Quan điểm của chủ nghĩa mác - lênin về dân chủ xã hội chủ nghĩa và xây dựng nền dân chủ xã hội chủ nghĩa, quá trình thực hiện dân chủ ở trường ta hiện nay

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM KỸ THUẬT TP.HỒ CHÍ MINH
KHOA LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ


QUAN ĐIỂM CỦA CHỦ NGHĨA
MÁC - LÊNIN VỀ DÂN CHỦ XÃ HỘI
CHỦ NGHĨA VÀ XÂY DỰNG NỀN DÂN CHỦ
XÃ HỘI CHỦ NGHĨA, QUÁ TRÌNH THỰC
HIỆN DÂN CHỦ Ở TRƯỜNG TA HIỆN NAY
Tiểu luận cuối kỳ
Môn học: Chủ nghĩa xã hội khoa học

MÃ SỐ LỚP HP: 201LLCT120405
GVHD: TS. Đặng Thị Minh Tuấn
NHĨM THỰC HIỆN: CƠNG CHÚA
HỌC KỲ: 1 – NĂM HỌC: 2020-2021
TP.HỒ CHÍ MINH – THÁNG 01/NĂM 2021


Họ tên sinh viên thực hiện đề tài:
1. Cao Văn Đức Hiền
2. Cao Minh Quang
3. Phạm Thế Lam
4. Trần Phước Nhi
5. Dương Văn Bốn

-

19344030
19344035
19344043

19344018
19344041

ĐIỂM:

NHẬN XÉT CỦA GV:

GV ký tên


MỤC LỤC
PHẦN MỞ ĐẦU ............................................................................................................. 1
1. Lý do chọn đề tài ..................................................................................................... 1
2. Mục đích của đề tài.................................................................................................. 1
3. Mục tiêu và nhiệm vụ đề tài .................................................................................... 1
3.1. Mục tiêu ............................................................................................................ 1
3.2. Nhiệm vụ .......................................................................................................... 1
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ........................................................................... 2
5. Phương pháp thực hiện ............................................................................................ 2
PHẦN NỘI DUNG .......................................................................................................... 2
Chương 1: Quan điểm của chủ nghĩa Mác - Lênin về dân chủ xã hội chủ nghĩa và
xây dựng nền dân chủ xã hội chủ nghĩa ...................................................................... 2
1.1. Quan điểm của chủ nghĩa Mác - Lênin về dân chủ xã hội chủ nghĩa .............. 2
1.1.1. Quyền làm chủ của nhân dân..................................................................... 2
1.1.2. Bản chất giai cấp của vấn đề dân chủ ........................................................ 4
1.1.3. Nguyên tắc tập trung dân chủ .................................................................... 4
1.1.4. Sự thống nhất biện chứng giữa dân chủ và chủ nghĩa xã hội .................... 6
1.2. Xây dựng nền dân chủ xã hội chủ nghĩa .......................................................... 6
1.2.1. Khái niệm nền dân chủ .............................................................................. 6
1.2.2. Nguyên tắc cơ bản của nền dân chủ xã hội chủ nghĩa .............................. 7

1.2.3. Đặc trưng của nền dân chủ xã hội chủ nghĩa ............................................ 7
1.2.4. Tính tất yếu của việc xây dựng nền dân chủ xã hội chủ nghĩa.................. 8
Chương 2: Tìm hiểu,đánh giá quá trình thực hiện dân chủ ở trường ta hiện nay. .... 10
2.1. Mục đích và nguyên tắc của việc thực hiện dân chủ trong nhà trường .......... 10
2.1.1. Mục đích .................................................................................................. 10
2.1.2. Nguyên tắc ............................................................................................... 11
2.2. Trách nhiệm của nhà trường trong quá trình thực hiện dân chủ .................... 11
2.3. Trách nhiệm của nhà giáo, cán bộ, cơng chức trong q trình thực hiện dân
chủ ......................................................................................................................... 12
2.4. Những việc sinh viên, phụ huynh được biết và tham gia ý kiến trong quá
trình thực hiện dân chủ ở trường ........................................................................... 12
2.5. Giải pháp nhằm phát huy tốt dân chủ ở trường ta trong thời gian tới ............ 12
PHẦN KẾT LUẬN ....................................................................................................... 14


TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................................. 16
PHỤC LỤC.................................................................................................................... 17


1

PHẦN MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Một trong những quan điểm nổi bật của chủ nghĩa Mác - Lênin là về vấn đề
dân chủ và bản chất của chủ nghĩa xã hội quan niệm về dân chủ và quan niệm đó
là việc thực thi quyền lực của nhân dân.
Làm nổi bật bản chất của dân chủ xã hội chủ nghĩa: Chính trị, kinh tế, tư
tưởng văn hóa.
Tính dân chủ của sinh viên trong môi trường Cao đẳng, Đại học
Thực tiễn cho thấy những giá trị của Chủ nghĩa Mác-Lênin đã khẳng định

giá trị to lớn trong suốt các thời kỳ. Để phát huy tối đa giá trị đó địi hỏi về yếu tố
con người, do đó trên mặt bằng chung, chúng ta chưa phát huy hết giá trị của nó.
Tinh thần dân chủ được đề cao tại Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật Thành
phố Hồ Chí Minh, sinh viên ln có quyền sắp xếp lịch học, thể hiện quan điểm,
ý kiến của mình trong các vấn đề của trường lớp. Tuy nhiên sự rụt rè, không quan
tâm, nên cịn rất hạn chế về những ý kiến mang tính xây dựng ngay từ một số sinh
viên, vì vậy nhiều vấn đề chưa được tối ưu.
2. Mục đích của đề tài
Mục đích của đề tài là trình bày một cách có hệ thống giúp nắm vững
những quan điểm cơ bản của chủ nghĩa Mác – Lênin về dân chủ xã hội chủ
nghĩa, xây dựng nền dân chủ xã hội chủ nghĩa và sự vận dụng những quan điểm,
tư tưởng ấy ở trường Đại Học Sư Phạm Kỹ Thuật Thành Phố Hồ Chí Minh hiện
nay.
3. Mục tiêu và nhiệm vụ đề tài
3.1. Mục tiêu
Tìm hiểu quan điểm của chủ nghĩa mác - lênin về dân chủ xã hội chủ
nghĩa và xây dựng nền dân chủ xã hội chủ nghĩa và quá trình thực hiện dân chủ
ở trường ta hiện nay.
3.2. Nhiệm vụ


2

Thứ nhất, hệ thống hóa, phân tích, những quan điểm của Mác-Lênin về
dân chủ xã hội chủ nghĩa và xây dựng nền dân chủ xã hội chủ nghĩa.
Thức hai, tìm hiểu, phân tích, đánh giá thực trạng xây dựng nền dân nền
dân chủ ở trường Đại Học Sư Phạm Kỹ Thuật Thành Phố Hồ Chí Minh hiện
nay.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
Đối tượng của đề tài là những quan điểm của chủ nghĩa Mác - Lênin về

dân chủ xã hội chủ nghĩa, xây dựng nền dân chủ xã hội chủ nghĩa và quá trình
thực hiện dân chủ ở trường ta hiện nay.
Phạm vi nghiên cứu của đề tài là chỉ nghiên cứu những quan điểm của chủ
nghĩa Mác - Lênin về dân chủ xã hội chủ nghĩa, xây dựng nền dân chủ xã hội
chủ nghĩa và tìm hiểu thực trạng quá trình thực hiện dân chủ ở trường ta hiện
nay.
5. Phương pháp thực hiện
Một là phương pháp luận của đề tài được nghiên cứu trên cơ sở phương
pháp luận của chủ nghĩa duy vật biện chứng và duy vật lịch sử.
Hai là đề tài sử dụng các phương pháp nghiên cứu tác phẩm kinh điển của
chủ nghĩa Mác-Lênin, phương pháp logic – lịch sử, phân tích tổng hợp và
phương pháp xử lý tài liệu.
PHẦN NỘI DUNG
Chương 1: Quan điểm của chủ nghĩa Mác - Lênin về dân chủ xã hội chủ
nghĩa và xây dựng nền dân chủ xã hội chủ nghĩa
1.1. Quan điểm của chủ nghĩa Mác - Lênin về dân chủ xã hội chủ nghĩa
1.1.1. Quyền làm chủ của nhân dân
Dân chủ được hiểu là nhân dân cai trị và sau này được giản lược là quyền
lực của nhân dân hay quyền lực thuộc về nhân dân. Từ việc nghiên cứu các chế
độ dân chủ trong lịch sử và thực tiễn lãnh đạo cách mạng xã hội, các nhà sáng lập
chủ nghĩa Mác – Lênin cho rằng dân chủ là sản phẩm và là thành quả của quá
trình đấu tranh giai cấp cho những giá trị tiến bộ của nhân loại, là một hình thức


3

tổ chức nhà nước của giai cấp cho những cầm quyền, là một trong những nguyên
tắc hoạt động của các tổ chức chính trị - xã hội. Dân chủ có thể hiểu là một giá trị
xã hội phản ánh những quyền cơ bản của con người, là một hình thức tổ chức nhà
nước của giai cấp cầm quyền, có quá trình ra đời, phát triển cùng với lịch sử xã

hội nhân loại.
Theo quan điểm Mác-Lênin, về phương diện quyền lực, dân chủ là quyền
lực thuộc về nhân dân, nhân dân làm chủ nhà nước, là quyền cơ bản nhất của
nhân dân, quyền lực nhà nước thuộc sở hữu của nhân dân, của xã hội, bộ máy
nhà nước phải vì nhân dân, vì xã hội mà phục vụ.
Quan niệm của chủ nghĩa Mác – Lênin về dân chủ thể hiện ở những quan
điểm sau
Chủ nghĩa Mác – Lênin kế thừa những nhân tố hợp lý, những hoạt động thực
tiễn và nhận thức của nhân loại về dân chủ. Đặc biệt tán thành quan điểm: Dân
chủ là một nhu cầu khác quan của nhân dân lao động, dân chủ là quyền lực thuộc
về nhân dân.
Khi xã hội có giai cấp và nhà nước – tức là một chế độ dân chủ thể hiện chủ
yếu qua nhà nước thì khi đó khơng có dân chủ chung chung, phi giai cấp, siêu giai
cấp,
“ dân chủ thuần túy”. Trái lại, mỗi chế độ dân chủ gắn liền với nhà nước đều mang
bản chất giai cấp thống trị xã hội. Nên dân chủ trong xã hội có giai cấp nó mang
tính giai cấp, gắn liền với các giai cấp đã thiết lập nên nền dân chủ đó, như: Dân
chủ nơ lệ, dân chủ tư sản, dân chủ vơ sản. Do đó, từ khi có chế độ dân chủ thì dân
chủ ln ln tồn tại với tư cách một phạm trù lịch sử, phạm trù chính trị.
Từ khi có nhà nước dân chủ, thì dân chủ cịn với ý nghĩa là một hình thức
nhà nước, trong đó chế độ bầu cử, bãi miễn các thành viên của nhà nước, có quản
lý xã hội theo pháp luật nhà nước và thừa nhận ở nước đó “quyền lực thuộc về
nhân dân” gắn liền với một hệ thống chuyên chính của giai cấp thống trị xã hội.
Với một chế độ dân chủ và nhà nước tương ứng đều do một giai cấp thống
trị cầm quyền chi phối tất cả các lĩnh vực của tồn xã hội, do vậy, tính giai cấp


4

thống trị cũng gắn liền và chi phối tính dân tộc, tính chính trị, kinh tế, văn hóa,

XH…ở mỗi quốc gia, dân tộc cụ thể.
1.1.2. Bản chất giai cấp của vấn đề dân chủ
Chế độ xã hội và trong lĩnh vực chính trị thì dân chủ là một hình thức hay
hình thái nhà nước là chính thể dân chủ hay chế độ dân chủ. Bản chất giai cấp của
dân chủ là một chế độ mà ở đó dân chủ được hiểu là toàn bộ quyền lực thuộc về
nhân dân. Từ đó trở thành mục tiêu của sự phát triển xã hội, được thực hiện trong
các lĩnh vực của đời sống xã hội. Được thiết lập sau khi giai cấp công nhân giành
được chính quyền về tay của mình và nhân dân lao động thông qua cuộc cách
mạng xã hội chủ nghĩa và cuộc cách mạng dân tộc dân chủ của nhân dân.
Dân chủ mang bản chất của giai cấp công nhân. Có sự thống nhất giữa tính
giai cấp cơng nhân với tính dân tộc, tính nhân dân, do lợi ích của giai cấp cơng
nhân phù hợp với lợi ích của giai cấp dân tộc, cũng như của đại đa số nhân dân
lao động.
1.1.3. Nguyên tắc tập trung dân chủ
Về việc tổ chức và quản lý xã hội thì dân chủ là một nguyên tắc - nguyên tắc
dân chủ. Nguyên tắc này tập trung để hình thành nguyên tắc tập trung dân chủ
trong tổ chức và quản lý xã hội.
Bản chất của chế độ tập trung dân chủ là sự kết hợp chặt chẽ, hài hòa giữa
sự thống nhất, sự lãnh đạo, chỉ đạo mới tính nhất quán về mục tiêu với tính phong
phú, đa dạng về hình thức, phương thức để thực hiện sự lãnh đạo thống nhất nhằm
mục tiêu chung.
Nội dung của nguyên tắc “tập trung dân chủ” được Lênin nêu trong luận
cương trình bày tại Đại hội IV (Đại hội thống nhất) của Đảng công nhân dân chủ
xã hội Nga. Lênin trình bày rõ nguyên tắc tập trung dân chủ và coi đây là “một
nhiệm vụ quan trọng, nghiêm túc và vô cùng trọng đại” với nội dung như sau
Một là, Tổ chức cơ sở đảng trở thành hạt nhân tổ chức cơ bản của Đảng.
Hai là, Tất cả các cơ quan cấp trên đều thực sự được bầu ra, có trách
nhiệm báo cáo cơng tác và có thể bị bãi miễn.

5

Tổ chức đảng là tổ chức của những công nhân dân chủ - xã hội giác ngộ
và sinh hoạt độc lập.
Ba là, Phải thực hiện bằng được chế độ tự trị của mọi tổ chức đảng.
Bốn là, Cần xóa bỏ và xóa bỏ bằng được sự tranh giành địa bàn, sự lo
sợ “phái” khác.
Năm là, Thống nhất về tổ chức, đồng thời có sự đấu tranh thuần túy về
tư tưởng giữa các trào lưu tư tưởng dân chủ-xã hội khác nhau trong nội
bộ các tổ chức.
Sáu là, Xác định rõ rệt nguyên nhân tranh luận giữa các trào lưu tư tưởng
trong đảng là điều kiện cần thiết để phát triển một cách lành mạnh, để
giáo dục giai cấp công nhân và tránh được sự sai lầm về đường lối.
Bảy là, Trong sinh hoạt tư tưởng, phải chỉ ra vấn đề nào đã được thống
nhất, vấn đề nào còn bất đồng và cịn bất đồng đến mức nào. Bỏ thói
quen sinh hoạt theo lối tiểu cũ.
Tám là, Cung cấp cho đảng viên đầy đủ tài liệu về sinh hoạt của đảng để
đảng viên có thể độc lập nghiên cứu những sự bất đồng trong q trình
ra các nghị quyết của đảng.
Chín là, Thảo luận hết sức rộng rãi những quyết định của đại hội, đảng
viên phải có thái độ hồn tồn tự giác và có tính chất phê phán đối với
những nghị quyết của đảng. Thơng qua thảo luận, báo chí, sinh hoạt ở
tiểu tổ… tạo điều kiện cho đảng viên và các tổ chức cơng nhân hiểu mọi
tình hình và nói lên được sự đồng tình hay phản đối của mình đối với
vấn đề này hay vấn đề kia.
Thống nhất giữa hai mặt tập trung và dân chủ là vấn đề có tính ngun tắc,
trong các điều kiện khác nhau sẽ được vận dụng khác nhau mặc dù vậy chỉ nên
hiểu rằng đây là một nguyên tắc-nguyên tắc tập trung có tính dân chủ. Khơng thể
tập trung mà khơng có dân chủ, không qua dân chủ, không bằng các cách thức
dân chủ. Nói cách khác đây là nguyên tắc “dân chủ được tập trung lại”. không nên

6

hiểu đây là hai nguyên tắc kết hợp với nhau đi đến tùy tiện tăng cường tính tập
trung hoặc hạn chế dân chủ, làm vậy sẽ tổn hại đến chất lượng hoạt động của đảng.
1.1.4. Sự thống nhất biện chứng giữa dân chủ và chủ nghĩa xã hội
Các nhà kinh điển của chủ nghĩa Mác – Lênin đã khẳng định: đấu tranh cho
dân chủ là một quá trình lâu dài và không thể dừng lại ở dân chủ tư sản. sự tất yếu
diễn ra và thắng lợi của cách mạng xã hội chủ nghĩa cũng là sự tất yếu ra đời của
một nền dân chủ mới – dân chủ xã hội chủ nghĩa. Q trình đó gắn liền với q
trình ra đời của chủ nghĩa xã hội.
Sự hình thành dân chủ xã hội chủ nghĩa đánh dấu bước phát triển mới về chất
của dân chủ. Lần đầu tiên trong lịch sử, đã hình thành chế độ dân chủ cho tuyệt
đại đa số nhân dân.
Sự hình thành và phát triển của nền dân chủ xã hội chủ nghĩa là một quá trình
lâu dài. Cách mạng xã hội chủ nghĩa tạo ra những điều kiện cần thiết để giải phóng
quần chúng nhân dân lao động, để mở rộng dân chủ vì trên cơ sở đó cách mạng
xã hội chủ nghĩa cũng lơi cuốn nhân dân lao động vào công cuộc cải tạo xã hội,
xây dựng nền dân chủ.
Do đó, dân chủ vừa là mục tiêu, vừa là động lực của tiến trình cách mạng xã
hội chủ nghĩa và dân chủ xã hội chủ nghĩa sẽ được hình thành, phát triển dần dần,
vững bước phù hợp với quá trình phát triển của kinh tế, chính trị và văn hóa, xã
hội.
1.2. Xây dựng nền dân chủ xã hội chủ nghĩa
1.2.1. Khái niệm nền dân chủ
Với tư cách là một hình thái nhà nước, một chế độ chính trị thì có ba nền
dân chủ. Nền dân chủ nô, gắn với chiếm hữu nô lệ, nền dân chủ tư sản, gắn với
chế độ tư bản chủ nghĩa, nền dân chủ xã hội chủ nghĩa, gắn với chế độ xã hội
chủ nghĩa.

Nền dân chủ hay chế độ dân chủ là hình thái dân chủ gắn với bản chất, tính
chất của nhà nước, là trạng thái được xác định trong những điều kiện lịch sử cụ
thể của xã hội có giai cấp. Nền dân chủ do giai cấp thống trị đặt ra, được thể chế


7

hóa bằng pháp luật và thực thi trong xã hội theo mục tiêu thực hiện quyền lực cai
trị (quản lý, điều khiển, kiểm soát,... xã hội) thực sự thuộc về nhân dân lao động.
1.2.2. Nguyên tắc cơ bản của nền dân chủ xã hội chủ nghĩa
Quá trình phát triển của nền dân chủ xã hội chủ nghĩa bắt đầu từ thấp đến
cao, từ chưa hoàn thiện đến hoàn thiện. Trong đó có sự kế thừa những giá trị của
nền dân chủ trước đó, đồng thời bổ sung và làm sâu sắc thêm những giá trị của
nền dân chủ mới.
Nguyên tắc cơ bản của nền dân chủ xã hội chủ nghĩa là không ngừng mở
rộng dân chủ, nâng cao mức độ giải phóng cho những người lao động, thu hút họ
tham gia tự giác vào công việc quản lý nhà nước quản lý xã hội. Càng hoàn thiện
và mở rộng dân chủ đối với nhân dân bao nhiêu thì tính chính trị của dân chủ sẽ
mất đi. Tuy nhiên đây là quá trình lâu dài, khi xã hội đạt đến trình độ rất cao, xã
hội khơng cịn phân chia giai cấp, đó là xã hội cộng sản chủ nghĩa đạt mức độ
hồn thiện, khi đó tư cách chế độ nhà nước cũng khơng cịn nữa. Tuy nhiên cần
lưu ý rằng, cho đến nay, sự ra đời của nền dân chủ xã hội chủ nghĩa chỉ mới ra đời
trong thời gian ngắn.
1.2.3. Đặc trưng của nền dân chủ xã hội chủ nghĩa
Một là, với tư cách là chế độ nhà nước được sáng tạo bởi quần chúng nhân
dân lao động dưới sự lãnh đạo của đảng cộng sản, dân chủ xã hội chủ nghĩa bảo
đảm mọi quyền lực đều thuộc về nhân dân. Nhà nước xã hội chủ nghĩa là thiết chế
chủ yếu thực thi dân chủ do giai cấp công nhân lãnh đạo thơng qua chính đảng
của nó. Nhà nước bảo đảm thỏa mãn ngày càng cao các nhu cầu và lợi ích của
nhân dân, trong đó có lợi ích của giai cấp cơng nhân. Đây chính là đặc trưng bản

chất chính trị của dân chủ xã hội chủ nghĩa. Điều đó cho thấy, dân chủ xã hội chủ
nghĩa vừa có bản chất giai cấp cơng nhân, vừa có tính nhân dân rộng rãi và tính
dân tộc sâu sắc.
Hai là, nền dân chủ xã hội chủ nghĩa có cơ sở kinh tế là chế độ công hữu về
những tư liệu sản xuất chủ yếu của toàn xã hội. Chế độ sở hữu đó phù hợp với quá


8

trình xã hội hóa ngày càng cao của sản xuất nhằm thỏa mãn nhu cầu không ngừng
tăng lên về vật chất và tinh thần của tất cả quần chúng nhân dân lao động. Đây là
đặc trưng kinh tế của nền dân chủ xã hội chủ nghĩa. Đặc trưng này được hình
thành và bộc lộ ngày càng đầy đủ cùng với q trình hình thành và hồn thiện của
nền kinh tế xã hội chủ nghĩa. Đó là q trình cải tạo và xây dựng lâu dài kể từ khi
bước vào thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội cho đến khi chủ nghĩa xã hội thực
sự trưởng thành.
Ba là, trên cơ sở của sự kết hợp hài hịa lợi ích cá nhân, lợi ích tập thể và lợi
ích của tồn xã hội (do nhà nước của giai cấp công nhân đại diện), nền dân chủ xã
hội chủ nghĩa có sức động viên, thu hút mọi tiềm năng sáng tạo, tính tích cực xã
hội của nhân dân trong sự nghiệp xây dựng xã hội mới. Trong nền dân chủ xã hội
chủ nghĩa, tất cả các tổ chức chính trị - xã hội, các đồn thể và mọi cơng dân đều
được tham gia vào công việc của nhà nước (bằng thảo luận, góp ý kiến xây dựng
chính sách, hiến pháp, pháp luật...). Mọi công nhân đều được bầu cử, ứng cử và
đề cử vào các cơ quan nhà nước các cấp.
Bốn là, nền dân chủ xã hội chủ nghĩa cần có và phải có những điều kiện tồn
tại với tư cách là một nền dân chủ rộng rãi nhất trong lịch sử nhưng vẫn là nền
dân chủ mang tính giai cấp. Thực hiện dân chủ rộng rãi với đông đảo quần chúng
nhân dân, đồng thời hạn chế dân chủ và thực hiện trấn áp thiểu số những thế lực
phản động chống phá chủ nghĩa xã hội. Trong nền dân chủ đó, chuyên chính và
dân chủ là hai mặt, hai yếu tố quy định lẫn nhau, tác động, bổ sung cho nhau. Đây

chính là chuyên chính kiểu mới và dân chủ theo lối mới trong lịch sử.
Năm là, nếu dân chủ xã hội chủ nghĩa không ngừng được mở rộng cùng với
sự phát triển kinh tế, xã hội, hoàn thiện hệ thống luật pháp, cơ chế hoạt động và
trình độ dân trí.
1.2.4. Tính tất yếu của việc xây dựng nền dân chủ xã hội chủ nghĩa
Xây dựng nền dân chủ xã hội chủ nghĩa là quá trình tất yếu của sự nghiệp
xây dựng chủ nghĩa xã hội, chủ nghĩa cộng sản. C.Mác, Ph.Ăngghen và V.I.Lênin


9

đã có những luận điểm khái quát về chủ nghĩa xã hội, về dân chủ xã hội chủ nghĩa
và tính tất yếu của việc xây dựng nền dân chủ xã hội chủ nghĩa.
Theo các nhà kinh điển của chủ nghĩa Mác - Lênin, động lực của quá trình
phát triển xã hội, của quá trình xây dựng chủ nghĩa xã hội là dân chủ. Dân chủ
phải được mở rộng để phát huy cao độ tính tích cực, sáng tạo của nhân dân, để
nhân dân tham gia vào công việc quản lý nhà nước, quản lý và phát triển xã hội.
Với việc phát triển chế độ dân chủ một cách đầy đủ nghĩa là với việc làm cho toàn
thể quần chúng nhân dân tham gia thực sự bình đẳng và thực sự rộng rãi vào mọi
công việc quản lý nhà nước. Như vậy, thực hiện dân chủ đầy đủ, rộng rãi trở thành
một yêu cầu khách quan, một động lực của sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội.
Chủ nghĩa xã hội chỉ có thể có được bằng phương pháp thực hành dân chủ một
cách rộng rãi trong mọi lĩnh vực của đời sống xã hội. Chủ nghĩa xã hội không phải
là kết quả của những sắc lệnh từ trên ban xuống... chủ nghĩa xã hội sinh động,
sáng tạo là sự nghiệp của bản thân quần chúng nhân dân. Thực hành dân chủ rộng
rãi trên mọi lĩnh vực của đời sống xã hội cũng chính là q trình xây dựng nền
dân chủ xã hội chủ nghĩa, một nền dân chủ mới bảo đảm cho sự thành công của
chủ nghĩa xã hội. Bởi vì, nền dân chủ xã hội chủ nghĩa bắt nguồn từ bản chất của
chế độ xã hội chủ nghĩa. Xây dựng nền dân chủ xã hội chủ nghĩa là quy luật của
sự hình thành và tự hồn thiện của hệ thống chun chính vơ sản, hệ thống chính

trị xã hội chủ nghĩa. Dân chủ vừa là mục tiêu, vừa là động lực của công cuộc xây
dựng chủ nghĩa xã hội.
Xây dựng nền dân chủ xã hội chủ nghĩa cũng là quá trình vận động và thực
hành dân chủ, là quá trình vận động biến dân chủ từ khả năng thành hiện thực
trong mọi lĩnh vực của đời sống xã hội, là quá trình đưa các giá trị, chuẩn mực,
nguyên tắc của dân chủ vào thực tiễn xây dựng cuộc sống mới. Xây dựng nền dân
chủ xã hội chủ nghĩa thực sự trở thành một cuộc cách mạng của đông đảo quần
chúng nhân dân lao động dưới sự lãnh đạo của đảng cộng sản. Xây dựng nền dân
chủ xã hội chủ nghĩa là cuộc cách mạng thực hiện chuyển giao quyền lực thực sự


10

về cho nhân dân với mục đích lơi cuốn nhân dân vào quá trình sáng tạo xã hội
mới.
Xây dựng nền dân chủ xã hội chủ nghĩa là quá trình tất yếu diễn ra nhằm xây
dựng, phát triển và hoàn thiện dân chủ, đáp ứng nhu cầu của nhân dân. Trước hết,
nó trở thành điều kiện, tiền đề thực hiện quyền lực, quyền làm chủ của nhân dân,
là điều kiện cần thiết, tất yếu để mỗi công dân được sống trong bầu khơng khí
thực sự dân chủ.
Xây dựng nền dân chủ xã hội chủ nghĩa cũng chính là q trình thực hiện
dân chủ hóa đời sống xã hội dưới sự lãnh đạo của giai cấp cơng nhân thơng qua
chính đảng của nó, đảng cộng sản. Đây cũng là nhân tố quan trọng chống lại những
biểu hiện của dân chủ cực đoan, vơ chính phủ, ngăn ngừa mọi hành vi coi thường
kỷ cương, pháp luật.
Để chế độ dân chủ xã hội chủ nghĩa thực sự quyền lực thuộc về nhân dân,
ngoài yếu tố giai cấp công nhân lãnh đạo thông qua Đảng Cộng sản (mặc dù là
yếu tố quan trọng nhất), đòi hỏi cần nhiều yếu tố như trình độ dân trí, xã hội công
dân, việc tạo dựng cơ chế pháp luật đảm bảo quyền tự do cá nhân, quyền làm chủ
nhà nước và tham gia vào các quyết sách của nhà nước, điều kiện vật chất để thực

thi dân chủ.
Tóm lại, xây dựng nền dân chủ xã hội chủ nghĩa là một q trình tất yếu
của cơng cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội, của quá trình vận động biến dân chủ
từ khả năng trở thành hiện thực, để nền dân chủ ngày càng hướng tới cơ sở hiện
thực của nó, tới con người hiện thực, nhân dân hiện thực, và được xác định là sự
nghiệp của bản thân nhân dân.
Chương 2: Tìm hiểu,đánh giá quá trình thực hiện dân chủ ở trường ta hiện
nay.
2.1. Mục đích và nguyên tắc của việc thực hiện dân chủ trong nhà trường
2.1.1. Mục đích


11

Một là thực hiện dân chủ trong nhà trường nhằm thực hiện tốt nhất, có hiệu
quả nhất những điều Luật Giáo dục quy định theo phương châm "Dân biết, dân
bàn, dân làm, dân kiểm tra" trong các hoạt động của nhà trường thơng qua các
hình thức dân chủ trực tiếp, dân chủ đại diện; đảm bảo cho công dân, cơ quan, tổ
chức được quyền giám sát, kiểm tra, đóng góp ý kiến tham gia xây dựng sự nghiệp
giáo dục, làm cho giáo dục thực sự là của dân, do dân và vì dân.
Hai là thực hiện dân chủ trong nhà trường nhằm phát huy quyền làm chủ và
huy động tiềm năng trí tuệ của hiệu trưởng, nhà giáo, người học, đội ngũ cán bộ,
công chức trong nhà trường theo luật định, góp phần xây dựng nề nếp, trật tự, kỷ
cương trong mọi hoạt động của nhà trường, ngăn chặn các hiện tượng tiêu cực và
tệ nạn xã hội, thực hiện nhiệm vụ phát triển giáo dục phù hợp với đường lối, chủ
trương của Đảng và luật pháp Nhà nước.
2.1.2. Nguyên tắc
Một là mở rộng dân chủ phải đảm bảo có sự lãnh đạo của tổ chức Đảng Cộng
sản Việt Nam theo nguyên tắc tập trung dân chủ, thực hiện trách nhiệm của Hiệu
trưởng và phát huy vai trò của các tổ chức, các đoàn thể trong nhà trường.

Hai là thực hiện dân chủ trong nhà trường phù hợp với Hiến pháp và pháp
luật; quyền phải đi đôi với nghĩa vụ và trách nhiệm; dân chủ phải gắn liền với kỷ
luật, kỷ cương trong nhà trường.
Ba là xử lý nghiêm minh những hành vi lợi dụng dân chủ, xâm phạm quyền
tự do dân chủ làm ảnh hưởng đến uy tín và hoạt động của nhà trường.
2.2. Trách nhiệm của nhà trường trong quá trình thực hiện dân chủ
Hiệu trưởng là người do cơ quan nhà nước có thẩm quyền bổ nhiệm, chịu trách
nhiệm quản lý các hoạt động của nhà trường. Hiệu trưởng có trách nhiệm:
Một là quản lý điều hành mọi hoạt động của nhà trường, chịu trách nhiệm
trước pháp luật và cấp trên về toàn bộ hoạt động của nhà trường.
Hai là lắng nghe và tiếp thu những ý kiến của cá nhân, tổ chức, đoàn thể
trong nhà trường và có các biện pháp giải quyết đúng theo chế độ, chính sách hiện


12

hành của nhà nước, theo nội quy, quy chế, điều lệ của nhà trường và phù hợp với
thẩm quyền, trách nhiệm được giao cho Hiệu trưởng.
Ba là thực hiện chế độ cơng khai tài chính theo quy định của nhà nước; cơng
khai các quyền lợi, chế độ, chính sách và việc đánh giá định kỳ đối với nhà giáo,
cán bộ, công chức, người học.
Bốn là Phối hợp với tổ chức cơng đồn trong nhà trường tổ chức hội nghị
cán bộ, viên chức mỗi năm một lần theo quy định của nhà nước.
2.3. Trách nhiệm của nhà giáo, cán bộ, công chức trong quá trình thực
hiện dân chủ
Nhà giáo cán bộ, cơng chức trong nhà trường có trách nhiệm:
Một là thực hiện các nhiệm vụ và quyền hạn của nhà giáo theo quy định của
Luật Giáo dục.
Hai là kiên quyết đấu tranh chống những hiện tượng bè phái, mất đoàn kết,
cửa quyền, quan liêu và những hoạt động khác vi phạm dân chủ, kỷ cương, nền

nếp trong nhà trường.
Ba là thực hiện đúng những quy định trong Luật Công chức, Viên chức;
Luật phịng chống tham nhũng.
Bốn là giữ gìn phẩm chất, uy tín, danh dự của nhà giáo, cán bộ, cơng chức;
tôn trọng đồng nghiệp và người học; bảo vệ uy tín của nhà trường.
2.4. Những việc sinh viên, phụ huynh được biết và tham gia ý kiến trong
quá trình thực hiện dân chủ ở trường
Một là chủ trương, chế độ, chính sách của Nhà nước, của Ngành và những
quy định của nhà trường đối với người học.
Hai là kế hoạch tuyển sinh, kế hoạch giảng dạy của nhà trường hàng năm.
Ba là những thơng tin có liên quan đến học tập, rèn luyện, sinh hoạt và các
khoản đóng góp theo quy định.
2.5. Giải pháp nhằm phát huy tốt dân chủ ở trường ta trong thời gian tới
Một là nâng cao nhân thức đúng đắn của sinh viên về dân chủ và tinh thần
dân chủ trong trường học. Ngoài việc nâng cao nhận thức cho sinh viên, điều


13

quyết định bảo đảm thực hiện dân chủ trong dạy học một cách hiệu quả đó là
phải có phương pháp đúng, có những quy định cụ thể và phải có công bằng
trong hoạt động dạy học.
Hai là giáo viên cũng cần phải cho sinh viên thấy được dân chủ và phát huy
tinh thần dân chủ là quyền và nghĩa vụ của người học nhằm xây dựng một môi
trường học thuật, giáo dục và xã hội dân chủ thực sự.
Ba là thường xuyên lắng nghe ý kiến của sinh viên một cách công khai.Tạo
môi trường dân chủ thật sự để sinh viên sẵn sàng tham gia đóng góp ý kiến
thơng qua các hoạt động dạy học, đối thoại với sinh viên.
Bốn là tạo quan hệ dân chủ, thoải mái giữa giáo viên với sinh viên thực sự
là mối quan hệ dân chủ.

Năm là tạo điều kiện thuận lợi để sinh viên phát huy hết các khả năng, vận
dụng kĩ năng vào quá trình học.
Sáu là thường xuyên tổ chức các hoạt động, hình thức dạy học với nhiều
nội dung phong phú, có khơng khí học thuật, đảm bảo tính khoa học để sinh viên
được trao đổi, chia sẻ thẳng thắn những quan điểm và phương pháp của mình
nhằm tìm ra những giải pháp tối ưu nhất cho quá trình dạy – học.
Bảy là giáo viên công khai đề cương, bài giảng, giáo trình và hình thức
đánh giá trước khi tiến hành dạy học.
Tám coi hoạt động dạy học là diễn đàn trao đổi, thảo luận. Giáo viên tôn
trọng ý kiến của sinh viên, tạo điều kiện sinh viên tham gia xây dựng phát triển
bài học.
Chín là dân chủ trong kiểm tra giáo viên tổ chức đánh giá kết quả học tập
công khai dân chủ, sinh viên có quyền khiếu nại, phản ánh khi nhận thấy kết quả
đánh giá khơng chính xác.
Mười là các đề cương ôn thi, đề thi cần hướng đến “mở hóa” để dần xóa
bỏ dạng đề thi đóng. Cần có ngân hàng đề thi cho tất cả các học phần lý luận
chính trị để từ đó phát huy năng lực phân tích, tổng hợp và đánh giá vấn đề của


14

sinh viên, hướng người học đến năng lực tự nghiên cứu, tự học và đưa ra được
quan điểm cá nhân dựa trên nền tảng khoa học.
PHẦN KẾT LUẬN
Như vậy ta có thể khẳng định lý luận chủ nghĩa Mác - Lênin về dân chủ xã
hội chủ nghĩa và xây dựng nền dân chủ xã hội chủ nghĩa có vai trị vô cùng quan
trọng đối với công cuộc đổi mới ở Việt Nam hiện này và hội nhấp nền kinh tế toàn
cầu. Quan niệm của chủ nghĩa Mác – Lênin về dân chủ thể hiện ở những quan
điểm đó là dân chủ một là dân chủ là một nhu cầu khách quan của nhân dân lao
động, quyền lực thuộc về dân nhân, hai là nền dân chủ trong xã hội có giai cấp nó

mang tính giai cấp, ba là ngun tắc tập trung dân chủ, bốn là sự thống nhất biện
chứng giữa dân chủ và chủ nghĩa xã hội.
Xu thế chung sự phát triển của lịch sử theo quy luật từ thấp đến cao, từ kém
hoàn thiện đến hoàn thiện, những nền dân chủ chỉ để phục vụ cho lợi ích của một
nhóm giai cấp thống trị nhất định phải được thay thế bởi một nền dân chủ cho
đông đảo nhân dân lao động, một nền dân chủ nhân văn, tiến bộ vì hạnh phúc con
người. Đó là giá trị bền vững theo chủ nghĩa Mác về dân chủ xã hội chủ nghĩa.
Xây dựng nền dân chủ xã hội chủ nghĩa là quá trình tất yếu diễn ra nhằm xây
dựng, phát triển và hoàn thiện dân chủ, đáp ứng nhu cầu của nhân dân. Trước hết,
nó trở thành điều kiện, tiền đề thực hiện quyền lực, quyền làm chủ của nhân dân,
là điều kiện cần thiết, tất yếu để mỗi công dân được sống trong bầu khơng khí
thực sự dân chủ. Xây dựng nền dân chủ xã hội chủ nghĩa cũng chính là q trình
thực hiện dân chủ hóa đời sống xã hội dưới sự lãnh đạo của giai cấp công nhân
thơng qua chính đảng của nó, đảng cộng sản.
Q trình thực hiện dân chủ ở Trường Đại Học Sư Phạm Kỹ Thuật Thành
Phố Hồ Chí Minh là một q trình tất yếu của công cuộc xây dựng một môi trường
đại học thân thiện với sinh viên, phát huy quyền làm chủ của nhà giáo, cán bộ
quản lý, người lao động, người học và nâng cao trách nhiệm của hiệu trưởng, tăng
cường nề nếp, kỷ cương, kỷ luật trong hoạt động của cơ sở giáo dục, góp phần


15

xây dựng môi trường giáo dục thân thiện, lành mạnh, nâng cao chất lượng giáo
dục, đào tạo; phòng chống các hành vi tiêu cực, tham nhũng, lãng phí, quan liêu,
cửa quyền.
Hy vọng những nội dung trên đây có thể giúp chúng ta hoàn thiện và thúc đẩy
việc sử dụng lý luận dân chủ xã hội chủ nghĩa và xây dựng nền dân chủ xã hội
của chủ nghĩa Mác-Lênin đem lại hiệu quả tích cực khẳng định dân chủ là bản
chất của chế độ ta, vừa là mục tiêu, vừa là động lực trong công cuộc đổi mới; đồng

thời, nhận thức đầy đủ hơn về tính khách quan thực hiện dân chủ, nhất là các hình
thức dân chủ trực tiếp trong tình hình mới và cũng như trong việc phát triển nền
kinh tế, nâng cao chất lượng cuộc sống.


16

TÀI LIỆU THAM KHẢO
Sách, Giáo Trình
1. Bộ Giáo Dục và Đào Tạo, Giáo Trình Chủ Nghĩa Xã Hội Khoa Học, Hà Nội,
2019, tr 68-88
2. Bộ Giáo Dục và Đào Tạo, Những Nguyên Lý Cơ Bản Của Chủ Nghĩa MácLênin, Hà Nội, 2010, tr 361-420
Internet
1. Nhân Dân, “Xây dựng nhà nước pháp quyền của nhân dân, do nhân dân và vì
nhân dân”, Nhân Dân Điện Tử, truy cập tại link: />2. GS,TS Dương Xuân Ngọc, ThS Dương Ngọc Anh, “Giá trị đặc sắc, bền vững
trong tư tưởng của V.I. Lênin về dân chủ”, Lý luận chính trị, truy cập tại link:
/>3. TS Cao Đức Thái, “Chế độ dân chủ xã hội chủ nghĩa với quyền công dân và
quyền con người ở Việt Nam”, Tuyên giáo, truy cập tại link:
/>4. PGS, TS Dỗn Thị Chín, “Giá trị cốt lõi của mơ hình chủ nghĩa xã hội ở Việt
Nam trong tư tưởng Hồ Chí Minh”, Ho Chi Minh, truy cập tại link:
/>

17

PHỤC LỤC