Cách mạng công nghiệp 4.0 - cấu trúc vốn tối ưu với các doanh nghiệp hiện nay

CÁCH MẠNG CÔNG NGHIỆP 4.0 - CẤU TRÚC VỐN TỐI ƯU
VỚI CÁC DOANH NGHIỆP HIỆN NAY
Nguyễn Thị Ngân, Phạm Lê Hoài Phương, Hàn Trúc Phương,
Mai Nguyễn Tuyết Nhi, Phạm Ngọc Minh Tiên
Khoa Tài chính – Thương mại, Trường Đại học Cơng nghệ TP. Hồ Chí Minh
GVHD: ThS. Võ Tường Oanh

TĨM TẮT
Với sự bùng nổ của cuộc Cách mạng 4.0, doanh nghiệp trên thế giới nói chung và doanh nghiệp
tại Việt Nam nói riêng bắt buộc phải chuyển mình để kịp thích nghi với xu hướng mới. Để bắt kịp
được xu hướng này doanh nghiệp cần quan tâm nhiều hơn đến việc phân bổ vốn vào các khâu
với tỷ trọng thích hợp nhằm phát huy được hết hiệu quả của nó. Nói một cách khác, doanh
nghiệp có vốn là chưa đủ, mà quan trọng là sử dụng vốn đó như thế nào để có được một cấu
trúc vốn hợp lý nhằm nâng cao hiệu quả kinh doanh của doanh nghiệp. Bài viết tập trung đánh
giá cấu trúc vốn của doanh nghiệp Việt Nam thời kỳ Cách mạng 4.0, từ đó đề xuất một số khuyến
nghị xác định cấu trúc vốn tối ưu cho doanh nghiệp nhằm nâng cao hiệu quả kinh doanh đạt
mục tiêu phát triển bền vững.
Từ khóa: Cấu trúc vốn tối ưu, Cách mạng Công nghiệp 4.0.

1 ĐẶT VẤN ĐỀ
Sử dụng cơng nghệ và tồn cầu hóa trở thành một xu hướng tất yếu của cuộc Cách mạng Công
nghiệp 4.0. Cuộc cách mạng này đã ảnh hưởng mạnh mẽ đến từng quốc gia bất kể nước đó ở
mức độ phát triển nào. Sự phát triển của công nghệ hứa hẹn đáp ứng kỳ vọng của nhà quản lý, hỗ
trợ công tác quản lý cũng như hoạt động kinh doanh của họ. Để đáp ứng nhu cầu sản xuất kinh
doanh trong thời kỳ cách mạng 4.0 này cùng với xu hướng tồn cầu hóa và hội nhập quốc tế,
doanh nghiệp Việt Nam cần có một lượng vốn nhất định. Với bất kỳ một doanh nghiệp nào cũng
cần quan tâm đến các chỉ tiêu tài chính quan trọng liên quan đến khả năng sinh lời của doanh
nghiệp. Các chỉ tiêu này không vận động độc lập mà chịu ảnh hưởng của nhiều yếu tố trong đó có
cấu trúc vốn (CTV). Sự thay đổi về tỷ lệ vay nợ có thể khiến chi phí sử dụng vốn bình qn của doanh
nghiệp thay đổi và dẫn đến tỷ suất lợi nhuận cũng thay đổi theo. Câu hỏi cần giải quyết ở đây là
doanh nghiệp sử dụng số vốn đó như thế nào để đạt hiệu quả? Đây là vấn đề liên quan đến quyết

định chuyển hóa vốn, đã tạo thành tài sản và sử dụng tài sản để thực hiện mục tiêu sinh lợi. Vì thế,
nghiên cứu CTV của doanh nghiệp Việt Nam trong Thời kỳ 4.0 là cần thiết, nhằm xác định CTV tối ưu
cho doanh nghiệp thích nghi với mơi trường kinh doanh 4.0 hiện nay.

1407


2 CƠ SỞ LÝ LUẬN
Khái niệm Công nghiệp 4.0 hay nhà máy thông minh lần đầu tiên được đưa ra tại hội chợ cơng
nghiệp Hannaver tại Cộng hịa Liên Bang Đức vào năm 2011. Cơng nghiệp 4.0 nhằm thơng minh
hóa q trình sản xuất và quản lý trong ngành cơng nghiệp chế tạo. Sự ra đời của Công nghiệp 4.0
đã thúc đẩy các nước tiên tiến trên thế giới như Mỹ, Nhật, Trung Quốc hay Ấn Độ phát triển các
chương trình tương tự như Đức nhằm duy trì lợi thế cạnh tranh của mình. Tại Diễn đàn Kinh tế thế
giới lần thứ 46, Klaus Schwab (2016) đã đưa ra khái niệm mới về Công nghiệp 4.0, tác giả cho rằng
Cách mạng Công nghiệp 4.0 là một thuật ngữ cho các công nghệ và khái niệm của tổ chức trong
chuỗi giá trị đi cùng với các hệ thống vật lý trong không gian ảo, internet kết nối vạn vật và internet
của các dịch vụ. Cách mạng Công nghiệp 4.0 là một xu hướng tất yếu hiện nay, Cách mạng Công
nghiệp 4.0 khơng chỉ là về máy móc, hệ thống thơng minh và được kết nối và cịn có phạm vi rộng
hơn thế nữa sang các lĩnh vực khác nhau từ mã hóa chuỗi gen cho đến cơng nghệ nano. Cơng
nghệ 4.0 tạo điều kiện để cho ra đời các nhà máy thông minh. 2.2. Cấu trúc vốn tối ưu Cấu trúc vốn
là một khái niệm tài chính phản ánh tỷ lệ giữa vốn vay (nợ) và vốn chủ sở hữu mà doanh nghiệp sử
dụng. Trong đó:
Nợ (debt): Đó là số tiền vốn mà doanh nghiệp đi vay, đi chiếm dụng của các đơn vị, tổ chức, cá
nhân và do vậy doanh nghiệp có trách nhiệm phải trả; bao gồm các khoản nợ tiền vay, các khoản
nợ phải trả cho người bán, cho Nhà nước, cho công nhân viên và các khoản phải trả khác. Nợ phải
trả của doanh nghiệp bao gồm: nợ ngắn hạn và nợ dài hạn. - Vốn chủ sở hữu: là số vốn của các
chủ sở hữu, các nhà đầu tư đóng góp mà doanh nghiệp khơng phải cam kết thanh toán. Vốn chủ
sở hữu do chủ doanh nghiệp và các nhà đầu tư tự góp vốn hoặc hình thành từ kết quả kinh doanh,
do đó vốn chủ sở hữu không phải là một khoản nợ. Bao gồm: vốn góp do các chủ sở hữu, lợi
nhuận chưa phân phối (lãi lưu giữ), vốn chủ sở hữu khác. Cấu trúc vốn được gọi là tối ưu khi chi phí

sử dụng vốn thấp nhất, đồng thời khi đó giá thị trường của cổ phiếu của doanh nghiệp cũng là cao
nhất. Có hai căn cứ để xác định cấu trúc vốn tối ưu cho doanh nghiệp, gồm chi phí sử dụng vốn và
giá thị trường của cổ phiếu. Việc xác định một CTV tối ưu có ý nghĩa quan trọng trong hoạt động
của doanh nghiệp. Khi có CTV tối ưu sẽ giúp doanh nghiệp tối thiểu hóa chi phí vốn bình qn gia
quyền và thơng qua đó sẽ tối đa hóa giá trị tài sản của cổ đông doanh nghiệp. Để xác định CTV tối
ưu, doanh nghiệp cần quan tâm đến những đặc trưng cơ bản của CTV như sau: - Vốn phải đại diện
cho một lượng tài sản nhất định, có nghĩa là vốn phải được biểu hiện bằng giá trị tài sản hữu hình
và tài sản vơ hình của doanh nghiệp. - Vốn phải vận động và sinh lời, đạt được mục tiêu trong kinh
doanh. - Vốn phải được tích tụ và tập trung một lượng nhất định thì mới có khả năng phát huy tác
dụng khi đầu tư vào các lĩnh vực kinh tế đặc biệt trong lĩnh vực kinh doanh. - Vốn có giá trị về mặt
thời gian. Điều này có thể có vai trị quan trọng khi bỏ vốn vào đầu tư và tính hiệu quả khi sử dụng
đồng vốn.
Vốn: Phải gắn liền với chủ sở hữu nhất định, vốn sẽ không được đưa ra để đầu tư khi mà người chủ
của nó nghĩ về một sự đầu tư khơng có lợi nhuận. Vốn được quan niệm như một thứ hàng hố và
có thể được coi là thứ hàng hố đặc biệt vì nó có khả năng được mua bán quyền sở hữu trên thị
trường vốn, trên thị trường tài chính. Vốn khơng chỉ biểu hiện bằng tiền hay các giá trị hiện vật (tài
1408


sản cố định của doanh nghiệp: máy móc, trang thiết bị vật tư dùng cho hoạt động quản lý,…) của
các tài sản hữu hình (các bí quyết trong kinh doanh, các phát minh sáng chế,…).

3 Đ NH GIÁ CẤU TRÚC VỐN CỦA DOANH NGHIỆP HIỆN NAY
Trong quá trình bắt nhịp với cuộc Cách mạng 4.0, bắt buộc doanh nghiệp phải xây dựng cho mình
CTV tối ưu, biết nắm bắt và tận dụng những cơ hội của thị trường trong huy động vốn và nợ. Cấu
trúc vốn của doanh nghiệp có ảnh hưởng rất lớn đến việc thực thi chiến lược kinh doanh của doanh
nghiệp. Trong phần này bài viết tập trung đánh giá một số vấn đề đang tồn tại trong CTV của
doanh nghiệp tại Việt Nam hiện nay, cụ thể:

Thứ nhất, cấu trúc vốn phải có cơ cấu vốn tối ưu Nền kinh tế Việt Nam giai đoạn 2008-2018 có thể

được coi là biến động mạnh nhất so với các giai đoạn trước đó. Nền kinh tế Việt Nam đạt mức tăng
trưởng khá cao so với nền kinh tế nhiều nước trên thế giới, đạt mức bình quân 6,1% nhưng tăng
thấp hơn so với giai đoạn trước. Ngoài ra, tổng mức đầu tư toàn xã hội trên GDP cũng khá cao, mức
trên 40% cho những năm 2008 - 2010 tuy nhiên tỷ lệ này giảm về mức 30% từ 2011 - 2018 và thấp
nhất là những năm 2013 - 2014. Với sự biến động mạnh như vậy của nền kinh tế đã làm cho CTV
của doanh nghiệp Việt Nam giai đoạn nay có một sự giao động lên xuống rõ rệt với tỷ lệ 10% tính
theo giá trị sổ sách (tỷ lệ nợ dài hạn trên tổng nợ dài hạn và vốn chủ sở hữu). Tuy nhiên dù biến
động mạnh nhưng CTV của các doanh nghiệp Việt Nam có một đặc điểm chung là tỷ lệ nợ dài hạn
chiếm tỷ trọng thấp tức là đa phần các doanh nghiệp Việt Nam sử dụng vốn góp của chủ sở hữu
để tài trợ cho hoạt động kinh doanh. Theo lý thuyết Modigliani và Miler (M&M) cho rằng, vốn vay với
chi phí lãi vay phải được khấu trừ thuế làm tăng giá trị của doanh nghiệp, giá trị doanh nghiệp đạt
được mức tối đa nên sử dụng là 100% vốn vay. Trong thực tế, hiện nay các doanh nghiệp rất khó để
có thể sử dụng được theo cơ chế trên do các nguồn vốn vay ngồi gánh nặng lãi vay cịn tiềm ẩn
kèm thêm rất nhiều các rủi ro tài chính khác nữa. Nếu nguồn vốn vay này quá lớn có thể rất dễ dẫn
đến nguy cơ phá sản. Mặt khác, theo thuyết cân bằng tĩnh thì các doanh nghiệp phải tự quyết định
về địn bẩy tài chính trên cơ sở cân bằng giữa lợi ích thu được từ vốn vay và các rủi ro tài chính có
thể sảy ra. Giá trị của doanh nghiệp dùng vốn vay sẽ được tăng thêm nhờ các nguồn vốn giảm trừ
thuế, những sẽ phải gánh chịu các rủi ro tài chính và các rủi ro này sẽ tăng theo tỷ lệ nợ của doanh
nghiệp. Với CTV phù hợp sẽ giúp cho doanh nghiệp đạt được giá trị là lớn nhất, các chi phí vốn ở
mức độ thấp và do đó có thể tối đa hóa được hiệu quả kinh doanh của doanh nghiệp.

Thứ hai, không có cấu trúc vốn chung cho mọi doanh nghiệp, các doanh nghiệp khác nhau sẽ có
CTV khác nhau. Điều này phụ thuộc vào đặc điểm riêng của từng loại hình doanh nghiệp, có thể kể
đến như: khả năng sinh lời, khả năng phá sản, cơ cấu tài sản, cơ cấu vốn, cơ hội tăng trưởng…
Ngoài ra đặc điểm ngành nghề khác nhau cũng có những khác biệt rõ rệt. Kể từ ngày 1/1/2016 các
doanh nghiệp sẽ bị khống chế về tỷ lệ nợ vay/vốn chủ sở hữu. Cụ thể nếu chi phí trả tiền lãi cho các
khoản vốn vay vượt quá 5 lần vốn chủ sở hữu với lĩnh vực sản xuất, vượt quá 4 lần đối với các lĩnh
vực cịn lại sẽ khơng được tính là chi phí hợp lý khi xác định thu nhập chịu thuế thu nhập doanh
nghiệp. Theo khảo sát các doanh nghiệp niêm yết trên thị rường chứng khoản Việt Nam, tỷ lệ nợ
vay/tổng tài sản của một số doanh nghiệp được thể hiện ở Bảng 1.

1409


Bảng 1: Danh mục doanh nghiệp niêm yết HOSE có tỷ lệ vay nợ nhiều nhất tính đến 23/12/2019
Đơn vị tính: tỷ đồng

Mã CK

Tên

Sàn

Tỷ lệ nợ vay/ t ng tài sản (%)

VIC

Tập đoàn Vingroup

HOSE

23

MSN

Tập đoàn Masan

HOSE

54

VHM

Vinhomes

HOSE

25

HAG

Hoàng Anh Gia Lai

HOSE

42

NVL

Tập đoàn đầu tư Địa ốc Nova

HOSE

38

PLX

Tập đoàn Xăng dầu Việt Nam

HOSE

25

HPG

Tập đồn Hịa Phát

HOSE

27

HSG

Tập đồn Hoa Sen

HOSE

67

HNG

Nơng nghiệp quốc tế HAGL

HOSE

42

SBT

Thành Cơng – Biên Hịa

HOSE

58
Nguồn: Nhóm tác giả tổng hợp

Ngược lại, thị trường cũng ghi nhận khoảng 120 doanh nghiệp khong sử dụng nợ vay, một vài
doanh nghiệp có tổng tài sản lớn mà không vay nợ như Xây dựng Coteccons, Đầu tư dịch vụ
Hoàng Huy. Hầu hết các doanh nghiệp này đều có nguồn vốn thặng dư vốn cổ phần và quỹ đầu tư
phát triển lớn, đồng thời cũng tận dụng được nguồn tiền từ người bán trả tiền trước hay người mua
trả tiền trước.
Bảng 2: Danh mục doanh nghiệp niêm yết có tổng tài lớn nhưng khơng sử dụng nợ vay
tính đến 23/12/02019
Đơn vị tính: tỷ đồng

Mã CK

Tên

Sàn

T ng tài sản

Nợ vay

CTD

Xây dựng Coteccons

HOSE

15.326

0

HHS

Đầu tư dịch vụ Hoàng Huy

HOSE

3.496

0

PGD

Phân phối khí thấp áp Dầu khí Việt Nam

HOSE

3.374

0

PPS

Dịch vụ kỹ thuật Điện lực Dầu Khí

HNX

2.998

0

PME

Dược phẩm Pymepharco

HOSE

2.007

0

IMP

Dược phẩm Imexpharco

HOSE

1.667

0

CRE

Bất động sản Thế kỷ

HOSE

1.665

0

DMC

Xuất nhập khẩu y tế Domesco

HOSE

1.281

0

D2D

Phát triển Đô thị Công nghiệp số 2

HOSE

1.167

0

VRC

Bất động sản và đầu tư VRC

HOSE

1.099

0

Nguồn: Nhóm tác giả tổng hợp

1410


Bên cạnh những doanh nghiệp khơng có nợ vay thì cũng có một loạt các doanh nghiệp tăng mạnh
nợ, thường là do các doanh nghiệp Việt Nam thường có thời gian hoạt động ngắn, phạm vi hoạt
động hẹp, tỷ suất sinh lời thấp dẫn đến khả năng tích lũy vốn kém.

4 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ NHẰM XÁC ĐỊNH CẤU TRÚC VỐN TỐI ƯU CỦA
DOANH NGHIỆP
Cấu trúc vốn có ảnh hưởng đến khả năng sinh lời và rủi ro kinh doanh mà chính doanh nghiệp có
thể sẽ gặp phải (Frank và Goyal, 2009). Chính vì thế, lựa chọn CTV giữa vốn vay và vốn chủ sở hữu
là cả một nghệ thuật trong quản trị tài chính. Trong bối cảnh mới - phát triển của Công nghiệp
4.0, doanh nghiệp nên tận dụng tối đa nguồn vốn của mình. Số lượng vốn càng nhiều càng tốt,
tuy nhiên điều quan trọng hơn đó là việc phân bổ nguồn vốn với tỷ trọng như thế nào là phù hợp
nhằm tối ưu hóa hiệu quả sử dụng. Dưới đây là một số khuyến nghị nhằm xác định CTV tối ưu
cho DN Việt Nam:

Thứ nhất, doanh nghiệp cần thống nhất quan điểm xác định chi phí sử dụng vốn theo nguyên tắc
thị trường, bởi lẽ nền tảng thiết lập CTV tối ưu cho doanh nghiệp là xác định chính xác chi phí sử
dụng vốn. Mặt khác, chi phí sử dụng vốn phải được xác định trên nguyên tắc sự phản ánh mức độ
rủi ro của doanh nghiệp. Ví dụ, nếu doanh nghiệp sử dụng vốn vay ngân hàng hoặc phát hành trái
phiếu thì lãi suất vay thể hiện mức độ rủi ro của doanh nghiệp. Như vậy, để hoàn thiện CTV tối ưu
cần hạn chế mức độ rủi ro tài chính này như thay đổi hệ số nợ của doanh nghiệp, đồng thời doanh

nghiệp cần có kế hoạch huy động vốn phù hợp với từng thời kỳ kinh doanh.

Thứ hai, thực hiện nguyên tắc đánh đổi rủi ro và lợi nhuận tùy thuộc vào quan điểm kinh doanh
trong từng thời kỳ. Ví dụ, nếu doanh nghiệp sử dụng nguồn vốn ngắn hạn để tài trợ cho tài sản dài
hạn thì khả năng sinh lời cao tuy nhiên khả năng thanh toán sẽ giảm. Ngược lại, nếu doanh nghiệp
sử dụng nguồn vốn dài hạn để tài trợ cho tài sản ngắn hạn thì khả năng thanh tốn nhanh nhưng
tỷ lệ sinh lời giảm.

Thứ ba, nhà quản lý doanh nghiệp cần xác định được các biến số tác động đến CTV như: chi phí
vốn chủ sở hữu và tỷ suất sinh lời trên thị trường của cổ phiếu, yếu tố quản lý, thuế suất thu nhập
doanh nghiệp.

Thứ tư, nâng cao năng lực hoạch định CTV của nhà quản lý doanh nghiệp, đầu tư cho công tác đào
tạo, nâng cao năng lực chuyên môn của nhà quản lý. Đồng thời nhà quản lý doanh nghiệp cần tập
trung nghiên cứu và ứng dụng mơ hình CTV tối ưu trên thế giới vào tình hình thực tiễn tại doanh
nghiệp của mình một cách phù hợp, qua đó có thể đo lường và dự báo tình trạng tài chính của
doanh nghiệp mình.

Thứ năm, doanh nghiệp nên ưu tiên sử dụng nguồn vốn tự có trước khi vay nợ hay phát hành thêm
cổ phần sẽ làm thu nhập của cổ đông cao hơn, giá trị của mình cũng được gia tăng. Phát hành
thêm cổ phần sẽ làm pha loãng giá trị cổ phiếu, gia tăng áp lực chi trả cổ tức cho cổ đơng. Vay nợ
sẽ làm gia tăng chi phí lãi vay và bị phụ thuộc vào ngân hàng, đôi khi bị các ngân hàng can thiệp
vào một số quyết định trong thanh tốn hay tăng chi phí để chứng tỏ sự minh bạch tài chính của
doanh nghiệp.
1411


Thứ sáu, doanh nghiệp cần vận dụng khoa học kỹ thuật công nghệ tiên tiến vận dụng vào hoạt
động sản xuất, thương mại nhằm khẳng định vị trí trên thương trường bằng cách cung cấp hàng
hóa dịch vụ đảm bảo chất lượng đồng thời tối đa hóa chi phí.

TÀI LIỆU THAM KHẢO
[1]

Ahmad,Z, Abdulla, N.M & Roslan,S (2012), Capital Structure effect on firms performance:
Focusing on consumers and industrial sectors on Mailaixia firms , Internatinal review of
buýtiness research paper, vol 8, 137-155.

[2]

Brett Chulu, (2011), Zimbabwe: Analysis of 2011 Bank performance, Zimbabwe Independent,
April 20th 2011.

[3]

Frank, M. & Goyal, V. (2009), Capital Structure Decisions: Which Factors are Reliably
Important? Financial Management, 38 (1), pp. 1-37.

[4]

1412

Gujarati, D, (2004), Basic Econometrics. 4th Ed., India: Tata McGraw Hill.