Vận dụng cặp phạm trù khả năng hiện thực để phân tích về nguy cơ xói lở và nạn ô nhiễm ở sông Sài Gòn và sông Đồng Nai (Tiểu luận)

Tiểu luận Triết

Nguy cơ sói lở và nạn ơ nhiễm...

VẬN DỤNG CẶP PHẠM TRÙ KHẢ
NĂNG HIỆN THỰC ĐỂ PHÂN TÍCH
VỀ NGUY CƠ XĨI LỞ VÀ NẠN Ơ
NHIỄM Ở SƠNG SÀI GỊN VÀ SƠNG
ĐỒNG NAI

1


Tiểu luận Triết

Nguy cơ sói lở và nạn ơ nhiễm...

PHẦN MỞ ĐẦU
Môi trường đã và đang là vấn đề được nhiều người quan tâm, bảo vệ môi
trường không chr là ý thức và trách nhiệm của riêng ai mà nó là của tồn xã
hội. Xong bên cạnh đó đã có khơng ít những thờ ơ trước vấn đề bảo vệ mơi
trường bất chấp tất cả để làm những việc có lợi cho mình kể cả việc huỷ hoạ
đến mơi trường - điều đó đã gây ra những hậu quả vơ cùng nghiêm trọng. Nói
đến mơi trường thì thực sự là một vấn đề lớn cần quan tâm, vì vậy với tầm hiểu
biết còn rất hạn chế của một sinh viên còn đang học tập và nghiên cứu trong
trường em chỉ xin được đề cập tới một phần nhỏ của vấn đề mơi trường, nói về
hiện trạng nguy cơ xói lở mạnh và nạn ô nhiễm ở hai con sông: sông Sài Gịn
và sơng Đơng Nai.
Mặc dù đã có rất nhiều cố gắng xong vì mới làm quen với hình thức viết
tiểu luận cũng như sự hiểu biết còn rất hạn chế của một sinh viên còn đang học
tập và nghiên cứu trong nhà trường nên bài viết của em không thể tánh được

nhiều thiếu xót. Em rất mong sự giúp đỡ, góp ý và dạy bảo của các thầy cơ
cũng như những người quan tâm tới vấn đề này. Qua đây em cũng xin chân
thành cảm ơn thầy Võ Minh Tuấn giáo viên trực tiếp giảng dạy bộ môn Triết
học đã hướng dẫn và giúp đỡ em hoàn thành bài tiểu luận này.
Em xin chân thành cảm ơn!

Sinh viên
Vũ Thị Hương Thanh
Lớp: K808

2


Tiểu luận Triết

Nguy cơ sói lở và nạn ơ nhiễm...

NỘI DUNG CHÍNH
I. Lý luận chung về cặp phạm trù khả năng - hiện thực
1. Khái niệm
Khả năng là những cái chưa xuất hiện, còn đang tồn tại tiềm ẩn trong sự
vật, hiện tượng nhưng khi có điều kiện thích hợp thì sẽ xuất hiện, sẽ trở thành
hiện thực.
Hiện thực là những cải đã xuất hiện, đang tồn tại thực sự trong thực tế
2. Mối quan hệ biện chứng giữa khả năng và hiện thực
Khả năng và hiện thực luôn tồn tại trong mối quan hệ chặt chẽ với nhau,
không tách rời, ln ln chuyển hố và thúc đẩy lẫn nhau. Hiện thứch chuẩn
bị cho một khả năng mới sẽ xảy ra, cịn khả năng thì có xu hướng trở thành
hiện thực. Trong thực tế cuộc sống của chúng ta, quá trình phát triển chính là
q trình mà trong đó khả năng biến thành hiện thực, cịn hiện thực thì vì quá

trình phát triển mà nảy sinh những khả năng mới. Khả năng và hiện thực luôn
song song và phát triển cùng nhau theo một quy luật nhất định.
VD: Một công ty có sản phẩm với chất lượng tốt mẫu mã đẹp - đáp ứng
nhu cầu của người tiêu dùng thì sản phẩm sẽ được tiêu thụ rất nhanh chóng
trên thị trường.
Bên cạnh đó, cùng trong những điều kiện nhất định ở cùng một sự vật sẽ
có thể tồn tại một số khả năng khác nhau chứ khơng phải chỉ có một khả năng.
VD: Một sinh viên chăm chỉ học tập thì đi thi sẽ đạt kết quả cao nhưng
có thể vì một lí do nào đó mà lại bị kết quả thấp - điều đó có thể xảy ra.
Ngồi một số khả năng vốn sẵn có sự vật trong những điều kiện đã có
nào đó, khi có thêm những điều kiện mới bổ sung thì sự vật sẽ xuất hiện thêm
những khả năng mới. Với những sự bổ sung điều kiện mới về thực chất, một
hiện thực mới phức tạp hơn xuất hiện được sự tác động qua lại của hiện thực
3


Tiểu luận Triết

Nguy cơ sói lở và nạn ơ nhiễm...

cũ với điều kiện vừa mới được bổ sung. Bên cạnh đó thực chất ngay bản thân
mỗi khả năng cũng khơng phải là không thay đổi nhưng tăng hoặc giảm đi là
tuỳ thuộc vào sự biến đổi của sự vật trong những điều kiện cu thể. Để một khả
năng nào đó biến thành hiện thực thì khơng chỉ cần một điều kiện mà cũng cần
có tập hợp những điều kiện nhất định và cần thiết.
3. Vai trò của các điều kiện khách quan, chủ quan của sự chuyển biến
khả năng - hiện thực.
Trong giới tự nhiên, quan hệ khả năng - hiện thực chủ yếu là q trình
khách quan. Ta có thể phân ra thành 3 trường hợp cụ thể.
Thứ nhất: Loại khả năng mà điều kiện để biến chúng thành hiện thực chỉ

có thể là bằng con đường tự nhiên.
Thứ hai: Loại khả năng có thể biến thành hiện thực bằng con đường tự
nhiên nhưng nhờ sự tác động của con người.
Thứ ba: Loại khả năng mà trong điều kiện này nếu khơng có sự tham gia
tác động của con người thì khơng thể trở thành hiện thực.
Trong các lĩnh vực xã hội, bên cạnh các điều kiện khách quan, khả năng
- hiện thực cũng cần có những điều kiện chủ quan đó là hoạt động thực tiễn của
con người. Khả năng khơng thể tự nó trở thành hiện thực nếu khơng có sự tác
động của ngoại cảnh - con người. Trong đời sống xã hội, hoạt động có ý thức
của con người đóng vai trị vơ cùng to lớn và quan trọng trong việc biến khả
năng thành hiện thực. Nó có thể đẩy nhanh, khơng làm hãm q trình biến khả
năng thành hiện thực, có thể điều khiển khả năng phát triển theo chiều hướng
nhất định bằng cách tạo ra những điều kiện tương ứng.
Trong cuộc sống của chúng ta, hiện thực và khả năng luôn luôn đi đôi,
song hành và tồn tại cùng nhau. Mặc dù thế các điều kiện khách quan, chủ
quan cũng đóng vai trị quan trọng và tác động trực tiếp tới sự biến đổi của khả

4


Tiểu luận Triết

Nguy cơ sói lở và nạn ơ nhiễm...

năng và hiện thực. Vai trò của điều kiện khách quan, chủ quan là không thể
thiếu nếu như muốn thúc đẩy và tồn tại của khả năng và hiện thực.
II. Vận dụng cặp phạm trù khả năng hiện thực để phân tích về nguy cơ xói
lở và nạn ơ nhiễm ở sơng Sài Gịn và sơng Đồng Nai.
1. Hiện trạng của 2 con sơng
Sơng Sài Gịn và sơng Đồng Nai đang đứng trước nguy cơ xói lở mạnh.

Như chúng ta đã biết, trên tất cả các con sông từ Bắc vào Nam ở nước ta
hiện nay đang có nguy cơ bị khai thác bừa bãi gây ra hiện trạng của 2 con sơng
Sài Gịn và sơng Đồng Nai ở ngoại thành thành phố Hồ Chí Minh . Chính vì bị
khai thác mạnh mẽ về nguồn nước, nguồn cát nên hai con sông đã bị sụt lở và
ô nhiễm nghiêm trọng. Như chúng ta đã biết nguồn nước đã bị ô nhiễm thì khó
lịng cứu chữa được vì nước là tài sản vơ giá.
Trên hạ lưu của sơng Sài Gịn hiện đã có khaỏng 33km bị xói lở mạnh
kéo dài xã Vĩnh Phú (huyện Thuận An tỉnh Bình Dương) đến mũi Đèn Đỏ
thuộc huyện Nhà Bè thành phố Hồ Chí Minh. Trong đó đoạn từ tỉnh Vĩnh Phú
đến chân cầu Sài Gịn dài khoảng 20km đang bị xói lở rất nghiêm trọng kéo dài
liên tục trong 3 năm từ 2000 - 2002. Những điểm nóng về xói lở trên đoạn này
là địa phận huyện Thuận An (Bình Dương), khu bán đảo Bình Quới - Thanh Đa
quận Thủ Đức, quận 2 và quận 12. Theo khảo sát của tiến sĩ Nguyễn Bá Hoằng
thuộc Liên đồn địa chất thuỷ văn - địa chất cơng trình Việt Nam thì cách cầu
Bình Phước 1,5km về phía thượng lưu bờ trái, từ năm 2000 đến nay đã xói lở
dài khoảng 300m, sâu vào bờ 15m. Người dân ở đây hết sức bàng hoảng khi
một đoạn bờ dài 100m, sâu vào bờ 15m tại Hiệp Phước (quận 12) bỗng nhiên
sụp xuống sông mang theo một dãy nhà kho chứa vơi Tấn Phát hồi tháng 52001. Hay vụ xói lở làm mất khu đất rộng gần 200m 2 cùng dãy nhà của nhà
hàng Hoàng Ty ở Thanh Đa quận Bình Thạnh hồi tháng 7-2001. Và gần hơn
nữa là 7-2002, vụ sụt lở một đoạn bờ sông dài trên 200m tại phường 25, quận

5


Tiểu luận Triết

Nguy cơ sói lở và nạn ơ nhiễm...

Bình Thạnhkhiến công ty than Miền Nam thiệt hại mất trên 4000 tấn than…
Chỉ trong vịng có hơn 1 năm mà đã có 3 vụ sụt lở nghiêm trọng, làm thiệt hại

rất nhiều về của cải vật chất. Đó là chưa kể tới những đoạn sụt lở nhỏ.
Trong khi đó, hiện trạng sụt lở ở sông Đồng Nai cũng đang trong tình
trạng báo động. Đoạn từ cầu Đồng Nai tới mũi Nhà Bè những năm gần đây
theo báo cáo của Tiến sĩ Hoằng - bờ bị lở mỗi năm trên 2m. Đoạn từ đập Trị
An đến cầu Đồng Nai có nhiều cơng trình xây dựng và hoạt động kinh tế diễn
ra khá mạnh, đặc biệt là nạn khai thác cát bừa bãi khiến q trình xói lở trong
thời gian qua ngày càng trở nên phức tạp và nghiêm trọng. Khu vực cù Lao
Rùa Hiệp Hoà, Bà Xê, Bà Xang, Thiện Tân, Hồ An, Biên Hồ, Tây Un
cũng đang bị xói lở với tốc độ rất lớn - trên 10m/năm.
Ngoài vấn đề sụt lở mạnh ở 2 con sơng trên thì vấn đề ô nhiễm nguồn
nước hiện cũng đang là mối đe doạ lớn đối với 2 con sông. Trong một số năm
trở lại đây, nguồn nước của con sông đã không cịn sạch như xưa mà nó đang
ngày một ơ nhiễm nặng. Việc sụt lở bờ đã ảnh hưởng khá mạnh tới vấn đề ô
nhiễm của nguồn nước như thêm vào đó con người đã khơng có ý thức bảo vệ
mà cịn làm cho vấn đề ơ nhiễm ngày càng trầm trọng. Lượng nước thải và phế
thải của những nhà dân đã lấy của 2 con sông này làm nơi chứa, cộng thêm
nguồn nước thải của một số nhà máy, một số cơng trình lớn đã dẫn tới việc làm
ơ nhiễm nguồn nước. Vấn đề này cần được các cấp các ngành quan tâm nhiều
hơn nữa bởi vấn đề ô nhiễm nguồn nước sẽ ảnh hưởng trực tiếp tới đời sống
của người dan vùng này.
2. Những thách thức mà 2 con sơng đang phải đối mặt
Ngun lý cân bằng của dịng sông là lượng bổ cập bùn cát phải cân
bằng với lượng lấy ra. Sơng Sài Gịn - Đồng Nai có lượng phù sa lớn nhưng
lượng phù sa này đã bị giữ lại một phần lớn trong các lòng hồ như Dầu Tiếng,
Trị An, Thác Mơ, Hàm Thuận, Đa Mi… thế nên lượng phù sa được bồi đắp
cho 2 con sông này là khơng đáng kể. Trong khi đó việc khai thác cát bừa bãi
6


Tiểu luận Triết

Nguy cơ sói lở và nạn ơ nhiễm...

thì ngày càng tăng dẫn đến việc xói lở bờ càng tăng là khơng thể tránh khỏi. Vì
ngun lý cân bằng lượng bùn cát sông - mà lại không được bồi đắp nên sông
đã phải "chiếm đoạt" đất cát của bờ dẫn đến tình trạng xói lở ngày một tăng.
Theo kết quả của nhiều nhà nghiên cứu cho thấy những khu vực bị xói lở ở
sơng Sài Gịn - Đồng có cấu trúc môi trường địa chất bất lợi: trên cùng là lớp
đất sét dẻo, dày chưa tới 2m, đoạn bờ trái là bùn sét có độ bền rất thấp. Thêm
vào nữa là vấn đề ô nhiễm nguồn nước tại những nơi bị xói lở mạnh cũng
nghiêm trọng hơn.
Trên sơng Sài Gịn, đoạn bờ trải dài khoảng 250m, cách cầu Bình Phước
khoảng 100m về phía thượng lưu và đoạn bờ trái dài khoảng 300m cách cầu
Bình Phước về phía thượng lưu có nguy cơ sụt lở mạnh. Cùng đó là đoạn bờ
dài trên 1km trên bán đảo Bình Quới Thanh Đa thuộc phường 27, 28 quận
Bình Thạnh là nơi tiềm ẩn nguy cơ xói lở nghiêm trọng. Thêm nữa là những
nguy cơ xói lở trong thời gian tới ở khu vực đối diện nhà máy xi măng Hà
Tiên, nhà máy Fatumi, bán đảo Bình Quới - Thanh Đa thuộc phường 25 - 26
quận Bình Thạnh, kênh Vân Thuật, ngã ba sơng Nhà Bè, Phú Xn.
Hai con sơng Sài Gịn - Đồng Nai đang đứng trước những nguy cơ thử
thách vô cùng to lớn nhưng việc khai thác cát bừa bãi, việc làm ô nhiễm nguồn
nước lại chưa được ngăn chặn triệt để. Với những thách thức như hiện nay thì
nhà nước cũng như các cấp, ngành cần quan trâm và có những giải pháp cụ thể
nhằm cứu vãn tình trạng hiện thời của 2 con sơng Sài Gịn - Đồng Nai.
3. Các giải pháp để tránh nguy cơ xói lở và ô nhiễm cho 2 con sông
Sài Gòn - Đồng Nai
Trước tình hình hiện nay của 2 con sơng thì cần có những giải pháp cụ
thể như sau:
Một là (chủ động) tác động trực tiếp vào dòng chảy, làm thay đổi hướng
dòng chảy, giảm cường độ dòng chảy tác động vào lòng dẫn như kè bờ…

7


Tiểu luận Triết

Nguy cơ sói lở và nạn ơ nhiễm...

Hai là (bị động), tác động vào lòng dẫn làm tăng khả năng bảo vệ của
lịng dẫn, trong đó gia cố lòng dẫn như kè áp mái hộ bờ bằng đá xây, lồng đá,
rọ đá, bê tông. Trồng cây để giữ bờ, giảm tác động lên bờ bằng cách di dời các
cơng trình, các cơ sở kinh doanh, cơ sowr sản xuất ra xa bờ sơng.
Ba là, làm thay đổi dịng chảy của sông để đưa lượng phù sa về sông
nhiều hơn nhằm bồi đắp cho sông.
Mặc dù thế, điều cần làm trước tiên và cấp thiết nhất hiện nay là hạn chế
tới mức tối đa việc khai thác cát và lượng nước thải ra sơng. Có làm tốt hai
việc này thì những biện pháp trên mới có thể thực hiện được nhằm cứu vãn
một phần nào đó cho 2 con sông, để tránh những thiệt hại đáng tiếc xảy ra về
người và của.

8


Tiểu luận Triết

Nguy cơ sói lở và nạn ơ nhiễm...

KẾT LUẬN
Trên đây là một số khái quát về sự sụt lở và ô nhiễm nguồn nước ở 2 con
sông Sài Gòn - Đồng Nai ở nước ta hiện nay. Tuy nhiên đây mới chỉ là 2 trong

số rất nhiều con sông cũng đã và đang bị sụt lở và ô nhiễm nghiêm trọng. Nhà
nước ta cũng đã và đang đối mặt với nhiều hậu quả do hiện tượng sụt lở và ơ
nhiễm dịng nước của những con sơng để lại mà khơng có cách nào cứu chữa.
Chính vì thế nhà nước ta cần có những biện pháp cụ thể và kiên quyết với
những vấn đề đang xảy ra nhằm khắc phục kịp thời khi còn chưa quá muộn
tránh những hậu quả đáng tiếc khơng nên có. Thêm vào đó, mỗi người nói
chung và những người dân ở gần khu vực những con sơng đang có nguy cơ sụt
lở và ơ nhiễm nói riêng cần phải có ý thức và trách nhiệm nhằm tránh tình
trạng đáng tiếc xảy ra cho mình và cho toàn xã hội.

9


Tiểu luận Triết

Nguy cơ sói lở và nạn ơ nhiễm...

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Giáo trình Triết học Mác - Lênin - NXB Chính trị quốc gia năm 1999.
2. Giáo trình Triết học Mác - Lênin - NXB Chính trị quốc gia năm 2001.
3. Giáo trình Triết học Mác - Lênin - Trường Đại học Quản lý và kinh
doanh Hà Nội.
4. Thời báo kinh tế Sài Gòn - số 3 ra ngày 9/1/2003.

10


Tiểu luận Triết

Nguy cơ sói lở và nạn ơ nhiễm...

MỤC LỤC

Phần mở đầu......................................................................................................1
Nội dung chính...................................................................................................2
I. Lý luận chung về cặp phạm trù khả năng - hiện thực..................................2
1. Khái niệm.................................................................................................2
2. Mối quan hệ biện chứng giữa khả năng và hiện thực..............................2
3. Vai trò của các điều kiện khách quan, chủ quan của sự chuyển biến khả
năng - hiện thực...........................................................................................3
II. Vận dụng cặp phạm trù khả năng hiện thực để phân tích về nguy cơ xói
lở và nạn ơ nhiễm ở sơng Sài Gịn và sơng Đồng Nai....................................3
1. Hiện trạng của 2 con sông.......................................................................3
2. Những thách thức mà 2 con sông đang phải đối mặt...............................5
3. Các giải pháp để tránh nguy cơ xói lở và ơ nhiễm cho 2 con sơng Sài
Gịn - Đồng Nai...........................................................................................6
Kết luận...............................................................................................................7
Tài liệu tham khảo.............................................................................................8
L
LỜI CAM ĐOAN CỦA SINH VIÊN-

- Bài tiểu luận này là do chính bản thân em tự tìm tài liệu, suy nghĩ và viết
ra, không sao chép và không nhờ viết hộ.

11


Tiểu luận Triết

Nguy cơ sói lở và nạn ơ nhiễm...

- Ở bài này chỉ có một phần nhỏ là phần sáng tạo và ý kiến riêng của cá
nhân em là ở các giải pháp để tránh nguy cơ thiệt hại cho 2 con sơng. Em
hy vọng rằng đó cũng chính là ý kiến chung của tất cả mọi nưgời và cũng là
mong ước và quyết tâm của toàn xã hội.

12