Nghiên cứu chiết tách và xác định thành phần hóa hoc cao dichloromethane từ tổng cao ethanol của thân cây mật gấu ở cao bằng

I H&ơ1
NG
75
NG I HC 63+
M
KHOA HểA

917+
M HNH

N*+,ầ1 &8&+,7 7ẩ&+ ;ẩ&1+

+ẽ$+&&$2
',&+/2520(7+$1( 7Ӯ7Ә1*
AO
(7+$12/ &Ӫ$7+Ỉ1 &Ỉ<0Ұ7
Ӣ&$2%Ҵ1*
*Ҩ8

KHĨA LUҰN TӔT NGHIӊP CӰ 1+Ỉ16Ѭ3+
ҤM

Ĉj1ҹ
ng - 1ăP


I H&ơ1
NG
75
NG I HC 63+
M

KHOA HểA

1*+,ầ1 &8&+,7 7ẩ&+ ;ẩ&1+

+ẽ$+&&$2',&+/2520(7+$1(
AO
7
(7+$12/ &$7+ặ1 &Ỉ<0Ұ7
Ӣ&$2%Ҵ1*
*Ҩ8

KHĨA LUҰN TӔT NGHIӊP CӰ 1+Ỉ16Ѭ3+
ҤM
Sinh viên thӵc hiӋ
n

9Ă17+
ӎMӺ HҤNH

Lӟp

: 13SHH

*LiRYLrQKѭ
ӟng dүn : TS. TRҪN MҤNH LӨC

Ĉj1ҹ
ng - 1ăP

ĈҤI HӐ&Ĉ¬1
ҸNG
CӜNG HỊA XÃ HӜI CHӪ 1*+Ƭ$
ӊT 9,
NAM
75Ѭ
Ӡ1*Ĉ+63
Ĉӝc lұ
p - Tӵdo - Hҥ
nh phúc
KHOA HÓA
___________
_______
NHIӊM VӨ KHÓA LUҰN TӔT NGHIӊP
Hӑvà tên sinh viên: 9Ă1ӎ
7+
MӺHҤNH
Lӟp: 13SHH
7rQ
Ӆtài: Nghiên
ÿ cӭu chirғ
t tD
ch vD
xD
Fÿ
L
nhҕ
thành phҫ
n hR
a hRc ҕ

cao
ғ
Ғ
ғ
ғ
dichloromethane tӯtәng cao ethanol cӫa thân cây Mұ
t gҩ
u ӣCao Bҵ
ng.
2. Nguyên liӋ
u, dө
ng cөvà thiӃ
t bӏ
:
- Nguyên liӋ
u: thân cây Mұ
t gҩ
u thái lát thu mua tҥ
i Cao Bҵ
ng tháng 5/2015.
- ThiӃ
t bӏ
:
+ 0i\ҳ
ÿR
c ký khíVghép khӕi phәGC/MS 7890A/5975C cӫ
a hãng Agilent
(Trung tâm kӻthuұ
t tiêu chuҭ
Q ÿROѭ

ӡng chҩ
W
ӧng
Oѭ
2 - Ĉj1
ҹ
ng).
+ Tӫsҩ
y, cân phân tích, bӃ
p cách thӫ
y, sinh hàn hӗL OѭX
Ӄ
SӋ
ÿL
n, cӕ
E
c thӫ
y
WLQK
ӫ
y ÿNJD
tinh, bình WK
tam giác, ӕQJ ÿRQJ
Ӊ
u lӑc, phӉ
SK
u chiӃ
t, các loҥ
i pipet,
EuQK

ӏ
nh mӭ
ÿ
c, bình hút ҭ
m, lӑthӫ
y tinh, bҧ
n mӓng, cӝt chҥ
y sҳ
c ký.
3. Nӝi dung nghiên cӭu:
- ;iF
ӏ
nh ÿ
thành phҫ
n hóa hӑc trong cao chiӃ
t dichloromethane tӯtәng cao
ethanol cӫ
a thân cây Mұ
t gҩ
u.
- Phân lұ
S SKkQ
ҥ
n cao ÿR
dichloromethane tӯtәng cao ethanol cӫ
a thân cây
Mұ
t gҩ
u.
*LiRYLrQ

ӟng dү
n: TS. Trҫ
Kѭ
n Mҥ
nh Lө
c.
1Jj\
Ӆtài: JLDRÿ
15/07/2016.
6. Ngày hoàn thành: 28/04/2017.
ChӫnhiӋ
P NKRD 
ӟng dү
n
(Ký và ghi rõ hӑ, tên)
(Ký và ghi rõ hӑ, tên)

6LQK YLrQ ÿmKRjQ
ӝp báo cáo cho WKjQK
Khoa nJj\
Yj
«WKiQJ«Qă
Q
.
KӃ
t quҧÿL
Ӈ
PÿiQK JLi

1Jj\ «WKiQJ «QăP 

CHӪ Tӎ
CH HӜ,
ӖĈ
NG
(Kí và ghi rõ hӑtên)


/Ӡ,&$0 Ĉ2$1

7{LFDPÿRDQÿk\OjF{QJWUuQKQJK
ͱu cͯa riêng tôi.
Các s͙li͏
u, k͇
t qu̫nêu trong lu̵QYăQOjWUXQJWK
͹FYjFK˱DW
ͳQJÿ˱
ͫc
ai cơng b͙trong b̭t kǤcơng trình nào khác.
Tác giҧkhóa luұ
n

9ăQ
ӏMӻ
7K
Hҥ
nh


0Ө& /Ө&
MӢ ĈҪU..............................................................................................................................1

1. Lý do chӑQÿ
Ӆtài .............................................................................................................1
2. Mө
c tiêu nghiên cӭu .......................................................................................................2
Ĉ
ӕLWѭ
ӧng và phҥ
m vi nghiên cӭu .................................................................................2
4. Nӝi dung nghiên cӭu.......................................................................................................2
éQJKƭDNKRDK
ӑc và thӵc tiӉ
n cӫDÿ
Ӆtài .....................................................................2
6. Bӕcө
c luk
QYăQ
ҕ ...............................................................................................................2
&+ѬѪ1*
TӘNG QUAN .............................................................................................4
1.1. GIӞI THIӊU VӄCHI MAHONIA ........................................................................4
1.2. GIӞI THIӊU VӄCÂY M ҰT G ҨU........................................................................4
1.2.1. Tên gӑi .......................................................................................................................4
1.2.2. Phân bӕ.......................................................................................................................5
Ĉ
һ
FÿL
Ӈ
m thӵc vұ
t .....................................................................................................5
1.2.4. Tình hình nghiên cӭXWURQJYjQJRjLQѭ

ӟc vӅcây mұ
t gҩ
u ................................6
1.2.5. Giá trӏsӱdөng cӫa cây mұ
t gҩ
u ӣViӋ
t Nam ........................................................8
&+ѬѪ1*
NGUYÊN LIӊ89¬3+ѬѪ1*3+È31*+
IÊN CU ................ 10

2.1. NGUYấN LIầ
U, D8
NG C8
, H2
A CHặ
T ...................................................... 10
2.1.1. Nguyên lir
u ............................................................................................................
ҕ
10
2.1.2. Thirғ
t bL
, dX
ҕngҕcX
, hR
ҕғ
a chkғ
t ................................................................................... 11
 3+ѬѪ1* 3+È3

ҪM TҤO
1*Ỉ0
TӘNG CAO
' ETHANOL TӮ BӜT
TH ÂN CÂY M ҰT GҨU ................................................................................................ 11
 3+ѬѪ1*ӂT3+È3
PHÂN BӔ
&+,
LӒNG ± LӒNG TӮ TӘNG CAO
ETH ANOL ....................................................................................................................... 12
2.4. PHÂN LҰ3 3+Ỉ1
ҤN Ĉ2
BҴNG SҲC KÝ CӜT VÀ SҲC KÝ BҦN
MӒNG ............................................................................................................................... 13
2.4.1. Săғ
c k\
c{t................................................................................................................
ҕ
13
ғ
2.4.2. Săғ
c k\
bD
n mR
ng .................................................................................................... 15
ғ
Ѵ
Ѵ

;È&Ĉ

ӎ
NH THÀNH PHҪN HÓA HӐC BҴNG 3+ѬѪ1*3+È3*&06
. 19


2.5.1. Nguyên tҳ
c .............................................................................................................. 19
2.5.2. Cҩ
u tҥ
o thiӃ
t bӏ
....................................................................................................... 19
2.5.3. CKQJWU
ế
nh ch
y GC/MS................................................................................... 21


&+1*
Kầ
T QU$
V$
TH$O
LUặ
N ............................................................. 23
3.1. KT QU CHI7 7È&+ӎ
NH
;È&
THÀNH
Ĉ PHҪN HÓA HӐC TӮ

TӘNG CAO ETH ANOL BҴ1*3+ѬѪ1*3+È3&+,
ӂT PHÂN BӔ............. 23

3.1.1. KӃ
t quҧÿL
Ӆ
u chӃtәng cao ethanol bҵ
QJSKѭѫQJSKiSQJkPFKL
Ӄ
t...................... 23
3.1.2. KӃ
t quҧchiӃ
t phân bӕlӓng-lӓng tәng cao ethanol ............................................ 24
ғ
3.2. KÇ
T QU$ѴPHÂN LỈҕ
3 3+Ỉ1
ҤN Ĉ2
CAO DICHLOROMETHANE TӮ
TӘNG CAO ETHANOL ................................................................................................. 29
3.2.1. KӃ
t quҧchҥ
y sҳ
c ký cӝt cao dichloromethane (4,344 g) tách tӯtәng cao
ethanol ................................................................................................................................ 29
3.2.2. KӃ
t quҧchҥ
y sҳ
c ký cӝt SKkQÿR
ҥ

n DA27.81 (0,442 g) ................................... 32
3.2.3. KӃ
t quҧchҥ
y sҳ
c ký cӝt SKkQÿR
ҥ
n Da18.39 (0,201 g)..................................... 34
Ĉ
ӏ
nh danh thành phҫ
n hóa hӑFWURQJSKkQÿR
ҥ
n DA13.21 .............................. 36
Ĉ
ӏ
nh danh thành phҫ
n hóa hӑFWURQJSKkQÿR
D
nҕ
Da2 ....................................... 38
Ĉ
ӏ
nh danh thành phҫ
n hóa hӑFWURQJSKkQÿR
D
nҕ
da1.2 ..................................... 40
KӂT LUҰN VÀ KIӂN NGHӎ
...................................................................................... 42
DANH MӨC TÀI LIӊU THAM KHҦO ................................................................... 44

'$1+0Ө&&È&&+Ӳ9,ӂ7 7Ҳ7
GC

: Sҳ
c kí khí (Gas Chromatography)

MS

: Phәkhӕi (Mass Spectrometry)

TCCS

: Tiêu chuҭ
Q FѫV
ӣ

STT

: Sӕthӭtӵ


'$1+0Ө&&È&%Ҧ1*
SӕhiӋ
u

Tên bҧ
ng

bҧ
ng
2.1
3.1

3.2

3.3

Trang

Hóa chҩ
Wÿѭ
ӧc sӱdө
ng trong q trình làm thí nghiӋ
m
KhӕLӧQJ
Oѭ FDR HWKDQRO
ӧc sau khi cô WKX
quay chânÿѭ
không
SӵWKD\
әLӧ
ÿ
ng
Oѭ
chҩ
t theo sӕlҫ
n chiӃ
t trong cao chiӃ

t
dichloromethane tӯtәng cao ethanol
Thành phҫ
n hóa hӑc trong cao dichloromethane tӯtәng
cao ethanol cӫ
a thân cây mұ
t gҩ
u

11
`23

24

25

3.4

ThD
nh phkҒ
n hR
a hRFWURQJSKkQ
ҕ
ҥ
n DA13.21
ÿR
Ғ
ғ

36

3.5

ThD
nh phkҒ
n hR
a hRFWURQJSKkQ
ҕ
D
n Da2
ҕ
ÿR
Ғ
ғ

39

3.6

ThD
nh phkҒ
n hR
a hRFWURQJSKkQ
ҕ
D
n da1.2
ҕ
ÿR
Ғ
ғ

40


'$1+0Ө&&È&+Ỵ1+
SӕhiӋ
u

Tên hình

hình

Trang

1.1

Hoa (a), quҧ(b), lá (c) cây mұ
t gҩ
u

6

1.2

Cây mұ
t gҩ
u (Mahonia Nepalensis DC.)

6

1.3

Berberin

`7

1.4

Magnoflorin

7

1.5

Berbamin

7

1.6

Oxyacanthin

7

1.7

Columbamin

8

2.1

Thân cây mұ
t gҩ
u thái lát

10

2.2

Thân cây mұ
t gҩ
X ÿmQJKL
Ӆ
n nhӓ

10

2.3

HӝSÿ
ӵng bҧ
n mӓng cR
kÕ
FKWKѭ
ѫ
c 5 x 10 cm
ғ
ғ
ғ

17

2.4

Các bình triӇ
n khai cho sҳ
c ký bҧ
n mӓng

17

2.5

6ѫÿ
ӗthiӃ
t bӏsҳ
c kí khí ghép khӕi phә

20

2.6

&KѭѫQJ Ӌ
WUuQK
Wÿ
ӝlị cӝt QKL

22

3.1

3.2

Bӝt thân cây mұ
t gҩ
u ngâm trong ethanol tuyӋ
Wÿ
ӕi (a)
và cao tәng ethanol (b)
/ѭ
ӧng chҩ
t chiӃ
t theo sӕ lҫ
n chiӃ
t trong cao chiӃ
t
dichloromethane tӯtәng cao ethanol

23

24

Sҳ
F Nê
ӗGC ÿ
cӫ
a dӏ
ch chiӃ
t lӓng - lӓng vӟi dung môi

3.3

dichloromethane tӯ tәng cao ethanol trong thân cây

25

mұ
t gҩ
u
Krғ
t quD
yҕ
săғ
c k\
n mR
ng vѫ
i hr dung
ҕ môi
ѴchD
ғbD
Ѵ
Ѵ
ғ
3.4

hexane:ethyl acetate theo cD
c tÕ
lr9:1,
ҕ 8:2, 7:3, 6:4,
ғ

Ѵ
5:5 (tӯtrái qua phҧ
L

ӧF
ÿѭVRL
ѫ
i ÿH
n Gѭ
UV tD
L
ҕѫ
Eѭ
c
ғ
Ғ
ғ

31

sR
ng 366 nm
ғ
3.5

Cӝt sҳ
c ký (d = 3.5 cm, h = 50 cm) và các lӑdung

31

SӕhiӋ
u

Tên hình

hình

Trang

dӏ
ch hӭng (15 ml)
3.6
3.7
3.8

3.9

3.10

3.11

3.12

Các vӃ
t chҩ
t trên các bҧ
n mӓng cӫ
a lӑ'$
Ӄ

nÿ
lӑ
DA81
Các vӃ
t chҩ
t trên bҧ
n mӓQJ SKkQ
ҥ
n DA13.21
ÿR
Các vӃ
t chҩ
t trên các bҧ
n mӓng cӫ
a lӑ'%
Ӄ
nÿ
lӑ
DB87
Cӝt sҳ
c ký (d=1.5 cm, h=45 cm) và các lӑdung dӏ
ch
hӭng (15 ml)
Các vӃ
t chҩ
t trên các bҧ
n mӓng cӫ
a lӑ'D
Ӄ
n lӑ

ÿ
Da39
Cӝt sҳ
c ký (d=1.0 cm, h=45 cm) và các lӑdung dӏ
ch
hӭng (15 ml)
Các vӃ
t chҩ
t trên các bҧ
n mӓQJ SKkQ
ҥ
n da1.2,ÿR
da3.30, da31.37

31
32
32

33

33

34

34

3.13

6ѫÿ
ӗphân lұ

SSKkQ
ҥ
n cao dichloromethane
ÿR

35

3.14

Sҳ
FNê
ӗ*&SKkQ
ÿ
ҥ
n DA13.21
ÿR

36

3.15

Sҳ
FNê
ӗ*&SKkQ
ÿ
D
n Da2
ҕ ÿR

39

3.16

Sҳ
FNê
ӗ*&SKkQ
ÿ
D
n da1.2
ҕ ÿR

40


1

0ӢĈҪ8
1. Lý do chӑQÿ
Ӆtài
1ѭ
ӟc ViӋ
t Nam nҵ
m trong vùng khí hұ
u nhiӋ
W
ӟi ÿ
ҭ
P JLy ӧ
PD
c thiên

ÿѭ
nhiên ban tһ
ng mӝt thҧ
m thӵc vұ
W ÿD
ҥ
ng và G
phong phú bao gӗm nhiӅ
u cây thuӕc
quý vӟL
ҫ
\
ÿӫÿ
chӫ
ng loҥ
i, sӕOѭ
ӧng và nhiӅ
u công dө
ng. Cùng vӟi kinh nghiӋ
m dân
JLDQӡ
FRQ
i ÿm
ӱdө
V
QJѭ
ng nhӳng bӝphұ
n khác nhau tӯcác loҥ
i cây, cӓtrong thiên
QKLrQ

Ӈchӳa ÿ
bӋ
nh vô cùng hiӋ
u quҧ
. NhӳQJ
ӧcGѭ
phҭ
m tӯthҧ
Rӧ
Gѭ
c khơng nhӳng
an tồn mà cịn phát huy tác dө
ng cӝQJ
ӣng
Kѭ
cӫ
a nhiӅ
u hӧp chҩ
t trong thành phҫ
n
cӫ
a cây thuӕF Fy ê
ҩ
t quan
QJKƭD
trӑng trongUviӋ
F FKăPӅ
VyF
u trӏnhiӅ
Yj

u loҥ
i ÿL

bӋ
nh. Chính vì vұ
\
ӧcGѭ
phҭ
m vӟi hoҥ
t chҩ
t tӯnguӗQӧ
Gѭ
c liӋ
X WKLrQӣQKLrQ
WKjQK
Ӆtài nghiên
ÿ cӭX KjQJ
ҫ
u cӫ
a các
ÿ nhà khoa hӑFWURQJOƭQKY
ӵc y - Gѭ
ӧc ngày
nay.
Cây mұ
t gҩ
u là tên gӑi cӫ
a nhiӅ
u loài thuӝc chi Mahonia, hӑhoàng liên gai

(Berberidaceae). Các loài thuӝc chi Mahonia ÿѭ
ӧc phát hiӋ
n ӣnhiӅ
XYQJQ~L
ӟc

WD QKѭ
ҵ
QJ
&DR
+j
% *LDQJ /DL
ӗng.
&KkX
Theo kinh nghiӋ
/jR
m dân &DL
gian, cây mұ
t gҩ
Xӧ
ÿѭ
F GQJ
Ӈchӳa các
ÿ bӋ
QK WLrX
kiӃ
tKyD
lӷ
, viêm QKѭ
ruӝt, tiêu

chҧ
y, viêm gan, vàng da hoһ
c dùng ngoài chӳa viêm da, dӏӭng, ngӭa lӣ. Nhân dân
mӝt sӕÿӏ
D SKѭѫQJ
ӝc tӍ
nh Cao
WKX
Bҵ
ng dùng làm thuӕc bәGѭ
ӟi dҥ
ng hãm chè
³0iW JDQ´
Ӄ
t quҧnghiên
7KHR
cӭu cӫ
N
a các nhà khoa hӑc trên thӃgiӟi cho thҩ
y
lồi M. aquifolium ÿһ
c biӋ
t có hiӋ
u quҧtrong chӳa trӏcác bӋ
nh vӅGD QKѭ
ҧ
y nӃ
n, Y
eczema, da khô, nҩ
m ngoài da.

Tuy nhiên ӣViӋ
t Nam, các nghiên cӭu vӅthành phҫ
n hóa hӑc có trong thân
cây mұ
t gҩ
u vү
n cịn rҩ
W tW
ӇtiӃ
p tө
cĈnghiên cӭu sâu vӅcây mұ
t gҩ
u ӣtӍ
nh Cao
Bҵ
QJ OjP
ӣchoFѫ
viӋ
c tҥ
V
o ra chӃphҭ
m thuӕc, tôi chӑQÿ
Ӆtài ³Nghiên cͱu chir̗
t
tD
ch, xD
FL
nh
ÿ
̙thành ph̯n hR

a hR̙
c trong cao dichloromethane tͳ t͝
ng cao
̗
̗
̗

ethanol cX
a cây m̵t g̭u ͧCao B̹ng´làm luұ
Q YăQ
ӕt nghiӋ
W
p nhҵ
P ÿyQJ JyS
˸
thơng tin khoa hӑc vӅthành phҫ
n hóa hӑc cӫ
a loài cây này.


2

2. Mөc tiêu nghiên cӭu
;iF
ӏ
nh thành
ÿ phҫ
n hóa hӑc tӯcác dӏ
ch chiӃ
t cӫ

a thân cây mұ
t gҩ
u (Mahonia
nepalensis DC.). Phân lұ
S Yjӏ
nh
[iF
thành phҫ
ÿn hóa hӑc tӯmӝt sӕSKkQ
ҥ
n ÿR
phân lұ
p.
Ĉ
ӕLWѭ
ӧng và phҥ
m vi nghiên cӭu
Dӏ
ch chiӃ
t phҫ
n thân cӫ
a cây mұ
t gҩ
u (Mahonia nepalensis DC.) thu mua tҥ
i
Cao Bҵ
QJ YjR WKiQJ QăP 
4. Nӝi dung nghiên cӭu
1JKLrQ FͱXOêWKX\͇W
+ Thu thұ

p, tәng hӧp, phân tích các tài liӋ
X Ӌ
Wѭ
u vӅnguӗ
OL
n nguyên liӋ
u,
thành phҫ
n hR
a hRc ҕ
và ѭ
ng dX
ngҕcX
a cây mұ
t gҩ
u.
ғ
ғ
Ѵ
+ Tәng hӧp tài liӋ
u vӅSKѭѫQJ rғ
SKiS
t tD
ch, phânFKL
lұ
p vD
F
ӏ
nhÿthD
nh

ғ
ҒxD
ғ
Ғ
phkҒ
n hR
a hRc ҕ
cD
c chkғ
t tѭ
dӏ
ch chiӃ
t mү
u thѭc ҕ
vk
t. ҕ
ғ
ғ
Ғ
1JKLrQ FͱXWK͹FQJKL͏P

+ ChiӃ
t tD
ch cD
c chkғ
t bҵ
ng cD
c dung môi khD
F QKDX WKHRӃ
SKѭѫQ

t
ғ
ғ
ғ
ғ
lӓng - lӓng.
+ DX
QJ SKѭѫQJ SKiS
rѴ
ÿӏ
nh danh*&06
cD
c chkғ
t trongÿcD
c dӏ
ch chiӃ
t.
Ғ
ғ
ғ
+ Phân lұ
p bҵ
QJ SKѭѫQJ
ҳ
c ký. SKiS V
é QJKƭDNKRD
ӑc và thӵc tiӉ
n cӫDÿ
K
Ӆtài

éQJKƭDNKRDK͕F
Cung cҩ
p thơng tin khoa hӑc vӅquy trình chiӃ
t tách, thành phҫ
n hóa hӑc trong
mӝt sӕdӏ
ch chiӃ
t cӫ
a thân cây mұ
t gҩ
u Cao Bҵ
ng.
éQJKƭDWK͹FWL͍Q
Góp phҫ
n khai thác, mӣrӝng sҧ
n xuҩ
t, sӱdө
ng và bҧ
o vӋloài cây này mӝt
cách hiӋ
u quҧvà bӅ
n vӳng.
6. Bӕcөc luk
QYăQ
ҕ
Bӕcө
c luұ
Q YăQ
gӗm 3 phҫ
n

Phҫ
n 1. Mӣÿҫ
u (3 trang).
Phҫ
n 2. Nӝi dung nghiên cӭu


3

&KѭѫQJ
әng quan
7
(6 trang).
&KѭѫQJ 1JX\rQ
Ӌ
XYj SKѭѫQJ
OL ӭuSKiS
(14 trang). QJKLrQ F
&KѭѫQJ
Ӄ
t quҧ
.
và thҧ
o luұ
n (21 trang).
Phҫ
n 3. KӃ
t luұ
n và kiӃ
n nghӏ(2 trang).

4

&+ѬѪ1* 
7Ә1
G QUAN
1.1. GIӞI THIӊU Vӄ CHI MAHONIA
Cây bө
i hoһ
c gӛnhӓ, vӓcó lӟp bҫ
n dày, màu trҳ
ng xám; gӛthân và rӉcó màu
vàng; cây có thӇphân nhánh. Lá kép lơng chim lҿ
; lá chét mӛi bên tӯ3-7 cái, gҫ
n

QKѭNK{QJFX
ӕng, hình bҫ
u dө
c hoһ
FKѫLWKX{QF
ӥ3,5 - 7 x 2,5 - 4 cm, gӕFKѫLKuQ

tim hoһ
c cө
Wÿ
Ӎ
nh nhӑn hoҳ
t thành gai; phiӃ

n lá dày, cӭng, mép khía 3 - UăQJFѭD
nhӑn sҳ
c; 3 gân chính, gân phөnәi rõ cҧ2 mһ
t. Cө
m hoa 1 - 5, hình bông, phân nhánh,

mӑc thҷ
ng ӣngӑn. Hoa nhiӅ
u, màu vàng; lá bҳ
c hình bҫ
u dө
F W
Ӄ
p thành
ĈjL
3 [
vịng. Cánh hoa 6 hình mác tù, có 2 tuyӃ
n ӣgӕc. Nhӏ6, mӑF
ӕiÿ
vӟi cánh hoa, bao

phҩ
n dài bҵ
ng nӱa chӍnhӏ
. Bҫ
u hình trө
, phình ӣgiӳa. Quҧhҥ
FK PjXҫ
n[DQK
hình cҫ

X
ӡng
ÿѭ
kính 6 - PPÿ
ҫ
u quҧcó núm nhӓGRÿ
ҫ
u nhuӷtӗn tҥ
i. Hҥ
t 1, màu
QkX ÿHQGjL
ҧ
ng 3 mm.
NKR
Mùa hoa tháng 2 - 4, quҧtháng 4 - 6. Cây ra hoa kӃ
t quҧnhiӅ
u. Nhân giӕng tӵ
nhiên bҵ
ng hҥ
t, có khҧQăQJ WiL VLQK
ӏchһ
W SKiW
VDX
ҭ
m,
NKL
chӏ
&k\
u bóng
E ѭD

lúc
nhӓ VDX ѭD ViQJ
ӟi vùng có WKtFK
khí hұ
u ôn KRj
QJKL
ӡng7Kѭ
mӑ
Y
c rҧ
i rác ӣven
rӯQJKD\Gѭ
ӟi tán rӯQJNtQWKѭ
ӡng xanh ҭ
m, ӣÿӝcao 1700 - 1900 m.
Ӣ ViӋ
t Nam có các lồi thuӝc chi Mahonia QKѭ
M. japonica (Thunb) DC.;
M. bealei (Fort) Carr.; M. nepalensis DC. [3].
ViӋ
Q'ѭ
ӧc liӋ
u (BӝY tӃ

ÿmO
ҩ
\Yj
mү
uOѭX
3 loài thuӝc chi Mahonia [3]:

- M. bealei (Fort) Carr.: Ngày 12/11/1969 ӣ+j*LDQJÿ
Ӎ
nh núi cao 1400m.
- M. japonica (Thunb) DC.: Ngày 26/10/1973 ӣSìn Hӗ- Lai Châu.
- M. nepalensis DC.: Ngày 13/05/1980 ӣLangbiang - Lҥ
F'ѭѫQJ
- /kP
ӗng.
Ĉ
1.2. GIӞI THIӊU Vӄ CÂY MҰT GҨU
1.2.1. Tên gӑi
Tên khoa hӑc: Mahonia nepalensis DC., hӑHoàng liên gai (Berberidaceae).
Tên TiӃ
ng ViӋ
t: Mã hӗ; Hồng liên ơ rơ; Hồng bá gai; Thích hồng bá; Thұ
p
ÿҥ
i cơng lao.
Tên khác: Berberis nepalensis Spreng.; Mahonia japonica DC.;


5

Mahonia annamica Gagnep.
Theo phân loҥ
i khoa hӑc, cây mұ
t gҩ
u thuӝc:
Giӟi: Plantae
Ngành: Magnoliophyta

Lӟp: Magnoliopsida
Bӝ: Ranunculales
Hӑ: Berberidaceae
Chi: Mahonia
Loài: Mahonia nepalensis DC.
1.2.2. Phân bӕ
Lҫ
Qҫ
uÿtiên ӣvùng núi cao huyӋ
n Bát Xát (Lào Cai), cây mұ
t gҩ
X ÿm
ӧc ÿѭ
ÿRjQ
Ӆ
XÿL
WUD
ӧc liӋ
uGѭ
cӫ
a tӍ
QK /jR &DL
ӡQJ
ҥ
i hӑ
ÿGR
F ӧ
'ѭ
c7Uѭ
khҧ

o sát và tìm
thҩ
y YjR QăP 

HiӋ
n nay, cây mұ
t gҩ
X WKѭ
ӡng mӑc hoang ӣvùng núi cao, lҥ
QK WUrQ Q~
vôi, ӣÿӝcao 1000 m trӣlên [4@7KHR6iFKÿ
ӓViӋ
t Nam 2007, cây WK˱
ͥng phân b͙
t̩i 6 t͑
nh bao g͛m Lâm Ĉ͛ng, Lào Cai, Lai Châu, 6˯Q
La, Hà Giang và Cao B̹ng.
Ngồi ra, cịn có ӣnhiӅ
Xӟ
Qѭ
F FKkX È QKѭ
ӕc, Nepal,
7UXQJ
ҨQӝ«
Ĉ 4X
Ĉ
һ
FӇ
ÿL
m thӵc vұ

t
Cây mұ
t gҩ
u có thӇcao 4 - 6 m. Lá kép hình lơng chim lҿ
, mӑc so le, dài 20 - 40
cm, mang 11 - 25 lá chét, hình trái xoan hҽ
p, dài 6 - 10 cm, rӝng 2 - 4,5 cm, gӕc tròn,
ÿҫ
u lá nhӑn. Các cө
m hoa ӣngӑn thân, mang nhiӅ
u hoa màu vàng nhҥ
t; lá ÿjL
9, xӃ
p
thành 3 vòng; cánh hoa 6, có tuyӃ
n ӣgӕc; nhӏ6; bҫ
u hình trө
. Quҧthӏ
t, hình trái xoan,
ÿѭ
ӡng kính khoҧ
ng 1 cm, ÿҫ
u quҧcó núm nhӑn, khi chín màu xanh nâu, chӭa 3 - 5
hҥ
t. Mùa hoa: tháng 2 - 4, quҧ
: tháng 5 - 6. Cây thân gӛ, màu vàng nhҥ
t, vӏÿҳ
ng QKѭ
mұ
t gҩ

u, tính mát.


6

(a)

(b)

(c)

Hình 1.1. Hoa (a), quҧ(b), lá (c) cây mұ
t gҩ
u [12]

Hình 1.2. Cây m̵t g̭u (Mahonia Nepalensis DC.) [13]
1.2.4. Tình hình nghiên cӭXWURQJYjQJRjLQѭ
ӟc vӅcây mұ
t gҩ
u
NhiӅ
u nhà khoa hӑc trên thӃgiӟL ÿm ÿLӭ
VkX
u vӅlồi QJKLrQ
M.aquifolium, F
cho thҩ
y nó có hiӋ
u quҧnәi bұ
WWURQJÿL
Ӆ

u trӏbӋ
nh vҧ
y nӃ
n [8], [9]. Dӏ
ch chiӃ
t tӯvӓ
thân lồi M.aquifolium có tác dө
QJ QJăQ
һ
n sӵphát
FK
triӇ
n cӫ
a nhӳng tӃbào hóa
sӯng [11]. Tҥ
Lӭc,Ĉ trong sӕ 443 bӋ
nh nhân bӏvҧ
y nӃ
Q ӧ
ÿѭ
FӅ
uÿL
trӏbҵ
ng
M.aquifoliumQJѭ
ӡL ÿmNK
ӓi hҷ
n sau 12 tuҫ
QӅ
ÿL

u trӏhoһ
c sӟPKѫQ
].
>


7

Theo Muller k và Ziereis K, tác dө
ng ӭc chӃsӵphát triӇ
n các tӃbào hóa sӯng
cӫ
a alcaloid chính trong cây là Berberin, Magnoflorin chӍWѭѫQJӟ
ÿѭѫQJY
i tác dө
ng
cӫ
a dӏ
ch chiӃ
t tӯvӓWKkQWURQJNKLÿyQK
ӳng alcaloid có khung bisbenzyl isoquinolin
QKѭ EHUEDPLQR[\DFDQWKLQ
ҥ
i cho hiӋ
u quҧtӕWKѫQ
].
>
O

Hình 1.3. Berberin

Hình 1.4. Magnoflorin

Hình 1.5. Berbamin

Hình 1.6. Oxyacanthin
Bezakova L cùng mӝt sӕtác giҧNKiFÿmF{QJE
ӕ: 6 alcaloid có khung bisbenzyl
isoquinoline (Oxyacanthin, berbamin, armoline, aquifolin, baluchisin, obamegin), 2
alcaloid khung protoberberin (Oxyberberin, columbamin) và 1 alcaloid

khung

aporphin (Corytuberin) có hoҥ
t tính chӕQJ R[\ KyD
ҧ
n sӵperoxy
QJăQ
hóa lipid.F
Các tác giҧcho rҵ
ng sҧ
n phҭ
m oxy hóa trong chuyӇ
n hóa lipid là tác nhân gây ra bӋ
nh
vҧ
y nӃ
Q &ѫ
ӃQJăQ
FK

һ
n q
FK
trình oxy hóa lipid cӫ
a các alcaloid này có thӇgiҧ
i
thích do sӵӭc chӃtrӵc tiӃ
p các phҧ
n ӭng peroxy hóa hoһ
c sӵthu dӑn gӕc tӵdo. Nhӡ
tác dө
ng này cӫ
a các hӧp chҩ
t alcaloid, dӏ
ch chiӃ
t M.aquifolium có thӇdùng trong
chӳa trӏcác bӋ
nh mà tác nhân gây ra là nhӳng sҧ
n phҭ
m cӫ
a quá trình oxy hóa lipid,
WURQJÿyFyE
Ӌ
nh vҧ
y nӃ
n [7], [10].


8

Hình 1.7. Columbamin
Các nghiên cӭXӟ
Eѭ
F
ҫ

vӅthành phҫ
n hóa hӑc và tác dө
ng cӫ
a cây mұ
t gҩ
uӣ
ViӋ
t Nam cho thҩ
y rҵ
QJ1ѭ
ӟc sҳ
c cӫ
a thân cây mұ
t gҩ
u có tác dө
ng chӕng viêm cҩ
p,
kháng khuҭ
n, kháng nҩ
m. Dӏ
ch chiӃ
t cӗn tӯthân cây mұ
t gҩ
u có tác dө

ng lӧi mұ
t, tác
dө
ng bҧ
o vӋtӃbào gan chuӝt thí nghiӋ
m [2], [5].
1.2.5. Giá trӏsӱdөng cӫa cây mұ
t gҩ
u ӣViӋ
t Nam
1Jѭ
ӡi ta dùng lá, thân, rӉvà quҧÿӇlàm thuӕc. Thân và lá thu hái quanh QăP
rӱa sҥ
ch, SKѫL
khô. Gӛcӫ
a thân và rӉcó màu vàng nhҥ
t. Cây mұ
t gҩ
u có tác dө
ng
rҩ
t tӕt trong viӋ
c ÿL
Ӆ
u trӏcác triӋ
u chӭng vӅbӋ
nh rӕi loҥ
n tiêu hố, ÿѭ
ӡng ruӝt, mát
gan, phịng và chӳa sӓi mұ

t, giҧ
m ÿDX
OѭQJ
và thҩ
p khӟp, WăQJ
Fѭ
ӡng sӭc khoҿ
«Ӣ
Bҳ
c Kҥ
n, Cao Bҵ
ng, cây mұ
t gҩ
u ÿѭ
ӧc thu hái Gѭ
ӟi dҥ
ng nhӳng ÿR
ҥ
n thân cây, rӱa
sҥ
ch, chһ
t nhӓ, SKѫL
khô rӗi ngâm Uѭ
ӧu mӝt thӡi gian, khi Uѭ
ӧu ngҧvàng thì tùy ÿӝ
ÿұ
m ÿһ
c mà pha thêm Uѭ
ӧu ÿӇtrӏbӋ
nh. Hoһ

c ÿѫQ
giҧ
n là cҳ
t lát nhӓ, cho vào nӗi
ÿXQ
sơi 15 phút rӗi uӕng. &NJQJ
có thӇphӕi hӧp cây mұ
t gҩ
u vӟi các vӏthuӕc khác
ÿӇchӳa kiӃ
t lӷ
, viêm ruӝt, tiêu chҧ
y, viêm gan vàng da, mҳ
t ÿDX
VѭQJ
ÿӓvà ÿһ
c biӋ
t
là tiêu mӥ, viêm ÿҥ
i tràng, chӳD EpRSKuJ~W«
'ѭ
ӟL ÿk\
ӝt sӕ
Oj
bài thuӕ
Pc trong dân gian có dùng cây mұ
t gҩ
u [1@
ӧc ÿѭ
sҳ

c uӕQJ
Ӈchӳ
ÿa bӋ
nh:
+ Chӳa viêm gan cҩ
p tính: Dùng thân hoһ
c rӉmұ
t gҩ
u 25 g, rӉhoàng liên gai
15 g, nhân trҫ
n 15 g.
+ Chӳa ho lao, sӕW FѫQ
khҥ
F UD PiX
ӕi yӃ
u mӓ
OѭQJ
i, chóng mһ
Jt ù tai, mҩ
t
ngӫ
: Dùng lá khô hay quҧ8 - 12 g, sҳ
c uӕng hay phӕi hӧp vӟi các vӏthuӕc khác.

+ Chӳa viêm ruӝt, Ӎ
a chҧ
y, viêm da dӏӭng, viêm gan vàng da, mҳ
W ÿDX VѭQ
ÿӓ: Dùng rӉhay cây khô 10 - 20 g, dùng riêng hay phӕi hӧp vӟi các vӏthuӕc khác.

9

+ Chӳa say nҳ
ng (nӃ
u kèm theo nôn mӱa, tiêu chҧ
y, tim hӗi hӝS NKiW
ӟc):
Qѭ

'QJ KѭѫQJ QKX WtD
Ӄ
p cá

10 g,J
cây banFiW
10 g, mұ
FăQ
t gҩ
u 10 g,
 J
thҥ
FK [ѭѫQJ
ӗ6 g, mӝFKѭѫQJ
E
J
+ Chӳa lao phәi, ho ra máu hoһ
c khҥ
F UD
ӡm lү

nÿmáu: Dùng mӓquҥ40 g,
dây rung rúc 30 g, bách bӝ20 g, mұ
t gҩ
u 20 g.

+ Chӳa kiӃ
t lӷ
, tiêu chҧ
y, viêm ruӝW ăQ NK{QJ
Ӊ
, thân
WLrX
hoһ
c toàn 'QJ
cây mұ
t gҩ
u 15 g, rӉcӕt khí cӫ15 g.
+ ChӳD ÿDX
ҳ
W
ӓ, ÿ
P
viêm gan vàng da: Dùng rӉhoһ
c thân mұ
t gҩ
u 20 g, hҥ
khô thҧ
o 10 g.
+ Chӳa viêm da dӏӭng, mҭ
n ngӭa, mө

n nhӑt: Dùng rӉhoһ
c lá mұ
t gҩ
u 15 g, lá
khәsâm 20 g, nҩ
u Qѭ
ӟc ÿһ
c ÿӇrӱa.


10

&+1* 

1*8<ầ1 /,8 9ơ 3+1*3+ẩ3 1*+,ầ1

2.1. NGUYấN LIầ
U, D8NG
C8, ҕ
H2ғ
A CHỈ
T
2.1.1. Ngun lir
uҕ
Ngun liӋ
u nghiên cӭu là thân cây mұ
t gҩ
X
ӧcÿѭ
thu mua tҥ

i Cao Bҵ
ng vào
WKiQJ ӣ
QăP
dҥ
ng thái
lát, khô tӵQKLrQ
ӵng Yj
sҹ
n trong
ÿbao polyethylene.
Thân cây mұ
t gҩ
u ӣdҥ
ng thái lát, khơ tӵQKLrQ
ӧc nghiӅ
ÿѭ
n nhӓÿӇtiӃ
n hành nghiên
cӭu.

Hình 2.1. Thân cây m̵t g̭u thái lát

Hình 2.2. Thân cây m̵t g̭u ÿm
nghi͉
n nh͗


11

2.1.2. Thirғ
t bL
, dX
ҕngҕcX, hR
ҕғ
a chkғ
t
a. Thir̗
t bL
, dX̙
̙ng cX̙
- 0i\ҳ
ÿR
c ký khí
Vghép khӕi phәGC/MS 7890A/5975C cӫ
a hãng Agilent tҥ
i
Trung tâm kӻthuұ
t tiêu chuҭ
Q ÿROѭ
ӡng chҩ
t Oѭ
ӧng 2 - Ĉj
ҹ
ng.
1
- Cân phân tích, bӃ
p cách thӫ
y, cӕc thӫ
\ WLQK

ӫ
y tinh,
ÿNJD
bình tamWK
giác,
ӕQJ ÿRQJ
Ӄ
SӋ
ÿL
n, phӉ
E
u lӑc, phӉ
u chiӃ
t, các loҥ
L SLSHW
ӏ
nh mӭc,EuQK
nhiӋ
t kӃ
, ÿ
bình hút ҭ
m, bҧ
n mӓng, cӝt chҥ
y sҳ
c ký...
b. HR
a chk̗
t
̗
B̫ng 2.1. Hóa ch̭t ÿ˱ͫc s͵dͭng trong q trình làm thí nghi͏

m
Tiêu

STT

Tên hóa chҩ
t

Ĉӝtinh khiӃ
t

1

Hexane

Tinh khiӃ
t

TCCS

Trung Quӕc

2

Chloroform

Tinh khiӃ
t

TCCS

Trung Quӕc

3

Dichloromethane

Tinh khiӃ
t

TCCS

Trung Quӕc

4

Methanol

Tinh khiӃ
t

TCCS

Trung Quӕc

Tinh khiӃ
t

TCCS

ViӋ
t Nam

chuҭ
n

Nguӗn gӕc

5

Ethanol tuyӋ
Wÿ
ӕi

8

Dung dӏ
ch CH3COOH

Ĉұ
Pһ
cÿ(98%)

TCCS

Trung Quӕc

9

Silicagen

Tinh khiӃ
t

TCCS

Ĉӭc

10

Vanilin

11

Axitsunfuric

7KѭѫQJ
ҥ
i
PTCCS
Ĉұ
Pһ
cÿ(98%)

TCCS

Trung Quӕc
ViӋ
t Nam

 3+ѬѪ1* 3+È3
ҪM TҤ
1*Ỉ0
O TӘNG CAO
' ETHANOL TӮ BӜT
THÂN CÂY MҰT GҨU
2.1.1. Nguyên tҳ
c: Ngâm chҩ
t rҳ
Q ÿm
ӧc nghiӅ
ÿѭ
n nhӓ) vào dung mơi thích
hӧp trong thӡL JLDQ
ӏ
QK
[iF
VDX
ҥ
nÿhoһ
cÿy
lӑc lҩ
yJdung dӏ
ch rӗi cô quay dung
môi.
2.1.2. Cách tiӃ
n hành: Lҩ
y 300 g bӝt thân cây mұ
t gҩ
u ngâm chiӃ

t bҵ
ng
ethanol 96 o ӣnhiӋ
W
ӝphòng,
ÿ
thӡi gian ngâm chiӃ
t 24 giӡ, sӱdө
ng máy khuҩ
y (hoһ
c


12

lҳ
F
Ӆ
uÿsau mӛL Ӈ
SK~W

ÿҧ
m bҧ
o cho ÿ
sӵkhuyӃ
ch tán tӕt. Lӑc gҥ
n lҩ
y phҫ
n dӏ
ch

chiӃ
t rӗi tiӃ
p tө
c lӑc qua giҩ
y lӑc trên phӉ
u Buschle. Lһ
p lҥ
i 3 lҫ
n, lҫ
Qÿ
ҫ
u dùng 2 lít
ethanol, nhӳng lҫ
n sau mӛi lҫ
n dùng 1 lít ethanol. Gӝp các dӏ
ch chiӃ
t và cҩ
t loҥ
i
HWKDQROGѭ
ӟi áp suҩ
t giҧ
P WDÿѭ
ӧc cao ethanol cӫ
a thân cây mұ
t gҩ
u.
&kQ [iF
ӏ
nh khӕL

ÿӧQJ
Oѭ FDR
ӧF
WKX
Yjÿѭ
WtQK
ӧng cao chiӃ

t soOѭ
vӟi khӕi
Oѭ
ӧng mү
X EDQ
ҫ
u.
ÿ
2.3. 3+ѬѪ1* 3+È3
ӂT PHÂN
&+,BӔ LӒNG ±LӒNG TӮ TӘNG CAO
ETHANOL
2.3.1. Nguyên tҳ
FFѫE
ҧ
n cӫa chiӃ
t lӓng-lӓng: là sӵphân bӕcӫ
a mӝt chҩ
t tan
vào hai pha lӓng và hai pha lӓng này khơng hịa tan vào nhau. Hҵ
ng sӕphân bӕcӫ
a

mӝt chҩ
t tan cho biӃ
t khҧQăQJ KzD
ӫ
a chҩ
W
WDQ
Qj\
ӕi vӟ
Fi hai
ÿ pha lӓng tҥ
i thӡi
ÿL
Ӈ
m cân bҵ
QJ
ӧc biӇ
ÿѭ
u diӉ
n bҵ
ng hҵ
ng sӕphân bӕK:
K=Ca/Cb
Ca: nӗQJ
ӝchҩ
ÿt tan trong pha (a) tҥ
LJLDLÿR
ҥ
n cân bҵ
ng.

Cb: nӗQJ
ӝchҩ
ÿt tan trong pha (b) tҥ
LJLDL
ҥ
n cân bҵ
ÿR
ng.
Lӵa chӑn dung môi chiӃ
t [6]:
Dung môi chiӃ
t phҧ
L
ҧ
mÿbҧ
o các yêu cҫ
u sau:
- Dung mơi chiӃ
t phҧ
i hịa tan tӕt chҩ
Wÿѭ
ӧc chiӃ
t.
- Khơng hịa lү
n vӟL GXQJ P{L FNJ
Ӎkhӕi khác
QJKƭD
nhiӅ
u vӟi dung
Oj

môi Fy W
FNJ
- 'XQJ P{L Qj\
ӧF WѭѫQJ
NK{QJ
ӟi chҩ
tWiF
ÿѭ
cҫ
n chiӃ
tYvà có nhiӋ
W
ӝsơi
ÿ
WѭѫQJ
ӕi thҩ
p.ÿ
Các yӃ
u tӕҧ
QK
ӣQJ
KѭӃ
n q
ÿ trình chiӃ
t
- ҦQK
ӣng
Kѭ
cӫ
a pH.

- Vai trị cӫ
a sӵtҥ
o phӭc.
- ҦQK
ӣng
Kѭ
cӫ
a sӵtҥ
o thành hӧp chҩ
t ít tan.
2.3.2. Cách tiӃ
n hành
Lҩ
\  J FDRR
aHWKDQRO
tan lҥ
i bҵ
ng mӝW
ÿHP
ӧng
Oѭ
ethanol
K tӕi thiӇ
u, tiӃ
p
Ғ

WKHRӟ
FKR
c cҩ

t YjR
Qѭ
Ӈÿѭ
ÿ
ӧc tәng thӇtích 100 ml, lҳ
c kӻÿӇFDR SKkQ
Ӆ
u
WiQ