Tài liệu Phương tiện và thiết bị dạy địa 12_Phần 1 pptx

CHUYÊN ĐỀ: PHƯƠNG TIỆN VÀ THIẾT BỊ TRONG DẠY HỌC ĐỊA LÍ 12 09/2009
SỬ DỤNG PHƯƠNG TIỆN VÀ THIẾT BỊ TRONG DẠY HỌC ĐỊA LÍ 12
A- MỘT SỐ VẤN ĐỀ CHUNG
1. Quan niệm về phương tiện, thiết bị dạy học địa lí
a) Thiết bị dạy học là một phần cơ sở vật chất của nhà trường, có tác dụng phục
vụ gián tiếp cho việc lĩnh hội tri thức địa lí của học sinh (HS) như: phòng bộ môn địa
lí, vườn địa lí, các máy móc dùng để rèn luyện kĩ năng cho HS,...
b) Phương tiện dạy học (PTDH) gồm toàn bộ những phương tiện ít nhiều có
tính trực quan, có tác dụng trực tiếp đến sự lĩnh hội tri thức địa lí của HS như các loại
bản đồ, tranh ảnh địa lí, các loại bảng số liệu, tranh ảnh, băng video, đĩa CD có nội
dung địa lí,...
- Tên gọi phương tiện trực quan đã có từ lâu, gắn liền với các phương pháp dạy
học (PPDH) truyền thống. Chức năng minh họa của phương tiện được coi trọng và
được giáo viên (GV) sử dụng nhằm hình thành biểu tượng địa lí cho HS một cách rõ
ràng, sinh động.
- Các phương tiện trực quan chứa trong bản thân mình dưới dạng vật chất cả
hình ảnh bên ngoài lẫn những dấu hiệu, thuộc tính bên trong của các đối tượng, dưới
sự hướng dẫn của GV, HS tìm tòi, phân tích thì các đặc điểm đó mới được bộc lộ. Vì
vậy, quan niệm đầy đủ về phương tiện trực quan là PTDH.
PTDH là “hình ảnh kép” của PPDH. Mỗi PPDH với đặc trưng là hệ thống các
hoạt động của GV và HS nhằm đạt mục đích dạy học- đòi hỏi phải có phương tiện
hoạt động phù hợp.
Nội dung dạy học được chứa trong PTDH dưới dạng nguồn tri thức. Do đó có
thể nói rằng PTDH chính là sự tích hợp của nội dung dạy học và PPDH. Quan niệm
như vậy là đề cao chức năng nguồn tri thức của PTDH.
2. Khuynh hướng sử dụng các thiết bị và phương tiện dạy học địa lí trong nhà
trường phổ thông hiện nay
- Xác định các phương tiện tối thiểu cho từng cấp học, lớp học.
- Tăng cường các thiết bị và phương tiện có những tính năng sử dụng được ở
nhiều cấp, nhiều lớp, nhiều bài khác nhau. VD bản đồ, Atlat,…
- Tăng cường các thiết bị và phương tiện nghe nhìn giúp cho việc hình thành ở

HS các biểu tượng, các khái niệm, các kĩ năng, kĩ xảo cụ thể và chính xác. VD băng
hình địa lí, đĩa CD,…
- Tăng cường thiết bị và phương tiện tự làm đơn giản và rẻ tiền. VD các sơ đồ,
lược đồ,…
3. Vai trò của thiết bị và phương tiện dạy học địa lí
- PTDH là cơ sở để hình thành biểu tượng địa lí cho HS, giúp HS nắm vững
kiến thức hơn.
- PTDH là cơ sở cho hoạt động trí tuệ của HS, góp phần nâng cao năng lực tư
duy cho các em.
- PTDH là cơ sở quan trọng để HS rèn luyện các kĩ năng địa lí.
Bùi Văn Tiến Page 1
CHUYÊN ĐỀ: PHƯƠNG TIỆN VÀ THIẾT BỊ TRONG DẠY HỌC ĐỊA LÍ 12 09/2009
4. Một số nguyên tắc sử dụng các thiết bị, phương tiện dạy học địa lí
- Phải căn cứ vào mục đích, nhiệm vụ, nội dung và hình thức của các loại bài
học để lựa chọn phương tiện cho phù hợp.
- Lựa chọn phương pháp, hình thức tổ chức dạy học phù hợp với từng loại thiết
bị và PTDH.
- Đảm bảo tất cả các HS đều quan sát được một cách rõ ràng.
- Kết hợp các PTDH một cách nhuần nhuyễn.
Phối kết hợp giữa việc sử dụng phương tiện với các phương pháp dạy học theo
hướng đề cao chủ thể nhận thức của HS.
- Cần chọn lọc phương tiện dạy, tránh sử dụng quá nhiều PTDH trong một tiết
học.
- Sử dụng phương tiện phải đúng lúc, đúng chỗ, đủ cường độ.
- Khai thác tối đa chức năng của các phương tiện sẵn có, tăng cường tự làm các
phương tiện đơn giản, rẻ tiền.
5. Quy trình sử dụng các thiết bị và phương tiện dạy học địa lí
- Xác định nội dung bài dạy học (kiến thức và kĩ năng cần hình thành và bổ
sung).
- Lựa chọn PTDH.

- Xác định các nội dung của bài học có thể khai thác từ PTDH.
- Xác định cách thức sử dụng (minh họa hoặc làm nguồn tri thức…) đặt câu hỏi,
ra bài tập và dự kiến các chỉ dẫn đối với HS,...
- Xác định thời điểm sử dụng, PPDH phù hợp với từng phương tiện.
- Xem xét và sử dụng PTDH trước khi lên lớp.
(Thời điểm sử dụng, cách thức sử dụng PTDH nên ghi rõ trong giáo án. Trong
quá trình lên lớp, thực hiện việc sử dụng PTDH như trong giáo án đã đề ra song phải
linh hoạt).
6. Một số điều cần lưu ý khi sử dụng các thiết bị và phương tiện trong dạy học
địa lí
Phải căn cứ vào mục đích, nhiệm vụ, nội dung và hình thức của các loại bài học
để lựa chọn phương tiện cho phù hợp.
- Lựa chọn phương pháp, hình thức tổ chức dạy học phù hợp với từng loại thiết
bị và PTDH.
- Đảm bảo tất cả các HS đều quan sát được một cách rõ ràng.
- Kết hợp các PTDH một cách nhuần nhuyễn.
Phối kết hợp giữa việc sử dụng phương tiện với các phương pháp dạy học theo
hướng đề cao chủ thể nhận thức của HS.
- Cần chọn lọc phương tiện dạy, tránh sử dụng quá nhiều PTDH trong một tiết
học.
- Sử dụng phương tiện phải đúng lúc, đúng chỗ, đủ cường độ.
- Khai thác tối đa chức năng của các phương tiện sẵn có, tăng cường tự làm các
phương tiện đơn giản, rẻ tiền.
Bùi Văn Tiến Page 2
CHUYÊN ĐỀ: PHƯƠNG TIỆN VÀ THIẾT BỊ TRONG DẠY HỌC ĐỊA LÍ 12 09/2009
B. MỘT SỐ PHƯƠNG TIỆN THIẾT BỊ TRONG DẠY HỌC ĐỊA LÍ LỚP 12
1. SÁCH GIÁO KHOA
2. BẢN ĐỒ GIÁO KHOA
3. BIỂU ĐỒ ĐỊA LÍ
4. PHIẾU HỌC TẬP

5. ỨNG DỤNG CÁC PHẦN MỀM TRONG VIỆC THIẾT KẾ BÀI GIẢNG ĐIỆN
TỬ ĐỊA LÍ 12
C. SÁCH GIÁO KHOA-PHƯƠNG TIỆN QUAN TRỌNG TRONG DẠY-HỌC
1.1. Quan niệm
- Điều 25 Luật Giáo dục đã xác định “Sách giáo khoa để sử dụng chính thức,
thống nhất, ổn định trong giảng dạy, học tập ở nhà trường và các cơ sở giáo dục khác”.
- Sách giáo khoa (SGK) là sách học chính của học sinh do Bộ Giáo dục và Đào
tạo tổ chức biên soạn và duyệt trên cơ sở thẩm định của Hội đồng quốc gia thẩm định
SGK để sử dụng chính thức, ổn định trong học tập, giảng dạy và đánh giá kết quả học
tập của HS ở các trường phổ thông và các cơ sở giáo dục phổ thông khác trong cả
nước..
1.2. Phương pháp sử dụng
- GV tổ chức cho HS làm việc trên cơ sở câu hỏi giữa bài trong quá trình dạy
trên lớp. Các câu hỏi giữa bài là công cụ để GV tổ chức các hoạt động nhận thức cho
HS để HS khai thác các kiến thức từ cả kênh chữ và kênh hình nhằm phát hiện ra các
kiến thức cần nắm.
- Tổ chức cho HS làm việc với kênh hình trong SGK: Kênh hình trong SGK
chứa đựng một lượng kiến thức lớn của bài học. Khám phá, tìm tòi những kiến thức từ
kênh hình là nhiệm vụ quan trọng của HS trong bài học. GV không làm thay cho HS
mà tổ chức cho HS làm việc theo hình thức cá nhân, nhóm hoặc lớp. Hình thành và
rèn luyện cho HS kĩ năng làm việc với kênh hình là cơ sở quan trọng cho việc đổi mới
PPDH.
- GV giảm tối đa việc cung cấp kiến thức theo kiểu “nhồi nhét”, dành thời gian
cho HS làm việc với các nguồn tri thức. Dạy học theo sách giáo khoa mới đòi hỏi HS
làm việc nhiều với SGK, ngoài ra còn phải làm việc nhiều với các PTDH khác: bản
đồ, Atlat, vở bài tập thực hành, máy vi tính,... GV cần phải để ra các nhiệm vụ, gắn
với các yêu cầu kèm theo các hướng dẫn cụ thể để tất cả các HS đều làm việc được với
SGK.
- Một số biện pháp hướng dẫn HS làm việc với SGK:
+ Ngay từ buổi học đầu tiên, GV cần dành thời gian hướng dẫn các em về cấu

trúc, nội dung của SGK, về sự phân bố thời gian cũng như phương pháp học tập, làm
việc với SGK.
+ Trong quá trình dạy học trên lớp: GV hướng dẫn HS khai thác được nội dung
của bài học, hiểu được các ý chính và cốt lõi của bài, tìm được lời giải đáp cho các câu
hỏi GV đặt ra.
Bùi Văn Tiến Page 3
CHUYÊN ĐỀ: PHƯƠNG TIỆN VÀ THIẾT BỊ TRONG DẠY HỌC ĐỊA LÍ 12 09/2009
• Đối với kênh chữ: Làm được dàn bài tóm tắt, nắm được trọng tâm, ý
chính của từng đoạn. Đối với các câu hỏi, bài tập cần tìm các nội dung
cấn thiết để trả lời và giải đáp các bài tập, thực hiện các bài thực hành.
• Đối với kênh hình: HS phải biết khai thác các đặc trưng liên quan đến địa
lí (trả lời được câu hỏi: Cái gì? Ở đâu? Tại sao ở đó?).
+ Trong quá trình học ở nhà, HS cần sử dụng SGK kết hợp với vở ghi để học
bài, chuẩn bị bài mới với mức độ tự lực cao hơn.
Tóm lại, sử dụng tốt SGK là một trong những điều kiện của dạy học tích cực,
phương pháp sử dụng SGK của GV có tác dụng lớn trong việc rèn luyện phương pháp
sử dụng SGK của HS.
1.3 Ví dụ minh họa
Nghiên cứu SGK, điền các thông tin vào bảng sau:
---------------------------Hết-------------------------
Bùi Văn Tiến Page 4
Tên bài
Hình và bảng
C.hỏi &
B.tập
Sơ
đồ
Tranh
ảnh
Bản

đồ
Bảng
số
liệu
Biểu
đồ
Bảng
kiến
thức
Giữa
bài
Cuối
bài
...
Tổng số