(Sáng kiến kinh nghiệm) tự làm đồ dùng dạy học nâng cao chất lượng giáo dục trẻ khuyết tật hoà nhập

TỰ LÀM ĐỒ DÙNG DẠY HỌC
NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG GIÁO DỤC
TRẺ KHUYẾT TẬT HOÀ NHẬP

I. ĐẶT VẤN ĐỀ:

Thực hiện quyết định số 23 của Bộ GD& ĐT về giáo dục hồ nhập
dành cho người khuyết tật, chúng tơI đã nhận thức được vai trò, trách
nhiệm của người giáo viên trong công tác giáo dục trẻ khuyết tật.

Để

thực hiện mục tiêu giáo dục hoà nhập cho người khuyết tật, giúp trẻ
khuyết tật được hưởng quyền học tập bình đẳng như những trẻ khác
khác, mỗi trường học, mỗi người làm công tác giáo dục cần xây dựng
kế hoạch, nghiên cứu, để tìm ra phương pháp dạy học phù hợp với nội
dung, chương trình, phù hợp với khả năng nhận thức của trẻ khuyết tật.
Một trong những yếu tố quan trọng góp phần nâng cao chất lượng giáo
dục trẻ khuyết tật hoà nhập là việc sử dụng đồ dùng dạy học trong các
tiết học.

Đồ dùng dạy học là một yếu tố không thể thiếu trong qua trình
dạy học. Nó góp phần nâng cao chất lượng giáo dục, giúp học sinh có
hứng thú học tập, lĩnh hội tri thức tốt hơn, nhanh hơn. Đồ dùng dạy
học đảm bảo được các thông tin chủ yếu về các hiện tượng, sự vật liên
1


quan đến nội dung bài học. Nó đảm bảo tính trực quan, tạo cho học
sinh khả năng tiếp cận nội dung bài học, đồng thời nó tạo điều kiện
cho học sinh tự lực chiếm lĩnh kiến thức, hình thành kỹ năng, kỹ xảo.

Đặc biệt đối với trẻ khuyết tật, đồ dùng dạy là con đường giúp trẻ
khuyết tật khắc phục những đặc điểm khó khăn của mình để thể tham
gia vào các hoạt động học tập. Đặc trưng của trẻ khuyết tật là chậm
nhớ, mau quên, ghi nhớ một cách máy móc nên việc việc sử dụng đồ
dùng dậy học trong các tiết học lại càng quan trọng. Đồ dùng dạy học
kích thích khả năng nhận thức của trẻ khuyết tật là điều kiện tiên quyết
để trẻ tham gia vào các hoạt động học tập.

* Xuất phát từ tầm quan trọng của đồ dùng dạy học trong các tiết
học và các điều kiện khách quan của trường, chúng tôi thiết nghĩ việc
tự làm đồ dùng dạy học là rất cần thiết đối với bậc tiểu học nói chung
và đối với trẻ khuyết tật nói riêng. Bởi vậy, trong những năm qua,
trường Tiểu học B trực Đại chúng tôi phát động phong trào tự làm đồ
dùng dạy học cho học sinh nói chung và cho trẻ khuyết tật nói riêng
và được các đồng chí giáo viên nhiệt tình hưởng ứng.

2


Trong q trình thực hiện, chúng tơi gặp một số thuận lợi và khó khăn
như sau:

I/ Đặc điểm tình hình nhà trường

a,Thuận lợi:

-Trường tiểu học B Trực Đại hàng năm có khoảng từ 350 đến 450
em học sinh tiểu học trong đó có khoảng từ 17 đến 25 em khuyết tật ở
các độ tuổi khác nhau từ 6 đến 14 tuổi,chúng tôI đã huy động được

khoảng 15 đến 17 em học hoà nhập chiếm tỷ lệ khoảng trên 80% tổng
số trẻ khuyết tật. Đây là một tỷ lệ rất cao so với bình qn chung của
tồn huyện. Học sinh chủ yếu là con em của những người nông dân
thuần tuý nên các em có tính cần cù, tiết kiệm, các em chịu khó sưu
tầm các vật liệu làm đồ dùng học tập.

-Trường có 25 giáo viên đa số giáo viên của trường là người địa
phương, rất tâm huyết với nghề. Có lịng nhân hậu, u thương học
sinh. Thơng cảm với nỗi bất hạnh của học sinh khuyết tật. Nhận thức
được việc giáo dục trẻ khuyết tật là trách nhiệm, nghĩa vụ của toàn xã
hội và cộng đồng. Giáo dục trẻ khuyết tật là một nhiệm vụ mà ngành
giáo dục phải phấn đấu nhằm thực hiện đúng pháp luật của nhà nước
và công bằng giáo dục. Để nâng cao chất lượng giáo dục trẻ khuyết tật,
3


giáo viên phải lựa chọn phương pháp dạy học phù hợp với đối tượng,
trong đó có việc sử dụng thiết bị dạy học và sự cần thiết phải bổ sung
thêm thiết bị dạy học tự làm.

- Trường được tiếp nhận một đồng chí giáo viên có chun mơn,
được đào tạo, bồi dưỡng về lĩnh vực giáo dục trẻ khuyết tật hồ nhập.
Với trình độ chun mơn và tinh thần trách nhiệm cao, đồng chí đã tìm
hiểu rõ khả năng, nhu cầu của từng dạng trẻ khuyết tật từ đó thiết kế
một số đồ dùng phù hợp với từng dạng trẻ khuyết tật góp phần nâng
cao chất lượng giáo dục trẻ khuyết tật hoà nhập.

- Các ban ngành, đoàn thể trong xã luôn quan tâm đến phong trào
giáo dục. Các cấp uỷ đảng, chính quyền địa phương quan tâm đầu
tư cơ sở vật chất, trường học khang trang, bàn ghế đầy đủ đúng

quy cách tạo điều kiện thuận lợi cho các em học tập và vui chơi.

- Trong những năm qua, trường có phong trào làm đồ dùng dạy học
rất sơi nổi,ln được phịng giáo dục đào tạo Trực Ninh đánh giá
cao. Đặc biệt, năm học 2007–2008 trường đã có một số bộ đồ
dùng dự thi cấp tỉnh đạt giải nhất và được hội đồng giám khảo
đánh giá cao. Phát huy thành tích đã đạt được, cơng tác tự làm đồ

4


dùng dạy học nhằm năng cao chất lượng giáo dục trẻ khuyết tật
hoà nhập càng được hưởng ứng mạnh mẽ hơn.

b,Khó khăn:

-Số học sinh khuyết tật của trường có độ tuổi không đồng đều, được
xếp vào các khối khác nhau và chia ra các dạng tật khác nhau nên
yêu cầu về phương pháp giảng dạy, đồ dùng và phương tiện dạy học
khác nhau địi hỏi giáo viên phải có nhiều loại đồ dùng trong một
tiết học

- Đa số các đồng chí giáo viên dạy trẻ khuyết tật là các đồng chí
giáo viên chủ nhiệm lớp, ngồi việc giảng dạy trên lớp các đồng
chí cịn có nhiều cơng việc khác liên quan đến cơng tác chủ
nhiệm, vì vậy thời gian đầu tư cho việc làm đồ dùng dạy học còn
rất hạn chế.

- Do điều kiện kinh tế cịn khó khăn, ngân sách đầu t ư cho việc làm
đồ dùng dạy học cũng hạn hẹp, nên nhiều ý t ưởng làm những bộ

đồ dùng mang tính hiện đại, quy mơ ch ưa được thực hiện.

5


- Tuy cơ sở vật chất được đầu tư đủ nhưng bàn ghế, phòng học
chức năng và các thiết bị dạy học còn đơn điệu chưa đảm bảo
được yêu cầu giáo dục hiện nay do đó có ảnh hưởng đến vị trí
ngồi và việc đi lại của những em học sinh khuyết tật đặc biệt.

- Tài liệu hướng dẫn giảng dạy và giáo dục trẻ khuyết tật còn hạn
chế. Thiêt bị dạy học dành cho trẻ khuyết tật còn thiếu.

II/Tổ chức chỉ đạo:

* Điều tra, phát hiện trẻ khuyết tật có trong địa bàn dân cư thuộc
trách nhiệm quản lý của nhà trường, trên cơ sở đó xây dựng kế
hoạch, phân loại các dạng tật để có kế hoạch chuẩn bị các phương
tiện dạy học phù hợp.
•

Cuối mỗi năm học, nhà trường thống kê lại số thiết bị Bộ cấp,
số thiết bị do giáo viên tự làm sau đó lên kế hoạch cụ thể, phát
động phong trào tự làm đồ dùng dạy học cho năm học mới tới tất
cả giáo viên và học sinh. Chỉ tiêu trong năm học này mỗi thầy cơ
giáo có ít nhất 1 đồ dùng dạy học tự làm cho học sinh khuyết tật.
Không làm những đồ ding đã có , đã làm.

6

• Để đảm bảo có đồ dùng, phương tiện dạy học cho tong dạng trẻ
khuyết tật, hàng năm nhà trường xây dựng kế hoạch cho công tác
tự làm đồ dùng dạy học thật chi tiết, cụ thể. Xác định rõ mục
tiêu, nội dung cơng việc, có phân cơng nhiệm vụ rõ ràng.
• Thành lập đội ngũ cơt cán phụ trách thiết bị dạy học bao gồm
Ban Giám hiệu, tổ trưởng các tổ, giáo viên cốt cán của
trường.Các thành viên trong bộ phận này đều có kế hoạch về
cơng tác tự làm đồ dùng dạy học. Kế hoạch phải chi tiết, dựa trên
kế hoạch chỉ đạo chung của nhà trường. Mỗi thành viên trong bộ
phận này có trách nhiệm triển khai kế hoạch, nội dung, công việc
tự làm đồ dùng đến từng giáo viên trong tổ, khối.

*Trong các buổi sinh hoạt chun mơn, đồng chí Hương(Giáo viên
có chun mơn về lĩnh vực này ) hướng dẫn, tư vấn thêm cho giáo viên
về cách dạy trẻ khuyết tật ở các dạng đặc biệt như trẻ khiếm thính,
khiếm thị…Thống nhất và chọn ra phương pháp dạy học tích cực và
thích ứng đối với từng môn học, từng thể loại bài giảng. Trên cơ sở đó
xác định phương pháp, yêu cầu, thiết bị chủ yếu cho mỗi bài giảng. Tổ
chức dạy mẫu để giáo viên trong trường học tập cách sử dụng đồ dùng
trong các tiết dạy trẻ khuyết tật đạt hiệu quả cao.

• Hàng tháng tổ chức hội thảo về việc tự làm và sử dụng đồ dùng
dạy học trong từng môn học, từng dạng trẻ khuyết tật
7

để rút


kinh nghiệm và biểu dương những đồng chí có ý tưởng sáng tạo

về đồ dùng tự làm. Trao đổi kinh nghiệm sử dụng đồ dùng dạy
học trong các tiết học nhằm nâng cao chất lượng giáo dục trẻ
khuyết tật hoà nhập.
• Tổ chức tổng kết cơng tác tự làm đồ dùng dạy học theo kỳ. Cứ 2
tháng tổng kết 1 lần. Đội ngũ cốt cán của trường thống kê về số
lượng đồ dung tự làm và thẩm định về hiệu quả sử dụng đồ dùng
đó trong dạy học, sau đó xếp loại đồ dùng và đánh giá thi đua
theo định kỳ như đánh giá chất lượng dạy học.
*Hàng năm tổ chức thi đồ dùng dạy học tự làm,viết sáng kiến kinh
nghiệm về công tác tự làm đồ đùmg dạy học cho trẻ khuyết tật có
giải thưởng để khuyến khích, động viên những đồng chí có đồ dùng
tự làm và sáng kiến kinh nghiệm về công tác tự làm đồ dùng dạy
học cho trẻ khuyết tật đạt kết quả tốt. Đưa công tác tự làm đồ dùng
dạy học vào một trong những tiêu chí cơ bản để đánh giá thi đua cho
mỗi đồng chí giáo viên.

Đội ngũ cốt cán phối hợp với các tổ chức Đồn, Đội tun
truyền về mục đích sử dụng thiết bị dạy học phục vụ cho các hoạt động
giáo dục và dạy học trẻ khuyết tật từ đó tất cả mọi thành viên trong
hội đồng nhà trường có ý thức bảo quản, sủ dụng có hiệu quả thiết bị
dạy học đồng thời phát động học sinh tích cực tìm kiếm, sưu tầm, các
đồ dùng dạy học cho các bạn khuyết tật.
8


*Chỉ đạo các đồng chí giáo viên thực hiện việc sử dụng đồ dùng
theo một nguyên tắc cơ bản. Sử dụng đúng mục đích, đúng chỗ,
đúng lúc. Đảm bảo phù hợp với nhu cầu, hứng thú,và đặc điểm hoạt
động nhận thức của tong dạng trẻ khuyết tật. Đồ dùng dạy học chỉ
có hiệu quả khi trẻ khuyết tật thích thú khám phá nhận thức với đồ

dùng đó.
Căn cứ vào đặc điểm trẻ khuyết tật của trường, chúng tôi
phân loại trẻ khuyết tật của trường thành 3 nhóm chính là:
Trẻ chậm phát triển trí tuệ,
Trẻ khiếm thính,
Trẻ khiếm thị.

+ Đối với trẻ chậm phát triển trí tụê , đồ dùng dạy học cho các
em cũng như đồ dùng cho học sinh phát triển bình thường, nhưng
chúng tơi chú ý nhiều hơn về tính thẩm mỹ nhằm cuốn hút các em
vào hoạt động học tập.

Mơn tốn:
Để giúp các em học tốn có hiệu quả, giáo viên cần chú ý đến các
loại vật liệu, thiết bị và đồ dùng học toán. Đối với học sinh lớp 1,
đa số các em nắm được khái niệm thơng qua việc thực hành, các
em cần có nhiều cơ hội để khám phá các khái niệm này bằng cách sử
9


dụng nhiều vật liệu, đồ dùng cụ thể qua đó giúp các em phát triển
kỹ năng học toán cơ bản và hỗ trợ việc học tập tích cực trong dạy và
học.
Các vật liệu và đồ dùng trong mơn tốn lớp 1:
Đồ dùng dạy phần số: thường là các băng số. Bộ thẻ số được làm
bằng bìa
Vỏ sị để dạy học sinh đếm và chơi trị chơi
Que tính bằng nhựa, hoặc bằng đũa tre để thực hiện các phép tính và
giá trị các hàng.
Các bộ trò chơi “ Rắn và thang” ; “ Ghép hình cua” ; “ Câu cá”.

Mơn Tiếng Việt:
Ngồi những bức tranh trong SGK, chúng tơi đã làm bộ tranh rời,
động bằng bìa cat-tơng, nam châm, giấy màu. Cắt bìa thành những
mơ hình như ( ngơi nhà, đàn gà, gà mẹ, gà con, cây, một số con vật )
theo nội dung bài học.
Với bộ tranh này chúng tôi có thể dùng để dạy một số bài của phân
mơn mỹ thuật, phân môn thủ công…
Đặc biệt với bộ tranh này, chúng tơi cịn giúp cho trẻ khiếm thị phát
triển xúc giác thơng qua việc sờ hình nổi. Thơng qua việc sờ các mơ
hình, học sinh hình dung được cấu tạo bên ngồi của đồ vật, con vật
từ đó các em dễ dàng hơn trong việc hình thành khái niệm.

10


Đối với trẻ khuyết tật khiếm thị:
Chúng tôi đã tham khảo và thiết kế bộ thẻ chữ, thẻ số (Braille).
Giáo viên hướng dẫn trẻ sờ các chấm nổi trên thẻ chữ, thẻ số
Braille.
Môn Tiếng Việt:
Khi đọc các chữ cái Tiếng Việt, trẻ sờ đọc dúng vị trí chấm nổi
trong ơ. trên cùng một dịng đếm xi, đếm ngược vị trí chấm nổi
xem thẻ đó là ký hiệu của âm nào. Dùng thẻ

chữ đó, trẻ nhanh

thuộc bảng chữ cái và dễ dàng hơn khi viết chữ Braille.
Mơn tốn:
Khi sờ thẻ ký hiệu mơn tốn, trẻ nhanh thuộc những quy định của hệ

thống ký hiệu Braille trong mơn tốn từ đó giúp các em tránh nhầm
lẫn các số khi làm toán
Bộ thẻ chữ, thẻ số này cịn gíup các em học tập các tiết học cá nhân,
học nhóm rất hiệu quả.

Đối với trẻ khuyết tật khiếm thính

Ngồi việc sử dụng tranh ảnh, vật thật như trẻ chậm phát triển trí
tuệ, chúng tơi cịn thiết kế bảng chữ cái ngón tay.
Chúng tơi dùng những mảnh xốp cắt thành các ký hiệu chữ cái ngón
tay. Khi dạy trẻ chúng tơi kết hợp bảng chữ cái ngón tay này với
chữ viết và ký hiệu ngơn ngữ giúp trẻ luyện phát âm.
11


III/ Kết quả đạt được:
Từ năm học 1998 – 1999 đến nay, mỗi năm học trường tơI có khoảng
20 đến 24 học sinh khuyết tật. Trong những năm học 2002 -2003 trở về
trước, do chưa trú trọng đến công tác giáo dục trẻ khuyết tật, đồ dùng
dạy học còn đơn điệu nên chất lượng giáo dục trẻ khuyết tật còn thấp.
Tỷ lệ trẻ khuyết tật học hoà nhập chỉ đạt dưới 50% .

Từ năm học 2006 – 2007, với tinh thần chỉ đạo của ban giám hiệu
nhà trường, trú trọng đến cơng tác giáo dục trẻ khuyết tật hồ nhập,
các đồng chí giáo viên ln quan tâm đến nhu cầu học tập của trẻ
khuyết tật, lựa chọn phương pháp dạy học phù hợp với khả năng nhận
thức của trẻ. Đặc biệt đã sử dụng đồ dùng dạy học đúng mục đích,
đúng yêu cầu tiết học làm kích thích học sinh tích cực lĩnh hội kiến
thức góp phần nâng cao chất lượng giáo dục trẻ khuyết tật hoà nhập,
trong 3 năm qua trường đã bổ sung thêm nhiều bộ thiết bị dạy học tự

làm đơn giản nhưng có hiệu quả sử dụng cao góp phần nâng cao chất
lượng giáo dục trẻ khuyết tật hồ nhập .

Qua các giờ học có ý nghĩa, có hiệu quả, các em được tham gia các
hoạt động học tập cùng bạn bè, các em càng thấy mến trường, mến bạn
hơn. Các em cảm nhận được niềm vui sau mỗi ngày đến trường,vì vậy
12


tỷ lệ huy động trẻ khuyết tật học hoà nhập của trường tiể học B Trực
Đại trong 3 năm qua đạt tỷ lệ 80% đến 100%. Đảm bảo duy trì sĩ số
100% từ đầu năm học đến cuối năm học.

Số lượng trẻ khuyết tật học hoà nhập sau mỗi năm học tăng cụ thể là:

Năm học

Tổng số

Số trẻ học

Số trẻ được lên

trẻ khuyết

hoà nhập

lớp

2004 -

tật
27

18

15

2005
2005 -

23

19

18

2006
2006 -

23

16

16

2007
2007 -

21

15

15

2008
2008 -

20

20

2009

13

Tỷ lệ %


Từ những kết quả trên, chúng tôi thấy thiết bị dạy học là yếu tố rất
quan trọng trong dạy học ở tiểu học, nhất là đối với học sinh khuyết
tật. Nó khơng chỉ thực hiện chức năng minh hoạ mà còn là nguồn tri
thức để học sinh khám phá và phát huy tính tích cực trong học tập.
- Đồ dùng dạy học là một trong những yếu tố không thể thiếu được
trong các tiết học.
- Đồ dùng dạy học đảm bảo được các thông tin chủ yếu về các hiện
tượng, sự vật liên quan đến nội dung bài học.
- Đồ dùng dạy học làm tăng hứng thú nhận thức của học sinh.
- Đồ dùng dạy học đảm bảo cho học sinh lĩnh hội tốt nhất các biểu
tượng, khái niệm, quy tắc, hình thành kỹ năng, kỹ xảo.

- Đồ dùng dạy học đảm bảo tính trực quan, tạo điều kiện mở rộng
nội dung sách giáo khoa, giúp học sinh khả năng tiếp cận nội
dung bài học.

III/ Kiến nghị, đề xuất:
Để nâng cao chất lượng giáo dục trẻ khuyết tật hoà nhập
trong các nhà trường chúng tơi có một số ý kiến đề xuất như sau:
- Bộ Giáo dục cần hỗ trợ phương tiện, thiết bị dạy học phù hợp với
các loại tật dành cho trẻ khuyết tật học hoà nhập ở các trường.
- Mở thêm các lớp tập huấn về giáo dục hoà nhập cho cộng đồng.

14


- Tổ chức giao lưu, học hỏi kinh nghiệm của những đơn vị điển
hình trong và ngồi tỉnh để làm tốt cơng tác giáo dục trẻ khuyết
tật hồ nhập.
- Nhà nước cần có chính sách động viên kịp thời cho giáo viên trực
tiếp dạy học sinh khuyết tật học hoà nhập.

15