Tran Quan Khai

<span class='text_page_counter'>(1)</span><div class='page_container' data-page=1>

<b>Trần Quang Khải (1241 - 1294)</b>

<b>- "(Trần) Quang Khải lúc thì làm tướng võ, khi thì làm tướng văn, giúp cho đế nghiệp của </b>
<b>nhà Trần, uy danh sánh ngang với (Trần) Quốc Tuấn.” </b>

<b>Khâm định Việt sử thơng giám cương mục (Chính biên, quyển 8, tờ 22)</b>

"(Trần) Quang Khải lúc thì làm tướng võ, khi thì làm tướng văn, giúp cho đế nghiệp của nhà
Trần, uy danh sánh ngang với (Trần) Quốc Tuấn. Khi mất, (Trần Quang Khải ) hưởng thọ 54
tuổi. Ơng có để lại cho đời tập thơ Lạc đạo. Con ông là Văn Túc vương (Trần) Đạo Tái cũng có
tiếng là người văn hay. Cháu ông là Uy Túc hầu (Trần) Văn Bích, làm quan được phong tới hàm
Thái bảo. Chắt của ông là Chương Túc hầu (Trần) Nguyên Đán cũng có danh vọng rất lừng lẫy.
Xem thế cũng đủ biết phúc đức của dòng Trần Quang Khải sâu rộng và bền bỉ dường nào. Trước
sau họ đều gắn bó với cơ nghiệp của nhà Trần”

<b>Khâm định Việt sử thơng giám cương mục </b>(Chính biên, quyển 8, tờ 22)

Trần Quang Khải là con của vua Trần Thái Tơng và Hồng hậu Thuận Thiên. Con trưởng của
Trần Thái Tơng là Trần Quốc Khang (Cũng do Hồng hậu Thuận Thiên sinh hạ. nhưng thân sinh
là Trần Liễu, anh ruột của vua Trần Thái Tông. Trần Quốc Khang được phong tước Tĩnh vương),
kế đến là Trần Hoảng (tức vua Trần Thánh Tơng: 1258 - 1278). Ơng là Hồng tử thứ ba. Sau ơng
là các vị hồng tử khác như Trần Nhật Vĩnh, Trần Ích Tắc...

Trần Quang Khải chào đời vào tháng 10 năm Tân Sửu (1241), được phong là Chiêu Minh Đại
Vương vào tháng 11 năm Mậu Ngọ (1258). Tháng 3 năm Tân Dậu (1261) ông được phong hàm
Thái uý và đến tháng 10 năm Nhâm Ngọ (1282) thì được phong hàm Thái sư, chức Thượng
tướng quân.

Khi còn tuổi ấu thơ, Trần Quang Khải đã có lần lâm bệnh nặng, tưởng đã khơng cứu nổi. Về lần
lâm bệnh nặng này của ông, sử cũ chép rằng:

“(Trần) Quang Khải lúc mới sinh, phát chứng bệnh lên cơn kinh giật, st nữa thì khơng qua
khỏi. (Vua Trần) Thái Tông (thấy thế), liền lấy áo của Thượng Hoàng (Đây chỉ Trần Thừa,
người được tơn làm Thượng Hồng, mặc dù trước đó chưa từng làm vua) và thanh gươm báu
truyền quốc đem đến để bên cạnh rồi nói:

- Nếu sống thì sẽ ban cho những thứ này.

(Nhưng) đến khi ông sống lại, (vua Trần) Thái Tơng lại nói rằng:

- Gươm báu truyền quốc thì khơng thể trao bừa được, chỉ có thể ban cho tấm áo của Thượng
Hồng mà thơi” (<i>Đại Việt sử ký tồn thư</i>, Bản kỷ, quyển 6, tờ 1-b).

</div>
<span class='text_page_counter'>(2)</span><div class='page_container' data-page=2>

đành, ngay cả bậc lừng danh văn võ như Trần Quốc Tuấn cũng rất nể trọng ơng. Sử cũ có chép
một câu chuyện rất cảm động về ông và Trần Quốc Tuấn như sau:

“(Trần) Quang Khải là người có học thức, hiểu được tiếng nói của giống phiên thuộc (chỉ tiếng
của đồng bào các dân tộc ít người trên đất nước ta - NKT). Trước kia, có lần (vua Trần) Thánh
Tông đem quân đi đánh giặc, (Trần) Quang Khải theo hầu cận, ngôi Tể tướng phải bỏ trống.
Đúng lúc đó thì có sứ giả của phương Bắc đến, (Thượng Hồng Trần) Thái Tơng liền cho gọi
Hưng Đạo Vương Trần Quốc Tuấn tới và nói:

- Thượng Tướng đi theo hầu vắng, trẫm định lấy khanh làm Tư đồ để tiếp sứ phương Bắc.

(Hưng Đạo Vương Trần) Quốc Tuấn trả lời:

- Việc tiếp sứ giả, thần không dám chối từ, còn như việc phong thần làm Tư đồ thì thần khơng
dám vâng theo chiếu lệnh. Huống chi, nay Quan Gia (tức vua Trần - NKT) đang đi đánh giặc xa
(Đây là lần xuất chinh đi đánh dẹp những cuộc nổi dậy của đồng bào các dân tộc ít người ở Nẫm
Bà La (vùng Quảng Bình ngày nay), (Trần) Quang Khải đang bận theo hầu mà bệ hạ lại tự ý
phong chức (cho thần), thì như thế, tình nghĩa trên dưới (Về thế thứ họ hàng, Trần Quang Khải

tuy ở vai em con nhà chú của Hưng Đạo Vương Trần Quốc Tuấn, song, Trần Quang Khải lại là
con của vua Trần Thái Tông và em của vua Trần Thánh Tông) sợ là chưa được ổn, Quan Gia và
(Trần) Quang Khải sẽ không được vui. Chi bằng hãy đợi đến khi xa giá trở về, lúc đó, nếu thần
có xin vâng mệnh cũng chưa muộn” (<i>Đại Việt sử ký toàn thư</i>, Bản kỷ, quyển 5, tờ 1-b và tờ 2-a).

Thời Trần, quân Nguyên-Mông ba lần sang xâm lược nước ta. Lần thứ nhất (1258) diễn ra khi
Trần Quang Khải mới 17 tuổi, cho nên, ơng chưa có cống hiến gì đáng kể. Nhưng, liên tục trong
cả hai lần sau (1285 và 1288), Trần Quang Khải đã lập được rất nhiều chiến cơng xuất sắc, góp
phần to lớn vào thắng lợi vẻ vang chung của nước nhà.

</div>
<span class='text_page_counter'>(3)</span><div class='page_container' data-page=3>

Tháng 4 năm Ất Dậu (1285), nhà Trần tổ chức phản công. Một loạt các chiến dịch lớn được tổ
chức. Trần Nhật Duật và Trần Quang Khải được lệnh bí mật vượt qua vùng tạm chiếm để tiến ra
Bắc. Chiến dịch Hàm Tử (tháng 4 năm Ất Dậu) do Trần Nhật Duật chỉ huy và người giữ vai trị
hợp đồng tác chiến một cách rất tích cực, linh hoạt và đầy hiệu quả là Trần Quang Khải. Tồn bộ
lực lượng qn Ngun đóng giữ ở Hàm Tử nhanh chóng bị đánh cho tan tành

Cũng ngay trong tháng 4 năm Ất Dậu (1285), Trần Quang Khải đã có vinh dự được cử làm
tướng tổng chỉ huy chiến dịch Chương Dương và Thăng Long. Chỉ trong một thời gian rất ngắn,
lực lượng cửa Trần Quang Khải đã đẩy lùi quân Nguyên ra khỏi hai vị trí trọng yếu này. Nguy cơ
bị đại bại thảm hại của quân Nguyên đã bộc lộ rõ rệt. Cộng với các chiến dịch khác như Tây Kết
(lần thứ nhất và lần thứ hai), ta đã hoàn toàn quét sạch quân nguyên ra khỏi bờ cõi. Ngày 6 tháng
6 lăm Ất Dậu (1285), Thượng Hồng Trần Thánh Tơng và vua Trần Nhân Tông. cùng đại quân
nhà Trần trở về kinh đô Thăng Long để tổ chức ăn mừng đại thắng. Trần Quang Khải đã cảm
khái mà viết rằng:

<i>“Đoạt sáo Chương Dương độ </i>

<i> Cầm Hồ Hàm Tử Quan. </i>
<i> Thái Bình tu trí lực </i>
<i> Vạn cổ thử giang san” </i>

(<i>Đại Việt sử ký toàn thư</i>, Bản kỷ, quyển 5, tờ 50-a).

Nghĩa là:

<i>Cướp giáo giặc ở bến đò Chương Dương, </i>

<i> Bắt giặc Hồ (tức giặc Nguyên-NKT) ở cửa Hàm Tử. </i>

<i> Thời thái bình nên gắng đem hết trí tuệ và sức lực (để xây dựng), </i>
<i> Muôn đời (cịn mãi) sơng núi này. </i>

Trong cuộc kháng chiến lần thứ ba (1288), Trần Quang Khải được bố trí theo hầu cận bên cạnh
vua Trần Nhân Tông và Thượng Hồng Trần Thánh Tơng. Ơng vừa lo bảo vệ Nhà vua và

</div>
<span class='text_page_counter'>(4)</span><div class='page_container' data-page=4>

Tơng và Thượng Hồng Trần Thánh Tông. Trong trận quyết chiến chiến lược lịch sử tại Bạch
Đằng (9/4/1288), cùng với hàng loạt các tướng lĩnh xuất sắc khác, Trần Quang Khải đã góp phần
to lớn vào việc đập tan toàn bộ đạo quân hùng hậu và thiện chiến của nhà Nguyên do tướng Ô
Mã Nhi cầm đầu.

Sau chiến trắng Bạch Đằng, Trần Quang Khải tiếp tục tận tụy phò tá nhà Trần. Ông nổi tiếng là
người có tài giúp vua trị nước, thanh liêm và ngay thẳng.

Ngày 3 tháng 7 năm Giáp Ngọ (1294), Thượng Tướng Thái Sư, Chiêu Minh Đại Vương Trần
Quang Khải qua đời vì bệnh, hưởng thọ 53 tuổi. Lê Ngơ Cát và Phạm Đình Tối đã trang trọng
dành cho Trần Quang Khải những lời ca ngợi thật cảm động:

<i>“Rợ Nguyên quen thói tham tàn,</i>
<i>Quân năm mươi vạn những toan tung hoành.</i>

<i>Vua sai Hưng Đạo Tổng binh,</i>
<i>Với Trần Quang Khải các dinh tiến vào.</i>

<i>Chương Dương một trận phong đào,</i>
<i>Kìa ai cướp giáo ra vào có cơng.</i>

<i>Hàm Quan một trận ruổi giong,</i>
<i>Kìa ai bắt giặc uy phong còn truyền.</i>

<i>Giặc Nguyên còn muốn báo đền,</i>
<i>Mượn đường hộ tống binh thuyền lại sang.</i>

<i>Bạch Đằng một cõi chiến tràng,</i>
<i>Xương bày trắng đất, máu màng đỏ sông”</i>

(<b>Lê Ngô Cát, Phạm Đình Tối</b>. <i>Đại Nam quốc sử diễn ca</i>)

</div>

<!--links-->