi mới phương
pháp dạy học và đổi mới kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh hiện nay.
b. Giới hạn nghiên cứu của đề tài:

Đề tài này được áp dụng dạy học môn sinh học trong trường THPT .
3.2. Nội dung giải pháp đề nghị cơng nhận là sáng kiến:
a. Mục đích của giải pháp:
- Hoạt động trải nghiệm sáng tạo bằng hình thức tổ chức tham quan học tập thực
tế ngồi tự nhiên góp phần làm cho mơn học thêm sinh động, thực tế và vui hơn. Qua
đó nâng cao các tố chất, tiềm năng của bản thân học sinh và tinh thần học tập nghiêm
túc của các em học sinh.
- Tham quan học tập thực tế ngoài tự nhiên với chủ đề “Hệ sinh thái và bảo vệ
môi trường” giúp học sinh có nền tảng cơ bản về kiến thức sinh thái học, từ đó có khả
năng chủ động tăng cường bảo vệ và sử dụng bền vững hệ sinh thái theo hướng hợp lí
nhằm bảo tồn sư đa dạng sinh học.
b. Những điểm khác biệt và tính mới của đề tài:
+ Đối với học sinh:
- Tham quan học tập thực tế ngoài tự nhiên giúp học sinh được bổ sung kiến thức
khoa học, khám phá nhiều điều mà trước đây chỉ được học qua sách vở và trên lớp học.
- Học sinh được tham gia trực tiếp vào hoạt động trải nghiệm sáng tạo để phát huy
năng lực sáng tạo, tạo ra các sản phẩm theo yêu cầu của giáo vifên.
- Học sinh phải làm bài thu hoạch, xử lí và trưng bày mẫu vật trong phịng thí
nghiệm. Đây là tài liệu trực quan quý giá phục vụ cho công tác giảng dạy và học tập.
+ Đối với giáo viên:
- Giúp giáo viên rèn luyện kỹ năng trong việc xây dựng chương trình và cách tổ
chức các hoạt động ngoại khóa trong trường THPT.
- Có sự phối hợp chặt chẽ giữa giáo viên bộ môn với giáo viên chủ nhiệm và phụ
huynh học sinh.

2


- Tạo nên phong trào học tập tích cực trong nhà trường. Trong tương lai các
chuyến tham quan học tập tương tự sẽ được mở rộng ở tất cả các bộ môn trong các

trường THPT.

3


c. Nội dung giải pháp:
Sau đây là phương pháp tổ chức dạy học trải nghiệm sáng tạo trong trường THPT,
hình thức tổ chức tham quan học tập thực tế ngoài tự nhiên mà tôi đã thực hiện trong
năm học qua như sau:
1. Tên của chủ đề : “HỆ SINH THÁI VÀ BẢO VỆ MƠI TRƯỜNG”
• Lĩnh vực bài dạy: Sinh học 12
• Thời gian: 3 tiết trên lớp và tổ chức đi tham quan thực tế 1 ngày.
• Hình thức: tổ chức tham quan học tập thực tế ngoài tự nhiên.
• Địa điểm tham quan: Tràm Chim ở tỉnh Đồng Tháp.
2. Phương pháp giảng dạy:
- Tổ chức dạy học theo dự án.
- Tổ chức thảo luận nhóm và báo cáo sản phẩm.
3. Chuẩn bị của giáo viên
- Phải khảo sát trước địa điểm tổ chức đi tham quan thực tế, cần đảm bảo các điều
kiện vệ sinh thực phẩm và nhất là sự an toàn cho học sinh.
- Thiết kế lịch trình cụ thể cho chuyến đi tham quan thực tế. Chuẩn bị các kiến
thức có liên quan đến lĩnh vực mà học sinh cần làm.
- Biểu mẫu, phiếu học tập cho học sinh (phụ lục 01)
- Chuẩn bị các dụng cụ thu mẫu, hóa chất, thiết bị xủ lý mẫu tam thời…
4. Chuẩn bị của học sinh
- Các phương tiện để thực hiện: máy ảnh; máy tính; các băng ghi hình, CD, USB.
- Sưu tầm hình ảnh, tư liệu liên quan đến hệ sinh thái và môi trường.
- Biết cách thu thập số liệu và xử lý số liệu có liên quan.
- Biết sử dụng dụng cụ thu mẫu, cách lấy mẫu, sơ chế mẫu.
- Bản phân công nhiệm vụ cho từng thành viên (phụ lục 02)

4


5. Tiến trình tổ chức hoạt động học tập : gồm 03 bước như sau:
Bước 1: Xây dựng kế hoạch và triển khai kế hoạch.
( thực hiện 01 tiết dạy trên lớp)
Nội dung

Hoạt động của giáo viên
- Giáo viên cho học sinh xem

Hoạt động của học sinh
- Học sinh quan sát và ghi nhận

phim, hình ảnh, xem băng ghi

những gì vừa xem được.

1. Đưa ra chủ

hình/ đĩa CD về hệ sinh thái,

- Giáo viên và học sinh thống nhất

đề

đa dạng sinh học và môi

đưa ra chủ đề là: HỆ SINH THÁI

trường sống… liên quan đến

VÀ BẢO VỆ MÔI TRƯỜNG”.

chủ đề.
2. Chia nhóm - Chia lớp học thành 4 nhóm.

- Căn cứ vào chủ đề học tập học

học

sinh nêu ra các nhiệm vụ phải

sinh

phân

và - Mỗi nhóm từ 7 – 8 học sinh.

cơng - Mỗi nhóm có trưởng nhóm thực hiện theo bảng phân công.

nhiệm.

và 01 thư ký.
- Phát cho mỗi nhóm 01 bản - Đại diên mỗi nhóm nhận 01 bản

3. Triển khai

kế hoạch chi tiết về chuyến đi kế hoạch và triển khai cho từng

kế hoạch

tham quan thực tế.

thành viên trong nhóm.

- Phát cho mỗi học sinh phiếu - Học sinh tham gia phải có sự
thơng báo cho phụ huynh.
- Phát 04 phiếu học tập cho

đồng ý và chữ ký của phụ huynh.
- Nhận phiếu học tập và phân

4. Phát phiếu 04 nhóm.

cơng nhiệm vụ cho từng thành

học

viên theo gới ý giáo viên.

tập

và - Giáo viên yêu cầu mỗi

hướng dẫn kiến nhóm cần thực hiện các nội

+ Nhóm 1: Phiếu học tập số 01.

thức

+ Nhóm 2: Phiếu học tập số 02.

quan.

có

liên dung chủ yếu như sau:

+ Thu thập thơng tin và số liệu + Nhóm 3: Phiếu học tập số 03.
theo mẫu.

+ Nhóm 4: Phiếu học tập số 04

+ Phương pháp thu và xử lí
mẫu vật.
Bước 2: Thực hiện kế hoạch và xây dựng sản phẩm
5


(thực hiện trong thời gian ngoài giờ lên lớp)
Nội dung

Hoạt động của giáo viên
- Giáo viên phối hợp với

Hoạt động của học sinh
- Thực hiện theo kế hoạch đã phân

các Cán bộ kiểm lâm hướng

công:

1. Thu thập

dẫn học sinh tham quan và

+ Nhóm 1: Mơi trường và các

thơng tin, số

thu thập thông tin, số liệu

nhân tố sinh thái.

liệu và mẫu vật

và thu mẫu vật theo yêu

+ Nhóm 2: Khảo sát thành phần

cầu.

lồi sinh vật.

- Theo dõi, hướng dẫn giúp

+ Nhóm 3: Các mối quan hệ trong

đỡ các nhóm

quần xã sinh vật.

- Yêu cầu ở mỗi nơi thu

+ Nhóm 4: Thiết lập sơ đồ chuỗi

mẫu học sinh ghi chép cẩn

thức ăn và lưới thức ăn.

thận

- Quan sát trực tiếp hoặc phỏng
vấn từ người dân ở địa phương.

2. Thảo luận - Theo dõi, giúp đỡ các nhóm

- Thảo luận nhóm, phân tích kết

nhóm để xử lý (xử lí thơng tin, mẫu vật của quả thu thập số liệu và mẫu vật sau
thông tin, số liệu các nhóm)

chuyến đi thực tế.

và mẫu vật.
3. Tổng hợp

- Theo dõi, giúp đỡ (xử lý - Xây dựng báo cáo, sản phẩm của

thơng tin, hồn

thơng tin, cách trình bày sản 04 nhóm.

thành báo cáo.

phẩm của mỗi nhóm)
u cầu sản phẩm có thể là

- Thảo luận và xây dựng báo cáo

4.Dự kiến sản

tập san, poster, phim, bộ sưu sản phẩm của nhóm

phẩm hồn

tập, bài báo…

thành
Bước 3: Tổ chức báo cáo và đánh giá sản phẩm
(Thực hiện 02 tiết dạy trên lớp học)
Nội dung
1. Báo cáo

Hoạt động của giáo viên
Hoạt động của học sinh
- Tổ chức cho 04 nhóm báo - Các nhóm báo cáo kết quả
6

sản phẩm

cáo kết quả .

- Trình chiếu Powerpoint, dưới

- Gợi ý các nhóm nhận xét, bổ dạng các file video.
sung cho các nhóm khác.

- Trưng bày các mẫu vật thu được.
- Các nhóm tham gia phản hồi về
phần trình bày của nhóm bạn.

2. Nêu ý tưởng

- GV cho các nhóm thảo luận - Nhóm trưởng báo cáo kết quả

bảo vệ môi

và nêu ý tưởng về chiến lược tổng hợp các ý tưởng về chiến

trường ở địa

tuyên truyền bảo vệ môi lược tuyên truyền bảo vệ môi

phương.

trường ở địa phương.

3. Đánh giá

- Tổ chức các nhóm thảo luận - Các nhóm tự đánh giá, đánh giá

sản phẩm

và đánh giá kết quả theo biểu lẫn nhau.

trường ở địa phương.

mẫu, tuyên dương nhóm, cá
nhân.
3.3. Khả năng áp dụng của giải pháp:
- Sáng kiến có thể áp dụng và triển khai thực hiện trong công tác giảng dạy cho
học sinh trên địa bàn tỉnh Bến Tre.
- Làm tài liệu tham khảo cho giáo viên các bộ môn khác về phương pháp tổ chức
dạy học trải nghiệm sáng tạo trong trường THPT
- Trong năm học tiếp theo tôi mạnh dạn áp dụng phương pháp dạy học trải nghiệm
sáng tạo bằng nhiều hình thức khác trong trường học.

7


3.4. Hiệu quả, lợi ích thu được do áp dụng giải pháp:
- Qua chuyến đi trải nghiệm thực tế ở Tràm chim Đồng Tháp với chủ đề “Hệ sinh
thái và bảo vệ môi trường” sẽ trang bị cho học sinh có cái nhìn thân thiện với với
trường, u thích thiên nhiên và bảo vệ môi trường sống trên trái đất. Bên cạnh đó, mục
tiêu học tập của tham quan thực tế cịn giúp học sinh giải trí, thư giãn hiệu quả sau
những giờ học căng thẳng trên lớp học.

- Khi thực hiện, bản thân tôi đều cảm thấy bất ngờ về kết quả thu được. Đa số các
em đều hào hứng phấn khởi, các em rất chăm chú khi nghe cán bộ kiểm lâm hoặc người
dân địa phương chia sẽ thông tin. Nhiều em bộc lộ rõ năng khiếu của mình như phóng
viên phỏng vấn, hay diễn viên diễn xuất rất tốt.
Tóm lại: Tham quan học tập thực tế ngồi tự nhiên là một trong số các hình thức tổ
chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo trong trường THPT hiện nay. Nó khơng chỉ bổ trợ
kiến thức vơ cùng hiệu sau mỗi chuyến tham quan thực tế mà còn giúp các em học sinh
có thêm tính đồn kết giữa các thành viên, trang bị cho các em kinh nghiệm sống tập
thể trong gia đình, nhà trường và ngồi xã hội.
* Kết quả khảo sát ý kiến của học sinh về hình thức tổ chức hoạt động trải
nghiệm sáng tạo như sau:
Nội dung
Số học sinh

Thích học

Khơng thích

Ý kiến khác

82 học sinh
98%
1%
1%
* Kết quả khảo sát chất lượng học tập 02 lớp dạy ở bảng dưới đây:
+ Lớp đối chứng 12C4: không áp dụng dạy học trải nghiệm sáng tạo
+ Lớp thực nghiệm 12C2: áp dụng dạy học trải nghiệm sáng tạo.
Lớp

Biết

Hiểu

Vậng dụng thấp

Vận dụng cao

12C4 (36HS)

21,5%

34%

25%

19.5%

12 C2 (38HS)

15%

20,5%

29%

35,5%

3.5 Tài liệu kèm theo gồm: Phụ lục .
Bến Tre, ngày 19 tháng 03 năm 2018
8

Phụ lục 1: Phiếu học tập.
Phiếu học tập số 01
Môi trường và nhân tố sinh thái
Tiêu đề

Đặc điểm

Ví dụ

Trên cạn
Nước
1. Môi trường

Đất
Sinh vật
Nhân tố

2. Nhân tố

vô sinh
Nhân tố

sinh thái

hữu sinh
Phiếu học tập số 02
Khảo sát thành phần loài sinh vật

STT

Thành phần loài
Thực vật

Động vật

Loài ưu thế

1
2
3
…

Phiếu học tập số 03
Các mối quan hệ trong quần xã sinh vật
9

Loài đặc trưng


Quan hệ

Đặc điểm

Ví dụ

Cộng sinh
Hợp tác

1. Hỗ trợ

Hội sinh
Cạnh tranh
Kí sinh

2. Đối
kháng

Ức chế cảm
nhiễm
Sinh vật này ăn
sinh vật khác
Phiếu học tập số 04
Thiết lập sơ đồ chuỗi thức ăn và lưới thức ăn
Các nhóm sinh vật

Chuỗi thức ăn

Lưới thức ăn

10

Sinh vật

Sinh vật

Sinh vật

Sản xuất

tiêu thụ

phân giải


Phụ lục 02: Phiếu phân công nhiệm vụ cho từng thành viên:
Họ và tên

Nhiệm vụ

Phương tiện

thành viên

Thời hạn

Sản phẩm

hoàn thành

dự kiến

1
2
...
Phụ lục 3: PHIẾU ĐÁNH GIÁ SẢN PHẨM HỌC SINH
Họ và tên người đánh giá:...........................................................................................
Nhóm:............................Lớp...............Trường............................................................
Tên bài:.......................................................................................................................

Mục đánh giá

Tiêu chí

Chi tiết
1. Q trình hoạt Sự phân cơng của các thành viên

Kết quả
Điểm
5

động nhóm.

Sự hợp tác giữa các thành viên
Tinh thần làm việc của nhóm
2. Q trình thực Tìm nguồn thơng tin

5
5
5

Lựa chọn, liên kết thơng tin
Kết luận, hình ảnh
3. Đánh giá bài tự giới Ý tưởng

5
5
10

hiện nội dung bài

thiệu về nhóm
4. Đánh giá sản phẩm

Nội dung
Xác nhận đóng góp
Nội dung

10
10
10

Hình thức
Thuyết trình
5. Tính sáng tạo của sản phẩm

10
10
10

Tổng

100

11


TRƯỜNG THPT …..
Tổ Sinh học
***

Số: …/ TB-TS

, Ngày …… tháng ….. năm 2018

THÔNG BÁO
V/v tổ chức tham quan học tập thực tế ngồi tự nhiên
năm học 2017 – 2018
Kính gửi Phụ huynh học sinh:…………………………………… Lớp:…………
Căn cứ vào kế hoạch số …………………………………………………………..
V/v tổ chức tham quan học tập thực tế ngoài tự nhiên với chủ đề “ hệ Sinh Thái và
Bảo Vệ Môi Trường” cho học sinh Trường THPT ………. năm học 2017 – 2018, nay
Tổ Sinh thông báo đến quý phụ huynh về kế hoạch tổ chức cụ thể như sau:
- Địa điểm: Tràm Chim Tỉnh Đồng Tháp.
- Thời gian: Bắt đầu lúc ……….. đến ……. ngày …… tháng ….. năm 2018
- Lộ trình: ( có văn bản kèm theo)
Trên đây là thông báo về tổ chức tham quan học tập thực tế ngoài tự nhiên với
chủ đề “ hệ Sinh Thái và Bảo Vệ Môi Trường” cho học sinh Trường THPT ……….
năm học 2017 – 2018. Kính trình q phụ huynh học sinh.
XÁC NHẬN CỦA BAN GIÁM HIỆU
HIỆU TRƯỞNG

TM. TỔ SINH
Tổ Trưởng

Ý KIẾN XÁC NHẬN CỦA PHỤ HUYNH HỌC SINH

12