Tài liệu DƯỢC LIỆU CHỨA CARBOHYDRAT (PHẦN 5) doc

34
HOÀI SƠN
Rhizoma Dioscoreae persimilis
35
HOÀI SƠN
Rhizoma Dioscoreae persimilis
l thân rễđãchế biếncủacâyhoàisơn(củ mài) (Dioscorea persimilis Prain
et Burkill), họ Củ nâu (Dioscoreaceae).
• Đặc điểmthựcvật và phân bố
• Dây leo quấn sang phải. Thân rễ phình thành củăn sâu xuống đất khó đào, củ
hình chày dài có thểđến 1 m, có nhiềurễ con, mặt ngoài màu xám nâu bên
trongcóbộtmàutrắng. Phần trên mặt đất, ở kẽ lá thỉnh thoảng có những củ
con nhỏ (thiên hoài) có thểđem trồng được. Lá mọc đốihoặc có khi mọc so le.
Lá đơn, nhẵn, hình tim đầunhọn có 5-7 gân chính. Hoa mọc thành bông, trục
bông khúc khuỷu mang nhiều hoa. Hoa đơntínhkhácgốc. Bao hoa 6, dài bằng
nhau, nhị 6, hoa cái mọc thành bông. Quả nang có 3 cánh. Cây mọc hoang ở
rừng, nhân dân ta vẫn đào lấycủăn. Hiện nay đượctrồng ở nhiềunơi, thu
hoạch từ tháng 11 đến tháng 4 nămsau.
36
HOÀI SƠN
Rhizoma Dioscoreae persimilis
• Bộ phận dùng và chế biến
• Củ mài đào về rửasạch đất, gọtvỏ, ngâm nước phèn chua
2-4 giờ, vớtrachovàolòsấy diêm sinh đếnkhicủ mềmmang
ra phơihay sấy cho se, đem gọtvàlănthànhtrụ tròn. Tiếptục
sấy diêm sinh 1 ngày 1 đêm nữarồi đem phơi hay sấy ở nhiệt
độ 60°C cho tớikhiđộ ẩm không quá 10%. Sau khi chế biến,
hoài sơncóhìnhtrụ tròn dài 8-20 cm, đường kính 1-3 cm. Mặt
ngoài trắng hay ngà vàng. Vếtbẻ có nhiềubột, không có xơ,
rắnchắc, không mùi vị.
• Thành phần hóa học

• Hiện nay mớibiết thành phầnchủ yếulàtinhbột, chất nhày.
37
HOÀI SƠN
Rhizoma Dioscoreae persimilis
• Kiểm nghiệm
• -Soibộtthấycónhiềuhạttinhbộthìnhtrứng hay hình thận,
• -Cótễ dài,dọctheotrụcdicủahạttinhbột.
• -Cóhạtkhơng nhìn thấytễ. vân đồng tâm.
• -Kíchthước trung bình 40 μm.
• -Tinhthể calci oxalat hình kim,
• -mãnhmômềmgồm các tế bào thành mỏng chứatinhbột.
-Mãnhmạch mạng
38
HOÀI SƠN
Rhizoma Dioscoreae persimilis
• Công dụng
• Trong y họccổ truyền, hoài sơn được dùng làm thuốcbổ tì, bổ thận, lỵ
mãn tính, tiểu đường, đái đêm, di tinh, mồ hôi trộm, chống mặt, hoa
mắt, đau lưng.
• 1.Trị chứng tiêu chảy kéo dài do Tỳ hư,
• 2.Trị di tinh nhiềulầnhoặcphụ nữ bạch đới nhiều: dùng bài Bí nguyên
tiễncótácdụng ích thậncố tinh, chỉđới.gồm:
Sơndược, Đảng sâm, Bạch truật, Phục linh, Khiếmthực, Táo nhân,
Kim anh mỗithứ 12g, Viễnchí, Ngũ vị tử mỗithứ 6g, Cam thảo 4g, sắc
uống.
• 3.Trị viêm phế quảnmạn tính
• 4.Trị chứng tiểu đường: Sơndượctiêukhátẩm: Hoàng kỳ 16g, Hoài
sơn20g, Thiênhoaphấn, Tri mẫumỗithứ 12g, Kê nộikim8g, Ngũ vị
tử 6g, sắcuống.