Nghiên cứu sự đa dạng thành phần loài côn trùng bộ cánh ở nước hemiptera tại khu bảo tồn thiên nhiên sơn trà thành phố đà nẵng

ĈҤI HӐ&Ĉ¬1
ҸNG
75Ѭ
Ӡ1*Ĉ
ҤI HӐ&6Ѭ3+
ҤM
---------------------------------------

NGUYӈN THӎQUN

NGHIÊN CӬU SӴ Ĉ$'
ҤNG THÀNH PHҪN LỒI CƠN TRÙNG BӜ CÁNH
NӰA Ӣ1ѬӞC HEMIPTERA TҤI KHU BҦO TӖ17+,Ç11+,Ç16Ѫ1
THÀNH PHӔĈ¬1
ҸNG.

Chuyên ngành :
Mã sӕ:

QuҧQOtWjLQJX\rQYjP{LWUѭ
ӡng
315032151146

1*Ѭ
Ӡ,+Ѭ
ӞNG DҮN KHOA HӐC:
1. TS. NguyӉ
n Thӏ7ѭ
ӡng Vi
2. TS. Phan Quӕc Toҧ
n

Ĉj
N̽QJWKiQJQăP


LӠI CҦ0Ѫ1

Tôi xin gӱi lӡi cҧ
PѫQFKkQWKjQKYjVkXV
ҳ
c nhҩ
t tӟi TS. NguyӉ
n Thӏ7ѭ
ӡng
Vi và TS. Phan Quӕc Toҧ
QQJѭ
ӡLÿmW
ұ
QWuQKJL~Sÿ
ӥKѭ
ӟng dү
n và dìu dҳ
t tơi trên
FRQÿѭ
ӡng khoa hӑ
c tӯkhi tơi cịn là mӝt sinh viên.
7{L xin
FNJQJ
gӱi lӡi cҧ
P ѫQ FKkQ

tӟi PGS.TS
WKjQK
Trҫ
Q $QK
ӭc, Bӝ
Ĉmôn
Ĉӝ
ng vұ
t hӑ
F.K{QJ[ѭѫQJV
ӕ
ng, Khoa Sinh hӑc thuӝF7Uѭ
ӡQJĈ
ҥ
i hӑc Khoa hӑ
c Tӵ
QKLrQĈ
ҥ
i hӑc Quӕ
c gia Hà NӝLÿmJL~Sÿ
ӥtơi trong q trình nghiên cӭu khoa, phân
loҥ
LYjÿ
ӏ
QKGDQKF{QWUQJQѭ
ӟc Hemiptera.
7{LFNJQJ[LQJ
ӱi lӡi cҧ
PѫQFKkQWKjQKW
ӟi các thҫ

y cô, cán bӝtrong Khoa Sinh
±0{L
ӡQJ
WUѭ
ӡQJ
WUѭ
ҥ
iĈ
hӑ
F Vѭ
ҥ
m ±SK
Ĉҥ
i hӑF Ĉj
ҹ
ng, nhҩ
1 t là TS. Trӏ
QK ĈăQJ
Mұ
u, cùng vӟi các thҫ
y cô, anh chӏtrong Trung tâm Nghiên cӭu Côn trùng ±Ký sinh
trùng thuӝF 7Uѭ
ӡQJ
ҥ
iĈ
hӑF 'X\ 7kQ
ӥtôiÿm
trong JL~S
q trình hӑ
ÿ

c tұ
p và làm
viӋ
c tҥ
Lÿk\
Cuӕ
i cùng, tơi xin gӱi lӡi cҧ
PѫQFKkQWKjQKQK
ҩ
Wÿ
Ӄ
QJLDÿuQKE
ҥ
n bè, nhӳng
QJѭ
ӡLOX{QViWFiQKÿ
ӝng viên và có nhiӅ
XJL~Sÿ
ӥÿӕ
i vӟi tơi trong q trình hӑ
c tұ
p
và nghiên cӭu khoa hӑc.

Ĉj1
ҹ
ng, WKiQJQăP

NguyӉ
n ThӏQuyên

/Ӡ,&$0Ĉ2$1

7{L[LQFDPÿRDQ ÿk\ OjF{QJWUuQKQ
TXҧQrXWURQJOXұQYăQOjWUXQJWKӵFYj
F{QJEӕWURQJFi
NKiF1ӃXNK{QJÿ~QJQKѭÿmQrXWUrQW
FӫDPuQK

1JѭӡLFDPÿRDQ

1JX\ӉQ7Kӏ4X\rQ


MӨC LӨC
MӢĈҪU .........................................................................................................................1
Ĉ
һ
t vҩ
Qÿ
Ӆ................................................................................................................1
2. Mөc tiêu ...................................................................................................................1
3. Nӝ
i dung nghiên cӭu ................................................................................................2
éQJKƭDNKRDK
ӑc và thӵc tiӉ
n cӫ
Dÿ
Ӆtài .................................................................2

&+ѬѪ1*7
ӘNG QUAN TÀI LIӊU .........................................................................3
1.1. Tình hình nghiên cӭu vӅ&{QWUQJQѭ
ӟc bӝCánh nӱa (Hemiptera) trên thӃgiӟi
......................................................................................................................................3
1.2. Tình hình nghiên cӭX&{QWUQJQѭ
ӟc bӝCánh nӱa (Hemiptera) tҥ
i ViӋ
t Nam ..6

1.3. Tình hình nghiên cӭu Hemiptera ӣQѭ
ӟc tҥ
L %iQ
ҧ
R 6ѫQ
ÿ
7Uj
ҫ
Q Ĉj
WKjQ
Nҹ
ng. ............................................................................................................................8

1.4. Khái quát vӅÿL
Ӆ
u kiӋ
n tӵnhiên tҥ
i Khu bҧ
o tӗQWKLrQQKLrQ6ѫQ7
...............10

1.4.1. VӏWUtÿ
ӏ
a lý ....................................................................................................11
Ĉ
ӏ
a hình ±Ĉӏ
a chҩ
t và thәQKѭ
ӥng ...............................................................11
1.4.3. Khí hұ
u ..........................................................................................................11
1.4.4. Thӫ\YăQ
.......................................................................................................12

&+ѬѪ1*Ĉ
Ӕ, Ӧ
7Ѭ
NG, THӠ, *,$1
ӎ
$ Ĉ,
ӆ0
Ĉ 9¬ 3+ѬѪ1* 3+È
NGHIÊN CӬU ..............................................................................................................13
Ĉ
ӕ
LWѭ
ӧng, thӡi gian nghiên cӭu .........................................................................13
2.Ĉ
ӕ
LWѭ

ӧng nghiên cӭu ....................................................................................13
1.2.2 Thӡi gian nghiên cӭu .....................................................................................13
Ĉ
ӏ
DÿL
Ӈ
m nghiên cӭu ...........................................................................................13
3KѭѫQJ
pháp nghiên cӭu.....................................................................................16
3KѭѫQJSKiSQJKLrQF
ӭu ngồi thiên nhiên .................................................16
3KѭѫQJSKiSQJKLrQF
ӭu trong phịng thí nghiӋ
m .......................................16
3KѭѫQJSKiS[
ӱlý sӕliӋ
u ............................................................................16
&+ѬѪ1*.
ӂT QUҦNGHIÊN CӬU ..................... Error! Bookmark not defined.


3.1. Thành phҫ
QORjL&{QWUQJQѭ
ӟc bӝHemiptera ӣKhu bҧ
o tӗQWKLrQQKLr
Trà
.............................................................................................................................Error
! Bookmark not defined.
Ĉ
ӝgiàu loài giӳDFiFÿL

Ӈ
m trong khu vӵc nghiên cӭu và giӳa khu vӵc nghiên
cӭu vӟi mӝt sӕkhu vӵc khác. .................................... Error! Bookmark not defined.
ĈiQKJLiP
ӭFÿ
ӝWѭѫQJÿ
ӗ
ng vӅthành phҫ
QORjL&{QWUQJQѭ
ӟc bӝHemiptera
giӳa khu vӵc nghiên cӭu và mӝ
t sӕkhu vӵc khác. .... Error! Bookmark not defined.
KӂT LUҰN VÀ KIӂN NGHӎ
.......................................................................................18
1.KӃ
t luұ
n ...................................................................................................................30
2.KiӃ
n nghӏ
.................................................................................................................30
PHӨLӨC ......................................................................................................................37


DANH MӨC BҦNG

Bҧ
ng 1 TӑDÿ
ӝÿL
Ӈ
m thu mү

u .......................................................................................14
Bҧ
ng 2 Ĉһ
FÿL
Ӈ
m sinh cҧ
nh cӫ
DFiFÿ
ӏ
DÿL
Ӈ
m thu mү
u ................................................15
Bҧ
ng 3 Thành phҫ
Q ORjL &{Q
ӟc bӝHemiptera
WUQJ
tҥ
i Khu
Qѭbҧ
o tӗ
n thiên nhiên
6ѫQ7Uj
..........................................................................................................................18
Bҧ
ng 4: ChӍsӕWѭѫQJÿ
ӗng Bray - Curtis giӳa FiFÿ
ӏ
DÿL

Ӈ
m thu mү
u tҥ
i khu bҧ
o tӗ
n
WKLrQQKLrQ6ѫQ7Uj
7
Bҧ
ng 5 Ĉӝcao cӫDFiFÿL
Ӈ
m thu mү
u tҥ
i Khu bҧ
o tӗ
n thiên nhiên 6ѫQ7Uj
................29
Bҧ
ng 6 ChӍsӕWѭѫQJÿ
ӗ
ng Bray ±Curtis giӳa các khu vӵc (%)...................................29

'$1+0Ө&+Ỵ1+

Hình 1 6ѫÿ
ӗFiFÿ
ӏ
DÿL
Ӈ
m thu mү

u tҥ
i Khu bҧ
o tӗQWKLrQQKLrQ6ѫQ7
..................14
Hình 2 Cҩ
u trúc thành phҫ
n lồi theo bұ
c hӑ(%) .........................................................20
Hình 3 Cҩ
u trúc thành phҫ
QORjLWKXÿѭ
ӧc ӣFiFÿL
Ӈ
m thu mү
u tҥ
i Khu bҧ
o tӗn thiên
QKLrQ6ѫQ7Uj
................................................................................................................21
Hình 4 Cҩ
u trúc thành phҫ
QORjLWUrQFiFÿL
Ӈ
m thu mү
u theo mùa tҥ
i Khu bҧ
o tӗ
n thiên
QKLrQ6ѫQ7Uj
...............................................................................................................22

Hình 5 Thành phҫ
n lồi theo bұ
c hӑtҥ
LFiFÿL
Ӈ
m thu mү
u...........................................23
Hình 6 Thành phҫ
n lồi theo bұ
c hӑ tҥ
L FiF
Ӈ
m thL
mү
u theo
mùa................................................................................................................................24
Hình 7 BiӇ
Xÿ
ӗÿѭ
ӡQJFRQJWtFKONJ\Yjѭ
ӟFÿRiQV
ӕOѭ
ӧng lồi tҥ
i Khu bҧ
o tӗn thiên
QKLrQ6ѫQ7Uj
................................................................................................................25
Hình 8 SӕOѭ
ӧng lồi, giӕng và hӑgiӳa các khu vӵc....................................................26

1

0ӢĈҪ8
ĈһWYҩQÿӅ
:

Hemiptera là mӝ
t trong nhӳng bӝcơn trùng có sӕOѭ
ӧQJORjLÿDG
ҥ
ng nhҩ
t , sinh
sӕ
ng ӣnhiӅ
u sinh cҧ
QK NKiF QKDX
ҧ
ng7URQJ
5000 loài sinhÿy
sӕng ӣ
Fy
Qѭ
ӟc NKR
VDXÿk\ÿѭ
ӧc gӑi tҳ
t là Hemiptera ӣQѭ
ӟc) [20, 25, 45, 46]. Phҫ
n lӟn trong sӕÿyV
ӕ

ng
ӣcác thӫy vӵFQѭ
ӟc ngӑWQKѭV{QJVX
ӕi, ao hay hӗ) và mӝ
t sӕloài sӕng ӣbiӇ
n [6].
Các loài Hemiptera ӣQѭ
ӟFÿyQJYDLWUzTXDQWU
ӑ
QJÿ
ӕi vӟi các hӋsinh thái thӫy
sinh [20, 25, 34, 48, 61]. Chúng chӫyӃ
XăQFiF
ORjLÿ
ӝng vұ
t nhӓQKѭJLiS[iF
ӥnhӓ
,
FiFORjLF{QWUQJQѭ
ӟc khác...., nhӡphҫ
n phөmiӋ
ng có cҩ
u tҥ
o kiӇ
u chích hút [3]. ChӍ
có mӝt sӕít lồi thuӝc hӑ&RUL[LGDHOjăQWK
ӵc vұ
t. Bên cҥ
QKÿy +HPLSWHU
ӣQѭ

ӟc
FNJQJӗ
Oj
n thӭF
QJX
ăQӑ
TXDQ
ng cӫ
a cá và
WU
cáF ORjL
ӝng vұ
W
ÿNK{QJ
ӕ
ng[ѭѫQJ
ӣ
thӫy sinh khác [8, 9]. Mӝ
t sӕloài Hemiptera ӣQѭ
ӟc chӫyӃ
XăQ
ҩ
u trùng muӛi nên còn
ÿӧc biӃ
Wÿ
Ӄ
n vӟi vai trò là tác nhân kiӇ
m soát sinh hӑc cӫ
a vector truyӅ
n bӋ

nh [19, 25,
55, 69]. Ngồi ra, Hemiptera ӣQѭ
ӟc cịn nҵ
m tronJQKyPFiFÿ
ӝng vұ
WNK{QJ[ѭѫ
sӕ
ng ӣQѭ
ӟFÿѭ
ӧc sӱdөng làm chӍthӏsinh hӑFÿ
ӇÿiQKJLiFK
ҩ
WOѭ
ӧQJQѭ
ӟc [19, 25,
55]. Ӣ mӝ
t sӕQѭ
ӟF FKkX È
Ӌ
t Nam,
QKѭ
Thái Lan,
9L
Campuchia và Trung Quӕ
c),
mӝt sӕORjLӧ
FzQ
c làm thӭ
ÿѭ
F ăQ FKR

ӡL
FRQ
QKѭ
QJѭ
ORjL
ӕng (Lethocerus
&j FX
indicus) [48, 61].
Mһ
c dù bӝHemiptera ӣQѭ
ӟc có sӵÿDG
ҥ
QJWѭѫQJÿ
ӕ
i cao và có nhiӅ
XêQJKƭD
thӵc tiӉ
QTXDQQKѭQJ
ӳng nghiên cӭu vӅ
QK
ÿ
ӕLWѭ
ӧng này cịn khá ít. Tҥ
i ViӋ
t Nam
mӟi chӍxuҩ
t hiӋ
n mӝt vài nghiên cӭu vӅHemiptera ӣQѭ
ӟc tҥ
i mӝt sӕkhu vӵc và mӝ

t
YjL9ѭ
ӡn Quӕc gia. Khu bҧ
o tӗQWKLrQQKLrQ6ѫQ7UjWKX
ӝ
c thành phӕĈj1
ҹ
ng, là mӝ
t
khu vӵc có giá trӏvӅmһ
WÿDG
ҥ
ng sinh hӑ
c, sinh thái, du lӏ
ch và quân sӵ. Tuy nhiên
FKѭDFyE
ҩ
t kǤnghiên cӭu nào vӅF{QWUQJQѭ
ӟc Hemiptera tҥ
i khu vӵc này. Vì vұ
y,
ÿӇphҫ
n góp phҫ
n xây dӵng dү
n liӋ
X
ҫ
\
ÿ ӫÿ
vӅthành phҫ

Q ORjL F{Q
ӟc bӝ WUQ
Hemiptera tҥ
i khu vӵc nghiên cӭu này, tôi thӵc hiӋ
Qÿ
Ӆtài: ³1JKLrQF
ͱu s͹ÿDG
̩
ng
thành ph̯Q ORjL &{Q
ͣc b͡7UQJQ˱
Hemiptera t̩L %iQ
̫
R 6˯Q
ÿ
7Uj
͙Ĉj
WKjQ
N̽
QJ´
nhҵ
m nghiên cӭu sӵÿDG
ҥ
ng thành phҫ
QORjLF{QWUQJQѭ
ӟc Hemiptera tҥ
i khu
vӵFÿѭ
ӧc tiӃ
n hành.

0өFWLrX
- Nghiên cӭu sӵÿDG
ҥ
ng vӅthành phҫ
n loài cӫ
a bӑQѭ
ӟc thuӝc bӝHemiptera ӣ
Khu bҧ
o tӗQWKLrQQKLrQ6ѫQ7UjQK
ҵ
m cung cҩ
p dӳliӋ
u vӅÿDG
ҥ
ng sinh hӑc các lồi
bӑQѭ
ӟc thuӝc bӝHemiptera ӣEiQÿ
ҧ
R6ѫQ7UjW
ӯÿySK
өc vөcho cơng tác quҧ
n lí và
bҧ
o tӗ
n.


2
1ӝLGXQJQJKLrQFӭX

- ;iF
ӏ
nh ÿ
thành phҫ
n loài thuӝc bӝHemiptera ӣQѭ
ӟc tҥ
i %iQ
ҧ
R
ÿ6ѫQ 7Uj
thành phӕĈj
- ĈiQK
mӭ
JLi
F
ӝÿ
ÿD
ҥ
ngGvӅthành phҫ
n loài giӳD FiF
Ӈ
m thu ÿL
mү
u trong
Khu bҧ
o tӗ
QWKLrQQKLrQ6ѫQ7Uj
Yjÿ
ӝgiàu loài giӳa Khu bҧ
o tӗQWKLrQQKLrQ

vӟi mӝ
t sӕkhu vӵc khác.
- ĈiQK ӭ
JLi
Fӝÿ
WѭѫQJ
P ӗng vӅ
ÿthành phҫ
Q ORjL &{Q
ӟc bӝWUQJ
Hemiptera giӳDFiFÿL
Ӈ
m thu mү
u thuӝ
c Khu bҧ
o tӗQWKLrQQKLrQ6ѫQ7
và giӳa Khu
bҧ
o tӗ
QWKLrQQKLrQ6ѫQ7Uj
vӟi mӝ
t sӕkhu vӵc khác.

éQJKƭDNKRDKӑFYjWKӵFWLӉQFӫDÿӅ
:

éQJKƭDNKRDK
ӑ
c và thӵc tiӉ
n:

Ĉk\OjQJKLrQF
ӭXÿ
ҫ
u tiên vӅcôn trùng cánh nӱa Hemiptera ӣQѭ
ӟc tҥ
i khu
bҧ
o tӗQWKLrQQKLrQ6ѫQ7Uj7KjQKSK
ӕĈj1
ҹ
QJ'Rÿyÿ
Ӆtài sӁgóp phҫ
n bәsung
dӳliӋ
XÿDG
ҥ
ng sinh hӑ
c cho Khu bҧ
o tӗQ6ѫQ7UjQyLULrQJYj
ҫ
n vào dӳliӋ
u
nghiên cӭu vӅHemiptera ӣQѭ
ӟc cӫa ViӋ
t Nam. Nhӳng giӳliӋ
u vӅgiá trӏÿDG
ҥ
ng sinh
hӑ
c nói chung cӫa Khu bҧ

o tӗ
QWKLrQQKLrQ6ѫQ7UjV
Ӂgiúp các nhà khoa hӑc, các nhà
quҧ
QOêOjPFѫV
ӣtrong viӋ
c hoҥ
FKÿ
ӏ
nh các chính sách bҧ
o tӗn giá trӏÿDG
ҥ
ng sinh
hӑ
c cӫ
a khu vӵc này.


3
&+ѬѪ1*7Ә1*48$17¬,/,ӊ8

7uQKKuQKQJKLrQFӭXYӅ&{QWUQJ
JLӟL

&{QWUQJQѭ
ӟc bӝHemiptera (bӝCánh nӱa ӣQѭ
ӟc) có mһ
t ӣhҫ
u hӃ
t các lө

c
ÿӏ
a ngoҥ
i trӯNam Cӵc, bao gӗ
m 2 phân bӝ: Gerromorpha (gӗm nhӳng loài sӕ
ng trên
PjQJQѭ
ӟc), Nepomorpha (gӗm nhӳng loài sӕQJKRjQWRjQGѭ
ӟLQѭ
ӟF
&KRÿ
Ӄ
n nay,
các nhà khoa hӑ
c trên thӃgiӟLÿmJKLQK
ұ
Qÿѭ
ӧc trên 4.400 loài thuӝc 266 giӕ
ng, 19 hӑ
Yjѭ
ӟFWtQK&{QWUQJQѭ
ӟc bӝHemiptera có thӇlên tӟLORjL7UR
ӵc
Á ±Úc có trên 654 lồi [45, 46@  &{Q
ӟc bӝ
WUQJ
+HPLSWHUD
Qѭ ӧc quanÿm
tâm ÿѭ
nghiên cӭu nhiӅ

u vӅcác mһ
t hình thái, sinh hӑc, sinh thái, phân loҥ
i và tiӃ
n hóa.
Nhӳng nghiên cӭX
ҫ
uÿtiên vӅphân loҥ
i hӑc Hemiptera ӣQѭ
ӟF
ѭӧ
ÿ
c thӵc hiӋ
n tӯ
khoҧ
ng thӃkӹ18. Ví dө
)DEULFXV
ÿmP{W
ҧORjLÿ
ҫ
u tiên thuӝ
F&{QWUQJ
ӟc
bӝ+HPLSWHUDÿyOj³
Cimex cursitans´QJj\QD\J
ӑi là Limnometra cursitans) cho khu
vӵc Australia. Trong thӃkӹ19, dү
n liӋ
u vӅ&{Q WUQJ
ӟc bӝHemiptera
Qѭ cӫa

$XVWUDOLDÿѭ
ӧc bәsung và mô tҧbӣi Erichson (1842), Fieber (1951). Nghiên cӭu phân
loҥ
i hӑc Hemiptera ӣQѭ
ӟc bҳ
W
ҫ
uÿ
phát triӇ
Q KѫQ
ӯÿҫ
u thӃ
W kӹ &KR
Ӄ
n nay, ӣÿ
$XVWUDOLDÿm Fy
ӧc mô tҧ
WUrQ
, thuӝc 54 
giӕQJORjL
WURQJ
ÿѭ
ӕ
QJ
ÿy
һ
Oj
c

ÿ

hӳu cӫ
a khu vӵc này), 15 hӑ[20].
ӢChâu Á, các cơng trình nghiên cӭu vӅ&{QWUQJQѭ
ӟc bӝ+HPLSWHUDÿѭ
ӧc bҳ
t
ÿҫ
u khá sӟm bӣi các nghiên cӭu cӫa Lundblad (1933), La Rivers (1970), Lansbury
(1972, 1973) [20, 30, 31, 32@ &{Q
ӟcWUQJ
bӝ+HPLSWHUD
Qѭӧc quan tâm
ÿѭ
nghiên
cӭu ӣnhiӅ
XQѭ
ӟFQKѭ
ҨQĈ
ӝ
, Trung Quӕc, Thái Lan, Malaysia, Singapore, Philippine
[17, 18, 19, 38, 39, 57]. TӯnhӳQJ QăP
±1930,

ӣTrung QuӕF +RIIPDQQ
công bӕnhiӅ
u nghiên cӭu phân loҥ
i, sinh hӑc cӫD&{QWUQJQѭ
ӟc bӝHemiptera [34].
Andersen (1982, 1998) mơ tҧ8 lồi thuӝc giӕng Eotrechus có phân bӕtӯҨQӝ
,Ĉ

Nepal và Myanmar, miӅ
n bҳ
F7KiL/DQÿ
Ӄ
n khu vӵc nam Trung Quӕc [13, 17@1ăP
$QGHUVHQ&KHQÿmJKLQK
ұ
n 9 loài thuӝc giӕng Rhyacobates tӯTrung Quӕ
c,
Hàn QuӕFĈjL/RDQ
, Myanmar và Thái Lan [19]. Zettel (2000) ghi nhұ
n 4 loài thuӝ
c
giӕ
ng Rhagovelia [62@/LX=KHQJ
ÿmÿѭDUD
өc gӗm 14 lồi thuӝ
c hӑ
Aphelocheridae và mơ tҧ1 lồi mӟLÿѭ
ӧc ghi nhұ
Qÿ
ҫ
u tiên: Aphelocheirus carinatus
tӯtӍ
nh HӗBҳ
c (Trung Quӕ
c) [28]. Tran & Zettel (2006) mơ tҧ1 lồi mӟi tӯĈ{QJE
ҳ
c
ҨQӝ

,ĈEotrechus pilicaudatus [58]. Tran et al. (2010) ghi nhұ
n 4 loài thuӝc giӕ
ng
Hydrometra lҫ
Q
ҫ
uÿtiên ӣÿ
ҧ
o Hҧ
i Nam (Trung Quӕc): Hydrometra gilloglyi, H.
jaczewskii, H. greeni và H. longicapitis, góp phҫ
n bәsung thêm thành phҫ
n lồi Cơn
WUQJQѭ
ӟc bӝHemiptera ӣÿk\>
56].
Khu vӵF Ĉ{QJ È Yj Ĉ{QJ
ӕOѭ
ӧ
1DP
QJ ORjL
È FNJQJ
&{Q
ӟc bӝ
Fy
WUQ
V
Hemiptera chiӃ
PѭXWK
Ӄ

ÿ
һ
c biӋ
t có nhiӅ
u giӕng thұ
m chí là phân hӑÿ
һ
c hӳu [34, 61].
Esaki (1923-
ÿm
mô tҧnhiӅ
XORjL&{QWUQJQѭ
ӟc bӝHemiptera ӣkhu vӵc này và


4

các vùng lân cұ
n, bәsung thêm vào bұ
c phân loҥ
LFDRKѫQPjQJj\QD
Ӄ
p tөFÿѭ
ӧc
nghiên cӭX /XQGEODG 

әng quan chung ÿѭD
vӅ &{Q
UD
WUQJ

W
ӟc bӝ
Qѭ
Hemiptera, vӟi danh lө
c nhӳng loài ӣkhu vӵc ҨQĈ
ӝÿӃ
n New Guinea và Nhұ
t Bҧ
n
[25, 61]. Polhemus & Polhemus (1989) mơ tҧ2 lồi mӟi thuӝ
c giӕng Hebrus tӯmôi
WUѭ
ӡng cҥ
Qÿ
Ӄ
Qÿ
ҫ
m lҫ
y ngұ
p mһ
n ӣĈ{QJ1DPÈ>
43]. Các nghiên cӭu vӅthành phҫ
n
loài ӣbiӇ
n thuӝ
c phân hӑHaloveliinae cӫ
a Singapore, Malaysia, Thái Lan, vӟi 6 loài
mӟi thuӝc giӕ
QJ ;HQREDWHV
ӧc nghiên cӭu ÿѭ

bӣi Andersen (2000) [18@ 1ăP 
$QGHUVHQ ÿm ÿѭD
ҥ
i UD
5 giӕ
ng:
NKyD
Strongylovelia,
SKkQ
Entomovelia,
OR
Haloveloides, Halovelia và Xenobates ӣĈ{QJ1DPÈ>
21]. Fernando & Cheng (1974)
ghi nhұ
n 102 loài thuӝc 12 hӑӣkhu vӵFEiQÿ
ҧ
R0DOD\VLD&KRÿ
Ӄ
QQăP
có tә
ng cӝQJORjLQѭ
ӟc ngӑt thuӝc 64 giӕng, 18 hӑÿѭ
ӧc biӃ
Wÿ
Ӄ
n ӣkhu vӵc bán
ÿҧ
o Malaysia và Singapore [21, 22, 26, 38, 39, 40]. Vӟi mү
u vұ
WWKXÿѭ

ӧc tӯcác suӕ
iӣ
SKtDÿ{QJYjQDP7KiL/DQ9LWKHHSUDGLW
ҧ3 loài mӟi thuӝ
c
giӕ
ng Ptilomera (Gerridae), ghi nhұ
n tәng cӝng 7 lồi thuӝ
c giӕng này ӣThái Lan và
mơ tҧ1 lồi mӟi thuӝ
c hӑNaucoridae: Heleocoris mcphersoni [49, 59]. Cho tӟi nay,
Côn WUQJ
ӟc bӝQѭ
Hemiptera ӣThái Lan có khoҧ
QJ KѫQ 
ӝ
c 17 hӑ
ORjL
[36,
WK
37@ 
ҥ
i tӟi 3 giӕ
ÿѭD
ng, 5 loàiUD
thuӝ
c NKyD
hӑ
S

Mesoveliidae ӣĈ{QJ1DPÈ>
68]. Zettel (2012) mơ tҧ3 lồi mӟi thuӝ
c hӑNaucoridae
ӣTrung Quӕ
c và PhilLLSLQHWURQJÿy
Ctenipocoris sinicus, Heleocoris jaechi ӣTrung
Quӕ
c và Stalocoris freitagi ӣPhilippines [67]. DӳliӋ
u phân bӕcұ
p nhұ
t cӫ
a nhӳng
lồi thuӝc hӑNotonectidae ӣĈ{QJ1DPÈYjGDQKO
өc mơ tҧtӯng lồi ӣPhiliipine và
%UXQHLÿѭ
ӧFÿѭDUDE
ӣi Zettel et al. (2012) [68, 70].
So vӟi hai khu vӵc lân cұ
n là ҨQӝĈYj 7KiL /DQ
ӟc bӝ
&{Q W
Hemiptera ӣMyanmar vү
QFKѭDÿѭ
ӧc nghiên cӭu nhiӅ
u, mӟi chӍcó mӝt sӕdү
n liӋ
u
ÿѫQO
ҿtrong các nghiên cӭu phân loҥ
LQKѭQJKLrQF

ӭu vӅgiӕng Metrocoris (Gerridae)
cӫ
a Chen & Nieser (1993) và Hydrometra (Hydrometridae) cӫa Zettel (2006) [23, 60].
Zettel (2011) cơng bӕdanh lөc lồi thuӝc phân bӝGerromorpha ӣkhu vӵc Myanmar,
vӟi tә
ng cӝ
QJ ORjLWURQJÿyY
ӟi 7 loài mӟi cho khoa hӑc, 8 loài là ghi nhұ
n mӟi
[59].
Nghiên cӭXÿ
ҫ
\ÿ
ӫvà hӋthӕ
ng nhҩ
t vӅkhu hӋHemiptera ӣQѭ
ӟc là cӫa Chen et
al. (2005) cho khu vӵc Malesia (khu vӵc nҵ
m giӳa eo Kra cӫa miӅ
n nam Thái Lan và
FiFÿ
ҧ
RSKtDĈ{QJF
ӫ
D1HZ*XLQHDFiFÿ
ҧ
o Bismarck và Solomon). Tҥ
i khu vӵc này,
các tác giҧÿm
ghi nhұ

n khoҧ
ng 1.000 loài thuӝc 100 giӕ
ng, 17 hӑ
, chiӃ
m mӝt phҫ
QWѭ
tә
ng sӕloài Hemiptera ӣQѭ
ӟFÿmEL
Ӄ
t trên thӃgiӟi [25]. Chen et al. (2008) bәsung
thêm dү
n liӋ
u vӅ3 loài mӟi tӯkhu vӵFQj\ÿyOj
Micronecta lumutensis tӯBorneo,
Indonesia, Enithares rinjani tӯLombook (Indonesia); Neusterensifer stysi tӯNew
Guinea [24]. Khu vӵF 0DOHVLD FNJQJ
ӵF Fy
Oj
һ
cWtQK
hӳu NKX
cao, víÿdө
Ykhu hӋ
Hemiptera ӣQѭ
ӟc ӣÿ
ҧ
o Borneo có khoҧ
QJORjLÿ
һ

c hӳu [61].


5

1ăP  3ROKHPXV  3ROKHPXV
ҥ
L
Ӄ
nÿ
loài cӫa giӕ
ÿѭD
ng
UD
Ochterus (Ochteridae) và Nerthra (Gelasotocoridae) cùng vӟi mơ tҧ3 lồi mӟi:
Ochterus pseudomarginatus tӯSingapore và quҫ
Qÿ
ҧ
o Malaysia, Ochterus signatus tӯ
Malaysia và ViӋ
t Nam và Ochterus singaporensis tӯSingapore [40]. Tran & Polhemus
(2012) mơ tҧthêm lồi mӟi Ranatra raffelesi tӯ6LQJDSRUHYj,QGRQH
nghiên cӭu này, tác giҧÿmWXFK
Ӎ
nh vӏtrí phân loҥ
i cӫ
a phân loài Ranatra longipes thai
Lansbury, và tách thành mӝ
t loài riêng biӋ
t, gӑ

i là Ranatra thai Lansbury [52]. Nghiên
cӭXQyLWUrQÿmJySSK
ҫ
n quan trӑng trong viӋ
c xây dӵng dӳliӋ
u vӅ&{QWUQJQѭ
ӟc bӝ
Hemiptera trên thӃgiӟi.
ĈL
Ӆ
XÿiQJFK~êOjFiFNKyDSKkQOR
ҥ
Lÿ
Ӄ
n lồi Hemiptera chӍáp dөQJÿѭ
ӧc cho
các cá thӇWUѭ
ӣng thành, vì thiӃ
XWUQJNK{QJFyÿ
ӫFiFÿ
һ
FÿL
Ӈ
PKuQKWKiLÿ
Ӈcó thӇ
phân biӋ
t ӣbұ
c lồi. HiӋ
n nay, mӟi chӍÿӏ
nh loҥ

Lÿѭ
ӧFÿ
Ӄ
n bұ
c hӑcác mү
u thiӃ
u trùng
cӫ
a Hemiptera ӣQѭ
ӟc [14, 61].
Cùng vӟi viӋ
c nghiên cӭu vӅphân loҥ
i hӑc, nhiӅ
u nhà khoa hӑc FNJQJTXDQW
ÿӃ
n viӋ
c nghiên cӭXFiFOƭQKY
ӵc sinh thái hӑFÿ
ӏ
a lý sinh vұ
t, chӫng loҥ
i phát sinh,
tұ
p tính hay sӵthích nghi cӫ
D&{QWUQJQѭ
ӟc bӝHemiptera. Có thӇkӇÿ
Ӄ
n cơng trình
nghiên cӭu cӫ
a Cobben (1968, 1978) vӅtiӃ

n hóa cӫ
a các hӑthuӝc bӝHemiptera. Cҧ
KDLF{QJWUuQKQj\ÿ
Ӆ
u tұ
p trung vào cҩ
u trúc và sӵphát triӇ
n cӫa trӭng và ҩ
u trùng,
cҩ
u trúc cӫ
a các phҫ
n phөmiӋ
ng và mӝt sӕcҩ
u trúc khác [25, 61@$QGHUVHQ
có nghiên cӭu tәng hӧp và mang tính nӅ
n tҧ
ng vӅtiӃ
n hóa, chӫng loҥ
i phát VLQKÿ
һ
c
ÿL
Ӈ
m hình thái, sӵWKtFKQJKLÿ
ӏ
a lý sinh vұ
t và hӋthӕng phân loҥ
Lÿ
Ӄ

n bұ
c giӕng cӫ
a
các hӑtrong phân bӝGerromorpha [14]. Ngồi ra nhӳng nghiên cӭu vӅhóa thҥ
ch cӫ
a
3RSRY 
 &DUSHQWHU 
 $QGHUVH
cung cҩ
p nhӳng bҵ
ng chӭng quan trӑng vӅtiӃ
n hóa cӫa Hemiptera ӣQѭ
ӟc [25].
Michael (2003), David & John (2005) nghiên cӭu vӅSKѭѫQJWK
ӭc di chuyӇ
n trên bӅ
mһ
Wӟ
Qѭ
c cӫD &{Q WUQJ
ӟc bӝHemiptera
Qѭ
[28, 35]. SӵtiӃ
n hóa và thích nghi cӫ
a
Hemiptera ӣQѭ
ӟc cNJQJÿmÿѭ
ӧc nghiên cӭu ӣcҩ
Sÿ

ӝsinh hӑ
c phân tӱ, hoһ
c kӃ
t hӧp
giӳD FiF
һ
FӇ
m
ÿL
ÿhình thái vӟi sinh hӑc phân tӱ, ví dөQKѭ FiF
ӭuQJKLrQ
cӫ
a
Damgaard et al. (2005) vӅHalovelia và Steinovelia, Damgaard (2008) vӅphân bӝ
Gerromorpha [25, 27].
Vai trò và ý QJKƭD
ӭng dө
ng cӫD &{Q WUQJ
ӟc bӝ+HPLSWHUD
Qѭ
ӧc tә
ng ÿm ÿѭ
quan trong cuӕQ
Heteroptera
³
of Economic Importance´
ӫaFSchaefer & Panizzi
(2000) [45]. Các hӑNaucoridae, Belostomatidae, Nepidae có vai trị trong kiӇ
m sốt
ҩ

u trùng muӛ
i. Ngồi viӋ
Fÿѭ
ӧc sӱdөng làm thӭFăQFKRFiYjFRQQ
ӡi, mӝ
t sӕlồi
cӫ
a hӑBelostomatidae có thӇgiúp kiӇ
m soát nhӳng vұ
t chӫtrung gian cӫa sán. Bên
cҥ
QK ÿy FK~QJ
ӧc dùng làm
FzQ
sinh vұ
tÿѭ
chӍthӏWURQJ ÿiQK
ҩ
W
ӧQJ
Oѭ
JLi
ӟcQѭ FK
[50].


6

 7uQK KuQK QJKLrQ
EӝFӭX

&iQK
&{Q
QӱD
WUQJ
+HPLSWH
Qѭӟ
Nam

ViӋ
W1DPOjÿL
Ӈ
m nóng vӅÿDG
ҥ
ng sinh hӑ
c (Biodiversity Hotspot) thuӝ
c khu
vӵc Indo-Burma (gӗm Myanmar, Thái Lan, Lào, Campuchia, ViӋ
t Nam và nam Trung
Quӕ
c). Nҵ
m trӑ
n trong vùng nhiӋ
W
ӟL
ÿ
UuD SKtD
ӫ
a phҫ
nÿ{QJ
lөF

ӏ
aÿ
Châu
QDP
Á,
F
giáp vӟi biӇ
QĈ{QJQrQ9L
Ӌ
t Nam chӏ
uҧ
QKKѭ
ӣng trӵc tiӃ
p cӫa kiӇ
u khí hұ
u gió mùa.
Khí hұ
u ViӋ
W1DPWKD\ÿ
әi theo mùa, có sӵkhác biӋ
t giӳa khí hұ
u miӅ
n Bҳ
c và miӅ
n
1DP 1JRjL
ӏ
a hình ViӋ
UD
t Nam phӭ

ÿ c tҥ
p vӟi nhiӅ
u vùng núi cao, hӋthӕ
ng sơng
QJzLGj\ÿ
һ
c. SӵkӃ
t hӧp cӫ
a các yӃ
u tӕÿӏ
a hình thӫ\YăQNKtK
ұ
u là yӃ
u tӕquan trӑ
ng
góp phҫ
n tҥ
o nên sӵÿDG
ҥ
ng sinh hӑc cӫ
D&{QWUQJQѭ
ӟc ӣViӋ
t Nam nói chung và
&{QWUQJQѭ
ӟc bӝHemiptera nói riêng. Lồi thuӝc hӑ*HUULGDHÿ
ҫ
XWLrQÿѭ
ӧc mô tҧ
tӯViӋ
t Nam là, 1903. Ptilomera hylactor Breddin Hai thұ

p kӹsau, China (1925) mơ tҧ
lồi Gigantometra gigas FyNtFKWKѭ
ӟc lӟn nhҩ
t thuӝ
c hӑ*HUULGDHYjOjÿ
һ
c hӳu cӫa
ViӋ
W1DPYjÿ
ҧ
o Hҧ
i Nam (Trung Quӕc) [50]. Phҫ
n lӟn các nghiên cӭu vӅCôn trùng
Qѭ
ӟc bӝHemiptera ӣViӋ
W1DPÿѭ
ӧc công bӕtҧ
n mҧ
n trong mӝt sӕtài liӋ
u nghiên cӭu
ӣkhu vӵF Ĉ{QJ 1DP
ӫa Kirkaldy
È QKѭ
(1902), F
Esaki (1923), Lansbury (1972,
1973), Nieser (2002, 2004), Polhemus & Polhemus (1995, 1998) [31, 32, 34, 38, 39].
1ăP3ROKHPXV3
olhemus ghi nhұ
n Aphelocheirus similaris tӯHà Nӝ
i

[37]. Chen & Nieser (1993) ghi nhұ
n 6 loài thuӝ
c giӕng Metrocoris ӣViӋ
t Nam [23].
=HWWHO&KHQ
ÿmFyQK
ӳng dү
n liӋ
u vӅhӑGerridae ӣViӋ
t Nam, ghi nhұ
n tә
ng
cӝ
ng khoҧ
ng 40 loài thuӝ
c 18 giӕng [73] 1ăP ӕ+HFKHU
2 loài mӟi:
F{Q
Pseudovelia intonsa và P. pusilla, hiӋ
n chӍtìm thҩ
y ӣViӋ
t Nam [29]. Zettel (1998) ghi
nhұ
n Aphelocheirus similaris ӣLào Cai và cho rҵ
ng loài này chӍthҩ
y ӣmiӅ
n bҳ
c ViӋ
t
Nam [69]. Các nghiên cӭu vӅkhu hӋ&{QWUQJQѭ

ӟc bӝHemiptera ӣViӋ
t Nam nhӳng
QăPJ
ҫ
Qÿk\ÿmÿѭ
ӧc quan tâm nghiên cӭu nhiӅ
XKѫQWX\FK
Ӎmӟi tұ
p trung vào mӝ
t
sӕgiӕng hay hӑ
. Zettel & Tran (2004) mơ tҧ2 lồi mӟi: Rhagovelia polymorpha và R.
yangae, ÿӗ
ng thӡi FNJQJ Oj
ұ
Q
ҫ
JKL
tiên cӫaQK
nhóm lồi R. papuensis ӣkhu vӵc
Ĉ{QJ1DPÈG
ӵa trên mү
u vұ
WWKXÿѭ
ӧc ӣ+j7ƭQKYjĈj1
ҹ
ng, góp phҫ
n mӣrӝng
dү
n liӋ

u vӅvùng phân bӕcӫ
a nhóm lồi này [70@7UDQ=HWWHO
ҧ2 lồi
mӟi: Metrocoris vietnamensis và M. quynhi cho ViӋ
t Nam, bәsung thêm dӳliӋ
u vӅ
thành phҫ
n loài thuӝ
F0HWURFRULVÿѭ
ӧc cơng bӕWUѭ
ӟFÿy>
57].
1ăP  7UDQ
ҩ
p 
dү
n liӋ
X
ҫ
tiên FXQJ
vӅlồi Rhyacobates
F
abdominalis ӣViӋ
t Nam và mơ tҧ3 lồi mӟi: Eotrechus vietnamensis, Rhyacobates
anderseni và Rhyacobates gongvo WURQJ
ҧhai giӕ
ÿy
ng Eotrechus
F

và Rhyacobates
lҫ
Qÿ
ҫ
XWLrQÿѭ
ӧc ghi nhұ
n tҥ
i ViӋ
t Nam [55]. Zettel & Tran (2006) mơ tҧ5 lồi mӟi tӯ
ViӋ
W1DPWURQJÿyORjLWKX
ӝ
c giӕ
ng Strongylovelia, 1 lồi thuӝ
c giӕng Entomovelia,
ngồi ra có 3 loài: Halovelia malaya, Haloveloides sundaensis và Xenobates mandai
ÿѭ
ӧc ghi nhұ
n lҫ
Qÿ
ҫ
u tiên ӣViӋ
t Nam [71]. Trҫ
Q$QKĈ
ӭF
ÿm[k\
ӵng khóa
phân loҥ
Lÿ
Ӄ

n lồi cӫ
a hӑGerridae (Gerromorpha) ӣViӋ
t Nam, bao gӗm 64 loài thuӝ
c


7

26 giӕng [50]. Vӟi mү
u vұ
WWKXÿѭ
ӧc tӯ6D3D/jR&DL
7DPĈ
ҧ
R9ƭQK3K~
ӟc
ÿk\
+zD%uQK+j*LDQJ3ROKHPXVHWD
ҧthêm lồi mӟi: Cheirochela
tonkina (Naucoridae) ӣkhu vӵFGm\7Uѭ
ӡQJ6ѫQYjFiFYQJOkQ
ұ
n [40].
Zettel (2009) cơng bӕlồi mӟi thuӝ
c hӑHelotrephidae tӯViӋ
t Nam, Malaysia,
3KLOLSSLQHVWURQJÿy9L
Ӌ
t Nam có lồi mӟi là Helotrephes confusus [67]. Polhemus et
al. (2009) mô tҧthêm 2 loài mӟi thuӝc giӕng Eotrechus: E. fansipan tӯSa Pa, Lào Cai

và E. pumat tӯKhu bҧ
o tӗn Thiên nhiên Pù Mát (NghӋ$Q