GIÁO TRÌNH MẠNG TRUYỀN THÔNG

MC LC

Chng 1: NHNG KHÁI NIM C BN CA MNG MÁY
TÍNH..........................................................................................................1
1.1. M đu..................................................................................................... 1
1.1.1. S lc lch s phát trin..........................................................................1
1.1.2. Mc tiêu ca mng máy tính.....................................................................5
1.1.3. Các ng dng ca mng máy tính ............................................................5
1.1.4. Các dch v mng .....................................................................................5
1.2. Nhng khái nim c bn ........................................................................ 6
1.2.1. Mng máy tính..........................................................................................6
1.2.2. ng truyn vt lý ..................................................................................6
1.2.3. Topology...................................................................................................8
1.2.4. Giao thc (Protocol) .................................................................................9
1.2.5. Phân loi mng........................................................................................10
1.2.6. Qun tr mng và h điu hành mng .....................................................11
1.3. Kin trúc mng ..................................................................................... 12
1.3.1. M đu ....................................................................................................12
1.3.2. Kin trúc mng........................................................................................13
1.3.3. Mt s kin trúc mng ............................................................................13
1.3.4. Chun hóa mng và các t chc chun hóa mng ..................................14
Chng 2: MÔ HÌNH OSI VÀ CÁC GIAO THC TNG ...............15
2.1. Vai trò ca mô hình OSI ...................................................................... 15
2.1.1. S cn thit ca các chun chung ...........................................................15
2.1.2. Quy tc và các tin trình truyn thông ca kin trúc đa tng .................15
2.1.3. Mô hình OSI và cu trúc logic ca nó ....................................................16
2.1.4. Các đn v d liu...................................................................................18
2.1.5. Các hàm nguyên thu ca các dch v mng..........................................18
2.1.6. Các phng thc hot đng ca dch v mng.......................................19
2.2. Tng vt lý (Physical Layer)................................................................ 20
2.2.1. Nhim v.................................................................................................20

2.2.2. Dch v....................................................................................................21
2.2.3. Giao thc.................................................................................................21
2.3. Tng liên kt d liu............................................................................. 22
2.3.1. Nhim v.................................................................................................22
i
2.3.2. Dch v....................................................................................................22
2.3.3. Giao thc.................................................................................................22
2.4. Tng mng............................................................................................. 23
2.4.1. Nhim v.................................................................................................23
2.4.2. Dch v....................................................................................................23
2.4.3. Giao thc.................................................................................................23
2.5. Tng giao vn ........................................................................................ 23
2.5.1. Nhim v.................................................................................................23
2.5.2. Dch v....................................................................................................24
2.5.3. Giao thc.................................................................................................24
2.6. Tng phiên............................................................................................. 25
2.6.1. Nhim v.................................................................................................25
2.6.2. Dch v....................................................................................................25
2.6.3. Giao thc.................................................................................................25
2.7. Tng trình din ..................................................................................... 26
2.7.1. Nhim v.................................................................................................26
2.7.2. Dch v....................................................................................................26
2.7.3. Giao thc.................................................................................................26
2.8. Tng ng dng ...................................................................................... 26
2.8.1. Nhim v.................................................................................................26
2.8.2. Dch v....................................................................................................27
2.8.3. Giao thc.................................................................................................27
Chng 3: MÔ HÌNH TCP/IP ..............................................................28
3.1. Tng quan v TCP/IP........................................................................... 28
3.1.1. S hình thành và phát trin.....................................................................28

3.1.2. Kin trúc ca h giao thc TCP/IP........................................................28
3.1.3. i chiu vi mô hình tham chiu OSI ..................................................30
3.2. Các giao thc......................................................................................... 30
3.2.1. Giao thc liên mng IP (Internet Protocol) ............................................31
3.2.2. Các giao thc khác trong tng Internet...................................................35
3.2.3. Giao thc điu khin đng truyn TCP (Transmission Control
Protocol).......................................................................................................................36
3.2.4. Giao thc không liên kt UDP (User Datagram Protocol).....................41
3.3. Nhng đa ch dùng trong mô hình TCP/IP....................................... 42
3.3.1. a ch IP ................................................................................................42
ii
3.3.2. a ch vt lý...........................................................................................44
3.3.3. Lý do tn ti hai loi đa ch ...................................................................44
3.3.4. Phng thc chuyn đi gia hai loi đa ch ........................................44
Chng 4: MNG INTERNET ............................................................46
4.1. Ngun gc .............................................................................................. 46
4.2. C ch qun lý Internet........................................................................ 47
4.3. Các dch v thông tin trên Internet .................................................... 47
4.3.1. Dch v tên min DNS (Domain Name System)....................................47
4.3.2. Search engine..........................................................................................49
4.3.3. Telnet ......................................................................................................50
4.3.4. Mail.........................................................................................................50
4.3.5. FTP (File Transfer Protocol)...................................................................51
Chng 5: MNG LAN.........................................................................53
5.1. Công ngh mng cc b ....................................................................... 53
5.1.1. Mng cc b và đc trng ca mng cc b...........................................53
5.1.2. Topology mng cc b ...........................................................................53
5.1.3. Các phng thc truy nhp đng truyn ..............................................56
5.1.4. Thit b s dng trong mng cc b .......................................................58
5.1.5. Mng LAN o (Virtual LAN).................................................................62

5.2. Mng Ethernet ...................................................................................... 63
5.2.1. Gii thiu chung v Ethernet..................................................................63
5.2.2. Cu trúc mng Ethernet ..........................................................................63
5.2.3. i chiu gia Ethernet và OSI..............................................................64
5.2.4. n v d liu c bn trong công ngh Ethernet....................................65
5.2.5. Phân loi công ngh mng Ethernet .......................................................67
Chng 6: AN TOÀN THÔNG TIN TRÊN MNG...........................69
6.1. Kim soát li và lung d liu ............................................................. 69
6.1.1. t vn đ ...............................................................................................69
6.1.2. Kim soát li...........................................................................................69
6.1.3. Kim soát lung d liu..........................................................................71
6.1.4. Gii quyt tc nghn thông tin................................................................71
6.2. Bo mt thông tin trên mng............................................................... 72
6.2.1. Các khái nim c bn..............................................................................72
6.2.2. Các mc bo v.......................................................................................73
6.2.3. Các phng pháp bo v thông tin bng mã hóa....................................75
iii
Chng 7: QUN TR MNG MÁY TÍNH........................................83
7.1. Mô hình qun tr mng máy tính........................................................ 83
7.1.1. Gii thiu chung......................................................................................83
7.1.2. Mô hình qun tr mng............................................................................83
7.2. Qun tr mng WINDOWS 2000 ........................................................ 88
7.2.1. Gii thiu v Windows 2000 ..................................................................88
7.2.2. Các nét đc trng ca WINDOWS 2000................................................90
7.2.3. Mô hình WORKGROUP và DOMAIN..................................................92
7.4. Cài đt widows 2000 Server................................................................. 93
7.4.1. Kin thc h tr trc khi cài đt...........................................................93
7.4.2. Cài đt Windows 2000 Server ................................................................93
7.4.3. Thit lp cu hình TCP/IP trên máy Windows 2000 Server ..................97
7.4.4. Tp lnh c bn h tr kim tra cu hình mng .....................................97

7.4.5. Thc hành chc nng My NetWork Places ............................................98
7.5. Cài đt và qun tr Windows 2000 Domain Controller.................... 98
7.5.1. Dch v tên min DNS............................................................................98
7.5.2. Active Directory....................................................................................105
7.5.3. Công c MMC trong Windows 2000 ...................................................110
7.6. To và qun lý tài khon ngi dùng và nhóm............................... 117
7.6.1. Gii thiu chung....................................................................................117
7.6.2. To tài khon ngi dùng và nhóm ......................................................117
7.6.3. Chia s tài nguyên trên máy ch...........................................................120
7.6.4. Qun tr máy Windows 2000 Professional trong vùng.........................121
7.7. Cài đt và qun tr Dhcp và Wins trên Windows 2000 Server...... 123
7.7.1. Dch v DHCP ......................................................................................123
7.7.2. Dch v WINS.......................................................................................126
7.8. Dch v truy cp t xa (Remote Access)........................................... 127
7.8.1. Các khái nim và các giao thc ............................................................127
7.8.2. An toàn trong truy cp t xa .................................................................130
7.8.3. Trin khai dch v truy cp t xa..........................................................132
7.8.4. Thit lp dch v truy cp t xa vi Windows 2000.............................133
iv
DANH MC HÌNH V

Hình 1.1. Mô hình truyn d liu t xa đu tiên............................................................1
Hình 1.2. Mô hình trao đi mng ca h thng 3270 ....................................................2
Hình 1.3. Cáp đng trc (cha v).................................................................................7
Hình 1.4. Cáp xon đôi ..................................................................................................7
Hình 1.5. Cáp quang ......................................................................................................8
Hình 1.6. Các kiu cu trúc liên kt mng.....................................................................9
Hình 1.7. Mng WAN..................................................................................................10
Hình 2.1. Mô hình phân tng .......................................................................................16
Hình 2.2. Mô hình tham chiu OSI..............................................................................17

Hình 2.3. Các loi d liu trong OSI ...........................................................................18
Hình 2.4. Các loi hàm nguyên thu ca dch v ........................................................19
Hình 2.5. Nhim v ca tng vt lý .............................................................................21
Hình 2.6. Nhim v ca tng liên kt d liu ..............................................................22
Hình 2.9. Nhim v ca tng giao vn.........................................................................24
Hình 2.10. Tng ng dng ...........................................................................................27
Hình 3.1. Kin trúc TCP/IP..........................................................................................29
Hình 3.2. TCP/IP và OSI .............................................................................................30
Hình 3.3. Giao thc trong mô hình TCP/IP.................................................................31
Hình 3.4. n v d liu ca giao thc IP ...................................................................33
Hình 3.5. Loi dch v .................................................................................................33
Hình 3.6. Các bit c .....................................................................................................34
Hình 3.7. Cu trúc gói d liu TCP/IP.........................................................................40
Hình 3.8. Cu trúc gói tin UDP....................................................................................42
Hình 3.9. Cu trúc các lp đa ch IP...........................................................................43
Hình 3.10. Ví d cu trúc các lp đa ch IP................................................................43
Hình 3.11. Ví d đa ch khi b sung vùng subnetid ...................................................44
Hình 4.1. Mô hình hot đng ca th đin t..............................................................51
Hình 5.1. Topology mng hình sao..............................................................................54
Hình 5.9. Repeater .......................................................................................................58
Hình 5.10. Hub.............................................................................................................59
Hình 5.11. Bridge.........................................................................................................59
Hình 5.12. Switch.........................................................................................................60
Hình 5.13. Router.........................................................................................................61
Hình 5.14. Gateway .....................................................................................................61
Hình 5.16. Mi quan h logic gia kin trúc OSI và Ethernet (802)...........................64
Hình 5.17. n v d liu Ethernet..............................................................................65
Hình 6.1. Các mc bo v............................................................................................73
Hình 6.2. Mô hình truyn tin bo mt c bn..............................................................75
Hình 6.3. Mô hình theo đng truyn (link-oriented).................................................76

v
Hình 6.4. Phng pháp bo v bng mt mã t t nút ti nút.....................................77
Hình 6.5. S đ thut toán mã DES.............................................................................80
Hình 6.6. Mã hóa công khai.........................................................................................81
Hình 7.1. Mi quan h tng tác gia ngi qun tr và h qun tr mng.................83
Hình 7.2. Mô hình Manager/Agent ca h thng qun tr mng.................................84
Hình 7.3. S đ minh ho mô hình manager/agent .....................................................85
Hình 7.4. Mô hình kin trúc qun tr mng OSI/ISO ..................................................86
Hình 7.5. Kin trúc phân tng ca Windows 2000......................................................88
Hình 7.6. Dch v th mc ch đng (AD) ...............................................................105
Hình 7.7. Cu trúc logic ca AD................................................................................106
Hình 7.8. Kt ni truy cp t xa qua đng đin thoi công cng............................128
Hình 7.9. Giao thc xác thc PAP.............................................................................131
Hình 7.10. Giao thc xác thc CHAP .......................................................................131

DANH MC BNG BIU

Bng 1.1 - c tính ca kin trúc Ethernet..................................................................13
Bng 1.2 - c tính ca kin trúc các mng Token-ring .............................................13
Bng 3.1 - Các cng TCP ph bin..............................................................................37
Bng 4.1 - Các trang web h tr tìm kim...................................................................50
Bng 6.1 - Ví d phng pháp kim tra chn l..........................................................70
Bng 6.2 - Mã hóa th đng âm...................................................................................79
Bng 6.3 - Kt qu ca phép mã th đng âm .............................................................79

vi
Chng 1: NHNG KHÁI NIM C BN CA MNG
MÁY TÍNH
1.1. M đu
1.1.1. S lc lch s phát trin

Vào gia nhng nm 50 khi nhng th h máy tính đu tiên đc đa vào hot
đng thc t vi nhng bóng đèn đin t thì chúng có kích thc rt cng knh và tn
nhiu nng lng. Hi đó vic nhp d liu vào các máy tính đc thông qua các tm
bìa mà ngi vit chng trình đã đc l sn. Mi tm bìa tng đng vi mt dòng
l
nh mà mi mt ct ca nó có cha tt c các ký t cn thit mà ngi vit chng
trình phi đc l vào ký t mình la chn. Các tm bìa đc đa vào mt "thit b"
gi là thit b đc bìa mà qua đó các thông tin đc đa vào máy tính (hay còn gi là
trung tâm x lý) và sau khi tính toán kt qu s đc đa ra máy in. Nh vy các thit
b đc bìa và máy in đc th hin nh các thi
t b vào ra (I/O) đi vi máy tính. Sau
mt thi gian các th h máy mi đc đa vào hot đng trong đó mt máy tính
trung tâm có th đc ni vi nhiu thit b vào ra (I/O) mà qua đó nó có th thc
hin liên tc ht chng trình này đn chng trình khác.
Cùng vi s phát trin ca nhng ng dng trên máy tính các phng pháp
nâng cao kh nng giao tip vi máy tính trung tâm cng đã đc đu t nghiên cu
rt nhiu. Vào gia nhng nm 60 mt s nhà ch to máy tính đã nghiên cu thành
công nhng thit b truy cp t xa ti máy tính ca h. Mt trong nhng phng pháp
thâm nhp t xa đc thc hin bng vic cài đt mt thit b đu cui  mt v trí cách
xa trung tâm tính toán, thit b đu cui này đc liên kt vi trung tâm bng vic s

dng đng dây đin thoi và vi hai thit b x lý tín hiu (thng gi là Modem) gn
 hai đu và tín hiu đc truyn thay vì trc tip thì thông qua dây đin thoi.




Thit b
đu cui
Modem Modem

ng dây

đin thoi
Máy tính
trung tâm
Hình 1.1. Mô hình truyn d liu t xa đu tiên
1
Nhng dng đu tiên ca thit b đu cui bao gm máy đc bìa, máy in, thit
b x lý tín hiu, các thit b cm nhn. Vic liên kt t xa đó có th thc hin thông
qua nhng vùng khác nhau và đó là nhng dng đu tiên ca h thng mng.
Trong lúc đa ra gii thiu nhng thit b đu cui t xa, các nhà khoa hc đã
trin khai mt lot nhng thit b điu khin, nhng thit b đu cui đc bit cho
phép ngi s dng nâng cao đc kh nng tng tác vi máy tính. Mt trong
nhng sn phm quan trng đó là h thng thit b đu cui 3270 ca IBM. H thng
đó bao gm các màn hình, các h thng điu khin, các thit b truyn thông đc
liên kt v
i các trung tâm tính toán.

Thit b đu
cui
Thit b đu
cui
Thit b kim
soát nhiu
đu cui
Modem
Máy tính
trung tâm
Thit b
kim soát
yn thôtru ng
Thit b kim
soát nhiu đu
cui
Thit b đu
cui
Thit b đu
cui
Modem
Hình 1.2. Mô hình trao đi mng ca h thng 3270
H thng 3270 đc gii thiu vào nm 1971 và đc s dng dùng đ m
rng kh nng tính toán ca trung tâm máy tính ti các vùng xa. Ð làm gim nhim
v truyn thông ca máy tính trung tâm và s lng các liên kt gia máy tính trung
tâm vi các thit b đu cui, IBM và các công ty máy tính khác đã sn xut mt s
các thit b sau:
̇ Thit b kim soát truyn thông: có nhim v nhn các bit tín hiu t

các
kênh truyn thông, gom chúng li thành các byte d liu và chuyn nhóm
các byte đó ti máy tính trung tâm đ x lý, thit b này cng thc hin
công vic ngc li đ chuyn tín hiu tr li ca máy tính trung tâm ti
các trm  xa. Thit b trên cho phép gim bt đc thi gian x lý trên
máy tính trung tâm và xây dng các thit b logic đc trng.
̇ Thit b kim soát nhiu đu cui: cho phép cùng mt lúc kim soát nhi
u
thit b đu cui. Máy tính trung tâm ch cn liên kt vi mt thit b nh
2
vy là có th phc v cho tt c các thit b đu cui đang đc gn vi
thit b kim soát trên. Ðiu này đc bit có ý ngha khi thit b kim soát
nm  cách xa máy tính vì ch cn s dng mt đng đin thoi là có th
phc v cho nhiu thit b đu cui.
Vào gia nhng nm 1970, các thit b đu cui s dng nhng phng pháp
liên kt qua đng cáp nm trong mt khu vc đã đc ra đi. Vi nhng u đim t
nâng cao tc đ truyn d liu và qua đó kt hp đc kh nng tính toán ca các
máy tính li vi nhau. Ð thc hin vic nâng cao kh nng tính toán vi nhiu máy
tính các nhà sn xut bt đu xây dng các mng ph
c tp. Vào nhng nm 1980 các
h thng đng truyn tc đ cao đã đc thit lp  Bc M và Châu Âu và t đó
cng xut hin các nhà cung cp các dnh v truyn thông vi nhng đng truyn có
tc đ cao hn nhiu ln so vi đng dây đin thoi. Vi nhng chi phí thuê bao
chp nhn đc, ngi ta có th s d
ng đc các đng truyn này đ liên kt máy
tính li vi nhau và bt đu hình thành các mng mt cách rng khp.  đây các nhà
cung cp dch v đã xây dng nhng đng truyn d liu liên kt gia các thành ph
và khu vc vi nhau và sau đó cung cp các dch v truyn d liu cho nhng ngi
xây dng mng. Ngi xây dng mng lúc này s không cn xây dng li
đng

truyn ca mình mà ch cn s dng mt phn các nng lc truyn thông ca các nhà
cung cp.
Vào nm 1974 công ty IBM đã gii thiu mt lot các thit b đu cui đc
ch to cho lnh vc ngân hàng và thng mi, thông qua các dây cáp mng các thit
b đu cui có th truy cp cùng mt lúc vào mt máy tính dùng chung. Vi vic liên
kt các máy tính nm  trong mt khu vc nh
 nh mt tòa nhà hay là mt khu nhà
thì tin chi phí cho các thit b và phn mm là thp. T đó vic nghiên cu kh nng
s dng chung môi trng truyn thông và các tài nguyên ca các máy tính nhanh
chóng đc đu t.
Vào nm 1977, công ty Datapoint Corporation đã bt đu bán h điu hành
mng ca mình là "Attached Resource Computer Network" (hay gi tt là Arcnet) ra
th trng. Mng Arcnet cho phép liên kt các máy tính và các trm đu cui li bng
dây cáp mng, qua đó đã tr
 thành là h điu hành mng cc b đu tiên.
T đó đn nay đã có rt nhiu công ty đa ra các sn phm ca mình, đc bit
khi các máy tính cá nhân đc s dng mt cánh rng rãi. Khi s lng máy vi tính
trong mt vn phòng hay c quan đc tng lên nhanh chóng thì vic kt ni chúng
tr nên vô cùng cn thit và s mang li nhiu hiu qu cho ngi s dng.
3
Ngày nay vi mt lng ln v thông tin, nhu cu x lý thông tin ngày càng
cao. Mng máy tính hin nay tr nên quá quen thuc đi vi chúng ta, trong mi lnh
vc nh khoa hc, quân s, quc phòng, thng mi, dch v, giáo dc... Hin nay 
nhiu ni mng đã tr thành mt nhu cu không th thiu đc. Ngi ta thy đc
vic kt ni các máy tính thành mng cho chúng ta nhng kh nng mi to ln nh:
̇ S dng chung tài nguyên: Nhng tài nguyên ca mng (nh thit b,
chng trình, d liu) khi đc tr thành các tài nguyên chung thì mi
thành viên ca mng đu có th tip cn đc mà không quan tâm ti
nhng tài nguyên đó  đâu.
̇ Tng đ tin cy ca h thng: Ngi ta có th d dàng bo trì máy móc và

lu tr (backup) các d liu chung và khi có trc trc trong h thng thì
chúng có th đc khôi phc nhanh chóng. Trong trng hp có trc trc
trên mt trm làm vic thì ngi ta cng có th s dng nhng trm khác
thay th.
̇ Nâng cao cht lng và hiu qu khai thác thông tin: Khi thông tin có th
đc s dng chung thì nó mang li cho ngi s dng kh nng t chc
li các công vic vi nhng thay đi v cht nh:
X Ðáp ng nhng nhu cu ca h thng ng dng kinh doanh hin đi.
X Cung cp s thng nht gia các d liu.
X Tng cng nng lc x lý nh kt hp các b phn phân tán.
X Tng cng truy nhp ti các dch v mng khác nhau đang đc
cung cp trên th gii.
Vi nhu cu đòi hi ngày càng cao ca xã hi nên vn đ k thut trong mng
là mi quan tâm hàng đu ca các nhà tin hc. Ví d nh làm th nào đ truy xut
thông tin mt cách nhanh chóng và ti u nht, trong khi vic x lý thông tin trên
mng quá nhiu đôi khi có th làm tc nghn trên mng và gây ra mt thông tin mt
cách đáng tic.
Hin nay vic làm sao có đc mt h thng mng chy tht tt, th
t an toàn
vi li ích kinh t cao đang rt đc quan tâm. Mt vn đ đt ra có rt nhiu gii
pháp v công ngh, mt gii pháp có rt nhiu yu t cu thành, trong mi yu t có
nhiu cách la chn. Nh vy đ đa ra mt gii pháp hoàn chnh, phù hp thì phi
tri qua mt quá trình chn lc da trên nhng u đim ca tng y
u t, tng chi tit
rt nh.
4
Ð gii quyt mt vn đ phi da trên nhng yêu cu đt ra và da trên công
ngh đ gii quyt. Nhng công ngh cao nht cha chc là công ngh tt nht, mà
công ngh tt nht là công ngh phù hp nht.
1.1.2. Mc tiêu ca mng máy tính

T nhng thi k bt đu hình thành cho ti ngày nay, mc tiêu ca mng máy
tính vn không có gì thay đi đó là: “Tng cng tính hiu qu và gim chi phí”.
Mng máy tính thc hin mc tiêu này bng ba cách:
̇ Chia s thông tin
̇ Chia s phn cng và phn mm
̇ Thc hin vic qun tr và h tr tp trung
1.1.3. Các ng dng ca mng máy tính
Ngày nay, khi mng máy tính tr nên ph dng, và đc ng dng trong
hu ht các lnh vc ca đi sng, to ra s thun tin trong vic lu tr và x lý
thông tin.
Trong các t chc: Trc khi có mng trong các t chc, mi ni đu phi có
ch lu tr d liu riêng, các thông tin trong ni b s khó đc cp nht kp thi;
mt ng d
ng  ni này không th chia s cho ni khác.
Trong cng đng: Vic ng dng mng máy tính đa con ngi ti gn nhau
hn. Thông qua các dch v nh email, www, chat,... vic trao đi thông tin trong
cng đng, vic chia s kin thc, và cp nht thông tin tr nên d dàng hn. Tuy
nhiên, mng máy tính cng b lm dng đ làm nhng điu phi pháp, hoc lan truyn
các phn mm virus ác tính.
Trong kinh doanh: M
ng máy tính đã tr thành mt phn không th thiu ca
các doanh nghip, ngân hàng, đc bit vic đin t hóa thng mi đang m ra mt
thi k mi cho vic thông thng buôn bán tr nên thun tin d dàng hn. Mc dù
nc ta đang trong thi k xây dng khung pháp lý và môi trng cho vic ng dng
thng mi đin t nhng cho ti nay chúng ta có th khng
đnh thng mi đin t
là mt xu hng tt yu trong kinh doanh.
1.1.4. Các dch v mng
Các dch v mng là các ng dng trên nn tng mng máy tính đ cung cp
cho ngi dùng các phng tin đ khai thác thông tin trên mng máy tính. Có các

dch v mng c bn nh sau:
5
World Wide Web: dch v chia s thông tin da trên các tài liu siêu vn bn
(HyperText)
FTP (File Transfer Protocol): dch v truyn file
Tìm kim thông tin.
Email: Th đin t.
Telnet: dch v đng nhp t mt máy vào mt máy khác trong mng.
...
1.2. Nhng khái nim c bn
1.2.1. Mng máy tính
Mng máy tính là mt tp hp các máy tính và các thit b liên quan đc kt
ni bng các thit b truyn thông đ thc hin vic chia s d liu, và các thit b
ngoi vi nh  cng hay máy in.
1.2.2. ng truyn vt lý
ng truyn vt lý là đng dùng đ truyn d liu gia các máy tính. D
liu có th đc truyn qua mng thông qua đng truyn không dây hoc s dng
cáp mng.
a) ng truyn không dây
D liu truyn qua mng không dây có th s dng các đng truyn sau:
̇ ng truyn s dng tia hng ngoi
̇ ng truyn s dng Laser
̇ ng truyn s dng sóng radio
̇ ng truyn s dng sóng đin thoi di đng
̇ ng truyn s dng v tinh
b) ng truyn s dng cáp
i vi mng truyn d liu qua đng cáp, có ba loi cáp đc s dng là:
̇ Cáp đng trc (Coxial Cable)
Cu to loi cáp này gm mt lõi bng đng, bao quanh là mt lp nha (PVC,
Teflon), tip đn là mt lp bc kim

đ chng nhiu, cui cùng là mt lp bao ngoài.
6

Hình 1.3. Cáp đng trc
Cáp đng trc đc chia làm hai loi: loi mng (thinnet) vi đ đng kính
0.64cm có th truyn tín hiu khong 185m; loi dy (thicknet) vi đng kính
1.27cm có th truyn tín hiu khong 500m.
Ngi ta thng s dng các loi cáp loi cáp đng trc khi truyn d liu xa
vi đ bo mt va phi.
̇ Cáp xon đôi (Twisted-Pair Cable):
ây là loi cáp gm mt hay nhiu cp đng dây đng đc xon vào
nhau nhm làm gim nhiu đin t gây ra bi môi trng xung quanh và gia
chúng vi nhau.

Hình 1.4. Cáp xon đôi
Cáp xon đôi đc chia làm hai loi, mt loi có lp chng nhiu (STP-
Sheilding Twisted Pair) và mt loi không có lp chng nhiu (UTP-Unsheilding
Twisted Pair).
Cáp UTP có nm loi và có th truyn d liu vi khong cách 100 m, vi
bng thông t 4 Mbps ti 100 Mbps tùy vào loi UTP.
Cáp STP là loi cáp có lp chng nhiu giúp truyn d liu đi xa hn nhiu so
vi UTP.
Ngi ta thng s dng cáp xon đôi khi ngân sách dành cho vic thit lp
mng là có gii hn, và ngi s dng mun thit lp đc mng mt cách đn gin.
7
̇ Cáp quang (Fible Optic Cable):
Cáp si quang bao gm mt dây dn trung tâm (là mt hoc mt bó si thy
tinh có th truyn dn tín hiu quang) đc bc mt lp v bc có tác dng phn x
các tín hiu tr li đ gim s mt mát tín hiu. Bên ngoài cùng là lp v plastic đ
bo v cáp. Nh vy cáp si quang không truyn dn các tín hiu đin mà ch truyn

các tín hiu quang (các tín hiu d liu phi đc chuyn đi thành các tín hiu quang
và khi nhn chúng s li đc chuyn đi tr li thành tín hiu đin).


Protective outer sheath
(jaket)
Optical fiber (core)
Glass cadding
Hình 1.5. Cáp quang
Cáp quang có đng kính t 8.3-100 micron. Do đng kính lõi si thy tinh
có kích thc rt nh nên rt khó khn cho vic đu ni, nó cn công ngh đc bit
vi k thut cao đòi hi chi phí cao.
Di thông ca cáp quang có th lên ti hàng Gbps và cho phép khong cách đi
xa do đ suy hao tín hiu trên cáp rt thp. Ngoài ra, vì cáp si quang không dùng tín
hiu đin t đ truyn không th b phát hin và thu trm bi các thit b đi
n t ca
ngi khác.
Ngi ta thng s dng cáp quang khi truyn d liu tc đ cao vi khong
cách ln trên vi đ bo mt cao.
1.2.3. Topology
Topology hay cu trúc liên kt mng là cách b trí thành phn khác nhau ca
mng máy tính.
Topology (topo) có hai loi là topology vt lý và topology logic.
̇ Topology vt lý là cách b trí các thit b và dây ni trong mng.
̇ Topology logic là cách truyn d liu trong mng.
Topo ca mng din rng thông thng là nói đn s liên kt gia các mng
cc b thông qua các b dn đng (router) và kênh vin thông.
8

Star

Bus








Mesh
Ring
Token ring






Tree
Hình 1.6. Các kiu cu trúc liên kt mng
Topology mng cc b có các kiu cu trúc liên kt chun sau đây:
̇ Kiu Bus
̇ Kiu Star
̇ Kiu Ring
̇ Kiu Mesh
̇ Kiu Hybrid
1.2.4. Giao thc (Protocol)
Giao thc là mt tp hp các lut và chun đc đt ra đ giúp cho máy tính
có th kt ni vi nhau và trao đi thông tin sao cho có ít li nht có th. Ví d: giao
thc TCP/IP giúp truyn thông tin gia các máy tính trên mng internet, giao thc

HTTP giúp truyn các tài liu siêu vn bn gia máy ch và máy trm, giao thc
SMTP giúp truyn tin các th đin t trên mng v.v..
9
1.2.5. Phân loi mng
Mng máy tính đc chia làm hai loi chính tùy vào kích c và chc nng
ca mng.
a) Mng cc b LAN (Local Area Network)
Mng LAN là nhng khi c bn ca mt mng máy tính, mng LAN có th
kt ni hai máy tính vi nhau hoc trm máy tính. Tuy nhiên mng LAN có gii hn
v mt đa lý, ch trong ni b mt công ty hay mt tòa nhà.
b) Mng đô th MAN (Metropolitan Area Network)
Mng MAN là mng đc cài đt trong phm vi mt đô th hoc mt trung
tâm kinh t - xã hi có bán kính khong 100 km tr li.
c) Mng din rng WAN (Wide Area Network)
Mng WAN là mng không có gii hn v mt đa lý, mng WAN đc to
thành thông qua vic kt ni rt nhiu mng LAN vi nhau. Mng WAN ln nht
chính là mng Internet.


Hình 1.7. Mng WAN
Ngoài ra, mng máy tính có th đc phân loi theo k thut chuyn mch
thành ba loi mng nh: mng chuyn mch kênh, mng chuyn mch thông báo và
10
mng chuyn mch gói. Nhng trong khuôn kh giáo trình này chúng ta không đi sâu
vào tìm hiu cách phân loi này. Nhng đc gi quan tâm có th đc thêm các sách v
k thut mng.
1.2.6. Qun tr mng và h điu hành mng
a) Qun tr mng
Qun tr mng là các tác v qun tr cho máy trm và máy ch đm bo cho h
thng mng hot đng n đnh và đm bo an toàn cho mng máy tính, các công c

kèm theo tng sn phm có đôi chút khác nhau. Có th phân chia thành các công vic
qun tr thành các tác v nh sau:
1. Hoch đnh, to, duy trì tài khon ngi dùng và tài khon nhóm, nhm
đm bo cho mi ngi dùng có th đ
ng nhp và truy cp nhng tài
nguyên cn thit.
2. Qun tr an ninh: Hoch đnh, ban hành, thc thi mt chính sách bo mt
nhm bo v d liu và tài nguyên mng dùng chung, bao gm các th
mc, tp tin, máy in.
3. Qun tr máy in: Thit lp máy in mng và máy in cc b, nhm đm bo
cho ngi dùng có th d dàng kt ni và s dng tài nguyên máy in. Phát
hin và x lý các vn đ th
ng xy ra trong vic in n.
4. Giám sát tài nguyên và s kin trên mng: Hoch đnh và thc thi chính sách
theo dõi các s kin xy ra trên mng, sao cho ta có th phát hin nhng
trng hp vi phm chính sách bo mt. Giám sát và điu khin mc đ s
dng tài nguyên. Qun lý các thit b lu tr nh các loi đa cng.
5. Lu d phòng và phc hi d liu: Hoch đnh, lp lch biu, tin hành sao
lu thng xuyên, đm bo có th nhanh chóng phc hi d liu quan trng.
b) H điu hành mng
Vi vic ghép ni các máy tính thành mng thì cn thit phi có mt h thng
phn mm có chc nng qun lý tài nguyên, tính toán và x lý truy nhp mt cách
thng nht trên mng nh tp, đa, thit b ngoi vi đc qun lý bi mt tin trình
nht đnh và h điu hành mng điu khin s tng tác gia các tin trình và truy
cp ti các tin trình đó.
Cn c vào vic truy nhp tài nguyên trên mng ngi ta chia các thc th
trong mng thành hai loi ch và khách, trong đó máy khách (Client) truy nhp đc
11
vào tài nguyên ca mng nhng không chia s tài nguyên ca nó vi mng, còn máy
ch (Server) là máy tính nm trên mng và chia s tài nguyên ca nó vi các ngi

đang dùng mng.
Hin nay các h điu hành thng đc chia làm hai loi là h điu hành mng
ngang hàng (Peer-to-peer) và h điu hành mng khách/ch (client/server).
Vi h điu hành mng ngang hàng mi máy tính trên mng có th va đóng
vai trò ch ln khách tc là chúng va có th s dng tài nguyên ca mng ln chia s
tài nguyên ca nó cho mng, ví d: LANtastic ca Artisoft, NetWare lite ca Novell,
Windows (for Workgroup, 95, NT Client) ca Microsoft.
Vi h điu hành mng phân bit các máy tính đc phân bit ch và khách,
trong đó máy ch mng (Server) gi vai trò ch và các máy cho ngi s dng gi
vai trò khách (các trm). Khi có nhu cu truy nhp tài nguyên trên mng các trm to
ra các yêu cu và gi chúng ti máy ch sau đó máy ch thc hin và gi tr li. Ví
d
 các h điu hành mng phân bit: Novell Netware, LAN Manager ca Microsoft,
Windows NT Server ca Microsoft, LAN Server ca IBM, Vines ca Banyan System
vi server dùng h điu hành Unix.
1.3. Kin trúc mng
1.3.1. M đu
 xây dng đc mt mng máy tính hot đng n đnh cn phi xác đnh
các yu t sau:
- Phng thc truy nhp đng truyn: đây là các quy tc cho mt mng máy
tính mà mt máy tính tham gia mng máy tính cn phi tuân theo phng thc truy
nhp đng truyn đm bo cho s truyn nhn d liu gia các máy tính trong mng
din ra mt cách n đnh không có s đng đ x
y ra.
- Quy cách ca các gói tin truyn gia các máy tính: do hn ch ca bng
thông đng truyn cng nh đm bo không phi truyn đi truyn li mt lng ln
d liu, d liu truyn gia các máy tính trên thc t đc đóng gói thành các gói nh
vi các thông tin kèm theo đm bo cho d liu có th đi t ngun ti đích.
Vic xác đnh các yu t này là nhng vic đu tiên đ to nên mt mng máy
tính n đnh. Các yu t đó s quyt đnh cu trúc c s h tng ca mt mng máy

tính bao gm c phn cng, phn mm, và quy cách truyn nhn thông tin.

12
1.3.2. Kin trúc mng
Theo Microsoft: “Kin trúc mng là cu trúc c s ca mt mng máy tính bao
gm c phn cng, các tng chc nng, các công c giao tip, và các giao thc s
dng đ thit lp liên lc và đm bo truyn thông tin mt cách tin cy”.
1.3.3. Mt s kin trúc mng
Mt s kin trúc mng đin hình bao gm:
a) Kin trúc Ethernet
Kin trúc Ethernet là kin trúc mng đc đi hc Hawai xây dng vào nm
1960 s dng phng thc truy nhp đng truyn CSMA/CD, thng s dng cho
c mng nh (LAN) ln mng din rng.
c tính Mô t
Kiu topo truyn thng Linear bus
Kiu topo khác Star bus
Kiu truy nhp mng CSMA/CD
c t IEEE802.3
Tc đ truyn d liu 10 Mbps hoc 100 Mbps
Kiu cáp Cáp đng trc (Thicknet), cáp xon UTP
Bng 1.1 - c tính ca kin trúc Ethernet
b) Kin trúc Token Ring
Token Ring là kin trúc do IBM xây dng nm 1984, đc IEEE/ANSI chun
hóa vào nm 1985. Kin trúc mng này s dng phng pháp truy nhp đng truyn
token-passing, mt phng pháp truyn d liu s dng th bài lu chuyn sau trong
mng mt máy tính ch có th truyn d liu khi gi th bài đó sau khi truyn xong
thì th bài s b hu và mt th khác đc sinh ra.
c tính Mô t
Kiu topo truyn thng Star-wired ring
Kiu truy nhp mng token-passing

c t IEEE 802.5
Tc đ truyn d liu 4 Mbps hoc 16 Mbps
Kiu cáp Cáp xon STP, UTP
Bng 1.2 - c tính ca kin trúc các mng Token-ring
c) Kin trúc AppleTalk
13
AppleTalk là kin trúc mng đc Apple gii thiu vào nm 1983, đây là kin
trúc dành cho các máy Macintosh. Các máy tính Macintosh đc tích hp sn các
tính nng mng do vic trin khai AppleTalk là rt đn gin so vi các kin trúc
mng khác.
1.3.4. Chun hóa mng và các t chc chun hóa mng
Mng máy tính là mt trong nhng công c truyn thng nn tng, vì th ngay
t bui đu phát trin các nhà sn xut thit b đã có nhu cu xây dng các quy tc, và
đc t đ sn phm ca h có th tng tác vi nhau trong mng máy tính. Vì các nhà
sn xut và cung cp thit b mng  khp ni trên th gii do vy nhu cu đnh ra các
chun thit k
cho các thit b phn cng, phn mm mng ngày mt tr nên bc thit.
Mt s t chc đã đng ra xây dng các đc t chun v kin trúc mng, giao
thc cng nh thit b mng giúp cho vic chun hóa mng tr nên d dàng và nhanh
chóng hn. Các t chc ni bt, có uy tín đó là:
a) ISO (International Standard Organization)
T chc tiêu chun quc t hot đng di s bo tr ca Liên hp Quc vi
thành viên là các c quan chun quc gia vi s lng khong hn 100 thành viên
trong nhng thành tu ca ISO trong lãnh vc truyn thông là mô hình h thng m
(Open Systems Interconnection - gi tt là OSI).
b) IEEE (Institute of Electrical and Electronics Engineers)
IEEE là vin đin và đin t ca M hot đng trên các lnh vc t vn, và xây
dng chun cho lnh vc đin và đ
in t, vi mng máy tính IEEE có d án 802 xây
dng các chun cho card mng và các loi cáp.

c) ITU (International Telecommunication Union)
T chc t vn quc t v đin tín và đin thoi làm vic di s bo tr ca
Liên Hip Quc có tr s chính ti Geneva – Thy S. Các thành viên ch yu là các
c quan bu chính vin thông các quc gia. T chc này có vai trò phát trin các
khuyn ngh trong các lnh vc vi
n thông.
d) Các t chc khác
Ngoài các t chc trên còn có các t chc chun hóa khác nh:
ANSI (American National Standards Institute),
IEC (International Engineering Consortium) .v.v..
14
Chng 2: MÔ HÌNH OSI VÀ CÁC GIAO THC TNG
2.1. Vai trò ca mô hình OSI
2.1.1. S cn thit ca các chun chung
Nh chúng ta đã gii thiu  chng trc, các chun mng là ht sc cn
thit đ kt ni các mng vi các thit b khác nhau và tuân theo kin trúc khác nhau.
Mô hình tham chiu OSI (Open Systems Interconnection) đc bt đu nghiên cu t
nm 1971 nhm gii quyt mc tiêu này. Nm 1978, ISO - t chc chun hóa quc t
đã đa ra mt tp các đc t mô t mt kin trúc mng b
y tng cho phép các mng
máy tính tuân theo kin trúc mng này có th s dng các thit b ca các hãng khác
nhau đ kt ni vi nhau. Các đc t này mô t áp dng cho các h thng cho phép
kt ni t tt c các h thng khác đ trao đi thông tin vì th đc gi là chun cho
các h thng m.
2.1.2. Quy tc và các tin trình truyn thông ca kin trúc đa tng
a) Vì sao cn phi phân tng
Kin trúc đa tng xut phát t nhu cu chia các tác v trao đi thông tin gia
hai mng máy tính ra làm các tác v nh và mi tác v thì có mt s giao thc điu
khin và đc gi là mt tng.
b) Nguyên tc xây dng kin trúc đa tng

Nguyên tc xây dng mô hình các h thng phân tng là mi mt cu trúc
thành phn ca mng đc gi là mt kin trúc đa tng, trong đó mi tng đc xây
dng trên tng đó.
c) Các thành phn c bn ca mt tng
Quan h gia hai tng là liên tip nhau là thông qua các dch v mng mà tng
di có th cung cp cho tng trên.
Mi tng cung cp các đim truy cp dch v đ tng trên có th s dng dch v
mà tng di cung cp các đim truy cp dch v gi tt là SAP (Service Access Point)
Hai tng đng mc cn phi có các quy tc trao đi thông tin đm bo vic
trao đi din ra an toàn và bo mt. Các quy tc này là gi giao thc ca tng.
15
Nh vy có th nói dch v mng s tr li câu hi tng cung cp các chc
nng gì, còn giao thc s tr li câu hi tng mng này làm nh th nào đ thc hin
các chc nng này.












………….. …………..
Tng i Tng i
Giao thc tng i
Tng 2 Tng 2

Giao thc tng 2
Tng 1 Tng 1
Giao thc tng 1
………….. …………..
ng truyn vt lý
Giao thc tng N-1
Tng N-1 Tng N-1
Giao thc tng N
Tng N Tng N
Hình 2.1. Mô hình phân tng
d) Qui trình truyn thông
Vic truyn thông t h thng gi ti h thng nhn đc coi là trc tip
gia hai tng tng ng nhau trong h thng bng giao thc đc đnh ngha cho
mi tng.
Thông tin đc truyn gia hai tng i tng ng liên tip các dch v ca
các tng di đ truyn thông tin đc xung thông qua tng 1 và qua đng truyn
vt lý r
i li đi lên t tng 1 ti tng i ca bên nhn tin.
2.1.3. Mô hình OSI và cu trúc logic ca nó
Mô hình tham chiu OSI chia kin thc mng thành by tng, mi tng s
tng ng vi mt tác v trong hot đng trao đi thông tin trong mng máy tính, do
đó s bao gm các hot đng mng, thit b, và các giao thc khác nhau.
ISO cung cp các đc t cho các thit b, giao thc và các hot đng mng cho
tng tng mt ca kin trúc OSI nhm mô t cách thc mi tng liên lc và tng tác
16
vi các tng trc và sau nó. V mt cu trúc logic tng quát các tng ca OSI đc
mô t trong hình di đây.

Hình 2.2. Mô hình tham chiu OSI
By tng ca mô hình OSI là:

̇ Tng ng dng (Application)
̇ Tng Trình din (Presentation)
̇ Tng Phiên (Session)
̇ Tng Giao vn (Transport)
̇ Tng Mng (Network)
̇ Tng Liên kt d liu (Data-Link)
̇ Tng Vt lý (Physical)
Khi trao đi thông tin, mi thông tin đc chia thành các gói nh và mi gói
tin s đi t tng ng dng ti tng Vt lý, mi tng s thêm thông tin v giao thc
c
a tng vào đu hoc cui gói tin đ đnh hng, tìm đng và kim tra li. Khi ti
máy nhn gói tin li đi t tng vt lý ti tng ng dng và mi tng li da vào các
thông tin đu và cui gói tin đ thao tác và chuyn tip lên các tng tip theo. Sau khi
đi qua mi tng thì thông tin đc thêm vào tng ti máy gi s đc tng tng ng
ti máy gi lc b.
17
Trong mô hình này mi tng ca máy tính đc coi là tng tác vi các tng
ca máy tính nhn, tuy nhiên trên thc t vic giao tip ch xy ra gia các tng trong
mt máy tính và gia hai tng vt lý ca máy tính gi và máy tính nhn.
2.1.4. Các đn v d liu
Trong quá trình truyn thông tin theo mô hình OSI, d liu đc chia ra làm
ba loi:
n v d liu cung cp cho dch v SDU (Service Data Unit): ây là đn v
d liu đc truyn t tng trên xung tng di và cung cp đu vào cho các dch v
 tng di.

SDU(i-2) SDU(i-2)
PDU(i-1)
SDU
PCI
SDU
PCI
PDU(i-1)
SDU(i-1)
PDU(i)
Tng (i-1)
Tng i
Hình 2.3. Các loi d liu trong OSI
Thông tin điu khin ca giao thc PCI (Protocol Control Information):
ây là phn thông tin điu khin cho giao thc đc thêm vào  tng di mi
khi mt SDU đc gi xung t tng trên.
n v d liu ca giao thc PDU (Protocol Data Unit): ây là đn v d liu
đc chia thành khi kt hp SDU và PCI. Khi SDU quá dài thì có th b ct ra làm
nhiu SDU nh hn và mi SDU nh này s kt hp vi mt PCI đ to ra PDU,
PDU đc truyn xung tng di s tr thành SDU ca tng di.
2.1.5. Các hàm nguyên thu ca các dch v mng
Mi dch v đc cung cp bi mt tp các hàm nguyên thy, hay nói cách
khác hàm nguyên thy đc dùng đ truy nhp các dch v mà tng di cung cp
cho tng trên thông qua các đim truy cp dch v SAP.
18
Có bn kiu hàm nguyên thu đó là:
- Request (yêu cu): là hàm mà nhng đi tng (chng trình) s dng dch

v  tng trên dùng đ gi mt chc nng t tng di.
- Indication (ch báo): là hàm nguyên thy mà các đi tng (chng trình)
cung cp dch v  tng di dùng đ:
¬ Gi mt chc nng.
¬ Ch báo mt chc nng đã đc gi  mt đim truy nhp dch v
(Service Access Point) ca tng trên.
- Response (tr li): Là hàm nguyên thu mà đi tng (chng trình) s
dng dch v dùng đ hoàn tt mt chc nng đã đc gi t trc bi mt hàm
nguyên thy Indication ti cùng đim truy nhp dch v (SAP).
- Confirm (xác nhn): Là hàm nguyên thu mà đi tng (chng trình) cung
cp dch v dùng đ hoàn tt mt chc nng đã đc gi t trc bi mt hàm
nguyên thy ti cùng đim truy nhp dch v (SAP).












Tng (N+1)

Tng N
SAP

Tng N

CONFIRM
INDICATION
RESPONSE
REQUEST
SAP

Tng (N+1)
H thng B
H thng A
Hình 2.4. Các loi hàm nguyên thu ca dch v
i vi mi dch v li có nhng hàm nguyên thy riêng có chc nng thuc
mt trong bn loi hàm nguyên thy đã trình bày  trên.
2.1.6. Các phng thc hot đng ca dch v mng
19