Luận văn thạc sĩ vận dụng mô hình 5e trong dạy học môn khoa học nhằm phát triển năng lực vận dụng kiến thức vào thực

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

Lai Thị Thùy An

VẬN DỤNG MƠ HÌNH 5E TRONG DẠY HỌC
MƠN KHOA HỌC NHẰM PHÁT TRIỂN
NĂNG LỰC VẬN DỤNG KIẾN THỨC
VÀO THỰC TIỄN CHO HỌC SINH TIỂU HỌC

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Thành phố Hồ Chí Minh – 2020


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

Lai Thị Thùy An

VẬN DỤNG MƠ HÌNH 5E TRONG DẠY HỌC
MƠN KHOA HỌC NHẰM PHÁT TRIỂN
NĂNG LỰC VẬN DỤNG KIẾN THỨC
VÀO THỰC TIỄN CHO HỌC SINH TIỂU HỌC
Chuyên ngành : Giáo dục học (Giáo dục Tiểu học)
Mã số

: 8140101

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
TS. NGƠ THỊ PHƯƠNG

Thành phố Hồ Chí Minh – 2020


LỜI CAM ĐOAN
Tơi xin cam đoan đây là cơng trình nghiên cứu của riêng tôi, các số liệu và kết
quả nghiên cứu trong luận văn là trung thực và chưa từng cơng bố trong bất kì một
cơng trình nào khác.
Thành phố Hồ Chí Minh, tháng 4 năm 2020
Tác giả

Lai Thị Thùy An


LỜI CẢM ƠN
Để có thể thực hiện luận văn này, tơi đã nhận được rất nhiều sự giúp đỡ nhiệt
tình của các tập thể và cá nhân, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến:
Ban giám hiệu nhà trường, thầy cô và các em học sinh Trường Tiểu học Đặng
Thùy Trâm, Quận 7 đã nhiệt tình giúp đỡ tơi trong q trình khảo sát, tổ chức dạy
học và thu thập thông tin, số liệu.
Quý thầy cô trong Ban giám hiệu nhà trường, Phòng Sau Đại học, Khoa Giáo
dục Tiểu học Trường Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh đã tạo điều kiện để
tơi được học tập những kiến thức, kĩ năng cũng như các phương pháp nghiên cứu cơ
bản để thực hiện luận văn này.
Quý thầy cô trong Hội đồng Khoa học bảo vệ đề cương, Hội đồng Khoa học
bảo vệ luận văn đã góp ý giúp tơi khắc phục những thiếu sót trong q trình thực
hiện luận văn.
Luận văn được thực hiện dưới sự hướng dẫn của TS. Ngô Thị Phương, Giảng

viên Khoa Giáo dục Tiểu học, Trường Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh.
Tơi xin kính gửi đến Cơ lịng biết ơn sâu sắc vì sự động viên, những hướng dẫn và
nhận xét q báu của Cơ trong suốt q trình tơi làm luận văn.
Cuối cùng, tôi cũng xin cảm ơn gia đình, bạn bè cùng lớp đã động viên, giúp
đỡ tơi thực hiện niềm say mê của mình.

Thành phố Hồ Chí Minh, tháng 4 năm 2020
Tác giả

Lai Thị Thùy An


MỤC LỤC
Trang phụ bìa
Lời cam đoan
Lời cảm ơn
Mục lục
Danh mục các kí hiệu, các chữ viết tắt
Danh mục các bảng
Danh mục các hình vẽ, sơ đồ
Danh mục các biểu đồ
MỞ ĐẦU .................................................................................................................... 1
Chương 1. CƠ SỞ KHOA HỌC .............................................................................. 8
1.1. Mơ hình dạy học 5E ......................................................................................... 8
1.1.1. Khái niệm ................................................................................................... 8
1.1.2. Đặc điểm của mơ hình dạy học 5E ............................................................ 8
1.1.3. Vai trị của mơ hình dạy học 5E .............................................................. 10
1.2. Năng lực vận dụng kiến thức vào thực tiễn ................................................... 11
1.2.1. Khái niệm về năng lực ............................................................................. 11
1.2.2. Các thành tố của năng lực vận dụng kiến thức vào thực tiễn .................. 14

1.3. Dạy học khoa học ở tiểu học.......................................................................... 16
1.3.1. Mục tiêu ................................................................................................... 16
1.3.2. Đặc điểm môn Khoa học ......................................................................... 16
1.3.3. Yêu cầu cần đạt ở môn Khoa học ............................................................ 18
1.3.4. Một số phương pháp dạy học môn Khoa học tiểu học ............................ 24
1.4. Thực trạng về dạy học khoa học ở tiểu học ................................................... 26
Tiểu kết chương 1 ..................................................................................................... 34
Chương 2. THIẾT KẾ KẾ HOẠCH DẠY HỌC KHOA HỌC THEO MƠ
HÌNH 5E NHẰM PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC VẬN DỤNG
KIẾN THỨC VÀO THỰC TIỄN ...................................................... 35
2.1. Nguyên tắc thiết kế kế hoạch dạy học khoa học theo mô hình 5E ................ 35
2.1.1. Ngun tắc đảm bảo tính hệ thống .......................................................... 35


2.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính phát triển ......................................................... 35
2.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính đa dạng ............................................................ 35
2.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính vừa sức và chú ý đến đặc điểm tâm lí của
lứa tuổi tiểu học ...................................................................................... 35
2.2. Tiến trình dạy học khoa học theo mơ hình 5E ............................................... 36
2.3. Tiêu chí đánh giá năng lực vận dụng kiến thức vào thực tiễn ở môn
Khoa học ..................................................................................................... 38
2.3.1. Căn cứ xây dựng ...................................................................................... 38
2.3.2. Bộ tiêu chí đánh giá năng lực vận dụng kiến thức vào thực tiễn ở
mơn Khoa học ......................................................................................... 38
2.3.3. Quy trình đánh giá năng lực vận dụng kiến thức vào thực tiễn ở
môn Khoa học tiểu học ........................................................................... 40
2.4. Một số kế hoạch dạy học minh họa ............................................................... 41
Tiểu kết chương 2 ..................................................................................................... 72
Chương 3. KẾT QUẢ VẬN DỤNG MƠ HÌNH 5E TRONG DẠY HỌC
MÔN KHOA HỌC NHẰM PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC VẬN

DỤNG KIẾN THỨC VÀO THỰC TIỄN ......................................... 73
3.1. Mục đích tổ chức dạy học .............................................................................. 73
3.2. Tiến trình tổ chức dạy học ............................................................................. 73
3.2.1. Chọn mẫu tổ chức dạy học....................................................................... 73
3.2.2. Công cụ và đánh giá kết quả tổ chức dạy học ......................................... 74
3.2.3. Cách thức và tiến trình tổ chức dạy học .................................................. 76
3.3. Kết quả dạy học ............................................................................................. 78
3.3.1. Sự thể hiện các tiêu chí NL của từng HS qua các bài kiểm tra ............... 78
3.3.2. Tổng hợp sự thể hiện các tiêu chí NL VDKT vào thực tiễn của 5 HS
qua ba bài kiểm tra .................................................................................. 83
Tiểu kết chương 3 ..................................................................................................... 90
KẾT LUẬN CHUNG .............................................................................................. 91
DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH CỦA TÁC GIẢ ........................................... 93
TÀI LIỆU THAM KHẢO ...................................................................................... 94
PHỤ LỤC


DANH MỤC CÁC KÍ HIỆU, CÁC CHỮ VIẾT TẮT
NL

:

Năng lực

VDKT

:

Vận dụng kiến thức

PHT

:

Phiếu học tập

GV

:

Giáo viên

HS

:

Học sinh

Nxb

:

Nhà xuất bản


DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 1.1.

Cấu trúc năng lực vận dụng kiến thức vào thực tiễn theo Phan Thị
Thanh Hội, Nguyễn Thị Thu Hằng (2018) ........................................... 14

Bảng 1.2.

Cấu trúc năng lực vận dụng kiến thức vào thực tiễn theo Lê Thanh
Huy, Lê Thị Thao (2018) ...................................................................... 15

Bảng 1.3.

Nội dung và yêu cầu cần đạt của chủ đề Vật chất và Năng lượng ........ 20

Bảng 1.4.

Kết quả về tình hình GV sử dụng phương pháp để tổ chức dạy học
cho học sinh tìm hểu kiến thức ở mơn Khoa học .................................. 27

Bảng 1.5.

Kết quả về mức độ các hoạt động của HS trong giờ học khoa học ...... 30

Bảng 1.6.

Kết quả về cách dạy học khoa học mà HS thích ................................... 31

Bảng 2.1.

Bộ tiêu chí chung đánh giá NL VDKT vào thực tiễn ở môn Khoa
học tiểu học ........................................................................................... 39

Bảng 3.1.

Bảng kiểm đánh giá năng lực vận dụng kiến thức vào thực tiễn ở
môn Khoa học của HS .......................................................................... 75

Bảng 3.2.

Kết quả đánh giá từng tiêu chí NL VDKT vào thực tiễn của 5 HS
qua ba bài kiểm tra ................................................................................ 84


DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ, SƠ ĐỒ
Hình 1.1.

Mơ hình dạy học 5E (5E instructional model) ........................................ 9

Hình 1.2.

Mối quan hệ giữa các yếu tố hợp thành năng lực ................................. 12

Hình 1.3.

Sơ đồ cấu trúc nội dung khoa học lớp Bốn ........................................... 19

Hình 1.4.

Kết quả về những NL mà GV chú trọng hình thành và phát triển
cho HS ................................................................................................... 27

Hình 1.5.

Kết quả GV đánh giá tầm quan trọng của việc phát triển NL

VDKT vào thực tiễn cho HS ................................................................. 28

Hình 1.6.

Kết quả về sự phù hợp của môn Khoa học với sự phát triển NL
VDKT vào thực tiễn cho HS ................................................................. 28

Hình 1.7.

Kết quả về những khó khăn mà GV gặp trong quá trình phát triển
NL VDKT vào thực tiễn cho HS........................................................... 28

Hình 1.8.

Kết quả về biện pháp quan trọng nhất để giải quyết những khó
khăn GV gặp phải khi phát triển NL VDKT vào thực tiễn cho HS ..... 29

Hình 1.9.

Kết quả về việc tổ chức dạy học theo mô hình 5E

ở mơn

Khoa học ............................................................................................... 29
Hình 1.10. Kết quả về những cách mà GV thường dùng khi dạy kiến thức
môn Khoa học ....................................................................................... 29
Hình 2.1.

Sơ đồ tiến trình dạy học khoa học ở tiểu học theo mơ hình 5E ............................................................................................................

PL14
BÀI KIỂM TRA SỐ 3
Bài: Mây được hình thành như thế nào? Mưa từ đâu ra? Vịng tuần hồn
của nước trong tự nhiên - Thời gian: 10 phút
Câu 1: Cuối tuần, gia đình Hoa ra cơng viên để dã ngoại. Bầu trời đột nhiên
chuyển sang màu đen và bắt đầu có gió nổi lên kèm theo những hạt mưa rơi xuống.

Trời chuyển mây đen

Trời bắt đầu mưa

Em của Hoa thắc mắc nước mưa từ đâu ra? Em hãy giải thích cho em của Hoa
rõ hiện trượng trên?
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................


PL15
Câu 2: Em hãy điền thông tin và vẽ mũi tên để hồn thành sơ đồ vịng
tuần hồn của nước trong tự nhiên?

Nước
(sông, hồ, biển…)

Sơ đồ……………………………………………………………………


PL16
Câu 3: Muối là một gia vị không thể thiếu trong các món ăn hằng ngày. “Cánh
đồng trắng” cụm từ chỉ ngay đến nghề làm muối của người dân miền biển. Để làm
ra những hạt muối trắng tinh, những diêm dân – người dân làm muối, đã dẫn nước
biển vào đồng ruộng, nhờ ánh nắng gay gắt của mặt trời kết tinh thành những hạt
muối, người dân sẽ cào thành từng đống nhỏ, trắng xóa. Trời càng nắng to thì diêm
dân sẽ thu được nhiều muối.

Diêm dân dẫn nước biển vào ruộng

Diêm dân thu hoạch muối

Em hãy cho biết việc làm muối của diêm dân là vận dụng vào đặc tính nào của
nước và giải thích?
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................

PL17
Câu 4: Gia đình bạn Lan tận dụng ban cơng của nhà để làm nơi trồng rau sạch,
nhằm cung cấp thực phẩm có nguồn gốc an tồn cho gia đình. Trong trồng trọt, việc
tưới cây đòi hỏi phải thường xuyên, đúng lượng nước (khơng q ít, khơng q
nhiều). Mẹ của bạn Lan mong muốn có một hệ thống cung cấp nước tự động cho
cây trồng mà không phải tốn chi phí. Các em hãy tìm cách giúp gia đình bạn Lan
thiết kế một thiết bị tưới cây phù hợp nhé. (Các em vẽ thiết kế đơn giản).
Các vật liệu cần thiết

Cách làm (hoặc vẽ đơn giản)


PL18
BÀI KIỂM TRA SỐ 4
Bài: Một số cách làm sạch nước - Thời gian: 10 phút
Câu 1: Nhà bạn Hoa sử dụng nước máy trong sinh hoạt hằng ngày. Nhưng bà
của Hoa ln đun sơi nước, để ra bình cho nguội và để yên cho nước lắng xuống.
Em hãy cho biết việc bà bạn Hoa đun nước sôi và để n cho nước lắng xuống
có tác dụng gì?
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................

Câu 2: Nước khơng phải là nguồn tài ngun vơ tận, để có nguồn nước sạch
sử dụng con người phải tốn nhiều công sức và tiền của. Bản thân em sẽ có những
hành động gì để góp phần làm sạch cũng như bảo vệ nguồn nước.
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................


PL19
Câu 3: Gia đình bạn Nam ở vùng quê,
hiện nhà bạn đang sử dụng nước giếng khoan
để phụ vụ trong trồng trọt và sinh hoạt của gia
đình. Để an tồn hơn trước khi sử dụng trong
sinh hoạt cũng như chế biến thức ăn thì em hãy
đưa ra biện pháp giúp gia đình bạn có nguồn
nước sạch và an tồn cho cả gia đình?
Giếng khoan
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................

..........................................................................................................................
Câu 4: Em hãy vẽ tranh đơn giản thiết kế một bộ máy lọc nước và cổ động
tuyên truyền mọi người luôn giữ nguồn nước sạch?
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................


PL20
PHỤ LỤC 4: MỘT SỐ BÀI LÀM CỦA HỌC SINH
Bài làm HS A:

Bài làm HS B:


PL21
Bài làm HS C:

Bài làm HS D:


PL22
Bài làm HS E:

PL23
PHỤ LỤC 5: MẪU TỰ ĐÁNH GIÁ VÀ ĐÁNH GIÁ LẪN NHAU
Phiếu tự đánh giá hoạt động cá nhân
Họ và tên HS:…………………………………………………
Ghi chú:
Mức 1: Cải tiến thêm Mức 2: Đáp ứng trơng đợi
Tiêu chí

Biểu hiện

TC1
Giải thích
hiện tượng

- Xác định đúng hiện tượng tự
nhiên.
- Huy động các quan niệm hoặc
kiến thức khoa học đã biết liên
quan hữu ích đến hiện tượng.
- Giải thích đúng hiện tượng
bằng kiến thức khoa học.
- Xác định vấn đề thực tiễn.

TC2
Giải quyết
vấn đề thực tiễn

TC3
Đưa ra cách

ứng xử
tình huống

TC4
Đánh giá
giải pháp
và kết quả

- Đề xuất được giải pháp cho
vấn đề thực tiễn dựa trên kiến
thức đã học, khám phá.
- Lựa chọn giải pháp khả thi
nhất cho vấn đề thực tiễn.
- Phân tích được các thơng tin
cần thiết, liên quan đến khoa học
chứa đựng trong tình huống.
- Đưa ra cách ứng xử phù hợp
trong tình huống cụ thể.
- Trao đổi, chia sẻ và vận động
những người xung quanh cùng
thực hiện.
- Nhận xét, đánh giá phương án
giải quyết.
- Đề xuất giải pháp mới ưu việt
hơn.
- Khái quát hóa cho những vấn
đề tương tự.

Mức 3: Vượt trông đợi
Mức độ đạt được

Mức 1

Mức 2

Mức 3


PL24
PHIẾU TỰ ĐÁNH GIÁ VÀ ĐÁNH GIÁ LẪN NHAU TRONG HỢP TÁC NHÓM

Họ và tê HS:………………………………………………………………………
1. Hãy đánh giá sự đóng góp của em trong nhóm theo thang A, B, C
 Sử dụng các mức đo trong thang đo sau:
+ A: Có nhiều đóng góp quan trọng (đối với tất cả các phần của nhiệm vụ
nhóm và trong tất cả giai đoạn thực hiện; tạo điều kiện hỗ trợ các bạn khác trong
nhóm mà khơng làm thay)
+ B: có một số đóng góp (đưa ra một số gợi ý có ích, hỗ trợ các thành viên
trong nhóm hồn thành nhiệm vụ)
+ C: khơng có đóng góp thực sự nào (khơng đưa ra được gợi ý gì, khơng giúp
đỡ các thành viên trong nhóm, lãng phí thời gian…)
 Khoanh trịn số điểm của em:

A

B

C

2. Hãy cho điểm từng bạn trong nhóm:
+ …………………..

+ …………………..
+ …………………..
+ …………………..
+ …………………..
3. Em có thể lí giải tại sao em lại cho điểm như thế?
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................


PL25
PHỤ LỤC 6: MỘT SỐ HÌNH ẢNH CỦA HS
TRONG QUÁ TRÌNH THAM GIA TỔ CHỨC DẠY HỌC


PL26


PL27
PHỤ LỤC 7: DANH SÁCH HS LỰA CHỌN ĐÁNH GIÁ

STT

HỌ VÀ TÊN

TRƯỜNG

1

Nguyễn Phú Gia An

Trường Tiểu học

2

Kiều Tuệ Lâm

Đặng Thùy Trâm

3

Nguyễn Minh Giang

(quận 7, TP. Hồ Chí Minh)

4

Lê An Khuê

5

Nguyễn Hữu Quân