skkn huong dan hoc sinh giai bai tap vat li 9

<span class='text_page_counter'>(1)</span>Hướng dẫn HS giải BT vật lí Chương I: Điện học PhÇn mét : Më ®Çu 1..Lý do chọn đề tài : Trong thực tế dạy học vật lý thì bài tập vật lý đợc hiểu là một vấn đề đợc đặt ra đòi hỏi phải giải quyết nhờ những suy luận logic những phép toán và thí nghiệm dựa trên cơ sở các định luật các phơng pháp vật lý. Hiểu theo nghĩa rộng thì mỗi vấn đề xuất hiện do nghiên cứu tài liệu giáo khoa cũng chính là một bài tập đối với học sinh. Sự t duy một cách tích cực luôn luôn là việc vận dụng kiến thức đã học để giải bài tập. Trong quá trình dạy học môn vật lý, các bài tập vật lý có tầm quan trọng đặc biệt. Hiện nay để việc thực hiện tốt chơng trình sách giáo khoa mới và dạy học theo phơng pháp đổi mới có hiệu quả thì việc hớng dẫn học sinh biết phân lo¹i, n¾m v÷ng ph¬ng ph¸p vµ lµm tèt c¸c bµi tËp trong ch¬ng tr×nh s¸ch gi¸o khoa đã góp phần không nhỏ trong việc thực hiện thành công công tác dạy học theo phơng pháp đổi mới. ë ch¬ng I: “§iÖn häc”: lµ mét trong nh÷ng ch¬ng quan träng cña ch¬ng trình vật lý lớp 9 nhằm giúp học sinh nắm đợc kiến thức về: Định luật ôm; cách xác định điện trở của dây dẫn; sự phụ thuộc của điện trở vào chiều dài tiÕt diÖn vµ vËt liÖu lµm d©y dÉn; biÕn trë- ®iÖn trë dïng trong kû thuËt; x¸c định đợc công suất của dòng điện, công của dòng điện, định luật Junlexơ; sử dụng an toàn và tiết kiệm điện năng; kỹ năng thực hành thí nghiệm để rút ra kiến thức mới, vận dụng các định luật để giải bài tập. Vì vậy để giúp học sinh nắm vững các kiến thức trong chơng này và vận dụng các kiến thức đã học để làm tốt các dạng bài tập vật lý trong chơng I, tôi đã chọn đề tài : “Phân loại và hớng dẫn học sinh lớp 9 làm bài tập vật lý trong chơng I: “Điện học ” để làm đề tài nghiên cứu. 2.Nhiệm vụ của đề tài :.

<span class='text_page_counter'>(2)</span> Đề tài nêu và giải quyết một số vấn đề sau : 2.1 Cơ sở lý luận liên quan đến đề tài : 2.2 C¬ së thùc tÕ vµ hiÖn tr¹ng cña viÖc gi¶ng d¹y vµ híng dÉn häc sinh lµm bµi tËp vËt lý ë trêng THCS ThiÖu Long. 2.3 Ph©n lo¹i vµ híng dÉn häc sinh líp 9 lµm bµi tËp vËt lý ch¬ng I : §iÖn häc. 2.4 Kết quả đạt đợc. 3. §èi tîng vµ ph¹m vi nghiªn cøu : 3.1 §èi tîng nghiªn cøu : Ph©n lo¹i vµ híng dÉn häc sinh lµm bµi tËp vËt lý líp 9 ch¬ng I: §iÖn häc. 3.2 Ph¹m vi nghiªn cøu : Häc sinh líp 9A, 9B trêng THCS ThiÖu Long 4. Gi¶ thuyÕt khoa häc: §Ó thùc hiÖn tèt ch¬ng tr×nh s¸ch gi¸o khoa míi môn vật lý lớp 9 và dạy - học theo phơng pháp đổi mới đạt hiệu quả cao thì đòi hỏi giáo viên phải nghiên cứu, tìm tòi để đề ra đợc những phơng pháp gi¶ng d¹y cã hiÖu qu¶ nh»m híng dÉn häc sinh biÕt ph©n lo¹i, n¾m v÷ng ph¬ng ph¸p vµ lµm tèt c¸c d¹ng bµi tËp trong ch¬ng tr×nh s¸ch gi¸o khoa. 5. Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu : Trong quá trình nghiên cứu tôi đã sử dụng một số phơng pháp sau : - Ph¬ng ph¸p ®iÒu tra gi¸o dôc. - Ph¬ng ph¸p quan s¸t s ph¹m - Ph¬ng ph¸p thèng kª, tæng hîp, so s¸nh. - Ph¬ng ph¸p m« t¶. - Ph¬ng ph¸p vËt lý. 6. Thêi gian nghiªn cøu : Đề tài thực hiện từ tháng 9 năm 2005 đến tháng 3 năm 2006. PhÇn hai: Néi dung 1. Cơ sở lý luận của vấn đề nghiên cứu : Ph¬ng ph¸p d¹y häc lµ mét bé phËn hîp thµnh cña qu¸ tr×nh s ph¹m nh»m đào tạo thế hệ trẻ có tri thức khoa học, về thế giới quan và nhân sinh quan, thãi quen vµ kü n¨ng thùc hµnh, vËn dông kiÕn thøc vµo thùc tÕ. Ph¬ng ph¸p d¹y häc cã mèi liªn hÖ biÖn chøng víi c¸c nh©n tè kh¸c cña qu¸ tr×nh d¹y häc. Nh÷ng ph¬ng ph¸p d¹y häc ph¶i thèng nhÊt biÖn chøng gi÷a viÖc gi¶ng d¹y cña gi¸o viªn víi viÖc häc tËp cña häc sinh. §ång thêi gãp.

<span class='text_page_counter'>(3)</span> phÇn cã hiÖu qu¶ vµo viÖc thùc hiÖn tèt c¸c kh©u cña qu¸ tr×nh d¹y häc. X¸c định kế hoạch giáo dục, giáo dỡng, phát triển bộ môn một cách nhịp nhàng, cụ thể hoá nhiệm vụ dạy học trên cơ sở đặc điểm của học sinh, điều chỉnh kế ho¹ch d¹y häc cho s¸t víi diÔn biÕn thùc tÕ, tæ chøc vµ híng dÉn häc sinh häc tập ở trên lớp cũng nh ở nhà phù hợp với dự định s phạm. Đối với môn vật lý ở trờng phổ thông, bài tập vật lý đóng một vai trò hết sức quan trọng, việc hớng dẫn học sinh làm bài tập vật lý là một hoạt động dạy học, là một công việc khó khăn, ở đó bộc lộ rõ nhất trình độ của ngời giáo viên vật lý trong việc hớng dẫn hoạt động trí tuệ của học sinh, vì thế đòi hỏi ngời giáo viên và cả học sinh phải học tập và lao động không ngừng. Bài tập vËt lý sÏ gióp häc sinh hiÓu s©u h¬n nh÷ng qui luËt vËt lý, nh÷ng hiÖn tîng vËt lý. Th«ng qua c¸c bµi tËp ë c¸c d¹ng kh¸c nhau t¹o ®iÒu kiÖn cho häc sinh vËn dụng linh hoạt những kiến thức để tự lực giải quyết thành công những tình huống cụ thể khác nhau thì những kiến thức đó mới trở nên sâu sắc hoàn thiện và trở thành vốn riêng của học sinh. Trong quá trình giải quyết các vấn đề, tình huống cụ thể do bài tập đề ra học sinh phải vận dụng các thao tác t duy nh so sánh phân tích, tổng hợp khái quát hoá....để giải quyết vấn đề, từ đó sẽ giúp giải quyết giúp phát triển t duy và sáng tạo, óc tởng tợng, tính độc lập trong suy nghÜ, suy luËn.... Nªn bµi tËp vËt lý g©y høng thó häc tËp cho häc sinh. 2. C¬ së thùc tÕ vµ thùc tr¹ng cña viÖc híng dÉn häc sinh lµm bµi tËp vËt lý ë trêng THCS ThiÖu Long. 2.1 §Æc ®iÓm t×nh h×nh nhµ trêng : - Trêng THCS ThiÖu Long cã c¬ së vËt chÊt phôc vô cho viÖc gi¶ng d¹y t¬ng đối tốt, phòng học và phòng thực hành vật lý kiên cố, sạch sẽ đúng qui cách, có đồ dùng đầy đủ cho các khối lớp. - Häc sinh trêng THCS ThiÖu Long ®a phÇn lµ c¸c em ngoan chÞu khã trong học tập, các em có đầy đủ sách giáo khoa, sách bài tập. - §éi ngò gi¶ng d¹y m«n vËt lý ë trêng cã 2 gi¸o viªn. 2.2 Thùc tr¹ng cña viÖc híng dÉn häc sinh lµm bµi tËp vËt lý t¹i trêng THCS ThiÖu Long. Trong chơng I : Điện học vậtlý lớp 9 yêu cầu đối với học sinh về kiến thức là : nắm vững định luật ôm, điện trở của một dây dẫn hoàn toàn xác định và đợc tính bằng thơng số giữa hiệu điện thế đặt vào hai đầu dây dẫn và cờng độ dòng điện chạy qua nó. Đặc điểm của cờng độ dòng điện và hiệu điện thế đối.

<span class='text_page_counter'>(4)</span> víi ®o¹n m¹ch m¾c nèi tiÕp vµ ®o¹n m¹ch m¾c song song, mèi quan hÖ gi÷a ®iÖn trë cña d©y dÉn víi chiÒu dµi tiÕt diÖn vµ vËt liÖu lµm d©y dÉn. BiÕn trë vµ ®iÖn trë trong kü thuËt- ý nghÜa cña c¸c con sè ghi trªn c¸c thiÕt bÞ tiªu thô ®iÖn. ViÕt c«ng thøc tÝnh c«ng suÊt ®iÖn vµ ®iÖn n¨ng tiªu thô ®iÖn cña mét đoạn mạch, xây dựng công thức Q = I2Rt - phát biểu định luật Junlenơ. VÒ kü n¨ng häc sinh biÕt tiÕn hµnh c¸c thÝ nghiÖm kiÓm tra hay thÝ nghiÖm nghiên cứu để rút ra kiến thức, vận dụng đợc các công thức để giải bài tập. Giải thích đợc một số hiện tợng về đoản mạch và một số hiện tợng có liên quan đến định luật Junlenxơ.... Trong qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y m«n vËt lý gi¸o viªn thêng sö dông ph¬ng ph¸p chia nhóm để học sinh thảo luận và tìm ra kết quả cho câu hỏi và giáo viên thờng kết luận đúng, saivà không hớng dẫn gì thêm, việc giảng dạy vật lý nhất là bài tập vật lý nh thế sẽ không đạt đợc kết quả cao, vì trong lớp có các đối tợng học sinh giỏi, khá, trung bình, yếu, kém nên khả năng t duy của các em rất khác nhau, đối với học sinh yếu, kém hay trung bình không thể t duy kịp vµ nhanh nh häc sinh kh¸, giái nªn khi th¶o luËn c¸c em cha thÓ kÞp hiÓu ra vấn đề và nhất là khi thảo luận nhóm, giáo viên lại hạn chế thời gian hoặc thi xem nhãm nµo ®a ra kÕt qu¶ nhanh nhÊt th× thêng c¸c kÕt qu¶ nµy lµ t duy cña các học sinh khá, giỏi trong nhóm. Vì thế nếu giáo viên không chú trọng đến viÖc híng dÉn häc sinh ph¬ng ph¸p gi¶i bµi tËp vËt lý th× häc sinh sÏ ®o¸n mß không nắm vững đợc kiến thức trong chơng. Thực tế về trình độ học tập của học sinh qua khảo sát đầu năm môn vật lý ở hai líp 9A,9B nh sau: Sè Giái Kh¸ Trung b×nh YÕu KÐm Sè bµi % SL % SL % SL % liÖu kiÓm SL % SL Líp tra 9A 41 2 4,9 8 19,5 22 53,7 5 12,1 4 9,8 9B 44 2 4,5 9 20,5 22 50 6 13,5 5 11,5 3. Ph©n lo¹i vµ híng dÉnhäc sinh líp 9 lµm bµi tËp vËt lý trong ch¬ng I “§iÖn häc” 3.1 Dạng bài tập định tính hay bài tập câu hỏi: §ã lµ nh÷ng bµi tËp vËt lý mµ khi gi¶i häc sinh kh«ng cÇn tÝnh to¸n hay chØ làm những phép toán đơn giản có thể nhẩm đợc..

<span class='text_page_counter'>(5)</span> Bài tập định tính có tầm quan trọng đặc biệt vì nhiều bài tập tính toán có thể giải đợc phải thông qua những bài tập định tính....Vì vậy việc luyện tập, đào sâu kiến thức và mở rộng kiến thức của học sinh về một vấn đề nào đó cần đợc bắt đầu từ bài tập định tính. Đây là loại bài tập có khả năng trau dồi kiến thức vµ t¹o høng thó häc tËp cña häc sinh. Để giải quyết đợc bài tập định tính đòi hỏi học sinh phải phân tích đợc bản chất của các hiện tợng vật lý. Với các bài tập định tính ta có thể chia ra là hai loại: Loại bài tập định tính đơn giản và loại bài tập định tính phức tạp. 3.1.1 Loại bài tập định tính đơn giản: - Giải bài tập định tính đơn giản học sinh chỉ cần vận dụng một hai khái niệm hay định luật đã học là có thể giải quyết đợc dạng bài tập này nên dùng để củng cố, khắc sâu khái niện hay định luật nh các ví dụ sau : Ví dụ 1: Định luật Jun-lenxơ cho biết điện năng biến đổi thành : A. C¬ n¨ng B. N¨ng lîng ¸nh s¸ng C. Ho¸ n¨ng D. NhiÖt n¨ng Hãy chọn đáp án đúng ? - Với bài tập này giáo viên nên đa ngay sau khi học sinh học xong định luật Jun-lenx¬. + (Đáp án D là đúng ) VÝ dô 2: Cã ba d©y dÉn cã chiÒu dµi nh nhau, tiÕt diÖn nh nhau, ë cïng ®iÒu kiện. Dây thứ nhất bằng bạc có điện trở R1, dây thứ hai bằng đồng có điện trở R2, d©y thø ba b»ng nh«m cã ®iÖn trë R 3. Khi so s¸nh c¸c ®iÖn trë ta cã : (Chọn đáp án đúng) A. R1>R2>R3 B. R1>R3>R2 C. R2>R1>R3 D. R3>R2>R1 + Đáp án đúng là D Với bài này giúp học sinh nắm đợc cách so sánh điện trở của các dây dẫn kh¸c nhau khi chóng ë cïng ®iÒu kiÖn vµ cã chiÒu dµi, tiÕt diÖn lµ nh nhau. Ví dụ 3 : Nếu hiệu điện thế U đặt vào hai đầu bóng đèn tăng liên tục, thì cờng độ dòng điện I qua bóng đèn đó cũng tăng liên tục, ta nói nh vậy có hoàn toàn đúng không ? + Với câu hỏi này học sinh dễ nhầm lẫn khi vận dụng định luật Ôm là cờng độ dßng ®iÖn tØ lÖ thuËn víi hiÖu ®iÖn thÕ, mµ häc sinh chó ý tíi hiÖu ®iÖn thÕ.

<span class='text_page_counter'>(6)</span> định mức của bóng đèn, cũng nh cờng độ định mức của bóng đèn- nếu vợt quá giới hạn định mức thì bóng có thể cháy và nh thế thì cờng độ dòng điện không t¨ng liªn tôc. 3.1.2 Dạng bài tập định tính phức tạp : Đối với các bài tập dạng định tính phức tạp thì việc giải các bài tập này là giải một chuỗi các câu hỏi định tính. Những câu hỏi này đòi hỏi học sinh phải dựa vào việc vận dụng một định luật vật lý, một tính chất vật lý nào đó. Khi giải các bài tập định tính phức tạp này ta thờng phân tích ra ba giai đoạn : + Ph©n tÝch ®iÒu kiÖn c©u hái. + Phân tích các hiện tợng vật lý mô tả trong câu hỏi, trên cơ sở đó liên hệ với định luật vật lý, định nghĩa, một đại lợng vật lý hay một tính chất vật lý liên quan. + Tổng hợp các điều kiện đã cho và kiến thức tơng ứng để giải. Ví dụ 4: Có hai dây dẫn một bằng đồng, một bằng nhôm, cùng chiều dài và cùng tiết diện ở cùng một điều kiện. Hỏi nếu mắc hai dây đó nối tiếp vào m¹ch ®iÖn th× khi cã dßng ®iÖn ®i qua, nhiÖt lîng to¶ ra ë d©y nµo lµ lín h¬n? + Đây là một câu hỏi khó, đòi hỏi học sinh phải t duy vận dụng các kiến thức đã học trong chơng để giải quyết, nên giáo viên có thể đa ra một số câu hỏi gợi ý để học sinh suy nghĩ và giải quyết lần lợt : + Gi¸o viªn cã thÓ híng b»ng c¸ch ®a ra mét sè c©u hái sau : Hoạt động của giáo viên Hoạt động của học sinh - GV : Nhiệt lợng toả ra ở một dây - HS : Học sinh phải nêu đợc định dÉn khi cã dßng ®iÖn ®i qua phô luËt Jun-lenx¬ Q=I2 R t thuéc yÕu tè nµo ? - GV : Ta cã thÓ nãi g× vÒ thêi gian - HS: Thêi gian dßng ®iÖn ch¹y qua hai d©y dÉn lµ nh nhau. dßng ®iÖn ch¹y qua hai d©y dÉn? - GV : Ta có thể nói gì về cờng độ - HS : Vì nối tiếp nên cờng độ dòng điện qua dây đồng và dây nhôm và dßng ®iÖn qua hai d©y dÉn. b»ng nhau. - GV : §iÖn trë cña hai d©y nµy nh - HS: §iÖn trë hai d©ynµy tØ lÖ thuËn thÕ nµo ? Chóng phô thuéc vµo yÕu víi chiÒu dµi tØ lÖ nghÞch víi tiÕt diÖn vµ phô thuéc b¶n chÊt d©y dÉn vµ tè nµo? nhiệt độ. - GV: So s¸nh chiÒu dµi hai d©y, tiÕt - HS : b»ng nhau diÖn cña hai d©y..

<span class='text_page_counter'>(7)</span> - GV: Nhiệt độ hai dây trớc khi mắc - HS : bằng nhau vµo m¹ch ? - GV : So s¸nh ®iÖn trë xuÊt cña - HS: nhôm >đồng nhôm và đồng. + Trên đây là một số câu hỏi gợi ý phân tích giúp các đối tợng học sinh yếu, trung bình, có thể tìm ra câu trả lời giải nhanh chóng và dễ hiểu sau đó giáo viªn cã thÓ ®a ra c©u hái mang tÝnh tæng hîp. GV: D©y nµo cã ®iÖn trë lín h¬n : HS : D©y nh«m GV : Dây nào có nhiệt độ toả ra lớn hơn khi có dòng điện chạy qua ? HS: Dây nhôm vì cùng cờng độ dòng điện, trong cùng một khoảng thời gian nªn nhiÖt lîng to¶ ra nhiÒu h¬n ë d©y cã ®iÖn trë nhiÒu h¬n. + Trên cơ sở đó ta có thể dần dần trang bị cho học sinh phơng pháp suy nghĩ logic vµ lËp luËn cã c¨n cø. 3.2 D¹ng bµi tËp tÝnh to¸n : Đó là dạng bài tập muốn giải đựơc phải thực hiện một loạt các phép tính : Để làm tốt loại bài tập này giáo viên cần hớng dẫn học sinh đọc kỹ đề, tìm hiÓu ý nghÜa thuËt ng÷ míi (nÕu cã), n¾m v÷ng c¸c d÷ kiÖn ®©u lµ Èn sè ph¶i t×m. - Ph©n tÝch néi dung bµi tËp, lµm s¸ng tá b¶n chÊt vËt lý cña c¸c hiÖn tîng m« t¶ trong bµi tËp. - Xác định phơng pháp giải và vạch ra kế hoạch giải bài tập. §èi víi bµi tËp tÝnh to¸n ta cã thÓ ph©n lµm hai lo¹i: Bµi tËp tËp dît vµ bµi tËp tæng hîp. 3.2.1 Bµi tËp tËp dît : Là loại bài tập đơn giản sử dụng khi nghiên cứu khái niệm, định luật hay một qui tắc vật lý nào đó. Đây là loại bài tập tính toán cơ bản giúp học sinh nắm vững hiểu đầy đủ hơn, sâu sắc hơn một định lợng của các bài tập vật lý. Dạng bài tập này giáo viên nên để hớng dẫn học sinh củng cố vận dụng sau bài học.. VÝ dô 5 : Cho m¹ch ®iÖn nh h×nh vÏ 1 v«n kÕ chØ 12V, R1=15, R2=10. a, Tính điện trở tơng đơng của đoạn m¹ch MN..

<span class='text_page_counter'>(8)</span> b, TÝnh chØ sè cña c¸c AmpekÕ A1,A2 vµ A. + Híng dÉn häc sinh ghi cho biÕt : Cho biÕt Hoạt động của giáo viên R1=15, -GV: Mạch điện đã cho có bao nhiªu ®iÖn trë? Chóng m¾c nh R2=10. thÕ nµo? UMN=12V -GV: Bµi to¸n cÇn t×m nh÷ng yÕu R1//R2 tè nµo? a, Tính RMN? -GV: Tính điện trở tơng đơng b, A1=?,A2=? cña ®o¹n m¹ch m¾c // nh thÕ vµ A=? nµo?. H×nh 1 Hoạt động của học sinh -HS: R1//R2 -HS: RMN=? A1=?,A2=? vµ A=? -HS:. 1 1 1 = + R MN R1 R2. RMN =. R1 R 2 = 15 .10 =6 () 15+10 R 1+ R 2. hay. - HS : U hai ®Çu R1 vµ R2 - GV: Muèn t×m dßng ®iÖn qua A1,A2 ta cÇn biÕt d÷ kiÖn nµo? - HS: v× R1//R2 => - GV : Hiệu điện thế U1,U2 đã UMN = U1 = U2=12V biÕt cha? U1 12 4 - GV: Hãy áp dụng để tìm I1,I2,I -HS: I1= R 1 = 15 = 5 (A) I2=. U2 = 12 = 6 (A) 10 5 R2. I=. U MN = 12 =2 (A) R MN 6 1. VÝ dô 6: Cho m¹ch ®iÖn nh h×nh vÏ 2. Trong đó R1=5. Khi đóng khoá K vônkế chỉ 6V, Ampekª chØ 0,5A. a, Tính điện trở tơng đơng của đoạn mạch? b, TÝnh ®iÖn trë R2? Cho biÕt R1=5 UV=6V IA=0,5A R1nt R2. H×nh 2. Hoạt động của giáo viên Hoạt động của học sinh -GV: M¹ch ®iÖn trªn cho chóng -HS: R1=5, ta biÕt nh÷ng g×? UV=6V,IA=0,5A,R1nt R2 -GV: Ta có thể tính điện trở toàn -HS: áp dụng định luật ôm: I= m¹ch AB nh thÕ nµo?.

<span class='text_page_counter'>(9)</span> U R. a,RAB? b,R2=? -GV: Ta cã thÓ tÝnh ®iÖn trë R2 nh thÕ nµo ?.  RAB= U = 6 =12 () I. 0,5. - HS: VËn dông c«ng thøc tÝnh điện trở tơng đơng của mạch nối tiÕp ta cã: Rt®=R1+R2 =>R2=Rt®-R1 R2=12-5=7  3.2.2: Bµi tËp tæng hîp : Là những bài tập phức tạp mà muốn giải đợc chúng ta phải vận dụng nhiều khái niệm, nhiều định luật hoặc qui tắc, công thức nằm ở nhiều bài nhiều mục. Loại bài tập này có mục đích chủ yếu là ôn tập tài liệu giáo khoa, đào sâu mở rộng kiến thức giúp các em học sinh thấy đợc mối quan hệ giữa những phần khác nhau. Bài tập dạng này giáo viên cần hớng dẫn cặn kẽ để giúp các đối tợng học sinh trong lớp có thể nắm bắt kịp thời. VÝ dô 7: Cho mét m¹ch ®iÖn nh h×nh vÏ 3: R3=10,R1=20, ampekÕ A1 chØ 1,5A ampekÕ A2 chØ 1A. C¸c d©y nèi vµ ampekÕ có điện trở không đáng kể. Tính: a. Điện trở R2 và điện trở tơng đơng toµn m¹ch? H×nh 3 b. HiÖu ®iÖn thÕ cña m¹ch AB? * Đối với loại bài nàycó thể đa ra một số câu hỏi để gợi ý giúp các em nhận rõ các yếu tố cần tìm, t duy logic để tìm ra lời giải nhanh chóng chính xác. Cho biÕt Hoạt động của giáo viên Hoạt động của học sinh -GV: M¹ch ®iÖn cã bao -HS: Cã 3 ®iÖn trë vµ ®©y lµ nhiªu ®iÖn trë vµ m¾c nh thÕ d¹ng m¹ch hçn hîp nµo? (R1//R2) nt R3 R3=10,R1=20, I1=1,5A I2=1,0A -GV: Những yếu tố nào đã -HS: R1,R3,I1,I2 (R1//R2) nt R3 biÕt? -HS: R2=? RAB=? UAB=? -GV: CÇn t×m nh÷ng yÕu tè a. R2=? RAB=? nµo?.

<span class='text_page_counter'>(10)</span> b. UAB =?. -GV: Em cã nhËn xÐt g× vÒ U1 vµ U2? -GV: Ta có thể tính U1 đợc kh«ng?. -HS: V× R1//R2 nªn U1=U2 -HS: §îc: U1=I1.R1=1,5.20=30(V) U2=U1=30V. -GV: VËy ta cã thÓ tÝnh ®iÖn U -HS: R2= 2 =30 =30  I2 1 trë R2 b»ng c¸ch nµo? -GV: Muèn tÝnh ®iÖn trë t¬ng đơng trên mạch AB ta tính -HS: RAB=RMN+R3 nh thÕ nµo? -GV: TÝnh ®iÖn trë ®o¹n MN -HS: b»ng c¸ch nµo? R1 R 2 20 . 30 600 RMN = = = =12 R 1+ R 2 20+ 30. -GV: Từ đó hãy tính điện trở toµn m¹ch AB? -GV: Muèn tÝnh hiÖu ®iÖn thÕ toµn m¹ch AB ta cÇn biÕt thªm yÕu tè nµo? -GV: Cờng độ dòng điện toàn mạch đã biết cha? -GV : VËy hiÖu ®iÖn thÕ m¹ch AB lµ bao nhiªu?. 50.  RMN=12 -HS: RAB=RMN+R3=12+10=22 -HS: Cần biết thêm cờng độ dßng ®iÖn toµn m¹ch. -HS: §· biÕt v× : I=I1+I2=1,5+1=2,5A -HS: UAB =IAB.RAB =2,5.22=55V. VÝ dô 8: Mét d©y xo¾n cña bÕp ®iÖn dµi 8m, tiÕt diÖn 0,1mm 2 vµ ®iÖn trë suÊt lµ =1,1.10-6m. H·y tÝnh. a, §iÖn trë cña d©y xo¾n? b, NhiÖt lîng to¶ ra trong 5 phót khi m¾c bÕp ®iÖn vµo hiÖu ®iÖn thÕ 220V? c, Trong thêi gian 5 phót bÕp nµy cã thÓ ®ua s«i bao nhiªu lÝt níc tõ 27OC, biÕt nhiÖt dung riªng cña níc lµ C=4200J/kgK. Sù mÊt m¸t nhiÖt ra m«i trêng coi nh không đáng kể? Cho biÕt Hoạt động của giáo viên Hoạt động của học sinh l= 8m -GV : Bµi to¸n cho biÕt -HS: l,s, ,u,t,t1=270C,.

<span class='text_page_counter'>(11)</span> nh÷ng d÷ kiÖn nµo? S=0,1mm2=0,1.10-6m -GV: CÇn ph¶i t×m nh÷ng d÷ kiÖn nµo? U=220V -GV: TÝnh ®iÖn trë cña t= 5 phót =300s d©y xo¾n b»ng c¸ch nµo? t1=270C -GV: NhiÖt lîng to¶ ra t2=1000C trªn ®o¹n d©y khi m¾c vµo C=4200J/kgk U=220V ë thêi gian 5 phót b»ng bao nhiªu? a,Rd=? -GV: Víi nhiÖt lîng Q1 b, Q1=? nh trªn th× cã thÓ ®un s«i c, V=? bao nhiªu lÝt níc tõ 270C?. =1,1.10-6m. C=4200J/kgk -HS: Rd=?, Q1=?, V=? Rd= l =. -HS:. s. 1,1 . 10−6 .8 =88(Ω) 0,1 .10 −6 2 2 Q1= U .t=220 . 300. -HS:. R. 88. =165000(J) -HS: Q=mC(t2-t1) =>m=. Q C (t 2 − t 1 ). => m=. 165000 =0,5 kg 4200( 100− 27). 0,5 kg tơng đơng 0,5 lít => V=0,5 (lÝt). 3.3 Dạng bài tập đồ thị: Đó là những bài tập mà trong dữ kiện đã cho của đề bài và trong tiến trình giải có sử dụng về đồ thị. Loại bài tậpnày có tác dụng trớc hết giúp học sinh nắm đợc phơng pháp quan trọng biểu diễn mối quan hệ giữa số và các đại lợng vật lý, tạo điều kiện làm sáng tỏ một cách sâu sắc bản chất vật lý. Trong chơng I vật lý 9 bài tập đồ thị tuy không nhiều nhng hớng dẫn loại bài tập này giúp học sinh nắm đợc phơng pháp đồ thị trong việc xác định số liệu để trả lời các câu hỏi. H×nh 4 Ví dụ 9: Trên hình 4 vẽ đồ thị kiểu biểu diễn sự phụ thuộc của cờng độ dòng điện vào hiệu ®iÖn thÕ cña hai d©y dÉn kh¸c nhau. a, Từ đồ thị hãy xác định giá trị cờng độ dòng ®iÖn ch¹y qua mçi d©y dÉn khi hiÖu ®iÖn thÕ đặt giừa hai đầu dây dẫn là 3V. b, D©y dÉn nµo cã ®iÖn trë lín nhÊt? Nhá nhÊt?.

<span class='text_page_counter'>(12)</span> Hoạt động của giáo viên -GV: Quan sát đồ thị chỉ ra trên đồ thị có mấy đờng biểu diễn điện trở? -GV: Xác định cờng độ dòng điện ch¹y qua mçi ®iÖn trë khi hiÖu ®iÖn thÕ hai ®Çu d©y lµ 3V. Hoạt động của học sinh -HS: 3 đờng: R1,R2,R3 -HS: Tõ trôc hµnh biÓu diÔn hiÖu điện thế U tại vị trí 3V ta gióng đờng th¼ng song song víi trôc tung biÓu diÔn I ta cã: I1=5mA; I2=2mA; I3=1mA. -GV: §iÖn trë nµo cã gi¸ trÞ lín U 3 = =600 Ω -HS: R1= I 0 , 005 1 nhÊt? Nhá nhÊt? R2=. U2 3 = =1500 Ω I 0 , 002. R3=. U3 3 = =3000 Ω I 0 , 001. 3.4 D¹ng bµi tËp thÝ nghiÖm: Lµ d¹ng bµi tËp mµ trong khi gi¶i ph¶i tiÕn hµnh thÝ nghiÖm, nh÷ng quan s¸t hoÆc kiÓm chøng cho lêi gi¶i lý thuyÕt hoÆc t×m sè liÖu, d÷ kiÖn dïng cho viÖc gi¶i bµi tËp. ThÝ nghiÖm cã thÓ do gi¸o viªn lµm biÓu diÔn hoÆc do häc sinh thùc hiÖn lµm. C¸c thÝ nghiÖm cã thÓ mang tÝnh chÊt nghiªn cøu kh¶o s¸t, t×m hiểu một khía cạnh mới của kiến thức đã học hoặc nghiệm lại các vấn đề đã đợc rút ra từ lý thuyết. VÝ dô 10: §Ó x©y dùng c«ng thøc tÝnh c«ng suÊt ®iÖn gi¸o viªn cã thÓ tiÕn hµnh thÝ nghiÖm, häc sinh quan s¸t vµ rót ra c«ng thøc. -GV: mắc sơ đồ mạch điện nh hình 5. -HS: nên làm các đồ dùng trong sơ đồ. -GV: V«nkÕ ®o hiÖu ®iÖn thÕ ë ®©u? -GV: Sè chØ cña AmpekÕ cho ta biÕt ®iÒu g×? + Sau đó giáo viên làm thí nghiệm với hai bóng H×nh 5 đèn 6V-5W và 6V-3W. Lần 1: Làm với bóng đèn 6V-5W, đóng khoá K đèn sáng, điều chỉnh biến trở để Vônkế có chỉ số 6V, đọc kết quả của Ampekế. Lần 2: Làm với bóng đèn 6V-3W tiến hành tơng tự đọc số chỉ của Ampekế. Ta cã kÕt qu¶ trong b¶ng sau: Sè liÖu Số ghi trên bóng đèn Cờng độ dòng.

<span class='text_page_counter'>(13)</span> C«ng suÊt (W. Hiệu điện thế (V) điện đo đợc (A). LÇn thÝ nghiÖm LÇn 1 5 6 0,82 LÇn 2 3 6 0,51 -HS: tính tích U.I đối với mỗi bóng đèn sau đó so sánh tích này với công suất định mức ghi trên bóng đèn. -GV: hớng dẫn học sinh bỏ qua sai số do phép đo để rút ra công thức : P=U.I 4. Kết quả đạt đợc: Thông qua tiến hành nghiên cứu trên lớp 9B với đề tài phân loại và hớng dẫn học sinh làm bài tập vạt lý 9 chơng I: Điện học, tôi đã thu đợc một số kết quả đó là học sinh nắm vững kiến thức cơ bản của chơng, biết cách làm các bài tập vËn dông trong s¸ch bµi tËp. §Ó chøng minh t«i xin ®a ra mét sè kÕt qu¶ sau: - KÕt qu¶ kh¶o s¸t chÊt lîng m«n vËt lý 9 ®Çu n¨m: Sè Trung Sè Giái Kh¸ YÕu KÐm bµi b×nh liÖu kiÓm SL % SL % SL % SL % SL % Líp tra 9A 41 2 4,9 8 19,5 22 53,7 5 12,1 4 9,8 9B 44 2 4,5 9 20,5 22 50 6 13,5 5 11,5 - Sau khi tiến hành nghiên cú trên lớp 9B còn lớp 9A để đối chứng, khi kiểm tra kết thúc chơng I tôi đã thu đợc kết quả sau: Sè Sè Trung Giái Kh¸ YÕu KÐm liÖu bµi b×nh Líp kiÓm SL % SL % SL % SL % SL % tra 9A 41 3 7,3 10 24,4 23 56,1 3 7,3 2 4,9 9B 44 7 15,9 16 36,4 19 43,2 2 4,5 0 0 PhÇn Ba : KÕt luËn Đối với giáo viên đề tài này giúp cho việc phân loại một số dạng bài tập trong chơng I: “ Điện học” của chơng trình vật lý 9 đợc dễ dàng và hớng dẫn học sinh giải bài tập đạt kết quả, nhằm nâng cao chất lợng dạy- học môn vật lý theo phơng pháp đổi mới. Giúp học sinh nắm vững các dạng bài tập, biết cách suy luận logic, tự tin vào bản thân khi đứng trớc một bài tập hay một hiện tợng vật lý, có cách suy nghĩ để giải thích một cách đúng đắn nhất..

<span class='text_page_counter'>(14)</span> Từ kết quả nghiên cứu trên tôi đã rút ra những bàu học kinh nghiệm sau: - ViÖc ph©n lo¹i c¸c d¹ng bµi tËp vµ híng dÉn häc sinh lµm tèt c¸c d¹ng bµi tập đã giúp cho giáo viên nắm vững mục tiêu, chơng trình từ đó nâng cao chất lîng gi¶ng d¹y m«n vËt lý. - Gióp gi¸o viªn kh«ng ngõng t×m tßi, s¸ng t¹o nh÷ng ph¬ng ph¸p ph©n lo¹i và giải bài tập phù hợp với đối tợng học sinh, từ đó nhằm nâng cao trình độ chuyªn m«n vµ nghiÖp vô cña ngêi gi¸o viªn. * Mét sè kiÕn nghÞ: ViÖc d¹y häc m«n vËt lý trong trêng phæ th«ng lµ rÊt quan träng, gióp c¸c em biÕt c¸ch t duy logic, biÕt ph©n tÝch tæng hîp c¸c hiÖn tîng trong cuéc sèng. V× vËy gi¸o viªn gi¶ng d¹y m«n vËt lý cÇn kh«ng ngõng häc hái, s¸ng tạo để tìm ra những phơng pháp giảng dạy phù hợp nhất với từng đối tợng học sinh.§èi víi b¶n th©n t«i kinh nghiÖm nghiªn cøu khoa häc cha nhiÒu nªn trong đề tài này có khiếm khuyết gì mong các đồng chí đồng nghiệp tiếp tục nghiên cứu, bổ sung để đề tài có thể đạt đợc kết quả cao hơn. Tôi xin chân thµnh c¶m ¬n. C¸c môc lôc: 1.Tµi liÖu tham kh¶o: - S¸ch gi¸o khoa vËt lý 9 -NXB_GD N¨m 2005 - S¸ch bµi tËp vËt lý 9 - NXBGD n¨m 2005 - S¸ch gi¸o viªn vËt lý 9 - NXBGD n¨m 2005 - Ph¬ng ph¸p gi¶ng d¹y vËt lý ë trêng phæ th«ng, tËp 1 - NXBGD-1979 - Ph¬ng ph¸p d¹ng bµi tËp vËt lý - NXBGD 2. Môc lôc tæng qu¸t Phần một: mở đầu : Từ trang 1 đến trang 2 Phần hai: nội dung: Từ trang 2 đến trang 16 Phần ba: kết luận: Từ trang 17 đến trang 17..

<span class='text_page_counter'>(15)</span>