Luận văn Thạc sĩ Luật học: Phòng ngừa tình hình tội vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ trên địa bàn thành phố Đà Nẵng

VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

ĐẶNG NGỌC TÀI

PHỊNG NGỪA TÌNH HÌNH TỘI VI PHẠM
QUY ĐỊNH VỀ THAM GIA GIAO THÔNG ĐƯỜNG BỘ
TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ ĐÀ NẴNG

LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC

HÀ NỘI - năm 2021


VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

ĐẶNG NGỌC TÀI

PHỊNG NGỪA TÌNH HÌNH TỘI VI PHẠM
QUY ĐỊNH VỀ THAM GIA GIAO THÔNG ĐƯỜNG BỘ
TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ ĐÀ NẴNG

Chuyên ngành: Luật Hình sự và Tố tụng hình sự
Mã số
: 8.38.01.05

LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
TS. NGUYỄN TRUNG THÀNH

HÀ NỘI - năm 2021


LỜI CAM ĐOAN

Tơi xin cam đoan đây là cơng trình nghiên cứu khoa học của riêng tôi
dưới sự hướng dẫn của PGS.TS Phạm Minh Tuyên. Các số liệu, ví dụ và
trích dẫn trong luận văn đảm bảo độ tin cậy, chính xác và trung thực.
Tơi xin hồn tồn chịu trách nhiệm về lời cam đoan này.
Tác giả luận văn

Đặng Ngọc Tài


MỤC LỤC
MỞ ĐẦU ......................................................................................................................... 1
CHƯƠNG 1. NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ PHỊNG NGỪA TÌNH HÌNH
TỘI VI PHẠM QUY ĐỊNH VỀ THAM GIA GIAO THÔNG ĐƯỜNG BỘ ..........5
1.1. Khái niệm, đặc điểm, ý nghĩa phịng ngừa tình hình tội vi phạm quy định về
tham gia giao thông đường bộ ......................................................................................... 5
1.2. Mục đích, nhiệm vụ, nội dung, biện pháp phịng ngừa tình hình tội vi phạm
quy định về tham gia giao thông đường bộ ...................................................................11
1.3. Chủ thể và nguyên tắc phịng ngừa tình hình tội vi phạm quy định về tham gia
giao thơng đường bộ ......................................................................................................23
CHƯƠNG 2. TÌNH HÌNH, ĐẶC ĐIỂM CĨ LIÊN QUAN VÀ THỰC TRẠNG
PHỊNG NGỪA TỘI VI PHẠM QUY ĐỊNH VỀ THAM GIA GIAO THÔNG
ĐƯỜNG BỘ TRÊN ĐỊA BÀN TP ĐÀ NẴNG ......................................................... 33
2.1. Tình hình, đặc điểm có liên quan đến phịng ngừa tình hình tội vi phạm quy
định về tham gia giao thông đường bộ trên địa bàn Thành phố Đà Nẵng .................... 33

2.2. Thực trạng phịng ngừa tình hình tội vi phạm quy định về tham gia giao thông
trên địa bàn Thành phố Đà Nẵng ................................................................................... 47
CHƯƠNG 3. DỰ BÁO VÀ GIẢI PHÁP TĂNG CƯỜNG PHỊNG NGỪA
TÌNH HÌNH TỘI VI PHẠM QUY ĐỊNH VỀ THAM GIA GIAO THÔNG
ĐƯỜNG BỘ TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ ĐÀ NẴNG ......................................57
3.1. Dự báo những yếu tố liên quan đến phịng ngừa tình hình tội vi phạm quy định
về tham gia giao thông đường bộ trên địa bàn Thành phố Đà Nẵng............................. 57
3.2. Quan điểm chỉ đạo, mục tiêu và giải pháp tăng cường phịng ngừa tình hình tội
vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ trên địa bàn Thành phố Đà
Nẵng............................................................................................................................... 61
KẾT LUẬN ..................................................................................................................79
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC


DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT
BLHS

: Bộ luật hình sự

BLTTHS

: Bộ luật tố tụng hình sự

CSGT

: CSGT

TP

: Thành phố

TTATGT

: Trật tự an tồn giao thơng

XHCN

: Xã hội chủ nghĩa


MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Trong những năm gần đây, do nhiều nguyên nhân và điều kiện khách quan và
chủ quan khác nhau, tình hình tội phạm nói chung, tình hình các tội xâm phạm
TTATGT nói riêng (trong đó có tội vi phạm quy định về tham gia giao thông đường
bộ) diễn biến phức tạp gây ra hậu quả hết sức nghiêm trọng về tính mạng, sức khỏe, tài
sản của người dân, nhất là ở những thành phố lớn như Đà Nẵng.
Theo thống kế của Phịng CSGT Cơng an TP Đà Nẵng trong 5 năm gần đây (từ
năm 2016 đến năm 2020) trên địa bàn TP đã phát hiện 333.297 trường hợp vi phạm
quy định về bảo đảm TTATGT đường bộ, trong đó lập biên bản xử lý 322.656 trường
hợp (chiếm 96,8%). Trong tổng số các vụ vi phạm TTATGT đường bộ có 89 vụ khởi
tố hình sự.
Trước tình trạng trên, Đảng bộ, chính quyền và tồn thể nhân dân TP Đà Nẵng đã
triển khai đồng bộ nhiều biện pháp khác nhau, bước đầu đã kiềm chế được sự gia tăng
các trường hợp vi phạm, kéo giảm được cả ba tiêu chí về tai nạn giao thơng. Mặc dù
vậy, tình hình TTATGT đường bộ trên địa bàn TP Đà Nẵng tuy có giảm nhưng khơng
bền vững, tính chất vi phạm vẫn hết sức phức tạp, hậu quả do tai nạn giao thơng đường
bộ gây ra vẫn cịn rất nghiêm trọng...
Ngun nhân của tình trạng này có cả những yếu tố thuộc môi trường địa lý tự

nhiên - xã hơi, có cả những yếu tố thuộc về chủ thể vi phạm, đặc biệt là ý thức tuân thủ
pháp luật khi tham gia giao thông của người dân.
Về lý luận, cho đến nay chưa có một cơng trình nào nghiên cứu chun sâu, tồn
diện về phịng ngừa tội vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ trên địa
bàn TP Đà Nẵng. Do vậy, có nhiều vấn đề lý luận về vấn đề này cần phải làm sáng tỏ
để chỉ dẫn thực tiễn.
Như vậy, cả thực tiễn và lý luận địi hỏi phải có một cơng trình nghiên cứu tồn
diện, hệ thống chun sâu về phịng ngừa tình hình tội vi phạm quy định về tham gia
giao thơng đường bộ trên địa bàn một thành phố lớn ở nước ta.
Vì lý do trên, học viên lựa chọn đề tài: "Phịng ngừa tình hình tội vi phạm quy
định về tham gia giao thông đường bộ trên địa bàn thành phố Đà Nẵng" để nghiên
cứu làm Luận văn Thạc sĩ, chuyên ngành Tội phạm học.

1


2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài
Vấn đề phịng ngừa tình hình tội phạm nói chung, phịng ngừa tình hình nhóm tội
phạm cũng như từng loại tội phạm cụ thể nói riêng được nhiều nhà tội phạm học quan
tâm nghiên cứu. Do vậy, có khá nhiều cơng trình nghiên cứu đã được cơng bố về chủ
đề này thuộc hai chuyên ngành: Luật hình sự và tội phạm học.
Trước hết, về chun ngành Luật hình sự có các cơng trình tiêu biểu như: Luận
văn thạc sĩ "Tội phạm quy định về điều khiển phương tiện giao thông đường bộ theo
pháp luật hình sự Việt Nam từ thực tiễn thành phố Đà Nẵng" của tác giả Võ Văn Hịa,
cơng bố năm 2014; luận văn thạc sĩ "Tội vi phạm quy định về điều khiển phương tiện
giao thông đường bộ theo pháp luật hình sự Việt Nam từ thực tiễn tỉnh Ninh Bình" của
tác giả Nguyễn Thị Bích Hồng, cơng bố năm 2016; luận án tiến sĩ "Các tội xâm phạm
an tồn giao thơng đường bộ theo pháp luật hình sự Việt Nam từ thực tiễn xét xử của
Tòa án quân sự ở Việt Nam" của tác giả Nguyễn Văn Nam, cơng bố năm 2019, v.v...
Các cơng trình này đã đề cập đến những vấn đề lý luận, quy định của pháp luật hình sự

Việt Nam về tội vi phạm quy định về điều khiển phương tiện giao thông đường bộ và
thực tiễn áp dụng ở một số địa bàn cụ thể.
Về chun ngành tội phạm học: Có các cơng trình như: Luận án tiến sĩ: "Hoạt
động phịng ngừa tội xâm phạm an tồn giao thơng vận tải đường bộ của lực lượng
Cảnh sát nhân dân" của tác giả Vũ Văn Thiết, cơng bố năm 2017; Luận án tiến sĩ:
"Phịng ngừa tình hình các tội xâm phạm TTATGT đường bộ trên địa bàn các tỉnh Tây
Nam Bộ", công bố năm 2020; Luận văn thạc sĩ: "Tội vi phạm quy định về điều khiển
phương tiện giao thơng đường bộ: tình hình, nguyên nhân và giải pháp phòng ngừa"
của tác giả Đặng Tuấn Vũ, công bố năm 2014; Luận văn thạc sĩ: "Tội vi phạm quy
định về tham gia giao thông đường bộ trên địa bàn quận Cẩm Lệ, TP Đà Nẵng: tình
hình, ngun nhân và biện pháp phịng ngừa" của tác giả Hồ Ngọc Hải, công bố năm
2020; Luận án tiến sĩ: "Đấu tranh phịng, chống tình hình tội vi phạm quy định về điều
khiển phương tiện giao thông đường bộ trên địa bàn TP Hải Phòng" của tác giả
Nguyễn Thế Anh, v.v... Những cơng trình này đã đề cập đến những vấn đề lý luận,
thực tiễn đấu tranh phòng, chống các tội xâm phạm TTATGT nói chung, hoặc tội vi
phạm quy định về điều khiển phương tiện giao thông đường bộ, trên cơ sở đó đưa ra
các giải pháp tăng cường phòng ngừa tội phạm trong lĩnh vực này, trên phạm vi địa

2


bàn rộng, hẹp khác nhau.
Như vậy, cho đến nay chưa có cơng trình nào nghiên cứu chun sâu, hệ thống,
tồn diện về phịng ngừa tình hình tội vi phạm quy định về tam gia giao thông đường
bộ trên địa bàn TP Đà Nẵng. Vì thế, đề tài này khơng trùng với các cơng trình nghiên
cứu đã được cơng bố.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
3.1. Mục đích nghiên cứu
Làm rõ những vấn đề lý luận và thực tiễn phòng ngừa tình hình tội phạm vi quy
định về tham gia giao thông đường bộ trên địa bàn TP Đà Nẵng để từ đó thiết lập các

giải pháp tăng cường phịng ngừa trong thời gian tới.
3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Để đạt được mục đích trên, cần thực hiện các nhiệm vụ nghiên cứu sau đây:
+ Nghiên cứu, luận giải làm rõ những vấn đề lý luận về phịng ngừa tình hình tội
vi phạm quy định về tham gia giao thơng đường bộ trên các phương diện: khái niệm,
đặc điểm, ý nghĩa, nội dung, biện pháp, nguyên tắc và chủ thể phòng ngừa.
+ Khảo sát, đánh giá thực tiễn phòng ngừa tình hình tội vi phạm quy định về
tham gia giao thông đường bộ trên địa bàn thành phố Đà Nẵng, rút ra những kết quả
đạt được cũng như những hạn chế, thiếu sót cần khắc phục.
+ Dự báo những yếu tố tác động đến phịng ngừa tình hình tội vi phạm quy định
về tham gia giao thông đường bộ trên địa bàn thành phố Đà Nẵng, trên cơ sở đó đề ra
mục tiêu, quan điểm chỉ đạo và giải pháp tăng cường phòng ngừa tội phạm này trong
thời gian tới.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
4.1. Đối tượng nghiên cứu: bao gồm những vấn đề lý luận và thực tiễn phịng
ngừa tình hình tội phạm vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ.
4.2. Phạm vi nghiên cứu:
+ Về nội dung: nghiên cứu hoạt động phòng ngừa tình hình tội vi phạm quy định
về tham gia giao thơng đường bộ dưới góc độ tội phạm học.
+ Về khơng gian, thời gian: nghiên cứu thực tiễn phịng ngừa tình hình tội phạm
này trên địa bàn thành phố Đà Nẵng, trong 5 năm, từ năm 2016 đến năm 2020.

3


5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu
5.1. Phương pháp luận
Đề tài được thực hiện dựa trên phương pháp luận duy vật biện chứng của chủ
nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm của Đảng và Nhà nước về bảo
đảm TTATGT, về đấu tranh phòng chống tội phạm, bảo vệ quyền con người, bảo vệ

quyền lợi ích hợp pháp của cá nhân, tổ chức cũng như lợi ích chung của xã hội.
5.2. Phương pháp nghiên cứu
Đề tài sử dụng kết hợp các phương pháp nghiên cứu chuyên ngành tội phạm học
để làm rõ những nội dung nghiên cứu như: phân tích, tổng hợp, so sánh, thống kê,
quan sát, v.v..
6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn
Luận văn là một cơng trình nghiên cứu tương đối tồn diện, chun sâu về phịng
ngừa tội vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ cả về lý luận và thực tiễn.
Do vậy, kết quả nghiên cứu của luận văn có ý nghĩa lý luận và thực tiễn sau đây:
6.1. Ý nghĩa lý luận
Góp phần làm phong phú thêm lý luận chuyên ngành tội phạm học về phịng
ngừa tình hình một tội phạm cụ thể, ở một địa bàn cụ thể.
6.2. Ý nghĩa thực tiễn
Kết quả nghiên cứu luận văn có thể tham khảo để triển khai hoạt động phịng ngừa
khơng chỉ ở địa bàn TP Đà Nẵng mà còn ở các địa bàn khác trong phạm vi cả nước.
Ngồi ra, luận văn cịn có thể làm tài liệu tham khảo trong giảng dạy, học tập,
nghiên cứu tại các cơ sở đào tạo ngành luật của cả nước ta.
7. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục, nội dung
của luận văn được kết cấu thành 3 chương:
Chương 1: Những vấn đề lý luận và phịng ngừa tình hình tội vi phạm quy định
về tham gia giao thơng đường bộ.
Chương 2: Tình hình, đặc điểm có liên quan và thực trạng phịng ngừa tình hình tội
vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ trên địa bàn thành phố Đà Nẵng.
Chương 3: Dự báo và giải pháp tăng cường phịng ngừa tình hình tội vi phạm
quy định về tham gia giao thông đường bộ.

4

CHƯƠNG 1
NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ PHỊNG NGỪA TÌNH HÌNH TỘI
VI PHẠM QUY ĐỊNH VỀ THAM GIA GIAO THƠNG ĐƯỜNG BỘ
1.1. Khái niệm, đặc điểm, ý nghĩa phòng ngừa tình hình tội vi phạm quy
định về tham gia giao thơng đường bộ
1.1.1. Khái niệm, đặc điểm
Phịng ngừa tình hình tội phạm là một trong những đối tượng, nội dung nghiên
cứu quan trọng của tội phạm học, đồng thời cũng là mục đích cuối cùng của tội phạm
học. Tội phạm học nghiên cứu tình hình tội phạm, nguyên nhân và điều kiện của tình
hình tội phạm, nhân thân người phạm tội, phát hiện quy luật phát sinh tồn tại và vận
động của tình hình tội phạm, trên cơ sở đó đề ra các giải pháp tác động vào quy luật đó
nhằm mục đích cuối cùng là khơng để cho tội phạm xảy ra. Tuy nhiên, cho đến nay,
khi đề cập đến khái niệm phịng ngừa tình hình tội phạm vẫn còn nhiều quan điểm
khác như: "Phòng ngừa tội phạm được hiểu là tổng hợp các biện pháp do cơ quan, tổ
chức và mọi công dân tiến hành dưới sự lãnh đạo của Đảng cầm quyền nhằm tác động
vào các yếu tố làm phát sinh tội phạm cũng như loại trừ các yếu tố này vì mục đích
ngăn chặn và tiến tới đẩy lùi tội phạm ra khỏi đời sống xã hội" [23, tr.59], hoặc:
"Phịng ngừa tình hình tội phạm là hệ thống nhiều mức độ và biện pháp mang tính nhà
nước, xã hội nhằm khắc phục các nguyên nhân và điều kiện của tội phạm hoặc làm vơ
hiệu hóa (làm yếu, hạn chế) chúng và bằng cách đó làm giảm và dần dần loại bỏ tình
hình tội phạm" [32, tr.154]; "Phòng ngừa tội phạm là hoạt động của các cơ quan, tổ
chức và công dân, thực hiện tổng thể các biện pháp tác động trực tiếp vào các nhóm
nguyên nhân của tội phạm để kiểm soát, hạn chế tác động của tội phạm để kiểm soát,
hạn chế tác động và loại trừ những nhóm nguyên nhân này..." [11, tr.31].
Mặc dù cách diễn đạt có khác nhau, nhưng các quan điểm về phịng ngừa tình
hình tội phạm nêu trên đều thống nhất ở chỗ phịng ngừa tình hình tội phạm là việc áp
dụng tổng thể các biện pháp khác nhau nhằm khắc phục, hạn chế, triệt tiêu những yếu
tố là nguyên nhân, điều kiện làm phát sinh tình hình tội phạm, ngăn ngừa không để
cho tội phạm xảy ra. Đây là những quan điểm về phịng ngừa tình hình tội phạm theo
nghĩa hẹp, tức là theo đúng nghĩa của từ "phòng ngừa". Tuy nhiên hiện nay, trong lý

luận cũng như thực tiễn, phịng ngừa tình hình tội phạm cịn được hiểu theo nghĩa
5


rộng, theo đó: "Phịng ngừa tội phạm bao hàm một mặt, không để cho tội phạm xảy ra,
thủ tiêu nguyên nhân và điều kiện phạm tội; mặt khác, bằng mọi cách để ngăn chặn tội
phạm, kịp thời phát kiện tội phạm, xử lý nghiêm minh các trường hợp phạm tội, đưa
họ trở thành cơng dân có ích cho xã hội" [19, tr.97]. Với quan niệm như vậy, hoạt
động phòng ngừa tội phạm được triển khai theo hai phướng cơ bản: Một là, tập trung
vao việc không để cho tội phạm xảy ra, tức là hướng vào việc hạn chế, tiến tới loại trừ,
thủ tiêu những yếu tố là nguyên nhân, điều kiện làm phát sinh tội phạm; hai là, bằng
mọi cách để kịp thời phát hiện, ngăn chặn, xử lý nghiêm minh tội phạm, giáo dục cải
tạo người phạm tội trở thành cơng dân có ích cho xã hội. Như vậy, hiểu theo nghĩa
rộng, phịng ngừa tình hình tội phạm bao hàm cả hoạt động phòng và cả hoạt động
chống (hay đấu tranh chống) tội phạm. Đấu tranh chống tội phạm là hoạt động phát
hiện và xử lý tội phạm đã xảy ra. Trái lại, phòng ngừa tội phạm (theo đúng nghĩa) là
hoạt động nhằm không để cho tội phạm xảy ra. Với bản chất như vậy, hoạt động đấu
tranh chống tội phạm và hoạt động phòng ngừa tội phạm là hai hoạt động có nội dung
riêng khơng đồng nhất với nhau. Song, hai hoạt động này không độc lập hồn tồn với
nhau mà có mối quan hệ biện chứng với nhau. Có thể coi phịng ngừa tội phạm và đấu
tranh chống tội phạm là hai mặt không thể tách rời của một tổng thể thống nhất, chống
tội phạm vừa là một bộ phận khơng thể thiếu của phịng ngừa tội phạm, nhưng đồng
thời cũng là mặt khác của phòng ngừa tội phạm, có ý nghĩa khơng nhỏ đối với phịng
ngừa tội phạm. Tuy nhiên, khơng nên coi đấu tranh chống tội phạm là phương hướng
cơ bản, vì hoạt động này không thể giải quyết tận gốc vấn đề tội phạm trong xã hội, là
biện pháp mang tính chất thụ động. Ngược lại, phòng ngừa tội phạm theo đúng nghĩa
của nó là hoạt động nhằm hạn chế, tiến tới xóa bỏ những yếu tố có thể trở thành
nguyên nhân, điều kiện làm phát sinh tội phạm, không để cho tội phạm xảy ra. Hoạt
động này có ưu điểm là xã hội không phải gánh chịu những hậu quả của tội phạm, cơ
quan bảo vệ pháp luật không phải bỏ ra những chi phí cần thiết cho việc giải quyết vấn

đề tội phạm, người dân không phải chịu sự trừng phạt của pháp luật. Vì vậy, phịng
ngừa tội phạm ln được coi là phương hướng chính, cơ bản trong cuộc đấu tranh
phòng, chống tội phạm. Để đạt được mục tiêu ngăn chặn, tiến tới đẩy lùi, loại trừ tội
phạm ra khỏi đời sống xã hội cần kết hợp chặt chẽ giữa chủ động, tích cực phịng ngừa
với kiên quyết đấu tranh chống tội phạm. Đây là phương châm chỉ đạo trong chính

6


sách phòng, chống tội phạm của Đảng và Nhà nước ta.
Để có thể đưa ra một khái niệm phịng ngừa tình hình tội phạm chính xác về mặt
khoa học và phù hợp với thực tiễn đấu tranh phòng, chống tội phạm ở nước ta cần
thống nhất nhận thức những vấn đề sau đây:
+ Một là, phịng ngừa tình hình tội phạm là trách nhiệm của tất cả các cơ quan
nhà nước, các tổ chức và mọi người dân, đặt dưới sự lãnh đạo của Đảng và sự điều
hành của Nhà nước;
+ Hai là, phịng ngừa tình tội phạm xét về bản chất là hoạt động hạn chế, từng
bước loại trừ những yếu tố đóng vai trị là ngun nhân, điều kiện làm phát sinh tội
phạm, do vậy cần được tiến hành, thường xuyên liên tục, lâu dài mới có thể giải quyết
tận gốc vấn đề tội phạm.
+ Ba là, phòng ngừa tình hình tội phạm có mối quan hệ chặt chẽ với đấu tranh
phòng chống tội phạm, mà chủ yếu là phát hiện kịp thời, xử lý nhanh chóng,nghiêm
minh tội phạm đã xảy ra, giáo dục cải tạo người phạm tội hồn lương, khơng tái phạm.
+ Bốn là, phịng ngừa tình hình tội phạm cần phải được triển khai bằng nhiều
biện pháp khác nhau, với nhiều cấp độ khác nhau.
Tóm lại, trên cơ sở kế thừa những yếu tố hợp lý trong các quan điểm khoa học về
phịng ngừa tình hình tội phạm nêu trên, kết hợp với thực tiễn đấu tranh phòng, chống
tội phạm ở nước ta hiện nay, chúng tơi cho rằng phịng ngừa tình hình tội phạm cần
phải hiểu là: "Hoạt động do tất cả các cơ quan nhà nước, các tổ chức và toàn thể nhân
dân tiến hành thông qua việc áp dụng tổng thể các biện pháp cần thiết nhằm hạn chế,

xóa bỏ những yếu tố hình thành nguyên nhân, điều kiện làm phát sinh tội phạm, không
để tội phạm xảy ra trong đời sống xã hội".
Phịng ngừa tình hình tội vi phạm quy định về tham gia giao thơng đường bộ là
phịng ngừa tình hình một loại tội phạm cụ thể, do vậy khái niệm phịng ngừa tình hình
tội vi phạm quy định về tham giao giao thông đường bộ cũng được xây dựng trên cơ
sở khái niệm chung về phịng ngừa tình hình tội phạm.
Với cách tiếp cận như vậy, có thể đưa ra khái niệm phịng ngừa tình hình tội vi
phạm quy định về tham gia giao thơng đường bộ như sau:
"Phịng ngừa tình hình tội vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ là
hoạt động của tất cả các cơ quan nhà nước, các tổ chức và mọi cá nhân thông qua
việc áp dụng tổng thể các biện pháp cần thiết nhằm hạn chế, xóa bỏ những yếu tố hình
7


thành nguyên nhân, điều kiện làm phát sinh tội vi phạm quy định về tham gia giao
thông đường bộ không để tội phạm này xảy ra trong đời sống xã hội".
Từ khái niệm trên, đồng thời qua nghiên cứu lý luận và thực tiễn phịng ngừa tình
hình tội phạm cho thấy, phịng ngừa tình hình tội vi phạm quy định về tham gia giao
thơng đường bộ có một số đặc điểm sau đây:
+ Thứ nhất, phịng ngừa tình hình tội vi phạm quy định về tham gia giao thông
đường bộ là trách nhiệm của toàn Đảng, toàn dân, của các cấp, các ngành, các tổ chức,
các địa phương và mọi người dân, trong đó các cơ quan, lực lượng chuyên trách giữ
vai trị nịng cốt.
Ở nước ta, phịng ngừa tình hình tội phạm nói chung, tình hình tội vi phạm quy
định về tham gia giao thơng đường bộ nói riêng là trách nhiệm chung của tồn xã hội,
chứ khơng phải là trách nhiệm riêng của một cơ quan, tổ chức nào. Chỉ khi nào có sự
tham gia của tồn Đảng, toàn quân, toàn dân, của tất cả các cơ quan nhà nước, các tổ
chức xã hội, tổ chức kinh tế và mọi người dân thì hoạt động này mới có thể đạt được
hiệu quả thiết thực. Vì vậy, để cuộc đấu tranh phịng, chống tội phạm (trong đó có tội
vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ) giành được kết quả thiết thực cần

phải xây dựng và thực hiện cơ chế phát huy sức mạnh tổng hợp của các lực lượng
tham gia phòng, chống tội phạm, phát huy vai trò nòng cốt của cơ quan, lực lượng
chuyên trách, nhất là lực lượng CSGT, cũng như những người tham gia giao thông.
Mặt khác, để bảo đảm thắng lợi, cuộc đấu tranh phòng, chống tội vi phạm quy
định về tham gia giao thông đường bộ phải đặt dưới sự lãnh đạo của các cấp ủy Đảng,
sự quản lý điều hành thống nhất của chính quyền các cấp từ trung ương đến địa
phương, phát huy vai trò làm chủ của nhân dân trong phòng, chống tội phạm. Đây là
vấn đề có tính ngun tắc đảm bảo thắng lợi cuộc đấu tranh này.
+ Thứ hai, phịng ngừa tình hình tội vi phạm quy định về tham gia giao thông
đường bộ chủ yếu tập trung vào việc hạn chế, xóa bỏ những yếu tố là nguyên nhân,
điều kiện làm phát sinh tội phạm này.
Phịng ngừa tình hình tội phạm nói chung, tình hình tội vi phạm quy định về
tham gia giao thơng đường bộ nói riêng (hiểu trong phạm vi nguyên nghĩa của nó) là
những hoạt động hạn chế, loại trừ, làm thay đổi nguyên nhân, điều kiện của tội phạm
hoặc khống chế tác dụng của nó nhằm ngăn chặn tội phạm xảy ra. Do vậy, để phịng
ngừa tình hình tội vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ có hiệu quả, thì
8


mọi biện pháp phòng ngừa cần tập trung vào việc hạn chế, xóa bỏ những thành tố là
nguyên nhân, điều kiện làm phát sinh tội phạm này.
Tội phạm nói chung, tội vi phạm những quy định về tham gia giao thơng đường
bộ nói riêng phát sinh, tồn tại, vận động trong đời sống xã hội luôn là kết quả của sự
tác động qua lại giữa những yếu tố tiêu cực trong môi trường sống và những yếu tố
tâm sinh lý- xã hội tiêu cực thuộc bản thân con người sống trong mơi trường ấy. Do
vậy, hoạt động phịng ngừa tình hình tội vi phạm quy định về tham gia giao thông
đường bộ, trước hết phải hướng vào việc hạn chế, loại bỏ những yếu tố tiêu cực thuộc
môi trường sống trên tất cả các lĩnh vực: kinh tế, chính trị- tư tưởng, văn hóa- giáo
dục, tổ chức quản lý xã hội, chính sách, pháp luật.
Mặt khác, tội vi phạm theo quy định về tham gia giao thông đường bộ là do con

người gây ra, vì thế hoạt động phịng ngừa tình hình tội phạm này cịn phải hướng vào
việc khắc phục những phẩm chất cá nhân tiêu cực và những yếu tố không thuận lợi
trong đời sống của họ, nhất là những người tham gia giao thông đường bộ, người có
nguy cơ phạm tội cao.
Tuy nhiên, nếu tội phạm này đã xảy ra trên thực tế thì cần tập trung phát hiện kịp
thời, xử lý nghiêm minh người phạm tội, giáo dục cải tạo họ trở thành người có ý thức
tuân thủ các quy định về tham gia giao thông đường bộ, không tái phạm. Điều cần lưu
ý là, trong hai hướng phòng, chống tội vi phạm quy định về tham gia giao thơng đường
bộ nêu trên thì hoạt động hạn chế, xóa bỏ nguyên nhân, điều kiện làm phát sinh tội
phạm này là phương hướng chính, phương hướng cơ bản.
+ Thứ ba, phịng ngừa tình hình tội vi phạm quy định về tham gia giao thông
đường bộ phải được tiến hành bằng nhiều biện pháp thiết thực khác nhau, trong đó có
cả những biện pháp phịng ngừa xã hội và cả những biện pháp phòng ngừa nghiệp vụ
(chuyên biệt) của các cơ quan, lực lượng chức năng.
Tình hình tội phạm nói chung, tình hình tội vi phạm quy định về tham gia giao
thơng đường bộ nói riêng xảy ra trong đời sống xã hội hết sức đa dạng với những
nguyên nhân, điều kiện cụ thể khác nhau. Điều đó địi hỏi hoạt động phịng ngừa tình
hình tội phạm này cần phải sử dụng đồng bộ các biện pháp khác nhau mới có thể ngăn
chặn, loại trừ được tội phạm này trong đời sống xã hội.
Đây có thể là những biện pháp do Đảng, Nhà nước, các tổ chức, đoàn thể xã hội

9


và mọi người dân tiến hành nhằm nâng cao mọi mặt đời sống xã hội, hạn chế, loại trừ
những yếu tố tiêu cực ảnh hưởng xấu đến lối sống cộng đồng, đến trật tự an tồn cơng
cộng (trong đó có trật tự, an tồn giao thơng đường bộ) cũng như ảnh hưởng đến quá
trình hình thành nhân cách của từng cá nhân khi tham gia giao thông đường bộ.
Bên cạnh những biện pháp phòng ngừa xã hội chung, các cơ quan và lực lượng
chức năng (nhất là lực lượng CSGT. Thanh tra giao thơng...) cịn triển khai thực hiện

các biện pháp phịng ngừa có tính chất chun mơn, nghiệp vụ (phịng ngừa chun
biệt) nhằm trực tiếp hạn chế, xóa bỏ nguyên nhân, điều kiện của tội vi phạm quy định
về tham giao giao thông đường bộ, ngăn chặn tội phạm này xảy ra.
1.1.2. Ý nghĩa của phịng ngừa tình hình tội phạm quy định về tham gia giao
thông đường bộ
- Phịng ngừa tình hình tội phạm nói chung, tình hình tội vi phạm quy định về
tham gia giao thông đường bộ nói riêng có ý nghĩa rất quan trọng đối với việc bảo đảm
trật tự cơng cộng an tồn, bảo vệ tính mạng, sức khỏe của con người, tài sản của Nhà
nước, của các tổ chức và tài sản riêng của công dân.
Với bản chất là hoạt động nhằm hạn chế, xóa bỏ những yếu tố tiêu cực cực hình
thành nguyên nhân và điều kiện làm phát sinh tội phạm, khơng để cho tội phạm xảy ra,
phịng ngừa tình hình tội vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ có hiệu
quả thì xã hội khơng phải gánh chịu những thiệt hại về người, về của do tội phạm này
gây ra, người dân (nhất là những người tham gia giao thông đường bộ) không phải
chịu sự trừng phạt của pháp luật. Với nghĩa đó, phịng ngừa tình hình tội phạm này có
giá trị nhân đạo và tiến bộ xã hội to lớn.
- Phịng ngừa tình hình tội vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ có
hiệu quả cịn đem lại những lợi ích kinh tế nhất định. Điều này thể hiện ở chỗ hoạt động
phòng ngừa có hiệu quả tình hình tội phạm này khơng chỉ có tác dụng hạn chế được
những thiệt hại to lớn về kinh tế do tội phạm trực tiếp gây ra, mà cịn có tác dụng giảm
bớt những chi phí mà Nhà nước, xã hội phải bỏ ra để khắc phục những hậu quả của tội
phạm (hậu quả gián tiếp của tội phạm). Mặt khác, tổ chức phòng ngừa tốt tình hình tội
phạm này thì tỷ lệ tội phạm xảy ra trên thực tế sẽ giảm. Điều đó sẽ kéo theo khả năng
giảm ngân sách nhà nước dành cho hoạt động đấu tranh phịng, chống tội phạm.
- Phịng ngừa tình hình tội vi phạm quy định về tham gia giao thơng đường bộ
cịn góp phần tăng cường hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước về an ninh trật tự nhất là
10


quản lý nhà nước về bảo đảm TTATGT thơng.

Ở khía cạnh quản lý xã hội, phịng ngừa tình hình tội vi phạm quy định về tham
gia giao thông đường bộ là một "kênh", một mặt quản lý xã hội, đó là quản lý nhà nước
về an ninh trật tự, mà trực tiếp là quản lý nhà nước trong lĩnh vực bảo đảm trật tự, an
tồn giao thơng đường bộ. Thơng qua hoạt động phịng ngừa tình hình tội vi phạm quy
định về tham gia giao thông đường bộ, các cơ quan chức năng của nhà nước có khả
năng kiểm sốt được tình hình tội phạm này, từ đó đề ra các quyết định quản lý đúng
đắn, phù hợp với thực tế. Mặt khác, các biện pháp phịng ngừa tình hình tội phạm, nhất
là biện pháp tổ chức quản lý mọi mặt đời sống xã hội khơng chỉ có tác dụng phịng
ngừa tội phạm này mà cịn có tác dụng duy trì trật tự xã hội, trong đó có trật tự giao
thơng đường bộ. Với nghĩa đó, phịng ngừa tình hình tội vi phạm quy định về tham gia
giao thông đường bộ có ý nghĩa khơng nhỏ về mặt quản lý xã hội nói chung, quản lý nhà
nước trong lĩnh vực bảo đảm trật tự, an tồn giao thơng đường bộ nói riêng.
1.2. Mục đích, nhiệm vụ, nội dung, biện pháp phịng ngừa tình hình tội vi
phạm quy định về tham gia giao thơng đường bộ
1.2.1. Mục đích, nhiệm vụ
* Mục đích phịng ngừa
Mục đích phịng ngừa tình hình tội vi phạm quy định về tham gia giao thơng
đường bộ chính là kết quả cuối cùng mà hoạt động này đặt ra và cần đạt đến.
Cũng như phịng ngừa tình hình tội phạm nói chung, phịng ngừa tình hình tội vi
phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ luôn hướng tới mục đích kiềm chế sự
gia tăng, làm giảm dần và tiến tới loại bỏ, thủ tiêu tội phạm này trong đời sống xã hội.
Như vậy, mục đích phịng ngừa tình hình tội vi phạm quy định về tham gia giao
thơng đường bộ có các mức độ khác nhau: Trước hết là kiềm chế sự gia tăng, làm
giảm dần tình hình tội phạm này; tiếp theo là tiến tới loại bỏ, thủ tiêu tình hình tội
phạm này trong đời sống xã hội.
Tùy thuộc vào điều kiện, hoàn cảnh cụ thể ở mỗi thời kỳ, giai đoạn cụ thể của đất
nước cũng như từng địa phương mà mục đích phịng ngừa tình hình tội vi phạm quy
định về tham gia giao thông đường bộ được đặt ra với những mức độ khác nhau.
Căn cứ vào tình hình hiện nay ở nước ta, cũng như ở từng địa phương, phịng
ngừa tình hình tội vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ cần hướng tới

11


mục đích: kiềm chế, làm giảm mức độ xảy ra của tội phạm này, tạo môi trường xã hội
lành mạnh, an tồn, trật tự phục vụ có hiệu quả nhiệm vụ phát triển kinh tế- xã hội, bảo
vệ cuộc sống hạnh phúc, bình yên cho nhân dân.
Để đạt được mục đích này, địi hỏi phải đưa ra được hệ thống các biện pháp
phòng ngừa phù hợp với thực trạng, diễn biến của tình hình tội vi phạm quy định về
tham gia giao thông đường bộ trong phạm vi cả nước cũng như ở từng địa phương;
đồng thời phải tổ chức triển khai thực hiện các biện pháp phòng ngừa một cách đồng
bộ và có hiệu quả trên thực tế.
Muốn vậy, các biện pháp phịng ngừa tình hình tội vi phạm quy định về tham gia
giao thông đường bộ phải được xây dựng trên cơ sở: khảo sát, đánh giá đầy đủ, tồn
diện tình hình tội phạm đã xảy ra, dự báo được tình hình tội phạm này trong thời gian
tới; xác định đúng nguyên nhân, điều kiện của tội phạm. Mặt khác, các biện pháp
phịng ngừa tình hình tội phạm này cịn phải phù hợp với điều kiện, hồn cảnh thực tế
của đất nước cũng như ở từng địa bàn cụ thể nhằm đảm bảo tính khả thi, tính hiệu quả
của các biện pháp phòng ngừa.
* Nhiệm vụ phòng ngừa
Nhiệm vụ phịng ngừa tình hình tội vi phạm quy định về tham gia giao thông
đường bộ là những cộng việc cụ thể phải thực hiện để đạt được mục đích đặt ra. Đây là
những công việc mà tất cả các cơ quan nhà nước, các tổ chức và mọi người dân đều
phải tham gia thực hiện tùy thuộc vào chức năng, thẩm quyền, trách nhiệm của mình.
Để có thể đạt được mục đích phịng ngừa tình hình tội vi phạm quy định về tham gia
giao thông đường bộ nêu trên, cần tập trung thực hiện tốt các nhiệm vụ sau đây:
+ Thứ nhất, tiến hành nghiên cứu nhằm phác họa được bức tranh tồn cảnh về tình
hình tội vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ trong phạm vi cả nước cũng
như ở từng khu vực, từng địa bàn cụ thể; xác định chính xác nguyên nhân, điều kiện làm
phát sinh tội phạm này. Đây là nhiệm vụ đầu tiên có ý nghĩa rất quan trọng, đảm bảo

cho việc xây dựng phương án, đề xuất nội dung, biện pháp phòng ngừa phù hợp.
Nhiệm vụ này đòi hỏi sự tham gia của các nhà tội phạm học và các lực lượng
chuyên trách đấu tranh phòng, chống tội phạm.
+ Thứ hai, dự báo diễn biến của tình hình tội vi phạm quy định về tham gia giao
thông đường bộ, những yếu tố ảnh hưởng, tác động đến tội phạm này trong thời gian tới.
Đây cũng là nhiệm vụ không kém phần quan trọng đối với việc chủ động xác
12


định phương hướng, xây dựng chương trình, kế hoạch, đề ra biện pháp cũng như
chuẩn bị lực lượng, phương tiện để phịng ngừa tình hình tội phạm có hiệu quả.
Nội dung dự báo cần tập trung vào các vấn đề như: Trạng thái và xu hướng vận
động của tình hình tội vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ; những yếu
tố sẽ tác động, ảnh hưởng đến tình hình tội phạm này, nhất là những yếu tố có khả
năng sẽ trở thành nguyên nhân, điều kiện làm phát sinh tội phạm; khả năng phòng
ngừa các cơ quan chức năng, v.v...
Đây là nhiệm vụ khó khăn, phức tạp, nhất là trong điều kiện ở nước ta hiện nay
công tác dự báo tình hình tội phạm ít được quan tâm đúng mức.
+ Thứ ba, xây dựng chiến lược, chương trình, kế hoạch, xác định phương hướng,
nội dung, biện pháp phịng ngừa tình hình tội vi phạm quy định về tham gia giao thơng
đường bộ.
Thực tiễn đấu tranh phịng, chống tội phạm ở nước ta cho thấy, phịng ngừa tình
hình tội phạm nói chung, tình hình tội vi phạm quy định về tham gia giao thơng đường
bộ nói riêng là hoạt động có định hướng, mục tiêu, nhiệm vụ rõ ràng, cụ thể; mặt khác
đây là hoạt động do nhiều lực lượng tiến hành. Vì vậy, để hoạt động phịng ngừa có
hiệu quả cần thiết phải xây dựng chương trình, đề án, kế hoạch, xác định nội dung,
biện pháp phòng ngừa phù hợp đối với từng hệ, loại đối ượng, từng tuyến địa bàn cụ
thể, cũng như phù hợp với khả năng của từng loại chủ thể phòng ngừa trong những
điều kiện địa lý, kinh tế- xã hội cụ thể. Trong mỗi chương trình, đề án, kế hoạch phịng
ngừa tình hình tội vi phạm quy định về tham gia giao thơng đường bộ cần xác định rõ

mục đích, u cầu, nội dung, biện pháp phịng ngừa phù hợp, có tính khả thi; xác định
rõ trách nhiệm tham gia và mối quan hệ phối kết hợp giữa các lực lượng tham gia
phòng, chống tội phạm.
Đây là nhiệm vụ của Nhà nước và các chủ thể có chức năng, nhiệm vụ phịng
ngừa tình hình tội phạm mà luật định.
+ Thứ tư, tổ chức thực hiện chương trình, đề án, kế hoạch, nội dung, biện pháp
phịng ngừa tình hình tội vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ trên thực
tế. Nếu chỉ dừng lại ở việc soạn thảo chương trình, kề án, kế hoạch, xác định nội dung,
biện pháp phòng ngừa thì chưa đủ cơ sở để đạt được mục đích phịng ngừa tội phạm
này. Vì thế, điều quan trọng là phải tổ chức thực hiện chương trình, đề án, kế hoạch,
biện pháp phòng ngừa một cách khoa học và hiệu quả nhất.
13


Công việc đầu tiên khi thực hiện nhiệm vụ này là tiến hành phổ biến, quán triệt
chương trình, đề án, kế hoạch, nhằm tạo sự đồng thuận về mục đích, yêu cầu, nội
dung, biện pháp tiến hành đối với các chủ thể có trách nhiệm phịng ngừa tình hình tội
phạm này. Tiếp theo, là triển khai thực hiện từng nội dung, biện pháp phòng ngừa cụ
thể ở địa bàn, lĩnh vực nhất định.
Trong quá trình triển khai thực hiện chương trình, đề án, kế hoạch, biện pháp
phịng ngừa cần thường xun kiểm tra, đơn đốc, điều hành hoạt động phịng ngừa
theo chương trình, đề án, kế hoạch đã vạch ra.
Sau khi kết thúc từng phần hoặc tồn bộ chương trình, đề án, kế hoạch phòng
ngừa cần tổ chức sơ kết, tổng kết, đánh giá công việc đã thực hiện, rút ra những kết
quả đã đạt được, cũng như những tồn tại, hạn chế cần khắc phục. Trên cơ sở đó đề ra
phương hướng, biện pháp phát huy những kết quả đạt được cũng như khắc phục những
vấn đề còn tồn tại, hạn chế.
1.2.2. Nội dung, biện pháp phịng ngừa tình hình tội vi phạm quy định về tham
gia giao thơng đường bộ
1.2.2.1. Nội dung phòng ngừa

Cho đến nay xoay quanh vấn đề nội dung phịng ngừa tình hình tội phạm (trong
đó có tình hình tội vi phạm quy định về tham gia giao thơng đường bộ) vẫn cịn những
quan điểm và cách tiếp cận khác nhau:
Có quan điểm cho rằng, nội dung phịng ngừa tình hình tội phạm là tất cả những
mặt hoạt động cần tiến hành để phòng ngừa tội phạm đạt hiệu quả. Với quan điểm và
cách tiếp cận như vậy, những người theo quan điểm này đã chỉ ra hai mặt (phương diện)
hoạt động cơ bản cần tiến hành để phịng ngừa tội phạm, đó là: 1) Tiến hành các hoạt
động nhằm hạn chế, loại bỏ những yếu tố hình thành nguyên nhân, điều kiện làm phát
sinh tội phạm như cải thiện các quan hệ xã hội, hồn thiện hệ thống pháp luật, xóa bỏ
những yếu tố tiêu cực... để tình hình tội phạm khơng có cơ sở phát sinh, tồn tại; 2) Phát
hiện, xử lý tội phạm mà trọng tâm là hoạt động điều tra, truy tố, xét xử, cải tạo giáo dục
người phạm tội. Như vậy, theo quan điểm này, thì nội dung phịng ngừa tình hình tội
phạm bao hàm cả hoạt động phịng và cả hoạt động chống (đấu tranh chống) tội phạm.
Theo quan điểm khác, thì phịng ngừa tình hình tội phạm bao gồm hai bộ phận:
một bộ phận gồm các hoạt động tác động vào "nhân" được gọi là hoạt động loại trừ tội
phạm; bộ phận khác tác động vào "quả", được gọi là hoạt động ngăn chặn tội phạm.
14


Chúng tơi đồng tình quan điểm này, bởi mục đích của phịng ngừa tình hình tội
phạm là ngăn chặn, loại trừ tội phạm trong xã hội. Để đạt được mục đích này, phịng
ngừa tình hình tội phạm phải được triển khai theo hai hướng: một là, hoạt động loại trừ
tội phạm và hai là, hoạt động ngăn chặn tội phạm. Đây là hai nội dụng cơ bản của hoạt
động phòng ngừa tình hình tội phạm.
* Hoạt động loại trừ tội phạm chính là những hoạt động do các cơ quan nhà
nước, các tổ chức, đoàn thể xã hội và mọi người dân tiến hành nhằm hạn chế, triệt tiêu
các yếu tố hình thành nguyên nhân, điều kiện làm phát sinh tội phạm.
Tội phạm phát sinh luôn là kết quả của sự tác động qua lại giữa những yếu tố tiêu
cực thuộc mơi trường sống bên ngồi và những yếu tố tâm- sinh lý xã hội, phẩm chất cá
nhân tiêu cực thuộc bản thân người phạm tội. Do vậy, hoạt động loại trừ tội phạm cần

tác động tới cả môi trường xã hội và cả con người sống trong môi trường đó. Trong hai
hướng tác động đó, thì hoạt động tác động vào môi trường xã hội là hướng cơ bản, bởi
mơi trường xã hội vừa ảnh hưởng đến sự hình thành nhân cách cá nhân vừa là một thành
tố tương tác với con người tạo thành nguyên nhân của tình hình tội phạm.
Tóm lại, hoạt động loại trừ tội phạm thực chất là hoạt động loại trừ những yếu tố
tiêu cực trong môi trường xã hội và những yếu tố tâm- sinh lý tiêu cực của cá nhân
sống trong môi trường đó mà trong sự tương tác lẫn nhau làm phát sinh tội phạm.
* Hoạt động ngăn chặn tội phạm là tổng thể những hoạt động nhằm ngăn ngừa
các tội phạm tiềm tàng trong xã hội, không để chúng xảy ra, không để cho chúng thực
hiện được đến cùng và không để xảy ra tái phạm
Với bản chất như vậy, hoạt động ngăn chặn tội phạm có đối tượng tác động
khơng phải là các yếu tố tiêu cực đóng vai trò là nguyên nhân, điều kiện của tội phạm
mà là tội phạm tiềm tàng (hay tình hình tội phạm tiềm tàng).
Tội phạm tiềm tàng có ba trạng thái khác nhau, đó là: trạng thái tội phạm chưa
xảy ra, trạng thái tội phạm đang xảy ra nhưng chưa kết thúc, tức là vẫn tiếp tục tiếp
diễn và trạng thái tội phạm đã bị xử lý nhưng vẫn có khả năng tiếp tục xảy ra (tái
phạm). Thích ứng với ba trạng thái này, có ba dạng hoạt động (biện pháp) ngăn chặn
tội phạm, đó là:
- Thứ nhất, những hoạt động ngăn chặn không để tội phạm xảy ra. Đây là những
hoạt động kiểm soát và quản lý xã hội đối với những điều kiện tồn tại của hành vi
phạm tội tiềm tàng, người phạm tội tiềm tàng và nạn nhân tiềm tàng của tội phạm
15


nhằm làm tê liệt việc phạm tội, hay nói cách khác là không để tội phạm xảy ra.
Những điều kiện tồn tại của hành vi phạm tội thường là những mơi trường, hồn
cảnh, tình huống thuận lợi cho việc phạm tội, tức là những mơi trường, hồn cảnh, tình
huống cụ thể mà ở đó hành vi phạm tội tiềm tàng có khả năng xảy ra, người phạm tơi
tiềm tàng có khả năng thực hiện tội phạm, nạn nhân tiềm tàng của tội phạm có khả
năng trở thành nạn nhân hiện thực của tội phạm. Đây cũng chính là cơ sở thực tế để

dựa vào đó mà thiết lập các biện pháp ngăn chặn tội phạm thích ứng.
Đối với trạng thái tội phạm chưa xảy ra, nhưng có khả năng hiện thực sẽ xảy ra
thì việc ngăn chặn khơng cho tội phạm xảy ra địi hỏi phải tiến hành ba nhóm biện
pháp, đó là:
1) Nhóm biện pháp làm tê liệt quá trình hiện thực hóa hành vi phạm tội tiềm
tàng. Đây là những biện pháp tác động vào mơi trường hồn cảnh, tình huống có khả
năng xảy ra tội phạm đã được nhận diện nhằm làm tê liệt quá trình hiện thực hóa hành
vi phạm tội tiềm tàng.
Thực tiễn đấu tranh phòng, chống tội vi phạm quy định về tham gia giao thông
đường bộ ở nước ta cho thấy, những lĩnh vực, địa bàn, hồn cảnh, tình huống có nguy
cơ xảy ra tội phạm này thường là, khu đông dân cư, trường học, những điểm đen và
giao thơng, v.v...
2) Nhóm biện pháp quản lý, kiểm tra, giám sát người phạm tội tiềm tàng (người
có nguy cơ phạm tội cao) được nhận diện trên cơ sở phân tích tình hình tội phạm của
một số đối tượng trong các năm trước đó.
Thực tiễn đấu tranh phòng, chống tội vi phạm quy định về tham gia giao thông
đường bộ ở nước ta cho thấy, số đối tượng có nguy cơ phạm tội này thường là những
người điều khiển phương tiện giao thông đường bộ nghiện ma túy, rượu và các chất
kích thích khác... Đối với số đối tượng này không thể áp dụng các biện pháp quản lý,
kiểm tra, kiểm soát (như kiểm tra nồng độ cồn có trong hơi thở của lái xe) để họ khơng
có điều kiện gây ra tai nạn giao thơng, dẫn tới phạm tội.
3) Nhóm biện pháp tác động vào nạn nhân tiềm tàng của tội phạm. Đây là nhóm
biện pháp hướng tới việc triệt tiêu những nguy cơ trở thành nạn nhân của tội phạm đối
với một số đối tượng.
Thực tế đấu tranh phòng, chống tội vi phạm quy định về tham gia giao thông đường
bộ ở nước ta trong những năm qua cho thấy, nạn nhân tiềm tàng của tội phạm này thường
16


là những người khơng có ý thức bảo vệ an tồn cho chính mình, khơng có ý thức chấp

hành quy định của pháp luật về tham gia giao thông đường bộ, hoặc là trẻ em...
- Thứ hai, những hoạt động ngăn chặn không để tội phạm tiếp tục diễn ra. Đây là
những hoạt động mang tính cấp bách thể hiện sự phản ứng của Nhà nước và xã hội đối
với hành vi phạm tội đang diễn ra hoặc có khả năng lặp đi, lặp lại nhiều lần nhằm chặn
đứng hành vi phạm tội đang được thực hiện, không để cho hành vi phạm tội tiếp tục
gây thiệt hại cho xã hội hoặc nhằm chặn đứng quá trình lặp lại của hành vi phạm tội,
không để cho hành vi phạm tội được thực hiện nhiều lần. Với tính chất như vậy, những
hoạt động (biện pháp) này chủ yếu do lực lượng chun trách đấu tranh phịng, chống
tội phạm của ngành Cơng an thực hiện, đặc biệt là lực lượng CSGT.
- Thứ ba, những hoạt động ngăn chặn không để xảy ra tái phạm. Đây là những hoạt
động (biện pháp) được triển khai thực hiện đối với trạng thái tội phạm đã xảy ra, đã được
xử lý hình sự nhưng sau đó vẫn có khả năng tiếp tục xảy ra nhằm ngăn chặn hành vi tái
phạm. Những biện pháp này chủ yếu do Cơ quan thi hành án hình sự tiến hành thơng qua
việc giáo dục, cải tạo người phạm tội hồn lương, trở thành người có ích cho xã hội.
Thực tiễn đấu tranh phòng, chống tội phạm ở nước ta cho thấy, nếu tội phạm xảy
ra mà được phát hiện kịp thời, xử lý nghiêm minh theo đúng pháp luật và bảo đảm thi
hành án có hiệu quả sẽ: gây được lòng tin của nhân dân đối với cơ quan bảo vệ pháp
luật, qua đó nâng cao được tính tích cực của mọi người dân trong đấu tranh phòng,
chống tội phạm; làm mất hy vọng trốn tránh pháp luật của người phạm tội, vơ hiệu hóa
điều kiện tiếp tục phạm tội; người phạm tội nhận thức được tội lỗi của mình và quyết
tâm cải tạo hồn lương, khơng tái phạm.
1.2.2.2. Hệ thống các biện pháp phịng ngừa
Để phịng ngừa tình hình tội phạm nói chung, tình hình tội vi phạm quy định về
tham gia giao thơng đường bộ nói riêng đạt được hiệu quả và mục đích đề ra cần phải
có hệ thống các biện pháp phòng ngừa đa dạng, đa cấp độ, có cơ sở lý luận và thực
tiễn và bảo đảm tính khả thi.
Hệ thống các biện pháp phịng ngừa tình hình tội vi phạm quy định về tham gia
giao thông đường bộ là tổng thể các biện pháp khác nhau, trong đó mỗi biện pháp có
tính chất, phạm vi, mức độ tác động khác nhau, nhưng có quan hệ chặt chẽ, hỗ trợ lẫn
nhau tạo thành một chỉnh thể thống nhất nhằm hạn chế, loại trừ những yếu tố hình

17


thành nguyên nhân, điều kiện làm phát sinh tình hình tội phạm này, ngăn chặn không
để tội phạm xảy ra.
- Căn cứ vào tính chất, chủ thể và mục đích áp dụng, các biện pháp phịng ngừa
tình hình tội vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ có thể được phân
thành hai tiểu hệ thống; đó là: hệ thống các biện pháp phòng ngừa xã hội và hệ thống
các biện pháp phòng ngừa chuyên biệt (hay còn gọi là các biện pháp phịng ngừa
chun mơn, nghiệp vụ).
+ Hệ thống các biện pháp phòng ngừa xã hội bao gồm những biện pháp kinh tế,
chính trị- tư tưởng, văn hóa- giáo dục; tổ chức- quản lý xã hội, chính sách pháp luật... do
tất cả các cơ quan nhà nước, các tổ chức, đoàn thể xã hội và mọi người dân tiến hành
dưới nhiều hình thức khác nhau trong quá trình xây dựng và phát triển mọi mặt đời sống
xã hội nhằm tạo ra một mội trường xã hội tích cực làm tiền đề cho việc hạn chế, loại trừ
những yếu tố có thể trở thành nguyên nhân, điều kiện làm phát sinh tội phạm này.
Với bản chất như vậy, các biện pháp phịng ngừa xã hội có một số đặc trưng cơ
bản sau đây:
 Về tính chất: Các biện pháp phòng ngừa xã hội đều là những biện pháp mang
tính xã hội, thể hiện sự phản ứng phịng vệ của xã hội mà mục đích của sự phản ứng
đó là phòng ngừa, ngăn chặn tội phạm. Việc áp dụng các biện pháp kinh tế, chính trịtư tưởng, văn hóa- giáo dục, tổ chức- quản lý xã hội và chính sách- pháp luật đều
hướng tới việc cải thiện mọi mặt đời sống xã hội, tổ chức tốt đời sống vật chất, tinh
thần cho người dân, giáo dục lối sống tuân thủ các chuẩn mực xã hội, nhất là các quy
định của pháp luật về tham gia giao thông đường bộ... nhằm tạo ra mơi trường xã hội
tích cực, thuận lợi cho việc hình thành nhân cách con người, hạn chế tối đa những yêu
tố tiêu cực có thể trở thành nguyên nhân, điều kiện làm phát sinh tội phạm.
 Về chủ thể: Chủ thể phịng ngừa xã hội tình hình tội vi phạm quy định về tham
gia giao thông đường bộ hết sức đa dạng, bao gồm tất cả các cơ quan nhà nước, các tổ
chức, đoàn thể quần chúng và mọi người dân dưới sự lãnh đạo của các cấp ủy đảng, sự

điều hành, quản lý của chính quyền các cấp với vai trò làm chủ của nhân dân.
 Về mục đích, các biện pháp phịng ngừa xã hội khơng nhằm mục đích trực tiếp
hạn chế, loại bỏ ngun nhân, điều kiện làm phát sinh tội phạm mà hướng tới việc cải
thiện toàn diện các điều kiện kinh tế, chính trị- tư tưởng, văn hóa- giáo dục, tổ chức18


quản lý xã hội (nhất là quản lý nhà nước về an ninh trật tự), pháp luật làm tiền đề căn
bản cho việc loại trừ các yếu tố tiêu cực có thể trở thành nguyên nhân, điều kiện làm
phát sinh tội vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ.
 Về phạm vi tác động: Các biện pháp phịng ngừa xã hội có phạm vi tác động
rộng đến nhiều yếu tố, nhiều đối tượng trong xã hội và có khả năng giải quyết tận gốc
vấn đề tội phạm trong xã hội.
+ Hệ thống các biện pháp phòng ngừa chun biệt bao gồm chủ yếu các biện
pháp có tính chất chuyên môn- nghiệp vụ do các cơ quan bảo vệ pháp luật có chức
năng trực tiếp đấu tranh phịng, chống tội phạm tiến hành nhằm trực tiếp phát hiện,
ngăn chặn, loại trừ những nguyên nhân, điều kiện của tội vi phạm quy định về tham
gia giao thông đường bộ, ngăn chặn không để tội phạm này xảy ra.
Như vậy, các biện pháp phịng ngừa chun biệt có một số đặc trưng khác với
phịng ngừa xã hội, đó là:
Về tính chất: Các biện pháp phịng ngừa chun biệt khơng mang tính xã hội
chung mà mang tính chun mơn, nghiệp vụ riêng của từng cơ quan có chức năng trực
tiếp đấu tranh phòng, chống tội phạm.
Về chủ thể: Chủ thể phòng ngừa chuyên biệt chỉ bao gồm những cơ quan, lực
lượng có chức năng trực tiếp đấu tranh phịng, chống tội vi phạm quy định về tham gia
giao thông đường bộ như: Lực lượng CSGT của ngành Công an, Thanh tra giao thơng,
Viện Kiểm sát, Tịa án, Cơ quan thi hành hình sự, v.v...
 Về mục đích: Các biện pháp phịng ngừa chuyên biệt đều hướng tới việc hạn
chế, loại trừ nguyên nhân, điều kiện làm phát sinh tội vi phạm quy định về tham gia
giao thông đường bộ, ngăn chặn không cho tội phạm này xảy ra, thực hiện đến cùng và
tái phạm.

 Về phạm vi tác động: Các biện pháp phịng ngừa chun biệt có phạm vi tác
động hẹp, đối với từng lĩnh vực, hệ loại đối tượng cụ thể tùy thuộc vào chức năng của
chủ thể tiến hành.
Mối quan hệ giữa phòng ngừa xã hội và phòng ngừa chun biệt có sự khác
nhau nhất định về tính chất biện pháp, chủ thể tiến hành, phạm vi, mục đích áp dụng
nhưng có quan hệ chặt chẽ với nhau, tác động hỗ trợ cho nhau để đạt được mục đích
chung là hạn chế, loại trừ tội vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ ra
19


khỏi đời sống xã hội.
- Căn cứ vào phạm vi tác động, các biện pháp phịng ngừa tình hình tội vi phạm
quy định về tham gia giao thông đường bộ có thể chia thành hai nhóm: Các biện pháp
phịng ngừa chung và các biện pháp phòng ngừa cá biệt.
+ Các biện pháp phịng ngừa chung có phạm vi đối tượng tác động là những yếu
tố là nguyên nhân, điều kiện làm phát sinh tội vi phạm quy định về tham gia giao
thơng đường bộ có tính phổ biến nhằm ngăn ngừa tội phạm này trên diện rộng.
+ Các biện pháp phòng ngừa cá biệt là những biện pháp tác động trực tiếp đến
những đối tượng cụ thể nhằm hạn chế, loại trừ nguyên nhân, điều kiện làm phát sinh
hành vi phạm tội của đối tượng trong những tình huống xác định.
Mục đích của phịng ngừa cá biệt là ngăn chặn trước, ngăn chặn trực tiếp tội
phạm xảy ra và phòng ngừa sự tái phạm của một loại đối tượng cụ thể.
Là một trong những biện pháp phịng ngừa tình hình tội vi phạm quy định về
tham gia giao thông đường bộ, phịng ngừa cá biệt có ý nghĩa hết sức quan trọng trong
cuộc đấu tranh phòng, chống tội phạm. Những biện pháp này có khả năng tác động
trực tiếp đến những cá nhân có nguy cơ phạm tội cao, sống làm việc trong một mơi
trường với những điều kiện, hồn cảnh cụ thể. Do vậy, việc xác định đúng đối tượng
cần phải phòng ngừa cá biệt và các biện pháp cụ thể cần phải áp dụng không chỉ đảm
bảo cho hoạt động phịng ngừa có trọng tâm, trọng điểm, mà cịn hạn chế được tình
trạng phân tán, dài trải, gây lãng phí, kém hiệu quả. Muốn vậy, trong từng lĩnh vực,

từng địa bàn cụ thể thì lực lượng có chức năng phòng ngừa cần phải xác định được
những đối tượng cần áp dụng biện pháp phòng ngừa cá biệt.
- Căn cứ vào nội dung, tính chất tác động, các biện pháp phịng ngừa có thể chia
thành: Biện pháp kinh tế- xã hội; biện pháp chính trị, tư tưởng; biện pháp văn hóa,
giáo dục; biện pháp tổ chức, quản lý và biện pháp pháp luật.
+ Biện pháp kinh tế- xã hội là biện pháp tác động về mặt kinh tế- xã hội thơng
qua việc phát huy tính tích cực của nền kinh tế thị trường định hướng XHCN, đồng
thời khắc phục, hạn chế sự tác động của mặt trái nền kinh tế thị trường, giải quyết thỏa
đáng những vấn đề xã hội bức xúc như cơng ăn, việc làm, đói nghèo, tệ nạn xã hội,
mâu thuẫn về lợi ích kinh tế, v.v...
Thực tế đấu tranh phòng, chống tội phạm ở nước ta cho thấy, tình hình tội phạm,

20