Tài liệu Chế độ ăn uống và tập luyện ở bệnh nhân tăng huyết áp pptx

Chế độ ăn uống và tập luyện ở
bệnh nhân tăng huyết áp
Nguyên tắc chung trong chữa trị bệnh tăng huyết áp là phải luôn kiểm
soát huyết áp về mức dưới 140/90mmHg, còn những người kết hợp có tiểu
đường hoặc suy tim, suy thận phải kiểm soát huyết áp về mức dưới
130/85mmHg. Bên cạnh việc dùng thuốc theo chỉ định của bác sĩ, thì vấn đề
ăn uống và tập luyện có ý nghĩa đặc biệt quan trọng trong việc chữa trị bệnh
và phòng ngừa biến chứng của bệnh. Trong nhiều trường hợp chỉ cần điều
chỉnh chế độ ăn và tăng cường tập luyện đã cải thiện đáng kể tình trạng bệnh.
Chế độ ăn ở bệnh nhân tăng huyết áp
Bệnh nhân tăng huyết áp cần phải ăn nhạt, không quá 5-6g muối ăn/ngày.
Vì ăn mặn sẽ gây giữ nước trong máu, gây tăng huyết áp. Cần tránh các thức ăn
chế biến sẵn như giò, chả, đồ xông khói, các món muối, tẩm ướp, vì trong quá
trình chế biến thường cho nhiều muối. Ví dụ trong 3-4 lát bánh mỳ gối đã chứa tới
2g muối ăn.
Cần hạn chế tối đa chất béo trong khẩu phần ăn. Không ăn thịt mỡ, bơ, loại
bỏ hết mỡ nhìn thấy trong quá trình chế biến, không ăn nước xào, canh xương,
canh cá chưa vớt hết váng mỡ, không ăn da các loại gia súc, gia cầm, hạn chế ăn
dầu thực vật vì có chứa nhiều calo, uống sữa đã tách bơ.
Hạn chế tối đa dùng đường, bánh kẹo ngọt, uống rượu bia, không hút thuốc
lá.
Tăng cường ăn rau quả xanh, trái cây, chú ý ăn các thức ăn có chứa nhiều
kali và magiê và các nguyên tố vi lượng khác như khoai tây, rong biển, chuối, dưa
hấu.
Nếu người bị tăng huyết áp và thừa cân thì phải thực hiện chế độ ăn giảm
calo, điều chỉnh cân nặng về mức hợp lý.
Tập luyện thể dục thể thao với bệnh nhân tăng huyết áp
Các nhà tim mạch hàng đầu thế giới đã khẳng định rằng, tập luyện rèn
luyện sức bền là một trong những phương pháp chữa bệnh hữu hiệu không dùng
thuốc nằm trong phác đồ điều trị bệnh tăng huyết áp. Cơ sở sinh lý của rèn luyện
sức bền ở bệnh nhân tăng huyết áp là điều hòa lượng cholesterol máu, kìm hãm xơ

vữa động mạch, làm giãn và tăng tính đàn hồi của các mạch máu trong các cơ hoạt
động và giảm sức cản máu ngoại biên - kết quả là giảm huyết áp. Nhưng cần phải
nhớ rằng, phải qua 2-3 tháng tập luyện thường xuyên huyết áp mới bắt đầu hạ
xuống, bởi vậy tập luyện đòi hỏi phải kiên trì.
Chương trình tập luyện ở bệnh nhân tăng huyết áp mang tính cá nhân, phụ
thuộc vào mức độ tăng huyết áp và các yếu tố khác. Đi bộ nhanh và chạy sức khỏe
là phương pháp hữu hiệu làm giảm huyết áp ở những bệnh nhân có biểu hiện tăng
huyết áp độ I, II. Tuỳ theo tình trạng sức khỏe có thể tập đi bộ nhanh, chạy bước
nhỏ, hay tập luân phiên giữa đi bộ nhanh và chạy bước nhỏ. Nguyên tắc tập luyện
chung là thường xuyên, liên tục và nâng dần tốc độ hoặc thời gian tập.
Phương pháp đi bộ nhanh: Tùy theo tình trạng sức khỏe, người bệnh có thể
đi bộ nhanh với tốc độ khác nhau, có thể đạt 5-6km/giờ (tốc độ của bộ đội hành
quân khoảng 4,5km/giờ). Nếu đạt được tốc độ 5-6km/giờ, tần số mạch tập luyện
đạt khoảng 100-110 nhịp/phút. Do cường độ vận động trong đi bộ nhanh thấp hơn
so với chạy nên số buổi tập là 5-7 buổi trong một tuần, nghĩa là tập hằng ngày,
thời gian tập mỗi buổi 40-60 phút là đạt hiệu quả tốt. Khi đi bộ nhanh đã trở thành
quen thuộc và không khó nhọc nữa thì cần phải tăng dần cường độ vận động bằng
cách chuyển sang chạy bước nhỏ để đạt được sức căng nhất định về thể lực và duy
trì được hiệu quả tập luyện.
Phương pháp chạy sức khỏe: Đối với những người bệnh mới bắt đầu tập
chạy, những buổi đầu tiên cần chạy với cường độ (tốc độ) thấp để cơ thể có thời
gian thích ứng dần với lượng vận động. Giai đoạn này thường kéo dài khoảng 8-12
tuần. Trong thời gian này có thể áp dụng phương pháp tập luân phiên giữa đi bộ
nhanh và chạy. Ví dụ, 50m đi bộ nhanh + 50m chạy, buổi tập sau 100m đi bộ
nhanh + 100m chạy... cho đến khi cơ thể có thể duy trì được chạy liên tục. Trong
chạy sức khỏe ở bệnh nhân tăng huyết áp, tốc độ chạy khoảng 7-8km/giờ tùy theo
trạng thái sức khỏe. Tần số mạch trong khi chạy có thể đạt 120-130 nhịp/phút.
Nguyên tắc chung, tần số mạch tập ở người tăng huyết áp không được vượt quá
180 - số tuổi, ví dụ người 60 tuổi thì khi tập nhịp tim không được vượt quá 180 -
60 = 120 nhịp/phút.

Khi tập luyện bắt đầu cho ta cảm giác dễ chịu, cần tăng dần thời gian chạy
đến 20-30 phút/buổi. Để đạt được hiệu quả tốt, cần phải tập chạy thường xuyên 3-
4 buổi/tuần, cách ngày.
Chú ý, những bệnh nhân có huyết áp tăng quá 160/90mmHg thì tập luyện
phải kết hợp với dùng thuốc hạ huyết áp (uống thuốc trước khi tập 15-30 phút).
Phương pháp tập trên xe đạp lực kế rất phù hợp cho những bệnh nhân tuổi
dưới 45, tăng huyết áp độ I (140/90 - 160/95mmHg) với khả năng huyết áp có thể
trở về bình thường mà không phải dùng thuốc. Ưu việt của phương pháp này là:
- Rất tiện lợi vì có thể mua xe đạp lực kế và tự tập tại nhà, tập luyện không
phụ thuộc vào thời tiết, tránh được cảm giác ngại tập.
- Dễ tập, điều chỉnh chính xác cường độ vận động (số vòng đạp xe trong
một phút, độ nặng khi đạp) và thời gian đạp xe.
- Để tránh cảm giác đơn điệu khi tập, nên tập có mở nhạc kèm theo.
Tập trên xe đạp lực kế với nguyên tắc công suất vận động tăng dần: 4 phút
đầu đạp xe với công suất 25W với nữ, 50 W với nam, tốc độ 60 vòng/phút, sau đó
nghỉ 3 phút; 4 phút sau đạp xe với công suất 50W với nữ, 75W với nam, nghỉ 3
phút; 4 phút tiếp theo đạp xe với công suất 75W với nữ, 100W với nam, nghỉ 3
phút... (sau mỗi lần công suất tăng thêm 25W). Tuần đầu tiên đạp 4 lần/buổi, tuần
thứ hai đạp 5 lần, tuần thứ ba đạp 6 lần. Những tuần tiếp theo duy trì ở mức cường
độ mà ở lần đạp cuối cùng của buổi công suất vận động không quá 75W với nữ,
100W với nam, có thể tăng số lần đạp lên không quá 10 lần (10x4 = 40phút). Tập
với tần số 5-6 buổi trong một tuần. Chú ý, trước khi đạp xe phải tập một số động
tác khởi động nhẹ nhàng; đạp xe với vận tốc 60 vòng trong một phút.
Với những bệnh nhân tăng huyết áp độ III (trên 180/110mmHg) thì cần
phải được điều trị ổn định bằng dùng thuốc, sau đó mới tiến hành chương trình tập
luyện bằng các bài tập đi bộ nhanh tốc độ 3-5km/giờ, 20-30 phút/buổi, kết hợp tập
các bài tập thở, sau một số tuần có thể tăng tốc độ hoặc quãng đường đi bộ. Khi có
biểu hiện suy tim thì chống chỉ định hoàn toàn với tập luyện, bệnh nhân chỉ đi dạo,
hít thở không khí trong lành.
Tóm lại, tập luyện rèn sức bền thường xuyên và liều lượng hợp lý với các

bài tập như: đi bộ nhanh, chạy bước nhỏ, đạp xe đạp lực kế là những bài tập cực
kỳ hữu hiệu có tác dụng điều hòa huyết áp tốt và đây là một phương pháp chữa có
giá trị độc lập hoặc bổ sung cho phương pháp điều trị nội khoa.