Tài liệu Phối hợp màu sắc trong nhiếp ảnh - Phần 3 pdf

Phối hợp màu sắc trong nhiếp ảnh
- Phần 3
PHẦN 3: SỰ LỰA CHỌN VÀ SỬ DỤNG
- Màu như một chủ thể:
Một bức ảnh mà màu sắc có mặt trong đó một cách ngẫu nhiên rất khác biệt
với một bức ảnh mà màu sắc đựợc chọn như một chủ thể và đóng vai trò quan
trọng. Đây là một lĩnh vực hơi nguy hiểm và đầy rẫy những cạm bẫy sáng tạo. Sẽ
dễ dàng lôi cuốn sự chỉ trích nếu ta thử phân biệt giữa màu sắc và một chủ thể
"bằng xương bằng thịt". Do tính trừu tượng và không chính xác của các phương
tiện đánh giá nên có rất nhiều ý kiến khác nhau, ví dụ trong giới hạn nào mà màu
sắc có thể trở thành chủ thể trong một bức ảnh, đó thực sự là một vấn đề quan
điểm.
John Szarkowski nghĩ rằng một trong 2 "thất bại" chính là ưu tiên "mối liên
hệ hòa hợp giữa các màu đẹp" (thất bại thứ 2 đơn giản là không quan tâm đến,
giống việc chụp hình màu như chụp trắng đen). Ta không chắc là một bức ảnh
"đẹp" và "hài hòa dễ chịu" là một điều không tốt, nhưng ít ra các phẩm chất này
không bị các lời chỉ trích "nhòm ngó" tới. Để kết luận thì một mảng màu đẹp
không đủ làm nên một bức ảnh vì kết quả sẽ cho ra, giống như Bob Morley một
giám đốc nghệ thuật nói, "một bức ảnh tìm kiếm chủ đề". Mệnh đề có lẽ hơi rộng
nhưng vấn đề là hiện hữu.
Chúng ta có thể xác định được mức độ quan trọng của màu sắc trong những
bức ảnh đi từ trắng đen cho đến những bức ảnh tồn tại bởi vì màu và nếu không có
màu thì chúng không có lí do đề tồn tại. Ta dễ dàng thử nghiệm bằng các phầm
mềm sửa ảnh như photoshop bằng cách biến chúng thành đơn sắc hay désaturation.
Vậy ai có thể phán xét? tất nhiên là các nhà nhiếp ảnh. Nhưng các quan
điểm về màu rất đa dạng và không giới hạn. Một lời bình luận trịch thượng của
Szarkowski "Phần lớn trong các bức ảnh màu hoặc không có hình thể, hoặc đẹp"
cũng phản ánh được quan điểm của ông. Nhà nhiếp ảnh Magnum Ian Berry thì cho
rằng ông chỉ chụp hình trắng đen ngay cả khi dùng các cuộn phim màu (cần cho
các tạp chí). Là một nhiếp ảnh gia phóng sự, ông ta không quan tâm đến màu sắc.
Không qua tâm đến màu sắc không phải là một sự thất bại, mà chỉ là một thái độ.

Nhưng nếu bạn nhạy cảm với màu, thì nên tìm trước tiên những hình ảnh thích
đáng. Giống như những khoảnh khắc tương tác giữa con người trong phóng sự,
các tổ hợp màu thú vị chỉ thỉnh thoảng mới có mặt, và sức lôi cuốn của chúng tùy
thuộc vào gu của bạn.


Chủ đề của bức ảnh này, các tàu đánh cá philippin, bản thân nó cũng hấp
dẫn nhưng chính là màu sắc có vai trò truyền đạt độ sâu và sự phong phú của vùng
biển nhiệt đới.


Bức ảnh này không không chỉ là một tư liệu về máy bay cổ mà còn là một
tổ hộp màu sắc kinh điển


Ở một lễ hội đón mùa mưa ở Đông Bắc Thái lan, người ta đốt pháo bông tự
làm và vẽ các màu sắc rực rỡ, ở đây mày sắc chính là chủ thể
- Một phong cách màu (style):
Trong lĩnh vực màu sắc, phong cách là sử dụng một số bảng màu nào đó
(palette) và dùng một số cách xử lý. Nếu trung thành với một phong cách, chúng ta
có nguy cơ tự đóng khung trong sự bó buộc. Trong màu sắc cũng như trong đa số
lĩnh vực sáng tác, phong cách được coi như quân chủ bài vì đó là dấu hiệu của việc
ta đã đạt đến một độ chín chắn nào đó. Nhưng sự định nghĩa của nó rất rộng và
cách biệt cũng rất mong manh với kiểu cách.
Sự kiểu cách dễ được xác định hơn khiến chúng ta dễ dàng phạm phải khi
quá mong muốn tạo dựng một phong cách cho mình. Phần đông các nhiếp ảnh gia
tìm tòi thử nghiệm các kĩ thuật mới, hoặc lúc bấm máy chụp, hoặc lúc xử lí hình
sau đó, nhưng nên tránh bị đóng khung trong một kĩ thuật riêng biệt, ví dụ như bầu
trời chuyển nhạt dần. Điều đó nói lên, phong cách là một ngôn từ có định nghĩa rất
rộng, nhất là khi nó làm nên tính cách của một họa sĩ hay một nhiếp ảnh gia như

một cá nhân. Nó dễ dàng hơn khi áp dụng vào các tác phẩm mang tính tập thể, các
tác phẩm trong các trường đào tạo, hoặc của các trào lưu.
Đối với tôi (Michael Freeman), hãy giới hạn định nghĩa của phong cách ở
cách thức mà các nhiếp ảnh gia xử lý màu sắc. Điều quan trọng là phải biết thử
nghiệm và phân biệt với "phong cách của kĩ thuật", nó dễ xác định hơn và thường
xuyên bị lẫn lộn với phong cách. Tôi nói là hãy thử nghiệm vì cả hai đều không
được định nghĩa rõ ràng và kĩ thuật (ví dụ dùng flash để giảm bóng đổ, tăng cường
các vùng màu tươi) là gốc của việc xây dựng một phong cách.
Trong nhiếp ảnh, kĩ thuật để xử lí màu sắc rất dễ hiểu và dễ sử dụng. Một
số là kết quả của trình tự xử lí trong Photoshop, lựa chọn và biến đổi các màu. Số
khác là thành quả của việc quan sát-cách thức chọn lựa các tổ hợp màu trong bố
cục. Bất kể các kĩ thuật được dùng, chúng hình thành nên phong cách qua các bài
tập về chọn lựa và đánh giá sáng tạo. Các họa sĩ như Van Gogh, Matisse hay
Francis Bacon là các ví dụ tốt.
Trong số các nhiếp ảnh gia, có nhiều người chuyên gia về màu nổi tiếng mà
ta nhìn nhận ngay các tác phẩm của họ. Theo trật tự chung, hoặc họ tự tạo cho
mình một phong cách màu riêng, hoặc họ lựa chọn một phong cách phù hợp.
Trong những người nổi tiếng, dẫn ra vài người như Joel Meyerowitz, Jan Groover,
Ernst Haas, Martin Parr, Alex Webb và Eliot Porter, tất cả đều có một phong cách
khác biệt.
Cuối cùng, ta có thể nói là các phong cách có giới hạn của nó, một nhiếp
ảnh gia tài năng phải biết trừu tượng hóa chúng và cặm cụi chăm chỉ trong nhiều
kĩ thuật khác nhau, tùy theo hoàn cảnh và công việc đòi hỏi. Phong cách nhiều khi
đơn giản trong cách nhìn của người xem nhiều hơn là trong cảm nhận của người
chụp


Phong phú về màu: khi hoàn cảnh cho phép, một cảnh đầy màu sắc cho
cảm giác thích thú không thể sánh được và thể hiện một lựa chọn về phong cách,
giống như cảnh đường phố trên đây một người đàn ông đang đọc sách trước một

ngôi đền ở Việt nam.


Màu điếc, một cảnh đường phố khác nhưng cách xử lí màu buồn hơn, độ
bão hòa được giảm và các tông màu nhẹ hơn tô hình ảnh người dân của một khu
phố nghèo ở Calcutta


Buổi hoàng hôn, mẵt trời lặn trên một ngọn đồi ở Mandalay, Miến điện. Sự
thiếu vắng chủ thể lôi cuốn cái nhìn vô sự tương tác giữa các màu tinh tế được
phản chiếu bởi bức tường vôi của ngọn Stupa


Màu tối thiểu, bằng cách tập trung vô một màu rực rỡ do chọn đóng khung
và đo sáng, tạo nên một phong cách. Như trong nhiếp ảnh, trên hết là vấn đề
khoảnh khắc
- Phong phú và rực rỡ:
Trong nhiếp ảnh màu sắc, việc tranh luận về phong cách thường xảy ra giữa
màu mang tính dữ dội, kịch tính (được ủng hộ bởi đa số quần chúng và bị gièm
pha bởi phê bình nghệ thuật) với màu sắc nhẹ nhàng nhã nhặn. Mặc dù có rất
nhiều phong cách màu, nhất là từ khi các phần mềm xử lí ảnh cho phép làm chủ
việc điều chỉnh dễ dàng, ranh giới giữa màu sắc rực rỡ và màu nhã nhặn luôn luôn
cách biệt.
Một cuộc tranh luận ra đời trong những năm 1970 với sự tràn ngập chủ yếu
tại Mỹ cái mà người ta gọi là "màu sắc mới". Các nhà nhiếp ảnh như William
Eggleston và Stephen Shore tuy làm việc một cách độc lập nhưng lại có các điểm
chung là phủ nhận sự rực rỡ nổi bật và kịch tính, tôn thờ tính tầm thường. Công
việc của họ hoàn toàn khác biệt với nhiếp ảnh màu được ưa thích hiện thời, với
đặc điểm màu sắc bão hòa, phong phú và rực rỡ. Loại nhiếp ảnh mang tính không
thể tách rời với các sắc màu bão hòa chính là Ernst Haas, là một tên tuổi lớn trong

làng nhiếp ảnh, Haas chịu ảnh hưởng nhiều bởi Peter Turner, Jay Maisel et Galen
Rowell, cũng như từ các tạp chí màu như National Geographic và GEO.
Từ nguồn gốc, các màu bão hòa và tương phản gắn liền với Kodachrome.
Khi phim Kodac được chụp hơi thiếu sáng, màu sắc ảnh trở nên rất rực rỡ. Kĩ
thuật này trở nên rất thông dụng trong làng nhiếp ảnh chuyên nghiệp. Với người
dùng thì phim Kodachome khiến nhiếp ảnh màu trở nên rất cuồng nhiệt đam mê,
nhưng với dân phê bình nghệ thuật thì đây thực sự là một tai họa. Peter Turner
tuyên bố: "chính nhờ vào độ bão hòa các màu sắc phong phú đã làm tôi trở nên nổi
tiếng, không có Kodak thì không bao giờ tôi có thể đạt được các kết quả tương tự".
Cùng lúc đó Haas được mệnh danh là "Papanini (tên một nhạc sĩ nổi tiếng Ý) của
Kodachrome".
Szarkowski, không hề dấu diếm quan điểm chống lại loại nhiếp ảnh màu
mè tầm thường này, đã phê bình Haas: "Màu sắc trong nhiếp ảnh thường được
dùng làm bình phong trang trí không có giá trị giữa người xem và chủ đề của bức
ảnh". Haas sau đó tìm cách sửa chữa vấn đề bằng cách thể hiện được cảm xúc màu
sắc của các chủ đề trong thế giới của ông. William Eggleston, đối lại với Haas,
cũng sử dụng cùng ngôn từ khi thể hiện các chủ thể như "một cái cớ để tạo dựng
một bức ảnh màu".
Phim Fuji Velvia ra đời đã giải phóng Kodachrome khỏi các màu sắc bão
hòa. Rất thú vị khi thấy ảnh hưởng của các nhãn hiệu phim chụp lên các phong
cách màu sắc, sau đó là thời đại kĩ thuật số. Các hiệu quả đó dù là mong muốn hay
không , hiện tại có thể đo lường chính xác theo độ bão hòa và tương phản, hoàn
toàn làm chủ được. Các màu phong phú, ánh sáng rực rỡ của hoàng hôn, ánh cầu
vồng, ánh sáng mờ ảo, các tia nắng xuyên qua bóng tối đã tạo nên tính cách tích
cực, các hiệu quả đó trở nên hoàn toàn thông dụng và dễ đạt được


Các chai dầu cọ trong một buổi chợ ở Soudain có thể được chụp bằng nhiều
cách thức. Ở đây màu sắc, được tăng cường bằng bố cục khép chặt, filtre và ánh
sáng ngược, là điểm trọng tâm của bức ảnh

Một phụ nữ bộ tộc akha đang nhuộm lông gà bằng các chất phẩm tự nhiên.
Màu đỏ là màu rực rỡ nhất và ở đây nó làm chúng ta bất ngờ.


Con voi của quốc vương Thái lan tự nhiên không có sắc này. Mày rực rỡ
này có được do ánh nắng mặt trời lặn chiếu trực tiếp vào chủ thể và việc đo thiếu
sáng giúp giữ lại được sắc đỏ của hàng cột. Lỗ tai voi và ánh phản chiếu lên hàng
cột cho cảm giác phong phú
- Màu sắc nhã nhặn và bình dị:
Các bảng màu không bão hòa được gắn liền với sự tinh tế và sự cố tình thể
hiện những cái gì bình thường đại chúng, nhưng việc sử dụng chúng cần sự khéo
léo để không bị rơi xuống cái tầm thường. Phía bên kia ranh giới của phê bình
nghệ thuật ta có màu sắc nhã nhặn. Hiện tượng này có từ rất lâu trước nhiếp ảnh
và theo John Gage thì nó là "một sự coi khinh của màu sắc", được nhìn nhận trong
nhiều nền văn hóa như một " dấu hiệu của sự thanh tao và cách biệt". Cuộc tranh
luận về màu sắc nhã nhặn đạt đỉnh cao nhất vào những năm 1970, bắt đầu khi
phim màu tràn ngập thay thế phim trắng đen.
Các nhà nhiếp ảnh lúc đó đã quen thuộc với ảnh trắng đen bất kể các yếu
điểm của nó, đó cũng làm nên sự khác biệt giữa hội họa và nhiếp ảnh. Sự đăng
quang của màu sắc đã làm phức tạp hóa cái thẩm mỹ của việc thể hiện lại thế giới
hiện hữu hay theo ngôn từ của Szarkowski:" Với các nhà nhiếp ảnh đòi hỏi sự chặt
chẽ về hình thức, màu sắc chỉ làm tệ hại thêm một vấn đề vốn đã cực kỳ khó giải
quyết".
Màu sắc đã rất khó làm chủ. Các chuyên gia về màu như Ernst Haas phải
rất vất vả khi tìm ra các cảnh chụp, các điểm nhìn và ánh sáng để có thể làm cảnh
ngoạn mục phong phú như ý muốn. Nhưng công việc của những người ủng hộ
màu sắc nhã nhặn cũng khó khăn không kém. Một trong những giải pháp là lựa
chọn làm việc ngoài trời hay trong studio (Jan Groover), ở những nơi mà ánh sáng

có thể thay đổi được. Bên ngoài, họ có thể chọn lựa chụp khi mà ánh nắng giảm
nhiều như chụp lúc gần chiều tối hay khi trời có mây che phủ. Việc đặt kế cận các
màu và bố cục cũng quan trọng như trong nhiếp ảnh màu sắc mạnh, nhưng phải
được dự kiến khác, cách thức tinh tế hơn thậm chí chậm hơn. Nhiếp ảnh KTS đã
chuyển các công việc đó về post-production nên đã giải phóng người chụp được tự
do hơn.
Một trong những kĩ thuật của màu sắc nhã nhặn là làm việc với các bảng
màu giới hạn hơn, do đó cũng áp đặt một vài tính nhất quán cho bức ảnh bằng
cách lựa chọn chụp những màu ít nhiều tương tự nhau (về sắc màu, độ bão hòa
hay độ sáng). Ở những nhiếp ảnh gia của "Màu sắc mới" (một trào lưu màu sắc
nhã nhặn), Joel Meyerowitz đã thực thiện một série ảnh phong cảnh rất thảnh công
xung quanh Cape Cod bằng cách tập trung vô tính nhất quán về ánh sáng. Một
ngày, ông ta bị hớp hồn bởi màu xanh dương của cảnh chụp và tuyên bố: "... màu
xanh đó, bức xạ, sâu thẳm. Nó phát tỏa ra từ tất cả những màu xanh tổng hợp lại
trong suốt cuộc đời của tôi. Thực tế, ngay khi Meyerowitz thường gắn liền với lời
phê bình ở Eggleston, Shore...ông ta rõ ràng là một chuyên gia màu sắc.


Màu trong bóng tối, ánh sáng dịu bớt và quần áo cũ của em bé thợ dệt Ấn
độ trong ảnh là nguyên nhân giảm bớt màu sắc. Thêm sắc màu "điếc" của tấm
thảm, chúng truyền đạt một cảm giác ưu tư cho bức ảnh khép chặt bố cục này


Bụi và thời gian liên kết lại để làm giảm bớt các màu sắc của quá khứ của
một cái bếp bỏ hoang trong một ngôi nhà đồng quê cũ ở Anh. Vị trí máy so với
ánh sáng cũng nhằm mục đích giảm độ bão hòa


Một bảng màu giới hạn, ánh sáng nhẹ nhàng góp phần pha trộn các màu
vốn rất nhã nhặn trong sân một ngôi nhà ở Mae Hong Son, Thái lan. Khoảng chụp

gần đã làm biến mất tất cả, trừ màu xám, xanh tái và các biến thể của Beige