Nghiên cứu khả năng nhân giống cây bình vôi stephania rotunda lour bằng phương pháp nuôi cấy mô tế bào

LỜI CẢM ƠN
Đƣợc sự đồng ý của Ban Giám hiệu nhà trƣờng, Ban
trong thời gian thực tập e

nh đ

khoa

đ tiến hành thực hiện đề tài “Nghiên cứu khả năng

nhân giống cây Bình vơi (Stephania rotunda Lour) bằng phương pháp n
–

i

”.

Kết thúc thời gian thực tập t i Trung tâm khoa h
Đ

h ,

Đ , đến nay e

thuật giống

đ h àn thành đề tài tốt nghiệp đ t

y trồng

điều kiện cho em trong

suốt thời gian thực tập.
Em xin gửi lời cả

ơn s u sắ đến PGS.TS

Xu n Trƣờng đ tận tình chỉ

bả , giúp đỡ và hƣớng dẫn em trong thời gian thực hiện đề tài.
Do thời gian thực hiện đề tài có h n nên khóa luận khơng thể tránh khỏi những
thiếu sót, em rất mong nhận đƣợc ý kiến đóng góp h n thành từ các thầy cơ và các
b n để đề tài đƣợc hoàn thiện hơn.
Em xin chân thành cảm ơn!
i, tháng 5 năm 2018
Sinh viên

T

i

C


MỤC LỤC

LỜI CẢM ƠN ........................................................................................................ i
MỤC LỤC ............................................................................................................. ii
N MỤ

T , ỤM T

N MỤ

V T T T.................................................... iv

ẢN ............................................................................................. v

DANH MỤC CÁC HÌNH .................................................................................... vi
SƠ ĐỒ ................................................................................ viii

DANH MỤC C

Đ T VẤN Đ ....................................................................................................... 1
ƢƠN 1. TỔN QU N VẤN Đ N
1.1.Nh n giống

ng nu i ấy

N

U ...................................... 3

– tế à ........................................................... 3

1.1.1. h i niệ . .................................................................................................... 3
1.1.2. ơ sở h a h

ủa nu i

y

– tế à .................................................... 3

1.1.3.

giai đ n h nh tr ng u tr nh nh n giống in – vitro .......................... 4

1.1.4.

nh n tố ảnh hƣởng tới u tr nh nh n giống in – Vitro ........................ 6

1.1.5.Những vấn đề trong nhân giống in-vitro. ................................................... 11
1.2.

nghi n

u về

1.2.1.Đ

điể

1.2.2.Đ

t nh sinh vật h

nh v i .......................................................................... 12

nhận iết ..................................................................................... 12
và sinh th i h

....................................................... 13

1.2.3.Ph n ố ....................................................................................................... 13
1.2.4.

phận

1.2.5. i tr

ng và

ng ụng ....................................................................... 14

inh tế, h a h

và ả tồn ........................................................... 14

1.3.T nh h nh nghi n tr n thế giới và tr ng nƣớ . .............................................. 15
1.3.1.Tình hình nghiên c u trên thế giới ............................................................. 15
1.3.2.T nh h nh nghi n
ƢƠN

u t i Việt Na ............................................................ 16

2. MỤ T U, N

UN

V

P ƢƠN

P

PN

N

U

............................................................................................................................. 19
2.1. Mụ ti u........................................................................................................ 19
2.1.1. Mụ ti u hung .......................................................................................... 19
2.1.2. Mụ ti u ụ thể .......................................................................................... 19
ii


2.2. N i ung nghi n

u .................................................................................... 19

2.3. Phƣơng ph p nghi n

u .............................................................................. 19

i trƣờng nuôi cấy invitro ....................................................... 19

2.3.1. Chuẩn b

2.4.Phƣơng ph p ố tr th nghiệ :..................................................................... 24
2.5.Xử lí số liệu ................................................................................................... 24
ƢƠN 3.

T QUẢ N

N

U V T ẢO U N .......................... 27

3.1.Ảnh hƣởng ủa hử tr ng đến ết uả t
3.2 Ảnh hƣởng ủa
và

ẫu s h .................................... 27

P, tổ hợp BAP, GA3 và inetin đến hả n ng nh n nhanh

ài hồi ủa cây

nh v i từ đ n thân mang chồi ngủ .......................... 29

3.2.1. Ảnh hƣởng của nồng đ BAP đến khả n ng nh n nhanh và

ài chồi

cây Bình vơi từ đ n thân mang chồi ngủ........................................................... 30
3.2.2. Ảnh hƣởng của nồng đ BAP kết hợp với GA3 đến khả n ng t i sinh hồi
cây Bình vơi từ đ n thân mang chồi ngủ........................................................... 32
3.2.3. Ảnh hƣởng của Kinetin đến khả n ng nh n nhanh và

ài chồi của cây

Bình vơi từ đ n thân mang chồi ngủ ................................................................. 35
3.3. Ảnh hƣởng ủa N

và

đến hả n ng ra r

ủa

nh v i nu i ấy

-

tế à . .................................................................................................................. 37
3.3.1.Ảnh hƣởng ủa nồng đ N

đến hả n ng ra r

ủa

nh v i. .............. 38

3.3.2. Ảnh hƣởng ủa nồng đ

đến hả n ng ra r

ủa

nh v i ................ 41

T
P Ụ

UT

M

ẢO

U

iii


N

MỤC C C T

CỤM T

VI T T T

BA

: 6-Benzylaminopurine

GA3

: Gibberellic Acid

IBA

: Indole butyric acid

MS

: Murashige & Skoog (1962)

CS

:

ng sự

CT

:

ng th

Đ/

: Đối h ng

MS

: Murashige & Skoog (1962)

MT

: M i trƣờng

NAA

: α-Naphthalene acetic acid

WHO

: World Health Organization

CTTN

:

ng th

th nghiệ

iv


N

ảng 2.1: ố trí thí nghiệ

MỤC ẢN

nghi n

u ảnh hƣởng ủa nồng đ , thời gian hất

hử tr ng g 2, Na O đến ết uả t

ẫu s h. .......................................... 21

Bảng 2.2: Bố trí thí nghiệm nghiên c u ảnh hƣởng của nồng đ
n ng nh n nhanh và

ài hồi

y

P đến khả

nh v i sau 20 ngày theo dõi. ............... 22

Bảng 2.3: Bố trí thí nghiệm nghiên c u ảnh hƣởng của nồng đ tổ hợp
3 đến khả sinh n ng nh n nhanh và
ngày the

ài hồi của

nh n nhanh và

ài hồi của

y

nh v i

sau 20

nh v i sau 40 ngày the

inetine đến khả n ng

sau 20 ngày the

Bảng 2.5: Bố trí thí nghiệm nghiên c u ảnh hƣởng của N

i ............. 23

đến khả n ng ra r

i .................................................................... 23

Bảng 2.6: Bố trí thí nghiệm nghiên c u ảnh hƣởng của
y

nh v i

i ...................................................................................................... 22

Bảng 2.4: Bố trí thí nghiệm nghiên c u ảnh hƣởng của

y

y

P và

nh v i sau 40 ngày the

đến khả n ng ra r

i .................................................................... 23

Bảng 3.1: Ảnh hƣởng nồng đ và thời gian sử dụng chất khử trùng HgCl2,
Na O đến ết uả t

ẫu s h. ....................................................................... 27

Bảng 3.2: Ảnh hƣởng của nồng đ

P đến khả n ng nh n nhanh và

ài

chồi cây Bình vơi................................................................................................. 30
Bảng 3.3: Ảnh hƣởng của nồng đ tổ hợp
nhanh và

P và

3 đến khả n ng nh n

ài hồi cây Bình vôi .................................................................... 32

ảng 3.4: Ảnh hƣởng của

inetin đến khả n ng nh n nhanh và

ài hồi

của cây Bình vơi. ................................................................................................. 35
Bảng 3.5: Ảnh hƣởng của nồng đ N
Bảng 3.6: Ảnh hƣởng của nồng đ

đến khả n ng ra r của cây Bình vơi . 38
đến khả n ng ra r của cây Bình vơi ... 41

v


N

MỤC C C

ÌN

Hình 1.1: Cây Bình Vơi (Stephania rotunda Lour) ............................................. 13
Hình 2.1: Chuẩn b , vào mẫu và nhân nhanh Bình vơi ....................................... 20
nh 3.1: Mẫu ấy an đầu ................................................................................. 29
nh 3.2: Mẫu ấy s h sau 7 ngày the

i ...................................................... 29

nh 3.3: Đ/ : MS h số hồi và hiều ài hồi trung
nh 3.4: MS

0,3 g/

nh à ........................ 31

P h số hồi và hiều ài hồi trung

nh à: 3,13

và 3,68 ................................................................................................................. 31
nh 3.5: MS

0,3 g/

P h số hồi và hiều ài hồi trung

nh à: 4,46

và 5,0 ................................................................................................................... 31
nh 3.6: MS

1 g/

P h số hồi và hiều ài hồi trung

nh à: 3,15 và

4,17 ...................................................................................................................... 32

nh 3.7: MS

1,5 g/

P h số hồi và hiều ài hồi trung

nh à: 3,16

và 3,78 ................................................................................................................. 32
nh 3.8: MS 0,5 g/

P

0,5 g/

3

ẫu ấy an đầu ...................... 34

nh 3.9: MS 0,5 g/

P

0,5 g/

3

ẫu ấy sau 20 ngày uan s t 34

nh 3.10: Đ/ : MS h số hồi và hiều ài hồi trung

nh 3.11: MS

0,1 g/

nh đều à 1,66 ....... 37

inetin h số hồi và hiều ài hồi trung

nh à 2,7

và 3,21. ................................................................................................................ 37
nh 3.12: MS

0,1 g/

inetin h số hồi và hiều ài hồi trung

nh à 3,8

và 4,03. ................................................................................................................ 37
nh 3.13: MS

0,3 g/

inetin h số hồi và hiều ài hồi trung

nh à 3

và 3,1 ................................................................................................................... 37
nh 3.14: MS

0,5 g/

inetin h số hồi và hiều ài hồi trung

nh à 2,2

và 2,82 ................................................................................................................. 37
nh 3.15: Đ/ : h ng ra r ............................................................................... 40
nh 3.16: MS

0,5 g/ N

nh r à:1,73 r và 2,99

h số r trung

nh/ hồi và hiều ài trung

............................................................................... 40

vi


Hình 3.17: MS

1 g/ N

r à:3,83 r và 3,29

h số r trung

nh

....................................................................................... 40

Hình 3.18: MS + 1,5mg/ N
nh r à:4,53 r và 3,88
nh 3.19: MS

nh/ hồi và hiều ài trung

2 g/ N

r à:3,63 r và 2,71

h số r trung

nh/ hồi và hiều ài trung

............................................................................... 40
h số r trung

nh/ hồi và hiều ài trung

nh

....................................................................................... 40

nh 3.20: Đ/ : h ng ra r ............................................................................... 42

nh 3.21: MS

0,5 g/

r à:1,7 r và 2,77
Hình 3.22: MS

r à:5,1 r và 4,41
à:6,3 r và 3,17

nh

h số r trung

nh/ hồi và hiều ài trung

nh r

............................................................................................ 42

Hình 3.23: MS + 1,5mg/l
nh 3.24: MS

nh/ hồi và hiều ài trung

......................................................................................... 42

1 g/

à: 4,7 r và 3,25

h số r trung

h số r trung

nh/ hồi và hiều ài trung

nh

......................................................................................... 43

2 g/

h số r trung

nh/ hồi và hiều ài trung

nh r

............................................................................................. 43

vii


N

iểu đồ 3.1: T

ệ

ẫu nhi

,

MỤC C C IỂU ĐỒ

ẫu hết và

ẫu ật hồi .................................. 28

iểu đồ 3.2: Ảnh hƣởng ủa nồng đ

P đến hiều ài hồi và số hồi/ ụ . 30

iểu đồ 3.3: Ảnh hƣởng ủa nồng đ

P ết hợp với

3 đến hiều ài và số

hồi/ ụ .............................................................................................................. 33
iểu đồ 3.4: Ảnh hƣởng ủa nồng đ
iểu đồ 3.5: t
iểu đồ 3.6: T

ệ hồi t
ệ hồi t

r tr ng

inetin đến số hồi và hiều ài hồi ..... 36
i trƣờng ............................................ 39

r tr ng

i trƣờng ........................................... 41

viii


Đ TV NĐ
Việt Na
ƣợ

đƣợ đ nh gi

à

t tr ng những nƣớ

ó nguồn tài nguy n

tài nguy n rừng và

i trƣờng – Đ i h

iệu ph ng phú. The trung t

Quố gia
tr

ƣợ

àN in

iệu.Việ sử ụng thả

Tr ng những n
nh, việ
ài

2000 đ thống
à

thuố

ài thự vật ó gi

hữa ệnh đ

ó từ rất xa xƣa.

gần đ y nhu ầu nguy n iệu h sản xuất ƣợ phẩ

hai th

y ó gi tr

trƣớ nguy ơ
hiế , nghi

ƣợ

nƣớ ta ó 3.800

nguồn tài nguy n
ƣợ

iệu

y thuố

t

nghi

tr ng,

suy giả

tuyệt hủng phải đƣa và
ấ

hai th

anh

sử ụng v

h ừa

i à

t số

t ng
h

ài đang đ ng

ụ thự vật nguy ấp, u ,

ụ đ h thƣơng

i Ngh đ nh số

32/06/N - P ngày 30/3/2006 ủa h nh phủ [5]. Trƣớ thự tr ng đó thủ tƣớng
h nh phủ đ

an hành uyết đ nh số 81/2009/ QĐ-TT về việ

triển nghành

ng nghiệp hóa ƣợ đến n

2015 và tầ

uy h

h ph t

nh n đến 2025. Tr ng

đó ƣu ti n đầu tƣ sản xuất nguy n iệu hóa ƣợ để phụ vụ xản suất thuố thiết
yếu Ƣu ti n việ t

ựng nguồn nguy n iệu ổn đ nh về số ƣợng và hất

ƣợng để ung ấp h nhu ầu ủa nh n
ng t

giống ó hết s

y ƣu việt ần x

n,

nhà

y hiết xuất V thế

uan tr ng ng ài việ ựa h n đƣợ

y tr i h

đ nh đƣợ phƣơng ph p nh n giống th h hợp để nhanh

hóng ung ấp giống tốt h xản suất.
Nh n giống
ầu tr n.

thậ

ng phƣơng ph p này ó thể

h à từ a phấn và hỉ nh để t

a ,
đ

ng phƣơng ph p nu i ấy

y nu i ấy
t nh tốt ủa

thành

ài

hồi n n,
y

y

ầ , vỏ

y,

ới với hệ số nh n giống

a , s h ệnh và

,

ày,

nhiều
ất ngủ

ài với t n h

ang đầy đủ

iện nay việ nghi n
n h n hế.

ài

nhau, ó t

Trên thế giới, hi

lồi. Ở Việt Nam, chi Bình vơi có 13 lồi với 4

h p về

ng ụ để đ p ng nhu

y ấy vật iệu an đầu.

thần, hữa h , sốt, iết

Na ” [20].

t

ng

thƣờng đƣợ tr hóa đ

nh v i Stephania gồ

Chi

à

ài đ

ụng an

nh v i ó hơn 40

ó t n tr ng “S h đỏ Việt

u về phƣơng ph p nh n giống

tài iệu ghi

nh v i Stephania rotunda L ur à

1

t tr ng


những

y thuố

ó tiề

n ng đang

hai th

suy giả

nghi

tr ng ng ài tự

nhiên.
Trƣớ nhu ầu ớn về ƣợ iệu ủa
với nhiều

ng ụng h

ngày àng t ng nhanh.
ủa

ài

triển

y này ó

ài

h và
ủa

y thuố
ng t
ài
ớn.

ng với nhu ầu sử ụng

ngh a rất ớn nh
u hiế

này.

n

y

ng nghệ nh n giống

nh sự hiểu iết về t

iệt à nh n giống

ng t

uan tr ng, ợi

ng phƣơng ph p nu i
ả tồn

à

nt

y

ra nguồn

ả hất ƣợng và số ƣợng h việ sản xuất hóa ƣợ với

h nh v những

tr n đ y, t i tiến hành thự hiện đề tài

N

(Stephania rotunda Lour)
–

nh n giống về

u p ụng

ng ụng ủa

góp phần ả tồn nguồn gen và ph t

y này h ng hỉ giúp h
ả

nh v i Stephania rotunda L ur

vậy việ nghi n

nh n giống, đ

nguy n iệu đả
uy

nhau

ài

ài

nh

y này nói ri ng và

iệu ở nƣớ ta nói hung.

2

ung ấp th
ng t

những iến

ả tồn và ph t triển

thuật
y ƣợ


C ƯƠN
T N

1

QU N V N Đ N

I NC U

–

1.1.N
1.1.1. hái ni

Nhân giống b ng nuôi cấy mô - tế bào là phƣơng ph p sản xuất hàng
y

n

ản sa

từ

phận rất nhỏ ủa

h nu i ấy húng tr ng

y

i trƣờng nh n t

trƣờng th h hợp và ƣợ

iể

s t nghi

ơ uan,

ở

, tế à

t
ng

điều iện v tr ng ó

i

ng t. Phƣơng ph p nh n giống vơ

tính tiên tiến nhất hiện nay [14].

Trong thực tế, các nhà vi nhân giống thƣờng dùng thuật ngữ nuôi cấy mô
và nhân giống in vitro hay nuôi cấy in vitro thay thế h nhau để chỉ các
phƣơng th c nhân giống thực vật tr ng điều kiện vô trùng với các mụ đ h
khác nhau [15].
Ƣu điể :

y đƣợc sản xuất từ nuôi cấy mô tế bào là s ch bệnh, cây sinh

trƣởng, phát triển kho , đ đồng đều cao, hệ số nhân giống cao so với các
phƣơng ph p nh n giống khác.
Nhƣợ điểm phải đầu tƣ

phƣơng tiện

thuật, hoá chất. Giá thành cây

con giống cao, khó áp dụng.
1.1.2. ơ

h

h

n

i

- T nh t àn n ng ủa tế

–
à : N

1902 nhà thự vật h

a er an t ần đầu ti n đƣa ra uan niệ
nà đều tiề

“ M i tế à

n ng hả n ng ph t sinh để thành

hiện đ i ngày nay

ng uan niệ

ất

đó và hi g p điều iện thuận ợi th

ủa sinh vật đa à

t ơ thể h àn hỉnh”. Sinh h

“ M i tế à ri ng r

đ nà đều h a đầy đủ th ng tin i truyền

N đ

đƣợ
trƣng h

iệt hóa ở
ơ thể thự vật

i tế à đó ph t triển thành ơ thể h àn

hỉnh” . sinh trƣởng và ph t triển ủa ơ thể thự vật và
đến

ngƣời Đ

gắn iền với sinh trƣởng và ph t triển ủa

t nh ủa tế à nhƣ ph n hóa, ph n ph n hóa và đ

3

tổ h

i tế à .
t nh vốn

i n uan
vậy

đ

rất uan tr ng


ủa tế a

à t nh t àn n ng ủa tế à thự vật h nh à ơ sở vững hắ để x y

ựng n n

thuật nu i ấy

tế à thự vật [21].

- Sự ph n hóa và ph n ph n hóa: Sự ph n hóa tế à
à ph i sinh thành
h

tế à

ủa

à sự huyển hóa

huy n hóa đả

nhau ủa ơ thể. ơ thể thự vật trƣởng thành à

a gồ

h

hiện h

n ng h

n ng ụ thể

nhau, tr ng đó nhiều

ả

tế

h

n ng

t hỉnh thể thống nhất
i tế à

nhau. Tuy nhi n tất ả

h

nhau thự

i tế à đó đều ắt

nguồn từ tế à ph i sinh.
- Qu tr nh ph n hóa thành
ph i => tế à

ơ uan ó thể iểu hiện nhƣ sau: Tế à

n => tế à ph n hóa h

n ng

- Qu tr nh ph n hóa và ph n ph n hóa tế à
h

sảy ra the

à .

t hƣơng tr nh đ đƣợ

gen tr ng

gen ủa tế à

hóa và h t đ ng từng phần, à
điể

ủa iểu h nh h

triển

ng nhƣ

hóa tr ng

i u tr nh sống
gen

h ng h t đ ng đồng thời

xuất hiện những ơ uan h

N

ủa tế

à đƣợ h t

nhau. Những đ

nhau tƣơng ng với từng giai đ n tr ng u tr nh ph t

thể.

- Tuy nhi n, hi
ơ thể th

thể n

húng thƣờng

t nh tr ng

tế à xung uanh

ới. Nếu

trƣờng thuận ợi th

tr ng 1 hối

hế n n h ng xuất hiện
i

gen đƣợ h t hóa và u tr nh ph n hóa sảy ra the

n h nh

ng

C
nguồn

t ơ uan nà đó ủa

tế à đƣợ t h ri ng r và g p điều iện

hƣơng tr nh đ đƣợ đ nh s n tr ng
1.1.3. á gi i

ủa

á

t

gen đó.
nh nh n giống in – vitro

: Mụ ti u h nh ủa giai đ n này à t
ẫu tƣơng đối s h để phụ vụ

ƣớ tiếp the . Đ y đƣợ

đƣợ

i à ƣớ

hởi đầu tr ng u tr nh thuần hóa vật iệu để nu i ấy. Vật iệu an đầu đƣợ
đƣa ra hỏi nơi ph n ố tự nhi n để húng th h ng với
thời giả
t

ớt hả n ng nhi

ệnh ủa

i trƣờng

ới. Đồng

ẫu nu i ấy và hủ đ ng tr ng

ng

giống.
N
ẫu và xử

Sau hi ó nguồn nguy n iệu nu i ấy, tiến hành ấy
tr ng điều iện v tr ng. Đ t

4

ẫu ấy và

i trƣờng nu i ấy.


ết uả ủa giai đ n này phụ thu
tr n nó và

và việ

h n

ẫu nu i ấy, nguồn ệnh

i trƣờng nu i ấy. Th ng thƣờng h

t số hóa hất nhƣ: g

2,

Ca(ClO)2, H2O2...[6]. Đƣợ sử ụng để hử tr ng vật nu i ấy. T y thuố và
từng

i vật iệu

à h n

i hóa hất, nồng đ và thời gian hử tr ng th h

hợp. Về nguy n tắ ,

nu i ấy ó thể ất

h a, uả nhƣng the

hatt th

ni cấy thành

phận nà

ấy từ

ng a hơn

ấy từ

ủa

y r , th n, ,

phận n n ủa

y ó hả n ng

phận trƣởng thành h . V vậy

hồi đỉnh hay hồi n h thƣờng đƣợ sử ụng để nu i ấy in- vitro.
Y u ầu đ t ra tr ng giai đ n này: t

ệ

nhi

thấp, t

ệ sống a ,

nu i ấy sinh trƣởng ổn đ nh và ph n hia hỏe.
*T

: Đ y à giai đ n rất uan tr ng, đả

sinh ra ƣợng

y

n tối đa

à vẫn đả

y. Nó uyết đ nh sự thành
ót

T
y

ụng

sống và ản hất i truyền ủa

ng ủa u tr nh nh n giống. Ở giai đ n này th

hất điều h a sinh trƣởng ó
yt inin s

ả s

ngh a rất ớn.

h th h t

hi

i trƣờng đƣợ

T

y

r

n h an hỉnh. M i trƣờng t

và yt inin giả

đi để t

ng

hất N

,

à giai đ n uan tr ng để ó đƣợ

i

y trồng. Tr ng

r s

điều iện h sự ra r
,

hồi s xuất hiện r và

ó hà

ƣợng auxin t ng

ủa hồi

ở nồng đ 1- 5 g/ t để t

t số trƣờng hợp đ

iệt nếu hồi t

r

h hầu hết
đƣợ

t số hất hữu ơ nhƣ nƣớ

sung và

y

i trƣờng để đ t ti u huẩn

n đƣợ t

ra đƣợ huấn uyện

ng

hết. hi

y

nđ

ng

ừa n n... ổ
n s đƣợ

ra điều iện tự nhi n. Th ng thƣờng
h tang ƣờng đ

hiếu s ng và huyển

ần ra điều iện hiếu s ng ng ài trời. Tr nh sự thay đổi đ t ng t à
số h

u nhỏ và

n huyển sang hu huấn uyện.
y

huyển ần từ tr ng điều iện nu i ấy nh n t

n

y. Ngƣời ta thƣờng

ngắn, phải ổ sung 1- 5 g/ t GA3 và

y

ổ sung

hồi.

n h àn hỉnh. Th ng thƣờng sau 2- 3 tuần ở sa

trở thành

ả sản

y ó thể

p và đủ ti u huẩn nhất đ nh về hiều a , số

, số r th đƣa ra ng ài gi thể. i thể tiếp nhận

5

y in – vitro phải đả

ả tơi xốp,


th ng nƣớ và s h ệnh.

y sinh trƣởng ổn đ nh

ới ỏ ra giàn he và tƣới nhƣ

y ƣơ từ h t.
1.1.4. á nh n ố ảnh hư ng

i

M

á

nh nh n giống in – Vitro

M i trƣờng nu i ấy đƣợ xe

ung ấp

hất inh ƣỡng ần thiết h sự t ng trƣởng và ph n hóa

suốt u tr nh nu i ấy in- vitro. Ngày nay ó rất nhiều
đƣợ t
ấy

à phần đệ

ra nhƣ: MS, WPM, 5... ; t y thu

à ựa h n và x

đ nh

i

M

i trƣờng th h hợp. ó 3

ần thiết h sự ph n hia, ph n hóa tế à

tr ng

i trƣờng nu i ấy

và đối tƣợng và

ung ấp đầy đủ

để

ụ đ h nu i

i trƣờng sau:

hất inh ƣỡng và
ng nhƣ h

ay sinh trƣởng

hất
nh

thƣờng.
- g

n

cbon: M

tế à và

nu i ấy vẫn ó hả n ng uang hợp

ố đ nh O2 nhƣng hiệu uả rất thấp. Nhƣ vậy để nu i ấy
ngƣời ta phải ổ sung và
a

i trƣờng ấy

t nguồn a

n thƣờng ung à đƣờng sa ar se, đƣờng

hà

ƣợng h ảng 20- 30 g/ it. Nó giúp

hữu ơ, à

-

á ng

n ố

ư ng

ant se, đƣờng g u se,...với

thấu h nh ủa

trú h

giúp h

thuận ợi. Việ

hất

i trƣờng.

à những nguy n tố h ng nhƣ: N, P, ,

S, Mg, a và đƣợ sử ụng ở nồng đ tr n 30pp .
n ng ung ấp nguy n iệu để

n th h hợp. Nguồn

tế a thự vật tổng hợp

tế à t ng sinh hối, à hất thẩ

h

tế à thự vật

nguy n tố này ó h

và tế à thự vật x y ựng thành phần ấu

u tr nh tra đổi hất ủa tế à thự vật và

ựa h n thành phần và hà

i trƣờng đƣợ

ƣợng h ng h

nu i ấy à rất hó đ i hỏi phải ó những iến th

về sinh

t đối tƣợng
thự vật đối với

inh ƣỡng h ng.
- h
, Mn,

á ng

n ố i ư ng

... và đƣợ sử ụng với nồng đ

đ thấp hơn nhiều s với
ph t triể

ủa
ót

ƣới 30 pp . Tuy đƣợ

ng với nồng

nguy n tố đa ƣợng nhƣng húng rất ần thiết h sự

và tế à . Sắt à yếu tố h trợ sự ph n hia tr ng tế à , tha gia

tổng hợp RN từ N .
n.

à những nguy n tố h ng nhƣ: e, u, M ,

ụng à

vậy nếu thiếu e u tr nh ph n hia ủa tế à
giả

hất

6

hế auxin

rối

auxin xi ase . Tr ng


điều iện thiếu

nu i

ó đ xốp a ,
- á

y ph t triển

s

rất nhanh, nhƣng

i

in: Vita in à hợp hất hữu ơ ó hối ƣợng ph n tử tƣơng đối
rất h

nh thƣơng ủa vi sinh vật

enzy e xú t

h

trƣởng ủa

nhau, đ

iệt ần thiết h h t đ ng sống

ƣỡng. Vai tr

ủa vita in à góp phần t

-

phản ng sinh hóa tr ng tế à , tang hả n ng sinh

nu i ấy. M

h ng đủ h

nhu ầu

ƣu ần ổ sung th

y in – vitro ó thể tự tổng hợp vita in nhƣng
a z n w i, 1952 .

đó để

vita in ần thiết và

y sinh trƣởng tối

i trƣờng nu i ấy với ƣợng

nhất đ nh t y the từng hệ và giai đ n nu i ấy.
1

này i

ng nƣớ và hiệu suất t i sinh thấp.

nhỏ, ó ản hất hóa h

ụng:

s

vita in thƣờng đƣợ sử

(thiamin), B2 (riboplavin), B3 (nicotine acid), B6 piri xin , vita in

i tin , My in sit n với nồng đ 0.1 – 1 g/ t.
h

-

h

ung ấp th

h

ơ

ừa, h ai t y, huối,
tr ng đó

ừa h a

s

và

ơ uan.

h hiết nấ

en,

n h a

My – in sit ,

đả

á
ả

h

i

h

inh

ởi hai ơ hế sinh

hế. Việ

n

ng giữa

i trƣờng nu i ấy để
h ng hất

hất thƣờng

t

ng nhƣ nƣớ

RN và

N ,đ

hợp hất ó h t t nh auxin,

g uxit

ư ng: Sinh trƣởng và ph t triển ủa
tr i ngƣợ nhau, t
hất

nh n

y đƣợ

h th h và t

h th h sinh trƣởng và

hất điều h a sinh trƣởng thƣờng à
ng h

iệt

.
nh n

hất

sinh trƣởng ó ngh a uyết đ nh tr ng việ điều h a sự sinh trƣởng ủa
nhau, nhƣng húng ó

ụng

h thủy ph n asein Tr ng thành

axit a in, axit hữu ơ, đƣờng,

yt itin uan tr ng tr ng nu i ấy
-

ng tr ng

nit hữu ơ, a in axit, vita in và

h th h sinh trƣởng
phần nƣớ

ng: Đƣợ

hất ó ản hất hóa h

hế
y.

rất h

n ng điều hiển sinh trƣởng và ph t triển ủa

thự vật tr ng suốt thời gian sống ủa húng.
Phytohormon à hất điều h a sinh trƣởng thự vật đƣợ tổng hợp từ hà
ƣợng rất nhỏ tr ng
triển. Nh

Ng ài ra nó

đả

ả

tổ h

để điều tiết u tr nh sinh trƣởng và ph t

ối uan hệ hài h a giữa

n ảnh hƣởng u tr nh

hóa

7

ơ uan,

phận tr ng

và nhiều u tr nh h .

y.


phyt h r

n ó thể hia thành 5 nhó : auxin, yt inin, gi eri in, ethy ene,

abscisi a i .

húng à những thành phần uan tr ng nhất tr ng

uyết đ nh đến sự thành
Auxin à
ủa t
nhƣng

t

i

n ó hả n ng

h th h sự ph n hia

y ph t triển hiều ngang và

h

nhƣ:

ng ủa ả uy tr nh.

i phyt h r

à , giúp

i trƣờng
nh

h th h sự ra r ở thự vật

sự ph t triển ủa hồi phụ. Nhó

này gồ

hất h nh

3-Indol butyric acid), IAA (Indol acetic acid), NAA (Napthyl acetic a

i
Giberillin à

t

i phyt h r

đƣợ tổng hợp tr ng
h ảng 20

ih r

tr ng nhất. Nó ó t

n ph t hiện sau auxin.

ph i đang ph t triển, tr ng

ne thu
ụng

nhó

này th

ơ uan

3
ầ

ủa h t, ủ n n đƣợ sử

ụng để ph ngủ nghỉ ủa h t, ủ và hồi n h. Ng ài ra
h th h sinh trƣởng
sinh ƣỡng ủa

ài ủa ụ

hồi, r phụ, à

ƣỡng về

ài th n óng,

hậ

và auxin, ó t
sự

hóa ủa

phận đang ph t triển.

nh đó ngƣời ta

yt inin đóng vai tr
t

h th h sự ra h a,

ụng thú đẩy ph n hia tế
, t ng ƣờng

hất inh

hợp hất thƣờng sử ụng à:
P

6- enzy a in

z penteny a enine , Zeatin. Tr ng đó inetin và
n

y t ng

h a và rút ngắn thời gian sinh trƣởng

(6-Furfuryl aminopurine- C10H9NO5 ,

nhất.

n giúp

y [4].

Cytokinin đƣợ ph t hiện sau
à , t

n n n. Tr ng

i ere ix a i 3 à uan

h th h th h sự nảy

trƣởng nhanh về sinh hối th ng ua việ

i eri in hủ yếu

ng h ng

purine , Zip

P đƣợ sử ụng nhiều

inh đƣợ t

ệ về hà

ƣợng auxin/

uyết đ nh tr ng việ ph t sinh h nh th i nu i ấy

r th t

ệ này ần ơn hơn

the hƣớng t

hồi. nếu t

s . Tr ng nu i ấy

t, nếu nhỏ hơn

ệ này

ng

t th

inetin

t th t

ệ này s

ẫu nu i ấy s

. Để

iệt hóa

iệt hóa t

h th h sự nh n nhanh, ngƣời ta thƣờng sử ụng

yt inin với nồng đ 10-6 – 10-4M.
Ethylen à hất ó t
nhƣng i

ụng

h

sự h nh thành hồi ở giai đ n sớ

h th h sự ph t triển ở giai đ n hồi

8

u n.


uxin và ethy ene ó t
tr ng
a

y.
i

ụng tƣơng h .

uxin ở nồng đ thấp ó h
hế, sự

- h

i ư ng
nƣớ

h th h

n auxin ở nồng đ
h th h tổng hợp

gar à

t

i p ysa haa i

a 6 – 12g/ t. Đ th ng h ủa

i trƣờng nu i ấy. Ng ài ra ần phải hú

Đ p

i trƣờng, sự ổn

đ nđ p

hất h ng

i trƣờng, hả n ng hấp thụ hất inh ƣỡng ủa

thấp < 4,5 hay a hơn >7 đều g y
.Đ p

ủa tả

i trƣờng th h

i trƣờng v nó ảnh hƣởng trự tiến đến hả n ng h a tan

tr ng
y

n ng

hế sinh trƣởng ph t triển ủa thự vật.
ng ứng:

h

ó ảnh hƣởng r rệt đến
ủa

h th h h nh thành ethy ene

hế sinh trƣởng auxin h nh à sự

ethy ene rồi từ đó ethy ene g y
ó hả n ng ngậ

uxin

y.

hế sinh trƣởng, ph t triển ủa

thƣờng đƣợ sử ụng tr ng nu i ấy

nói hung à từ 5,6 –

5,8 [25].
*M

: Sự sinh trƣởng và ph t triển ủa

điều hiển ởi sự ết hợp giữa điều iện vật
ƣỡng tr ng ống nghiệ .

yếu tố ủa

tế à ,

đƣợ

tr ng ph ng và điều iện inh

i trƣờng vật

đƣợ

uan t

đó à

nhiệt đ , nh s ng và đ ẩ .
hi

i

ài

y ó tố đ sinh trƣởng tối đa ở nhiệt đ nhất đ nh,

nhƣng th ng thƣờng nhiệt đ ph ng nu i ấy a đ ng h ảng 25 10 . Nhiệt đ
ảnh hƣởng đến sinh trƣởng ủa

ẫu nu i ấy.

sinh trƣởng h

t

nhau ủa

vậy, tr ng nghiện
nhau. Nhiệt đ thấp à
nu i ấy. Đ y à

ng

ài

u ần ố tr
ngừng h

h tốt nhất để ả

ài

y hay

giai đ n

y đều đ i hỏi hế đ nhiệt h

nhau.

h ang nu i ấy với hế đ nhiệt h
à

hậ

u tr nh sinh trƣởng ủa

uản giống và à

ng n hàng

ẫu

[21]

nh áng à yếu tố trự tiếp ảnh hƣởng đến u tr nh ph t triển và ph t sinh
h nh th i ủa
và ƣờng đ

tế à ,

nu i ấy. M

đ t

hiếu s ng và thành phần hiếu s ng

Thời gian hiếu s ng ó vai tr

đ ng ủa nh s ng phụ thu
ng nhƣ hu

uan tr ng tr ng u tr nh ph t triển ủa

ấy. Thời gian hiếu s ng th h hợp từ 8 – 12h/ngày.
h th h sinh trƣởng

s

hiếu s ng.

tr ng hi ƣờng đ

9

ƣờng đ

hiếu s ng thấp

nu i

nh s ng a
i hiến


s

ph n hóa the hƣớng t

hợp và

hồi

irat , 1986 . ƣờng đ

hiếu s ng th h

h ảng từ 1.000 – 7.000lux (Moresin, 1974) [24].
n

nh đó hất ƣợng nh s ng

tang hiều a
trắng

ủa th n, hồi a hơn s với nh s ng trắng. Nhƣng nh s ng

i ó ảnh hƣởng tốt h

sự vƣơn a

ng ảnh hƣởng h r . nh s ng đỏ à

ủa hồi nhƣng

s

hơn. Tr ng hi nh s ng xanh th

hế

i ó ảnh hƣởng tốt tới sự sinh trƣởng ủa

s .

V vậy tr ng ph ng th nghiệ

thƣờng sử ụng nh s ng ủa đ n hu nh uang

với ƣờng đ 2.000 – 3.000lux.

tr ng
h ng ần uan ta

nh nu i ấy th đ ẩ
đến đ ẩ

*V
tr ng nu i ấy
à

n 100

n n ta

y.

: ựa h n vật iệu nu i ấy th h hợp à h u uyết

đ nh đến sự thành
thành

hi nu i

tƣơng đối u n

i ủa u tr nh nh n giống in – vitro. M t nguy n tắ
tế à

à vật iệu nu i ấy àng n n th

ng àng a . Tr ng đó tế à và
tế à

ủa đỉnh sinh trƣởng:

tầng, sau đó à

tế à sinh ụ

Mùa vụ lấy vật liệu

ơ ản

hả n ng nu i ấy

ph i n n à triển v ng nhất, tiếp đến

ph n sinh đầu ng n, đầu r ,
n n à

n n, tƣợng

[24].

ng ần đƣợc quan tâm. Vì nó có ảnh hƣởng đến khả

n ng ật, nhi m của mẫu nuôi cấy.
-

i u ki n vô trùng: Đ y à điều kiện u n đƣợc thiết lập và duy trì trong

các phịng ni cấy, bởi v

i trƣờng inh ƣỡng dùng trong nuôi cấy mô tế

bào thực vật là nguồn giàu các chất v

ơ, hữu ơ và

ng à

i trƣờng sinh

trƣởng rất tốt cho nấm và vi sinh vật khác. Do vậy cần tách chúng khỏi tế bào
nuôi cấy và

i trƣờng inh ƣỡng đó. M t khác các vi sinh vật có tốc đ sinh

trƣởng nhanh hơn

tế bào thực vât nhiều lần, n n tr ng điều kiện vơ trùng s

khơng có sự c nh tranh giữa các vi sinh vật với các tế bào nuôi cấy.
Sự sinh trƣởng của bất k sinh vật nào trên bất k
ng à
sử dụng

iến đổi thành phần hóa h c của

i trƣờng đó. ởi chúng khơng chỉ

i trƣờng inh ƣỡng và tế bào thực vật làm th

giải phóng các chất chuyển hóa ra

i trƣờng sống nào
n

à húng

n

i trƣờng, gây c chế các vi sinh vật khác,

đồng thời c chế sự sinh trƣởng của các tế bào thực vật đe

10

nu i cấy [23].


M t số nguyên nhân lây nhi

thƣờng g p:

+ Lây nhi m từ chính các mơ - tế à đe
i trƣờng inh ƣỡng,

+ Lây nhi

nu i ấy, bình ni cấy.
i trƣờng xung quanh.

+ Lây nhi m từ các thiết b sử dụng, từ tay, quần

ngƣời ni cấy.

đó việc thực hiện k thuật khử trùng là m t trong những n i dung quan
tr ng trong k thuật nuôi cấy mô tế bào.
1.1.5.Nh ng v n

trong nhân giống in-vitro.

- Sự nhiễm mẫu: Nhi m là vấn đề rất đƣợc quan tâm và d sảy ra trong nuôi
cấy mô thực vật, gây hậu quả nghiêm tr ng đến hiệu suất nuôi cấy. M t số
nguồn gây nhi m mẫu nhƣ
dụng cụ và c

ẫu cấy, thao tác trong quá trình cấy,

i trƣờng,

thiết b (màng l c của tủ cấy, hệ thống thơng khí trong phòng

cấy)
Để giảm khả n ng nhi m mẫu b ng cách: Có thể sử dụng m t số chất kháng
sinh

ph steri in ,

enta i in, pen i in để diệt vi khuẩn và nấm, sử dụng

ph n sinh đỉnh sinh trƣởng.
ịnh v mặt di truy n: K thuật nhân giống vơ tính áp dụng với

- Tính b

mụ đ h t o quần thể cây trồng đồng nhất với số ƣợng lớn nhƣng phƣơng ph p
ng t o ra những biến d soma qua ni cấy mơ s
tồn khác nhau và không g p l i
Nu i

y

s

h

reissen và

Tần số biến d thì hồn

arp, 1985; ish và

arp, 1986 .

iến d thƣờng là biến d về chất ƣợng, số ƣợng và n ng

suất nhƣng iến d này không di truyền
- Sản sinh ch

tƣợng hóa n u hay h

c từ mẫu ni c y: Thƣờng chúng ta hay thấy hiện
đen

ẫu à

sinh trƣởng của mẫu b ng n h n, hồng

mẫu. Hiện tƣợng này là do mẫu ni cấy có ch a các hợp chất Tanin hay
Hydroxyphenol, có nhiều tr ng

già hơn

n n. Để khắc phục hiện tƣợng

này ngƣời ta thƣờng hay áp dụng phƣơng ph p:
1) Than ho t t nh đƣợ đƣa và

i trƣờng giúp cản q trình hóa nâu hay

hóa đen với nồng đ thƣờng dung 0.1 - 0.3%.

11


2) Polyvinylpyrolidone (PVP), m t chất thu c lo i polyamide hấp thụ
phen

ua v ng hy r gen ng n h n sự hóa nâu ở nhiều lồi cây trồng khác

nhau.
3) Nuôi cấy mẫu tr ng n i trƣờng lỏng, oxy thấp, khơng có ánh sáng trong
1-2 tuần
4) Cho các chất khử q trình xy hóa và
oxy hóa phenol, chất khử thƣờng đƣợ

i trƣờng ng n h n quá trình

ung nhƣ as r i a i , itri a i ,

-

ystein hy r h ri e .
5) Sử dụng mẫu ni cấy n n ó t tannin, phen

.

- Hi n ư ng th y tinh hóa: Trong ni cấy

ng g p hiện tƣợng này.

Khi chuyển ra khỏi bình ni cấy, cây con d b mất nƣớc và t kệ sống sót rất
thấp. D ng này thƣờng thấy khi ni cấy tr n

i trƣờng lỏng hay

i trƣờng

bán rắn đ c biệt à hi ta đổi khí quá thấp, u tr nh th t hơi nƣớc tập trung

trong cây.
Để h n chế q tình thủy tinh hóa có thể sử dụng
1) Làm giảm ảnh hƣởng của hà
b ng

t số phƣơng ph p:

ƣợng nƣớ tr ng

h t ng nồng đ đƣờng và t

i trƣờng nuôi cấy

i trƣờng nuôi cấy (nhiệt đ , ánh sáng,

tra đổi khí) thích hợp.
i trƣờng ni cấy

2) Giảm C2H2 trong bình ni cấy thơng qua t

(thơng gió tốt, t ng ƣờng ánh sáng, Giảm nhiệt đ phịng cấy) thích hợp.
3) Giảm nồng đ chất ch a N tr ng

i trƣờng nuôi cấy.

4) Xử lý Acid Abxixic (ABA) ho c các chất c chế sinh trƣởng.
1.2. C

ôi

1.2.1. ặ

i

nh n i

nh v i à

y e sống hàng n

hổng, hơi hóa g
x

.

s

ó hi x ắn v n. R

ủ ph nh t , vỏ ng ài x x ,

e, ó uống ài, đ nh h ảng 1/3 và tr ng phiến

ỏng, g n h nh tr n h
p nh n,g n

. Th n n n nh n, hi già ó nhiều

ta

gi , gố

ng, đầu t ,

xuất ph t từ h đ nh ủa uống

t ƣới.

12

àu n u
, phiến

p hơi ƣợn sóng, hai

tỏa ra h nh h n v t nổi r ở


ụ

h a

đự và h a

ở

i h

h

những ành già đ rụng

gố , h a đự

6 nh , thƣờng 4 .

a

i ó1

Quả h h, h nh ầu, hơi
với những hàng v n ngang

ó 5- 6
đài, 2
t,

đài, 3- 4

thành si

nh h a

t n.

a

àu vàng a , 3-

nh h a, ầu h nh tr ng.

àu đỏ hi h n, h t

ng gai, hai

t

n

ng, h nh

óng ngựa

, ở giữa h ng ó

thủng

[11, 26].

Hình 1.1: Cây Bình vơi (Stephania rotunda Lour)
1.2.2. ặ
e tr
và

nh inh

h

inh hái h

nh v i à

i

y ƣa s ng h

n

i

y h

a đ ng,

h

h u óng,
phủ n tr n đ .

y thƣờng

ở

đ ,

nh v i ó hiện tƣợng rụng

i và

a xu n và ra h a ngay hi xuất hiện

n n.

M a h a uả và th ng 4- 8,

iệt thấy h a uả h n và th ng 10.

y t i sinh

tự nhi n hủ yếu từ h t h
v i đe

v i 1/3 suống đất h

thể

thành

y

từ

phần

n i sau hi ắt. Ng ài ra, từ ủ

hỉ ần đ t phần gố tiếp xú với đất ẩ

nh
ng ó

ới.

1.2.3. h n ố
Thế giới: Trung Quố , à , ustra asia, a pu hia.
Việt Na : Thƣờng
n, à iang, a

ở rừng núi đ v i t i

ng, Ninh

nh, Thanh óa.....

13

tỉnh ph a ắ nhƣ:

ắ


ph n

1.2.4.

ng

phận
h

ng

ng

ng : ủ th i

t hay phơi sấy h , h

ổ truyền. Để hiết xuất h t t nh à
Thành phần hóa h : tr ng
ài nhó

ng à

thuố th

ài ủ

thuố the y

ng ủ tƣơi.

nh v i nói hung thƣờng ó

h t hất, tr ng đó thành phần hủ yếu à

t số

a a i nhƣ:

–

Tetrahydropamatin, stepharin, cycleanin, tuduranin, palmatin, dihydropalmatin,
dicentrin.......
uống

ng ụng: tr ng y h

ổ truyền

ó t

hữa h , sốt,

ụng an thần,

6g/ngày[28]. Tuy nhi n
n n

ó a a i .

hữa

h

ng ủ

nh v i th i

iết

,

t phơi h sắ

ày..... iều

ng này hiện nay t p ụng v

nh v i à nguy n iệu hiết a a i

ng 3-

ng đ
à

g y

thuố an thần,

ất ngủ.

1.2.5. iá ị inh

h

h

ả

n

*
y

nh v i à

t

i

y thuố na

nƣớ ta h ng hỉ ó t

ụng về

tự nhi n ở

tyh

t inh tế và đ y

ng à

v ng a . Tuy nhi n,

i

y u này đang ần

i

y

ủa ngƣời

y trồng “xóa đói giả

t

hỉ ần đất tơi xốp, nhiều
ng h

h ngƣời trồng.

ngh ” ủa ngƣời

n iệt trƣớ việ

nt

hai th

ồ t

só ,
y

trồng, ph hợp với điều iện nƣớ ta,

n, th t nƣớ

à ó thể ph t triển tốt. Nó h ng đ i

thuật anh t
nh v i s

nh v i thu

h Tiết

hất ó gi tr về ƣợ iệu [16].
hỉ thống, hu ph ng.

à

a nhƣng
y ó tiề

i

ang gi tr

inh tế a

n ng ớn tr ng y h

à nguồn

ang i inh tế h ngƣời trồng.
Menisper a eae , à
nh v i ó t

y h a nhiều h t

ụng thanh nhiệt, giải đ , ti u ,

t hất đƣợ nhiều nhà h a h

v i à r tun in. Nhiều th nghiệ
v i ót

n ó gi tr về

ng e

nguy n iệu h ngành ƣợ và
y

nh v i

n.

B nh v i à
hỏi tốn

y

t số v ng ủa

y

nh

sàng tr n hu t ống trắng h thấy

nh

ụng an thần, g y ngủ.

14

hiết xuất từ


tr ng y h

Theo kinh nghiệ
ệnh

ất ngủ, h hen, iết

đƣợ

ng à

nt

ổ truyền

, sốt, đau ụng,

thuố an thần g y ngủ, giả

thần h

nguy n nh n t

n ng, tr ng th i

nh v i đƣợ

Tr ng y h

đau, điều tr

ng để hữa

hiện đ i, r tun in
t số trƣờng hợp rối

ng th ng thần inh,

ất ngủ ai

ng

thần [10].

Tr ng nh n

n ủ

nh v i đƣợ sử ụng à

nh v i th i nhỏ, phơi h đƣợ

ng ƣới

t v thuố

ng sắ hay ng

n gian.

ủ

rƣợu hữa hen,

ho lao, l , sốt, đau ụng [12].
Tr ng ủ

nh v i h a

t ƣợng hất a a i :

(rotundin), stepharin, roemerin, cycleanin [22] Những
ụng phổ

iến để điều hế

a a i này thu

nhó

i thuố , đ

a a i

-tetrahydropalmatin

hợp hất này đƣợ sử
iệt à thuố an thần.

ẫn xuất ủa nh n is uin in. Tr ng đó uan

tr ng nhất à r tun in.
Từ n

1992 đến nay

hai th

nƣớ và xuất hẩu n n nguồn
n iệt.

n

ồ t nh

nh v i ở

nh đó ở Việt Na

tỉnh

t số

ài

nhƣ: stephania ra hyan ra

ie s ó hà

tr ng số những

h ảng 2,3- 3,5

a

ài đ

iết

tr n 1.000 .

epharantin ó t

và s h đỏ và anh ụ đỏ

thuố

iền núi ph a ắ
nh v i đƣợ

au hóng

i à u hiế ,

ƣợng L-tetrahydropalmatin a nhất

ài: stephania
ụng à

ung ấp th trƣờng tr ng

, hỉ ph n ố ở những v ng núi

epharantha

hữa ung thƣ, những

y thuố Việt Na

ayta

h a hợp

hất

ài này đ đƣợ đƣa

để ả vệ do

đe

a tuyệt

hủng a [18].
1.3. T
1.3.1. Tình hình nghiên cứu trên th gi i
Nhu ầu sử ụng thuố
The thống

ủa tổ h

số thế giới ựa và nền y h

h điều tr

Y tế thế giới W O đ nh gi

ng à

h đến nay 80

ổ truyền để đ p ng nhu ầu h

an đầu, tr ng đó hủ yếu à thuố từ

ài thự vật

ệnh tr n thế giới ngày àng t ng.
só s

n
hỏe

y ỏ. Thế giới hiện nay ó hơn 35000

thuố , tr ng đó ó h ảng 2500

15

y thuố đƣợ

u n


n tr n thế giới. Ở h u Âu, ó t nhất 2000
, ó h ảng 5000
90

thả

th

ài ở Trung Quố , 1700

ƣợ thu h i h ang

N

1944,

th

à

N

n

y thuố đƣợ sử ụng. Ở h u
ài ở Ấn Đ , tr ng đó ó đến

i [1].

Nhật đƣa ra

ng th

hai triển ủa r tu in với

ng

13H19(OCH3)3CH3N.

1950 và 1952 Qiau ry

hiết từ ủ

. R và Si i ui Ấn Đ

đ nghi n

u và

y Stephania Glabra (Roxb). Miers nhiều a a it và đ t t n à

hyndarin C23H25O4N, Stefarin C18H9O3N và cyckanin C38H42O6N tr ng đó
hyn arin hiế

thành phần hủ yếu

rất t y anin . Nghi n
ra

ng hỉ à
Trƣớ n
n

t a a it đ

hyn arin ngƣời ta thấy r ng hyn arin thự

iết ó t n à tetrahy r pan atin [11].

hiết từ hai

y h

1965, Viện nghi n

X Viết

hyndarin, 15-18% stefarin và

1965, ngƣời ta vẫn h r ng hyn arin và r tun in à hai a a it

khác nhau v
đến

u ấu t

hừng 30

V

R

ó

u

t i hai nƣớ

y thuố và

p s s nh hai

từ Việt Na , thấy r ng hai
r tun in và đ x

nhau,

y hỉ à

y,
t

h

nhau. Nhƣng

y ó tinh ầu t àn i n ang

t i thự từ Ấn Đ ,
ài n n đ

iể

đ nh r tun in và hyn arin hỉ à

t i thự

tra i t nh hất ủa

t hất và ó ấu t

ủa

tetrahydropanmatin.
N

1965 t i i n X

ang từ Việt Na
với t
1.3.2.

ệ 0,08

hất tinh

h

N

hiết từ ủ

t, đƣờng hử xy, ax t

Ng V n Thu
ủ

n ƣợ

n hiết từ ủ

ài S.pierei

đ ph n ập đƣợ

nh v i
và

i i

i Đ nh Sang đ

1964, t i

ng hiết từ ủ

hợp hất thi n nhi n, 6-1965).

ai ,

t nh tr n ủ tƣơi , đƣợ

1,2-1,5

N

i th

1940,

nh và s

t số a a it và đ t t n à a a it , a a it

nh h nh nghi n ứ

N

Từ r

sang

, Phan Quố

nh v i

en xy aza và

t a a it với tỉ ệ

i Đ nh Sang đ t tên là rotudin [11].
iệu Trƣờng Đ i h

nh v i Việt Na

ie s thu h i ở v ng ven iển

epharantin 1

ở Việt Na

ƣợ

t an a it

h a,

àN i

ới à r e erin.

nh Đ nh, Ng Th T

.

1886, Ng V n Thu và Trần

ng tiến hành nghi n

16

u hả s t


cây mang tên Bình vơi [7].
N

1988 Ng V n Thu và Trần

ng tiến hành ƣớ đầu nghi n

u

y

Bình vơi biển [8].
N

1997 Ph

Thanh

hiết từ r

ủ ủa

ài S.brachyandra có:

isocorydin (1,5%), tetrahydropalmatin (0,2%), dicentrin (0,3%) ,sinomenin
(0,1%), corytuberin
(0,006%),

(0,04%),

isoboldin

metyllaurotetanin

(0,004%),

(0,006%).

tetrahydropalmatin,

sinoacutin

dihydrosalutaridin
r

Trong

capaurin,

(0,006%),
ủ

ài

isocorydin,

dehydrodicentrin
(0,001%)

và

N-

S.kwangsiensis

có:

roemerin,

dihydroromerin,

dehydrostephanin, stephanin, dihydropalmatin và palmatin [10].
Tr ng r

ủ

ài S.sinica có alkaloid chính là Rotundin (1,2-1,5

lồi S.cepharantha đ ph n ập đƣợ a a i

.Từ r

ủ

h nh à epharanthin và những

a a i phụ h : is tetran in, er a in, epharan in, y eanin, stephanin,
crebanin, o-n rnu iferin, stesa in, pa

atin,

ephara in.Tr ng r

ủ

ài

S.dielsiana có: crebanin (0,3%), sinoacutin (0,2%), stephanin(0,2%),
tetrahydropalmatin (0,1%) và dehydrostephanin.
N

2003, Nguy n Viết Th n, hà

tr ng ƣợ iệu t nhất à 2
The

i Th

S.brachyandra
ở

à Na

0,62

ng 2006 , hà

ie s thu ở

Ninh , 1,30

Ninh , 0,72
ở

t nh the

ở

ở

ƣợng r tun in đ t tới 3,55

ài S.kwangsiensis

ài S.cambodia Gagnep
à Sơn

ƣợ iệu h [22].

àng i n Sơn , 1,31

ài S.hainanensis

S.cepharantha thu ở

ƣợng a a i t àn phần thu đƣợ

.S.

ài S.sinica Diels (thu

.S.

thu đƣợ ở Quảng
Đồng , 0,29

ở

ài

ở

et Y.TS ng thu ở Thanh

thu ở

nh , 0,21

ở

ài S.peirrei

ở

óa ,
ài

ie s thu đƣợ ở

Tây Nguyên) [4].
N

2007, Thủ tƣớng h nh phủ ra uyết đ nh ph

nghi n
h
huy

u h ah

ƣợ đến n

ng nghệ tr ng điể
2020" nhiệ

ết uả nghi n

uố gia ph t triển

vụ đề ra tr ng

u h ah

uyệt " hƣơng tr nh

nh vự 1:

ng nghiệp

ế thừa và ph t

ng nghệ trƣớ đ y để sản xuất

h t

hất thi n nhi n từ thanh ha h a vàng, h a h , h xanh, gấ ,... hiết t h,

17