Quá trình ra đời và hoạt động của diễn đàn hợp tác á âu [ASEM]

Khoá luận tốt nghiệp

Quá trình ra đời và hoạt động của Diễn đàn hợp tác á-Âu (ASEM)

____________________________________________________________________________

Phần dẫn luận.
1. Lý do chọn đề tài.
Trong xu thế toàn cầu hoá và hội nhập ngày đang diễn ra mạnh mẽ. Sự hợp
tác giữa ASEAN, Đông Bắc và EU là một sự kiện không nằm ngoài xu thế đó.
Kết quả là tháng 3 năm 1996 đà diễn ra hội nghị thành lập ASEM.
Trải qua hơn 9 năm hoạt động, ASEM đà khẳng định những đóng góp của
mình đối với hoà bình, ổn định và phát triển của hai châu lục nói chung và của
từng đối tác ASEM nói riêng. Điều này đà đợc Uỷ ban châu Âu ghi nhận trong
văn kiện châu Âu và châu : Một khuôn khổ chiến lợc vì quan hệ đối tác tăng
cờng: Tiến trình ASEM đà cống hiến một tấm gơng tuyệt vời về hợp tác liên khu
vực và chúng ta sẽ tiếp tục hoạt động để đảm bảo rằng nó có thể tạo ra sự tiÕn bé
trong tõng trơ cét cđa ba trơ cét “Kinh tế, chính trị, và các lĩnh vực khác.
ASEM trải qua năm kỳ hội nghị cấp cao với nhiều hoạt động tích cực. Tuy
tuổi đời còn trẻ thành lập muộn hơn so víi c¸c tỉ chøc kinh tÕ khu vùc nh:
ASEAN, APEC, WTO nhng ASEM đang dần chứng tỏ mình là một diễn đang
ngang tầm với các diễn đàn khác trên trờng quốc tế bằng sự năng động, linh hoạt
và vận động không ngừng để thích nghi với xu thế toàn cầu hoá đang diễn ra trên
toàn thế giới.
Trên thực tế, khó có thể đa ra đợc một so sánh chuẩn mùc vỊ bÊt kú mét
hiƯn tỵng kinh tÕ, x· héi hay một tổ chức nào. Tuy nhiên, đánh giá chung cho
thấy ASEM có tiềm năng lớn hơn so với APEC bởi hoạt động của nó không chỉ
bó hẹp trong lĩnh vực kinh tế mà còn trải rộng trên các mặt chính trị, văn hoá, xÃ
hội của hai châu lục và những vấn đề quan tâm chung của toàn cầu.Những
đóng góp của ASEM vào sự phát triển toàn diện của từng khu vùc cịng nh ¶nh hëng c¶ trùc tiÕp lÉn gián tiếp của nó đến sự phát triển toàn cầu là không thể phủ
nhận. Tính đến nay ASEM đà triển khai đợc hơn 250 hoạt động với nhiều sáng

kiến mang lại lợi ích và hiệu quả cao trên cả ba lĩnh vực hoạt động.
Với vai trò và ý nghĩa to lớn ấy ASEM trở thành vấn đề đợc nhiều ngời
quan tâm. Với sự hớng dẫn của PGS-TS Nguyễn Công Khanh, tôi đà chọn đề tài:
Quá trình ra đời và hoạt động của Diễn đàn hợp tác - Âu (ASEM ) khoá luận
__________________________________________________________________________1_

Đỗ Thị Thuỳ Linh - Lớp 41E2 Sử - Trờng Đại học Vinh.


Khoá luận tốt nghiệp

Quá trình ra đời và hoạt động của Diễn đàn hợp tác á-Âu (ASEM)

____________________________________________________________________________

này giúp chúng ta hiểu hơn về sự phát triển kinh tế, chính trị, văn hoá xà hội
trong tiến trình phát triển. Mặt khác nghiên cứu giúp chúng ta thấy đợc tình hình
các nớc châu , châu Âu thuộc ASEM .
2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề.
Năm 2004 là năm có nhiều sự kiện quốc tế nổi bật, trong đó Hội nghị cấp
cao-Diễn đàn hợp tác -Âu lần thứ 5 (ASEM5) diễn ra tại Hà Nội ( từ ngày 8-9
tháng 10 năm 2004). Đây lµ mét sù kiƯn qc tÕ quan träng cã ý nghĩa đặc biệt
về đời sống chính trị, xà hội không chỉ đối với Việt Nam mà còn đối với quan
hệ giữa hai châu lục -Âu.
Để cho nhân dân Việt Nam cũng nh nhân dân thế giới hiểu về Diễn đàn Âu và thông tin truyền bá về ASEM5 tại Hà Nội, chúng ta đà cho xuất bản một
số cuốn sách, tạp chí nh: Hợp tác -Âu và vai trò cđa ViƯt Nam ” cđa Ngun
Duy Q, NXB chÝnh trÞ quốc gia, Hà Nội 2004 hay ASEM5 cơ hội và thách
thức trong tiến trình hội nhập -Âu của Hoàng Lan Hoa, NXB lý luận chính trị.
Ngoài ra còn các bài viết, các tiểu luận đăng trên báo tạp chí: Tạp chí
nghiên cứu châu Âu, tạp chí nghiên cứu Đông Nam , báo Quốc tế, báo đời sống

sức khoẻ, báo Nhân Dân .
Nhng cho đến nay đánh giá về sự ra đời và hoạt động của ASEM thì còn
đang ở mức độ trình bày lại những bài phát biểu, những tuyên bố của những Hội
nghị đà qua.
3. Đối tợng nghiên cứu của đề tài.
Sự ra đời hoạt động của Diễn đàn hợp tác -Âu (ASEM) trong tất cả các
lĩnh vực kinh tế, chính trị, văn hóa, xà hội. Thành tựu, hạn chế cũng nh triển vọng
của ASEM.
4. Phạm vi nghiên cứu của đề tài.
Phạm vi nghiên cứu của đề tài này chủ yếu là trình bày hoạt động trong
quá trình phát triển của ASEM từ khi thành lập đến nay.
5. Phơng pháp nghiên cứu.
Trên cơ sở tài liệu thu thập từ kho t liệu Thông Tấn XÃ Việt Nam, trung
tâm nghiên cứu châu Âu, tạp chí Đảng cộng sản, trên mạng Internet trong
__________________________________________________________________________2_

Đỗ Thị Thuỳ Linh - Lớp 41E2 Sử - Trờng Đại học Vinh.


Khoá luận tốt nghiệp

Quá trình ra đời và hoạt động của Diễn đàn hợp tác á-Âu (ASEM)

____________________________________________________________________________

khoá luận này phơng pháp chủ yếu mà chúng tôi sử dụng là phơng pháp logic
lịch sử, kết hợp phân tích, lý giải, so sánh để đa ra những kết luận khoa học.
Tuy nhiên do thời gian có hạn, nguồn tài kiệu ít ỏi kinh nghiệm và năng
lực bản thân còn nhiều hạn chế nên khoá luận không tránh khỏi những thiếu sót,
chúng tôi rất mong nhận đợc sự chỉ dẫn đóng góp của các thầy, cô giáo cũng nh

của các bạn sinh viên để khoá luận đợc hoàn thiện.
6. Bố cục của đề tài.
Ngoài phần mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo đề tài gồm ba chơng:
Chơng 1. Sự ra đời của Diễn đàn hợp tác -Âu (ASEM ).
Chơng 2. Những hoạt động chủ yếu của Diễn đàn hợp tác -Âu (ASEM )
Chơng 3. Thành tựu, hạn chế, triển vọng của Diễn đàn hợp tác -Âu (ASEM )
Phần nội dung
Chơng 1
Sự ra đời của Diễn đàn hợp tác á -Âu (ASEM)
1.1 Quá trình ra đời.

1.1.1 Hoàn cảnh quốc tế, khu vực.
Sau khi kÕt thóc thêi kú chiÕn tranh l¹nh, chÊm døt ch¹y ®ua vị trang gi÷a
hai hƯ thèng, phe ®èi lËp ®øng đầu là Liên Xô và Mỹ, trật tự thế giới chuyển từ 2
cực sang đa cực với một siêu cờng là Mỹ. Thế giới đang chuyển mạnh từ chạy
đua quyết liệt về quân sự, tranh giành những khoảng trống quyền lực sang cạnh
tranh về kinh tế, chiếm lĩnh các thị trờng. Sức mạnh kinh tế ngày càng có vai trò
quyết định vị thế của mỗi nớc trên trờng quốc tế. Mỹ cũng thay đổi chiến lợc của
thời kỳ chiến tranh lạnh, gia tăng chủ nghĩa đơn phơng, với u tiên hàng đầu là
tăng cờng sức mạnh kinh tế, tất cả chỉ vì lợi ích và an ninh của nớc Mỹ. Tơng
quan lực lợng thời kỳ hậu Xô Viết cũng đang có nhiều thay đổi.Đó là sức mạnh
của nền kinh tế Mỹ trong tơng quan so sánh với liên minh châu Âu và Nhật Bản
ngày càng suy giảm, sự phát triển mạnh mẽ với tốc độ cao và ổn định của nÒn
kinh tÕ Trung Quèc. NÒn kinh tÕ tËp trung kÕ hoạch hoá theo mô hình Xô Viết
__________________________________________________________________________3_

Đỗ Thị Thuỳ Linh - Lớp 41E2 Sử - Trờng Đại học Vinh.


Khoá luận tốt nghiệp

Quá trình ra đời và hoạt động của Diễn đàn hợp tác á-Âu (ASEM)

____________________________________________________________________________

tan rÃ, kinh tế thị trờng trở nên phổ biến với nhiều hình thức nhiều mức độ làm
tăng cờng xu thế tự do hoá kinh tế , vừa hợp tác vừa cạnh tranh trên cấp độ toàn
cầu. Cùng với những thay đổi về kinh tế, chính trị trong thập niên cuối của thế kỷ
XX, thế giới đang chuyển mình dới tác động mạnh mẽ của tiến bộ khoa học kỹ
thuật, đặc biệt là công nghệ tin học và viễn thông. Sự xuất hiện của mạng Internet
đà tác động to lớn tới từng cá nhân, tõng doanh nghiƯp, cịng nh c¸c tỉ chøc c¸c
qc gia trên toàn cầu, làm thay đổi phơng thức làm việc, học tập và giải trí của
con ngời, làm thay đổi phơng thức thơng mại quốc tế cũng nh các phơng tiện sản
xuất trong nến kinh tế. Sự phát triển của xà hội không còn dựa chủ yếu vào các
nguồn dự trữ tự nhiên
Mà chủ yếu dựa vào những nguồn lực có yếu tố tri
thức thông tin và tri thức trở thành yếu tố đầu vào của hệ thống sản xuất, quản
lý[2;19-20]. Tất cả những thay đổi về chính trị, kinh tế, khoa hoc công nghệ
những năm cuối thế kỷ XX ®· t¸c ®éng to lín ®Õn nỊn kinh tÕ thÕ giới. Vốn,
hàng hoá, dịch vụ, sức lao động cùng với công nghệ, tri thức đều vợt ra khỏi biên
giới từng quốc gia và trở thành hoạt dộng mang tính toàn cầu. Đồng thời một
điều hiển nhiên là quá trình toàn cầu hoá là một hiện tợng phức tạp và mâu thuẫn,
một mặt nó gắn kết các quốc gia lại với nhau chặt chẽ hơn bao giờ hết vào một
làng toàn cầu thông qua việc mở rộng thị trờng quốc tế và công nghệ thông tin
hiện đại, mặt khác quá trình toàn cầu hoá làm gia tăng và làm trầm trọng thêm sự
bất bình đẳng đang tồn tại trong việc phân bố của cải và nguồn tài nguyên giữa
các quốc gia và trong ngay một quốc gia. Xu thế toàn cầu hoá nền kinh tế, bớc
phát triển cao của quá trình qc tÕ ho¸ nỊn kinh tÕ thÕ giíi, qc tÕ hoá các quá
trình sản xuất lu thông các sản phẩm,dịch vụ ngày càng gia tăng.
Trong nền kinh tế toàn cầu hoá, xu hớng liên kết kinh tế khu vực cũng phát

triển mạnh mẽ với nhiều hình thức,nhiều cấp độ. Còn ở châu Âu, từ Cộng đồng
kinh tế châu Âu (EEC) thành lập năm 1957 với 6 nớc sáng lập viên là Pháp, Đức,
Italia, Hà Lan, Bỉ, Lucxembua phát triển lên, đến năm 1992 hiệp ớc Matrichts
đánh dấu sự ra đời của Liên minh châu Âu, một tổ chức khu vực đạt mức độ liên
kết rất cao, với thị trờng thống nhất, với liên minh liên kết tiền tệ, không chỉ liên
kết kinh tế mà còn hợp tác cả về chính sách an ninh, đối ngoại và nội vụ.Châu ,
Hiệp hội các nớc Đông Nam (ASEAN) đợc thành lập từ năm 1967 cũng tăng c__________________________________________________________________________4_

Đỗ Thị Thuỳ Linh - Lớp 41E2 Sử - Trờng Đại học Vinh.


Khoá luận tốt nghiệp

Quá trình ra đời và hoạt động của Diễn đàn hợp tác á-Âu (ASEM)

____________________________________________________________________________

ờng liên kết kinh tế khu vực với việc thành lập khu mậu dịch tự do ASEANAFTA vào năm 1993. Cùng thời gian này Hiệp định thành lập khu mậu dịch tự
do Bắc Mỹ (NAFTA) ký kết, còn MERCOSUR hay khối thị trờng chung Nam
Mỹ ra đời sớm hơn vào năm 1991. Không chỉ liên kết ở quy mô châu lục mà đÃ
xuất hiên liên kết xuyên châu lục nh Diễn đàn hợp tác kinh tế châu -Thài Bình
Dơng (APEC) đợc thành lập năm 1989, sau đó APEC kết nạp thêm Trung Quốc,
Hồng Kông và Đài Loan (1991), Nga, Việt Nam (1998).
Thập kỷ cuối thế kỷ XX cũng đánh dấu sự trỗi dậy của các nền kinh tế
Đông nh Hàn Quốc, Trung Quốc, Đài Loan, Xingapo, Malaixia, Thái Lan biến
châu - Thái Bình Dơng trở thành một khu vực kinh tế năng động , đóng vai trò
ngày càng quan trọng trong nền kinh tế thế giới. Từ năm 1985 đến năm 1992 tỷ
trọng thơng mại của Đông từ 20,1% tăng lên 23,6% thơng mại toàn cầu, trong
đó tỷ lệ nhập khẩu tăng từ 16,8% lên 20,6%. Đến năm 1996, tỷ trọng của Đông
á vợt hơn 25% thơng mại toàn cầu, GNP của Đông đạt 7650 ngàn tỷ USD so

với EU-15 lµ 8450 ngµn tû vµ Mü lµ 7430 ngµn tỷ USD [2;21]
Trong xu thế toàn cầu hoá, quá trình khu vực hoá kinh tế làm cho diện mạo
nền kinh tế thế giới có nhiều thay đổi, dần dần hình thành ba trung tâm kinh tế
lớn đóng vai trò quyết định của thế giới là Bắc Mỹ, EU và Đông . Mặc dù đến
năm 1996 thơng mại hai chiều giữa EU và Mỹ đạt 295,4 tỷ USD, cho đến trớc
khi ASEM ra đời quan hệ giữa EU và Bắc Mỹ vẫn đợc củng cố thông qua hệ
thống và khuôn khổ APEC. Quan hệ giữa Đông cha tơng xứng với tiềm năng
cũng nh nhu cầu của hai khu vực.
Trớc ngỡng cưa cđa thÕ kû XXI, nỊn chÝnh trÞ thÕ giíi chứng kiến ba hiện
tợng khác biệt nhau, thậm chí trái ngợc nhau, là toàn cầu hoá và liên khu vực
hoá. Trong khi khu vực hoá từ những năm 50 đà bắt đầu ở một số khu vực trên
thế giới với quy mô và tốc độ khác nhau thì từ những năm 1970 toàn cầu hoá là
một xu thế tất yếu mà không một quốc gia nào trên thế giới có thể tránh đợc. Đan
xen giữa giữa hai khu vực đó là sự hợp tác liên khu vực mà EU với t cách là một
tổ chức khu vực điển hình đà tiến hành sớm hơn. Có thể kể ra đây một số ví dụ
nh: EU-MERCOSURE, EU-ASEAN mặc dù EU đà có lịch sử và kinh nghiệm
__________________________________________________________________________5_

Đỗ Thị Thuỳ Linh - Lớp 41E2 Sử - Trờng Đại học Vinh.


Khoá luận tốt nghiệp

Quá trình ra đời và hoạt động của Diễn đàn hợp tác á-Âu (ASEM)

____________________________________________________________________________

khá lâu trong hợp tác liên khu vực nhng tính chất của hợp tác này bị chi phối bởi
cuộc chiến tranh lạnh và không vợt quá giới hạn của 2 khối. Nhng từ cuối thập kỷ
XX sự hợp tác khu vực đà mang một đặc trng hoàn toàn khác biệt [7].

1.1.2 Lý do thành lập Diễn đàn á-Âu
Thứ nhất: ASEM là một sản phẩm cđa thêi kú hËu chiÕn tranh l¹nh. Víi
viƯc chÊm døt trật tự hai cực do Mỹ và Liên Xô cầm đầu, thế giới trở nên mở
rộng hơn, không còn sự phân chia khu vực ảnh hởng giữa hai phe.
Thứ hai: Cùng với việc kết thúc chiến tranh lạnh các quốc gia có điều kiện
tập trung phát triển kinh tế, khoa học kỹ thuật, thiêt lập các khu vực mậu dịch tự
do tạo điều kiện cho đẩy mạnh buôn bán, tăng cờng đầu t, luân chuyển vốn, nhân
lực và thông tin.
Thứ ba: Sự ra đời của ASEM đợc giải thích bằng thuyết quyền lực bộ ba
hay tam giác, mô tả quan hệ tay ba giữa Bắc Mỹ-châu Âu và Đông . Cơ sở của
thuyết này là từ những năm 1980 cùng với Bắc Mỹ và Tây Âu, Đông đà trở
thành mét trong ba trung t©m kinh tÕ lín cđa thÕ giới. Sự phát triển của nền kinh
tế Đông đợc tác giả Ohmác mô tả trong cuốn sách nổi tiếng Bộ ba quyền lực
(Ohmác K ; Triad Pner, xuất bản ở Newyork 1985) và đà trở thành cẩm nang của
các công ty đa quốc gia trong hoạt động đầu t kinh doanh.
Thứ t: Liên minh châu Âu thực sự lo ngại ảnh hởng ngày càng tăng của
Mỹ ở châu . Từ góc độ lịch sử, ngay sau khi thế chiến thế giới thứ hai kết thúc
Mỹ đà khẳng định vị thế của mình ở châu . Trong suốt thời kỳ chiÕn tranh l¹nh,
sù hiƯn diƯn cđa Mü trong khu vùc là thờng xuyên và ngay cả khi chiến tranh
lạnh kết thúc, bằng việc tham gia vào APEC Mỹ một lần nữa khẳng định vị thế
của mình ở châu .
Thứ năm: Từ góc độ châu , các quốc gia trong khu vực không giấu giếm
mong muốn thu hút nhiều đầu t của châu Âu, khai thác tiềm năng công nghệ và
chuyên gia của châu Âu để đảm bảo sự bùng nổ kinh tế của mình. Thêm vào đó
các nền kinh tế châu chủ yếu dựa vào chiến lợc phát triển xuất khẩu và buôn
bán cho nên thâm nhập vào thị trờng châu Âu là nhu cầu không thể thiếu.
__________________________________________________________________________6_

Đỗ Thị Thuỳ Linh - Lớp 41E2 Sử - Trờng Đại học Vinh.

Khoá luận tốt nghiệp

Quá trình ra đời và hoạt động của Diễn đàn hợp tác á-Âu (ASEM)

____________________________________________________________________________

Cùng với sự biến chuyển của tình hình kinh tế thế giới, từ những năm 1980
nền kinh tế của các nớc Đông, Đông Bắc liên tục có tốc độ phát triển cao và là
nhân tố quan trọng làm cho toàn khu vực châu -Thái Bình Dơng trở thành khu
vực phát triển kinh tế năng động nhất thế giới. Vị trí quốc tế của liên minh châu
Âu (EU) và Hiệp hội các quốc gia Đông Nam (ASEAN) hai tổ chức khu vực
thành công nhất, ngày càng tăng cờng. EU tiếp tục mở rộng với việc tham gia của
o, Phần Lan,Thụy Điển (1995). Xu hớng mở rộng của ASEAN bao gồm tất cả
các nớc ở Đông Nam ngày càng trở thành hiện thực với việc Việt Nam chính
thức tham gia năm 1995, Lào (1993), Campuchia (1995) và Mianma (1996) lần lợt trở thành giám sát viên của ASEAN, quan hệ giữa châu và châu Âu tồn tại từ
hàng thế kỷ nay, song trớc đây chỉ là quan hệ giữa các nớc thực dân và thuộc địa.
Đối thoại ASEAN-EU ở cấp Bộ trởng ngoại giao đà hình thành từ năm 1977,
song trên thực tế không tiến triển đợc nhiều do những vớng mắc về vấn đề chính
trị (nh vấn đề ly khai đòi ®éc lËp ë mét sè níc, vÊn ®Ị d©n chđ, nhân quyền). Khả
năng tài chính hạn chế của Eu và EU cha thực sự quan tâm đến Đông Nam .
Trong bối cảnh đó, Xingapo nớc điều phối viên của ASEAN tại diễn đàn
đối thoại ASEAN-EU (1994-1997) đà đa ra ý tëng vỊ viƯc thiÕt lËp mèi quan hƯ
míi gi÷a ASEAN và EU. Tại cuộc họp lần thứ ba của Hội nghị cấp cao các nhà
kinh tế thuộc khu vực t nhân châu Âu-Đông tổ chức tại Paris tháng 10/1994 thủ
tớng Xingapo Goh Chok Tong đà nhấn mạnh rằng quan hệ chính trị hiện có giữa
châu và châu Âu kém phát triển hơn so với các quan hệ giữa châu và châu Mỹ
cung nh châu Âu với Bắc Mỹ. Thủ tớng Xingapo đà đề nghị tổ chức một hội nghị
giữa các nhà lÃnh đạo châu và châu Âu nhằm tăng cờng mối quan hệ bị lÃng
quên này.

Trên cơ sở đó Xingapo và Pháp (Điều phối viên của ASEAN và EU) đÃ
tích cực phối hợp trao đổi với các thành viên của EU và 10 nớc châu (Bao gồm
7 nớc thành viên ASEAN và 3 nớc Đông Bắc : Trung Quốc, Hàn Quốc và Nhật
Bản) về việc tổ chức hội nghị cấp cao -Âu đầu tiên. Cuối năm 1995 và đầu năm
1996 25 nớc châu và châu Âu đà tiến hành các cuộc họp cấp Thứ trởng và Bộ
trởng Ngoại giao (1/1996) để chuẩn bị cho hội nghị cấp cao -Âu. Ngày 1-

__________________________________________________________________________7_

Đỗ Thị Thuỳ Linh - Lớp 41E2 Sử - Trờng Đại học Vinh.


Khoá luận tốt nghiệp

Quá trình ra đời và hoạt động của Diễn đàn hợp tác á-Âu (ASEM)

____________________________________________________________________________

2/3/1996 cuộc gặp cấp cao -Âu lần thứ nhất đợc tổ chức tại Băng Cốc (Thái
Lan) đánh dấu sự ra đời của tiến trình hợp tác -Âu.
Tham gia sáng lập ra Diễn đàn hợp tác -Âu gồm có 25 nớc và Uỷ Ban
châu Âu. Trong đó 15 nớc thuộc EU là o, Bỉ, Đan Mạch, Pháp, Đức, Phần Lan,
Hy Lạp, Ireland, Italia, Hà Lan, LucXemBua, Bồ Đào Nha, Tây Ban Nha, Thuỵ
Điển, Anh, 7 nớc ASEAN là Brunây, Indonexia, Philippin, Xingapo, Việt Nam,
Thái Lan, Malaixia và 3 nớc Đông Bắc là Trung Quốc, Nhật Bản và Hàn Quốc.
Ngày 7/10/2004 tại Hà Nội diễn ra cuộc họp của các nhà lÃnh đạo và đại
diện của 26 nớc thành viên ASEM về việc mở rộng thành viên và đà nhất trí kết
nạp thêm 13 nớc châu và châu Âu chúng tôi rất tự hào rằng Hà Nội diễn ra sự
kiện lịch sử của tiến trình hợp tác -Âu. Sau 9 năm hình thành và phát triển, hôm
nay ASEM mở rộng thêm 13 thành viên mới là Síp, Séc, Campuchia, Etxtonia,

Hungary, Lào, Latvia, Litva, Manta, Mianma, Ba Lan, Slovakia và Etlovenia
[14], nâng số thành viên lên 39.điều này biến ASEM thành một tiến trình bao
gồm 2,3 tỷ ngời, chiếm 40% dân số thế giới, 50% sản lợng toàn
cầu [15].
1.2 Tôn chỉ, mục đích của ASEM

Mục đích của tiến trình hợp tác -Âu (ASEM) hiện nay là tạo dựng một
mối quan hệ đối tác mới toàn diện giữa hai châu lục vì sự tăng trởng mạnh mẽ
hơn hớng tới thế kỷ XXI, hợp tác để tạo sự tăng trởng hơn nữa ở châu và châu
Âu, trong đó tập trung vào 3 mục tiêu chính là: Thúc đẩy đối thoại chính trị để
tăng cờng hơn nữa sự hiểu biết lẫn nhau và thống nhất quan điểm của hai châu
lục đối với các vấn đề chính trị và xà hội của thế giới. Xây dựng quan hệ đối tác
một cách toàn diện và sâu rộng giữa hai châu lục để thúc đẩy trao đổi thơng mại
và đầu t giữa các thành viên ASEM. Tăng cờng hợp tác trong các lĩnh vực khoa
học kỹ thuật, môi trờng, phát triển nguồn nhân lực để tạo sự tăng tr ởng bền
vững ở cả châu và châu Âu.
Tuy nhiên mục đích này của ASEM chỉ có thể đạt đợc trên cơ sở các
nguyên tắc: Bình đẳng, tôn trọng lẫn nhau cùng có lợi; là một tiến trình mở và
tiên tiến, không chính thức nên không nhất thiết phải thể chế hoá; Tăng cờng sự
nhận thức và hiểu biết lẫn nhau thông qua đối thoại và tiến tới hợp tác trong việc
__________________________________________________________________________8_

Đỗ Thị Thuỳ Linh - Lớp 41E2 Sử - Trờng Đại học Vinh.


Khoá luận tốt nghiệp

Quá trình ra đời và hoạt động của Diễn đàn hợp tác á-Âu (ASEM)

____________________________________________________________________________

xác định những u tiên cho các hoạt động phối hợp và hỗ trợ lẫn nhau; Triển khai
đồng đều cả 3 lĩnh vực hợp tác chủ yếu là tăng cờng đối ngoại chính trị, thúc đẩy
hợp tác kinh tế và đẩy mạnh hợp tác trong các lĩnh vực khác. Việc mở rộng thành
viên ASEM cần phải đợc thực hiện với sự nhất trí chung của các vị đứng đầu nhà
nớc và chính phủ [ 8 ].
1.3 Cơ chế hoạt động của ASEM

ASEM là một đối thoại chính trị giữa hai châu lục, có đặc diểm không
chính thức, không thể chế hoá, bình đẳng và quan tâm đến tất cả các vấn đề
[10]. Thế nên, đối thoại chính trị do Bộ Ngoại giao và các nhà lÃnh đạo tiến hành
đợc chuẩn bị và duy trì thông qua các cuộc gặp của các quan chức cao cấp. ở cấp
độ này, các vấn đề đợc giải quyết dới hình thức không chính thức trong các cuộc
thảo luận mở nhng không đa đến kết luận. Một số vấn đề nhạy cảm liên quan đến
đối thoại chính trị nh nhân quyền, quan hệ lao động đợc chuyển từ cấp độ
chính trị cấp cao xuống cấp độ các cuộc hội thảo. Điều này có nghĩa là những
vấn đề đó không phải là các u tiên hay đợc coi là vấn đề chủ chốt, dù không bị bỏ
qua. Ngoài ra, tính chất không chính thức làm cho các quyết định của các hội
nghị của ASEM, kể cả hội nghị cấp cao trở nên không bắt buộc thực hiện đối với
các thành viên. Vì thế, theo các nhà nghiên cứu, hiện nay dù tính chất không
chính thức phù hợp với ASEM nhng trong tơng lai nếu tiếp tục duy trì thì sẽ làm
cho tiến trình này khó có thể tiến lên phía trớc với một sự sống động và hiệu quả
hơn.
Theo thoả thuận Hội nghị cấp cao -Âu đợc tổ chức hai năm một lần với sự
tham gia của ngời đứng đầu nhà nớc, chính phủ các nớc thành viên và Cao uỷ EC
để quyết định các vấn đề lớn và dài hạn của ASEM theo chế độ luân phiên giữa
hai châu lục. Nguyên thủ nớc chủ nhà sẽ đồng thời là chủ tịch hội nghị. Cuối mỗi
hội nghị sẽ thông qua tuyên bố của chủ tịch hội nghị.
Về cơ chế, do các Bộ trởng và Thứ trởng ngoại giao chịu trách nhiệm điều
phối chung toàn bộ hoạt động của ASEM, các Bộ trởng và quan chức cao cấp thơng mại và đầu t, các Bộ trởng và Thứ trởng tài chính, Tổng cục trởng Tổng cục

Hải quan
chịu trách nhiệm điều phối hoạt động hợp tác trong các lĩnh vực cụ
__________________________________________________________________________9_

Đỗ Thị Thuỳ Linh - Lớp 41E2 Sử - Trờng Đại học Vinh.


Khoá luận tốt nghiệp

Quá trình ra đời và hoạt động của Diễn đàn hợp tác á-Âu (ASEM)

____________________________________________________________________________

thể mà mình phụ trách, thế nên hội nghị cấp Bộ trởng tài chính, ngoại giao, kinh
tế tổ chức mỗi năm một lần. Hội nghị các Bộ trởng khác sẽ đợc triệu tập khi cần
thiết [8]. Vì không có ban th ký thờng trực nên việc điều phối hợp tác thờng
xuyên và đầu mối thông tin đợc tiến hành qua cơ chế điều phối viên ( EU và nớc
chủ tịch EU đại diện cho châu Âu, một nớc ASEAN và một nớc Đông Bắc đại
diện cho châu )
1.4 Những nét chung về Diễn đàn hợp tác - Âu

Để có Diễn đàn hợp tác -Âu (ASEM), Xingapo đà đóng vai trò quan trọng
trong việc thuyết phục các nớc ASEAN và 3 nớc Hàn Quốc, Nhật Bản, Trung
Quốc thực hiện ý tởng đối thoại -Âu. Từ ngày 13-19/03/1995 Hội nghị các quan
chức cấp cao ASEAN đà thông qua văn bản trình bày quan điểm của ASEAN về
vấn đề này chuyển cho EU xem xét. Hai tháng sau, vào ngày 2-4/5/1995 Hội
nghị quan chức cấp cao EU-ASEAN đợc tổ chức tại Xingapo đà thảo luận và
thông qua quan điểm của ASEAN. Không đầy 1 năm sau kể từ thời điểm này,
ASEM 1 đà đợc tổ chức và ngày 1-2/3/1996 tại Băng Cốc (Thái Lan) ASEM 1 đợc đánh giá là Một bớc ngoặt lịch sử trong quan hệ giữa 2 châu lục vì đây là
một đối thoại mới giữa những đối tác bình đẳng. Quan trọng hơn ASEM là biểu tợng cho vị thế mới của châu trên trờng quốc tế đợc châu Âu thừa nhận. Hội

nghị ASEM1 đợc diễn ra trong bầu không khí thực sự cởi mở, thẳng thắn, xây
dựng và thân thiện [12]. Các nguyên thủ đà thảo luận tất cả các vấn đề quan tâm
từ chính trị, kinh tế đến văn hoá và an ninh. Các quyết định chủ yếu mà ASEM 1
thông qua là thành lập quỹ -Âu (ASEF) với 1 triệu USD vốn ban đầu của
Xingapo, để thúc đẩy trao đổi Khoa học và Văn hoá, hình thành nhóm hoạt động
của Chính Phủ và t nhân để chuẩn bị một chơng trình hành động thúc đẩy đầu t
(IPAP), tổ chức thơng mại -Âu (1/1996) thiết kế một chơng trình Đại Học -Âu
(AFEUP) để đẩy mạnh trang đổi sinh viên và các nhà khoa học, thành lập một
trung tâm Công Nghệ, Môi Trờng -Âu ở Thái Lan chuẩn bị các nguyên tắc cho
một khuôn khổ hợp tác lâu dài trong các dự án nh phát triển vùng sông Mê Kông
và hệ thống đờng sắt xuyên -Âu
Trong Hội nghị này các vị đứng đầu nhà nớc và Chính Phủ của các nớc
thành viên ASEM thừa nhận mục tiêu quan trong của mối quan hệ đối tác này là
_________________________________________________________________________
_10_

Đỗ Thị Thuỳ Linh - Lớp 41E2 Sử - Trờng Đại học Vinh.


Khoá luận tốt nghiệp

Quá trình ra đời và hoạt động của Diễn đàn hợp tác á-Âu (ASEM)

____________________________________________________________________________

cả châu Âu và châu cùng chia sẻ trách nhiệm trong việc xây dựng sự hiểu biết
hơn nữa giữa nhân dân hai khu vực thông qua hình thức tiếp xúc trực tiếp giữa
nhân dân hai khu vực [12]. Việc tăng cờng đối thoại -Âu trên tinh thần hợp tác
và thông qua việc chia sẻ nhận thức về hàng loạt các vấn đề sẽ giúp tăng cờng sự
hiểu lẫn nhau và có lợi cho cả hai khu vực. Trớc những tác động có tính toàn cầu

của các quá trình hội nhập ở các khu vực. Việc tăng cờng đối thoại cũng góp
phần bảo đảm những quá trình hội nhập nêu trên sẽ đem lại lợi ích cho toàn thể
cộng đồng Quốc tế.
Từ ngày 3- 4/4/1998 tại Luân Đôn (Vơng Quốc Anh) các vị đứng đầu nhà
nớc và Chính Phủ của 10 quốc gia châu , 15 quốc gia châu Âu và Chủ tịch Uỷ
ban châu Âu cùng nhau làm nên thành công của ASEM 2. Đặc điểm nổi bật của
Hội nghị này là các thành viên châu của ASEM vừa trải qua cuộc khủng hoảng
tài chính trầm trọng gây ra những hậu quả nặng nề trong tất cả các lĩnh vực và vợt ra khái ph¹m vi khu vùc. Ngay viƯc tỉ chøc đợc ASEM 2 đà chứng tỏ tầm
quan trọng của diễn đàn và cuộc khủng hoảng tài chính của châu là một thách
thức đúng lúc cho sự tồn tại của ASEM. các nớc châu đà phê phán chỉ trích thái
độ chậm trễ hoặc thờ ơ của châu Âu trong việc giúp đỡ các đối tác khi họ gặp
hoạn nạn.
Mặc dù vậy, ASEM đà đạt đợc một số kết quả nhất định. Điều đó đợc thể
hiện trong hai tài liệu chính của hội nghị: Tuyên bố của chủ tịch và Tuyên bố về
tình hình kinh tế tài chính ở châu . Để giúp đỡ các thành viên châu khôi phục
lại nền kinh tế sau khủng hoảng, các nhà lÃnh đạo của châu Âu đà quyết định lập
quỹ ASEM2 Trust Fund với số vốn là 42 triệu ECU tại ngân hàng Thế giới.
Ngoài ra, tại ASEM2 các nhà lÃnh đạo còn thông qua 1 số dự án sau: Chơng trình
hành động thúc đẩy thơng mại IFAP, Chơng trình hành động thúc đẩy đầu t IPAP
bao gồnm cả việc thiết lập nhóm chuyên gia đầu t IEG, thành lập trung tâm công
nghệ môi trờng -Âu tại Thái Lan và thành lập 1 trung tâm -Âu tại Đại Học
Malaya (Malaixia)
Hội nghị thông qua 8 sáng kiến và ghi nhận 11 sáng kiến
khác, mở rộng khả năng hợp tác trong các lĩnh vực Khoa học - Công nghệ, Y tế,
phúc lợi trẻ em, bảo tồn và phát huy di sản văn hoá.

_________________________________________________________________________
_11_

Đỗ Thị Thuỳ Linh - Lớp 41E2 Sử - Trờng Đại học Vinh.

Khoá luận tốt nghiệp

Quá trình ra đời và hoạt động của Diễn đàn hợp tác á-Âu (ASEM)

____________________________________________________________________________

ASEM 3 đợc tổ chức tại Seul Hàn Quốc vào ngày 20-21/10/2000 thời điểm
này bị vấn đề chính trị trên bán đảo Triều Tiên chi phối. Chính phủ Hàn Quốc
đứng đầu là Tổng thống Kim Dac Jung, ngêi võa nhËn gi¶i thëng Nobel vỊ hoà
bình đà khéo léo để ASEM 3 đa lại lợi ích cho Quốc gia. Hội nghị nhất trí chung
là kiến tạo Mối quan hệ đối tác -Âu toàn diện mới vì sự tăng trởng mạnh mẽ
hơn và sẽ thúc đẩy ASEM đồng đều. Hội nghị cũng đánh dấu một bớc mới của
tiến trình -Âu, với việc thông qua Khuôn khổ hợp tác -Âu 2000 Hội nghị
định ra viễn cảnh các nguyên tác mục tiêu u tiên và cơ chế cho tiến trình ASEM
trong thập kỷ đầu của thiên niên kỷ mới, và đa dạng hoá các lĩnh vực thảo luận từ
những vấn đề khu vực và quốc tế cùng quan tâm với việc thông qua tuyên bố Seul
về hoà bình trên bán đảo Triều Tiên. Bằng cách đó ASEM đợc xem là một thắng
lợi ngoại giao quan trọng của Hàn Quốc. Bên cạnh đó còn những thách thức do
toàn cầu hoá, cách mạng công nghệ tin học khoảng cách số đem lại và việc chi
phối xử lý các vấn đề toàn cầu nh Môi trờng, kiểm soát vấn đề ngời di c, tội
phạm xuyên quốc gia, tăng cờng chăm sóc sức khoẻ cộng đồng. Hội nghị thông
qua các sáng kiến hợp tác mới nhằm tăng cờng và đa dạng hoá hợp tác trong
ASEM nh tham nhũng, chống tẩy rửa tiền, phòng chống HIV AIDS, bảo vệ rừng.
Ngoài ra hội nghị cßn nhÊt trÝ më réng quü ASEM Trust Fund thiÕt lập Chơng
trình học bổng DUO với số tiền 6 triệu EURO do Pháp, Hàn Quốc, Xingapo cung
cấp đà khẳng định tầm quan trọng của đối thoại giữa 2 châu lục. ASEM3 còn
vạch ra lộ trình củng cố mối quan hệ đối tác giữa châu và châu Âu.
Nh đà thoả thuận ở ASEM3, ASEM4 đợc tổ chức tại Copenhagen (Đan

Mạch) vào ngày 23-24/9/2002. Hội nghị đà thảo luận những vấn ®Ị an ninh míi
xt hiƯn sau sù kiƯn 11/9/2001 vµ thông qua tuyên bố về hợp tác chống khủng
bố quốc tế. EU tiếp tục thể hiện sự quan tâm đến châu nhng có sự thay đổi nhỏ
bằng chứng của sự thay đổi này là EU đà công bố Khuôn khổ chiến lợc mới
tăng cờng hợp tác với châu vào tháng 9/2001 bao gồm 6 điều u tiên: Tăng cờng hoà bình, an ninh, đẩy mạnh thơng mại và đầu t, chú trọng đến chơng trình
giảm nghèo tăng cờng dân chủ lÃnh đạo, xây dựng đối tác toàn cầu và thực hiện
sự hiểu biết lẫn nhau giữa 2 khu vực [10]. Hội nghị đà đánh giá những phát triển
về quá trình liên kết kinh tế ở từng khu vực và bày tỏ mong muốn làm sống động
_________________________________________________________________________
_12_

Đỗ Thị Thuỳ Linh - Lớp 41E2 Sử - Trờng Đại học Vinh.


Khoá luận tốt nghiệp

Quá trình ra đời và hoạt động của Diễn đàn hợp tác á-Âu (ASEM)

____________________________________________________________________________

và đa hợp tác Kinh tế -Âu vào chiều sâu. và từ đó lập nhóm đặc trách về kinh tế
có nhiệm vụ nghiên cứu đề xuất các biện pháp tăng cờng hợp tác thơng mại đầu
t và tài chính giữa 2 châu lục và sẽ trình báo cáo này lên hội nghị cấp cao
ASEM5 tại Hà Nội. Hội nghị này cũng giành một phiên thảo luận riêng về Đối
thoại về các nền văn hoá và văn minh nhấn mạnh đa dạng văn hoá là một tài sản
vô giá, đề cao tinh thần thống nhất trong đa dạng, đồng thời thúc đẩy trao đổi
giáo dục, phát triển nguồn nhân lực. Hội nghị đà gửi một thông điệp chính trị
mạnh mẽ khẳng định cam kết tăng cờng quan hệ kinh tế giữa hai khu vực qua đó
góp phần đạt đợc tăng trởng kinh tế bền vững. Các nhà lÃnh đạo dự hội nghị
khẳng định quan hệ giữa hai khu vực -Âu ngày càng trở nên thắt chặt, rộng rÃi

và quan trọng hơn bao giờ hết.
ASEM 5, với t cách là nớc chủ nhà, Việt Nam nhân dịp này thông tin, giới
thiệu về đất nớc một cách hiệu quả qua đó tranh thủ đợc sự ủng hộ và hợp tác của
các nớc, đẩy mạnh quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá. Chủ đề của ASEM 5
là Tiến tới quan hệ đối tác -Âu sống động và thực chất hơn Việt Nam và các
thành viên ASEM mong mn ASEM 5 sÏ t¹o ra bíc quan träng trong việc củng
cố và phát triển hơn nữa quan hệ đối tác giữa hai châu lục cả về chiều rộng lẫn
chiều sâu, tăng cờng hợp tác -Âu theo hớng thực chất và hiệu quả hơn một cách
đồng đều trên cả 3 trụ cột nhất là về hợp tác kinh tế. Hội nghị cấp cao ASEM 5
đà đa ra 3 tuyên bố về tăng cờng đối tác kinh tế ASEM chặt chẽ hơn, tuyên bố về
đối thoại văn minh và tuyên bố của chủ tịch.

_________________________________________________________________________
_13_

Đỗ Thị Thuỳ Linh - Lớp 41E2 Sử - Trờng Đại học Vinh.


Khoá luận tốt nghiệp

Quá trình ra đời và hoạt động của Diễn đàn hợp tác á-Âu (ASEM)

____________________________________________________________________________

Chơng 2 :
Những hoạt động chủ yếu của diễn đàn hợp tác á-Âu (ASEM)

Là một diễn đàn lớn, Diễn đàn hợp tác -Âu (ASEM) đến nay đà hoạt động
đợc hơn 9 năm. Đây không phải là thời gian dài nhng nó nhanh chóng mở rộng
và phát triển, hiện có hơn 250 hoạt động và sáng kiến đợc triển khai ở hầu hết các

nớc thành viên.
Hoạt động của ASEM trong bối cảnh thế giới hiện nay. Sau những nỗ lực
những năm cuối thế kỷ XX, cho đến nửa thập niên đầu của thế kỷ XXI có thể
nhận thấy rõ vị thế của EU trên trờng quốc tế ngày càng đợc cải thiện rõ rệt, đặc
biệt là vị thế của một trong ba khối đại kinh tế thế giới. Điều này đợc chứng minh
bởi những con số thuyết phục là: Nguồn đầu t FDI hàng năm lín nhÊt thÕ giíi
(9,3 tû EURO) xÊp xØ 60% FDI toàn cầu và 10% ODA toàn cầu. Bên cạnh đó,
nhằm củng cố hơn nữa vị thế của mình về phơng diện chính trị và các lĩnh vực
liên quan. Tháng 9/2001 EU đà đa ra chiến lợc châu mới hoàn thiện hơn nhằm
tăng cờng hợp tác với châu cho thập niên đầu tiên của thế kỷ XXI. Điều này
cho thấy, với chiến lợc châu mới này của EU, ASEM sẽ đóng vai trò ngày càng
quan trọng hơn không chỉ đối với EU mà còn với các thành viên châu trong
ASEM và quan hệ -Âu nói chung. Một ASEM phát triển mạnh mẽ làm cho các
yếu tố cấu thành là EU, ASEAN+3 vững mạnh và hệ quả tất yếu là sẽ góp phần
tạo ra một quan hệ -Âu phát triển bền vững.
Mặc dù cùng hoạt động trên nguyên tắc của WTO xét trên khía cạnh thơng
mại đa phơng nhng so với WTO, ASEAN và APEC thì ASEM có nhiều thuận lợi
hơn để đẩy mạnh tiến trình hoạt động của mình mà ít bị ràng buộc bởi các quy
định có tính nguyên tắc chính thức. Các thuận lợi phải kể đến là:
+ ASEM không thể chế hoá nh WTO hay ASEAN mà chỉ mang tính chất
một diễn đàn đối thoại không chính thức.
+ ASEM tiến hành các hoạt động của mình trên cơ sở hợp tác toàn diện
bao gồm cả kinh tế, chính trị, văn hoá, xà hội, trong khi APEC chỉ tập trung vào
_________________________________________________________________________
_14_

Đỗ Thị Thuỳ Linh - Lớp 41E2 Sử - Trờng Đại học Vinh.


Khoá luận tốt nghiệp

Quá trình ra đời và hoạt động của Diễn đàn hợp tác á-Âu (ASEM)

____________________________________________________________________________

hợp tác kinh tế, WTO chú trọng vào các lĩnh vực thơng mại và ASEAN chỉ tập
trung vào thuận lợi hoá thơng mại và đầu t.
+ Thuận lợi của ASEM cũng còn đựơc thể hiện trong cách thức thực hiện
hợp tác cụ thể. Ví dụ, trong lĩnh tự do hoá thuận lợi hoá thơng mại và đầu t.
WTO phải thực hiện thông qua đàm phán đa phơng, AFTA phải ký kết các hiệp
định khung các hiệp định và nghị định th đảm bảo thực hiện đúng lộ trình đề ra,
APEC cũng phải đa ra một mốc thực hiện cụ thể theo đúng lộ trình. Trong khi đó
ASEM đựơc tiến hành thông qua cơ chế đối thoại không chính thức giữa các
chính phủ, các doanh nghiệp và mọi thành phần xà hội, lấy ý chí chính trị để đảm
bảo việc thoả thuận. Điều này cho thấy cách thức thực hiện của ASEM là mở
và linh hoạt hơn nhiều so với các tổ chức quốc tế khác.
Nh vậy, trong bối cảnh mới hiện nay của tình hình thế giới cơ hội của
ASEM là rất lớn, vai trò của ASEM cũng không chỉ dừng lại ở một bớc đệm
hay một sân sau hỗ trợ cho các cuộc đàm phán đa phơng, các diễn đàn quốc tế
và khu vực khác trong quá trình đối thoại các vấn đề quốc tế mà nó còn có ảnh hởng thúc đẩy trực tiếp tới các cuộc đàm phán đa phơng trong khuôn khổ các diễn
đàn quốc tế khác.
Với lợi thế về lĩnh vực hợp tác rộng và đa dạng bao gồm cả hợp tác về
chính trị văn hoá xà hội, lợi thế ASEM sẽ chiếm lĩnh cơ hội với vai trò là ngòi mở
đờng cho các hoạt động hợp tác kinh tế của bản thân thành viên ASEM cũng nh
các nớc thuộc các tổ chức quốc tế toàn cầu. Tăng cờng hiểu biết lẫn nhau thông
qua đối thoại chính trị, thông qua những chia sẻ về mối quan hệ tầm trung với
các vấn đề ngoài kinh tế của toàn cầu và thông qua sự giao lu nhằm nâng cao
hiểu biết tôn trọng và bảo tồn di sản văn hoá văn minh của các nớc sẽ là tiền đề
tốt để tiến tới một sự hợp tác kinh tế toàn diện hơn, năng động hơn, hiệu quả hơn,
đóng góp vào tiến trình phát triển toàn diện của thế giới.

Hiện nay EU đang nỗ lực đẩy nhanh tiến trình nhất thể hoá cả về chiều
rộng lẫn chiều sâu thông qua việc mở rộng EU và củng cố vai trò của mình trong
việc hình thành liên minh tiền tệ EU (EMU) trong khi đó. châu cũng đang tăng
cờng hội nhập kinh tế trong khu vực thông qua việc phát triển và thực hiện các
_________________________________________________________________________
_15_

Đỗ Thị Thuỳ Linh - Lớp 41E2 Sử - Trờng Đại häc Vinh.


Khoá luận tốt nghiệp

Quá trình ra đời và hoạt động của Diễn đàn hợp tác á-Âu (ASEM)

____________________________________________________________________________

thoả thuận khu vực thơng mại tự do (AFTA) hoặc các thỏa thuận thơng mại tiểu
khu vực (RTAS) xu hớng này sẽ phần nào dẫn đến tình trạng phát triển cục bộ
khu vực gây ảnh hởng không nhỏ đến các nớc nằm ngoài khu vực. Điều này
chính là cơ hội để cho ASEM phát huy vai trò quan trọng của mình trong việc
thiết lập mối quan hệ -Âu thông qua các hoạt động đối thoại giao lu giữa 3 khối
kinh tế là EU, Đông Bắc , ASEAN trong khuôn khổ các thành viên của ASEM
góp phần thúc đẩy sự phát triển toàn diện của các nớc thành viên.
Nh chúng ta đà biết bên cạnh Mỹ, châu và châu Âu là hai trong ba trung
tâm kinh tế chính trị văn hoá lớn của thế giới. Điều này cũng đồng nghĩa với việc
ASEM-đại diện cho các nớc thuộc hai châu lục này sẽ có một vai trò quan trọng
đặc biệt đối với sự ổn định của thế giới: Khủng hoảng tài chính tiền tệ ở châu
vào cuối những năm 90 của thế kỷ trớc và sự suy giảm của kinh tế thế giới thời
gian qua đà có tác động không nhỏ theo chiều hớng đi xuống của quan hệ hợp
tác kinh tế giữa hai châu lục này, cụ thể là giảm xuất khẩu các mặt hàng nông

sản và điện tử của châu và sản xuất công nghiệp của các nớc châu Âu. Có thể
nói ASEM đà trải qua một quá trình tơng đối khó khăn ngay từ khi mới thành
lập.
Kể từ năm 2000 trở lại đây để khắc phục tình trạng này các nớc thành viên
ASEM đà mở rộng hơn nữa thị trờng cho hàng hoá của nhau thông qua các u đÃi
thuế, giảm hàng rào phi thuế, tạo thuận lợi cho giao lu thơng mại và góp phần
tích cực vào cải thiện tình hình kinh tế ở hai khu vực. Một lần nữa, vai trò đối
trọng để đảm bảo sự phát triển cân bằng giữa các khu vực kinh tế, văn hoá, chính
trị lớn trên thế giới của ASEM lại đợc khẳng định, trong thực tế vai trò quan
trọng và vận hội mới thờng gắn liền với nhau không thể tách rời.
Nh vậy, cụ thể của quá trình hoạt động này đà diễn ra trên ba lĩnh vực hay
là ba trụ cột: đối thoại chính trị, hợp tác kinh tế, tài chính và hợp tác trong các
lĩnh vực khác.
+ Về chính trị, các thành viên ASEM đà tiến hành đối thoại chính trị ở cấp
cao, cấp Bộ Trởng Ngoại giao (FMM) và cấp Thứ trởng Ngoại giao (SOM) trên
các vấn đề quốc tế và khu vực cùng quan tâm nhằm tăng cờng hiểu biết của châu
_________________________________________________________________________
_16_

Đỗ Thị Thuỳ Linh - Lớp 41E2 Sử - Trờng Đại học Vinh.


Khoá luận tốt nghiệp

Quá trình ra đời và hoạt động của Diễn đàn hợp tác á-Âu (ASEM)

____________________________________________________________________________

về châu Âu và ngợc lại. Các nội dung đối thoại khá rộng lớn, từ những phát
triển của tình hình mỗi khu vực, các vấn đề thời sự của quốc tế nh tình hình

Trung Đông, khủng bố quốc tế, vũ khí giết ngời hàng loạt đến đối thoại về phát
triển, các vấn đề xà hội, pháp quyền.
Hợp tác kinh tế chính trị cũng là một trong 3 trụ cột chính trong quá trình
hoạt ®éng cđa ASEM. Nã tËp trung vµo 3 lÜnh vùc thơng mại, đầu t, tài chính.
Hiện nay, nhằm tiến tới quan hệ đối tác gần gũi hơn, nhóm đặc trách kinh tế
ASEM đà đợc lập theo quyết định của cấp cao ASEM 4 (2002) và đi vào hoạt
động tháng 3/2003 nhằm thảo luận và đa ra các khuyến nghị cụ thể tăng cờng
hợp tác kinh tế, thơng mại, tài chính và đầu t giữa hai châu lục để trình lên cấp
cao ASEM 5.
Hợp tác trong các lĩnh vực khác, đây là mảng hợp tác có nhiều hoạt động
đợc triển khai thành công nhất và góp phần tăng cờng hiểu biết giữa nhân dân Âu. Nổi lên là các hoạt động của Quỹ á-Âu (ASEF)-Thành lập tháng 2/1997, trụ
sở tại Xingapo. Trung tâm Công nghệ Môi trờng -Âu tại Thái Lan. Khoa học và
công nghệ, giao lu hợp tác văn hoá và văn minh, về y tế, giáo dục và t pháp.
Tiến trình hợp tác ASEM đà trở thành cầu nới giữa hai châu lục -Âu, thúc
đẩy hợp tác và hiểu biết lẫn nhau giữa hai khu vực dựa trên ba trụ cột hợp tác.
Trong tơng lai hợp tác -Âu sẽ ngày càng phát triển tạo thành một bộ phận quan
trọng trong mèi quan hƯ gi÷a 3 khu vùc cđa thÕ giới -Âu-Mỹ.
2.1 Chính trị.

2.1.1 Từ ASEM 1 đến trớc ASEM 2.
Một trong những kết quả đạt đợc sau hội nghị Bộ trởng Ngoại giao lần th
nhất tại Xingapo tháng 2 năm1997 là thành lập đợc quỹ -Âu. Trong bối cảnh
mới, thế giới ngày càng thiên về đa cực và hội nhập làm cho nền kinh tế của các
quốc gia ngày càng phụ thuộc lẫn nhau, các Bộ trởng nhất trí rằng nhiều vấn đề
toàn cầu nh chủ nghĩa khủng bố, buôn lậu và suy thoái môi trờng đòi hỏi phải có
sự phản ứng toàn cầu. Tại hội nghị Bộ trởng Ngoại giao lần 1, các Bộ trởng cũng
trao đổi về bản chất của đối thoại chính trị và an ninh mà ASEM nên bàn tới.
_________________________________________________________________________
_17_

Đỗ Thị Thuỳ Linh - Lớp 41E2 Sử - Trờng Đại học Vinh.


Khoá luận tốt nghiệp

Quá trình ra đời và hoạt động của Diễn đàn hợp tác á-Âu (ASEM)

____________________________________________________________________________

Nhấn mạnh và tăng cờng hiểu biết, tin cậy, thân thiện lẫn nhau và thúc đẩy hợp
tác, tại Xingapo đà thảo luận về một số chủ đề cùng quan tâm nh hợp tác ở khu
vực châu và châu Âu và các vấn đề qc tÕ. C¸c Bé trëng cam kÕt đng hé Tỉng
th ký mới của Liên hợp quốc và những nỗ lực của ông đối với việc cải cách Liên
hợp quốc.
Tất cả các hoạt động này đều trên nguyên tắc , định hớng của tuyên bố
Chủ Tịch Hội nghị - Âu làm thứ nhất tại Băng Cốc vào (3-1996) . Đây là Hội
nghị của các vị đứng đầu nhà nớc và Chính phủ châu và châu Âu phản ánh
mong muốn chung của họ là tăng cờng đàm thoại chính trị giữa châu và châu
Âu. Các nớc -Âu còn chú trọng và mở rộng những nền tảng chung, tăng cờng sự
hiểu biết và quan hệ hữu nghị thúc đẩy và làm sâu sắc hơn sự hợp tác. Cuộc đối
thoại giữa những nớc tham gia phải đợc tiến hành trên cơ sở tôn trọng lẫn nhau,
bình đẳng, thúc đẩy các quyền cơ bản phù hợp với các nguyên tắc của luật pháp
và nghĩa vụ Quốc tế, không can thiệp trực tiếp hoặc gián tiếp vào công việc nội
bộ của nhau [2;42]. Các vị đứng đầu đà xem xét tình hình chính trị và an ninh ở
cả hai khu vực và nhấn mạnh tầm quan trọng phải ủng hộ các sáng kiến Quốc tế
nhằm giải quyết các vấn đề tồn đọng.
Qua Hội nghị đà nâng cao những cuộc đối thoại hiện có giữa châu , châu
Âu về vấn đề an ninh chung và nhất là xây dựng lòng tin. Rất nhiều nớc châu
đà thiết lập đối thoại thờng xuyên với Liên minh châu Âu. Liên minh châu Âu và
các Quốc gia châu cùng tham gia vào cuộc thảo luận về những vấn đề chính trị

tại các diễn đàn nh đối thoại ASEAN- EU, diễn đàn khu vực ASEAN (ABF) và
hội nghị sau khi Hội nghị Bộ trởng ASEAN (PMCs)
Hội nghị đà nhất trí về việc tăng cờng những sáng kiến toàn cầu về kiểm
soát vũ khí, giải trừ quân bị và không phổ biến vũ khí giết ngời hạng loạt và
khẳng định các nớc -Âu sẽ tăng cờng hợp tác trong lĩnh vực này [10]. Do vậy,
cuộc gặp đặc biệt coi träng viƯc ký kÕt sím hiƯp íc cÊm thư vị khí hạt nhân toàn
diện trong năm 1996. Cuộc gặp ghi nhận rằng với cố gắng nhằm đóng góp vào hệ
thống Hiệp ớc không phổ biến vũ khí hạt nhân ( NPT) 10 nớc Đông Nam
(SEANWFZ) tại Băng Cốc tháng 12/1995. Các nhà lÃnh đạo nhắc lại quyết tâm
_________________________________________________________________________
_18_

Đỗ Thị Thuỳ Linh - Lớp 41E2 Sử - Trờng Đại học Vinh.


Khoá luận tốt nghiệp

Quá trình ra đời và hoạt động của Diễn đàn hợp tác á-Âu (ASEM)

____________________________________________________________________________

của họ trong việc theo đuổi những nỗ lực không ngừng và có hệ thống nhằm
giảm vũ khí hạt nhân toàn cầu với mục tiêu cuối cùng là loại bỏ hoàn toàn vũ khí
này, đồng thời đặc việc giải trừ quân bị toàn diện và rộng rÃi dới sự kiểm soát
Quốc tế nghiêm ngặt và có hiệu quả. Hội nghị đà nhấn mạnh cam kết không phổ
biến vũ khí hạt nhân, cấm vũ khí hoá học và sinh học, đặc biệt là việc làm cho
công ớc về vũ khí hoá học sớm có hiệu lực. Hội nghị đà ủng hộ những nỗ lực tại
Hội nghị giải trừ quân bị để bắt đầu các cuộc đàm phán về việc cắt bỏ các
nguyên liệu nỏ hạt nhân theo quy định đà đợc thoả thuận.
2.1.2 Từ ASEM 2 đến trớc ASEM 3

Trên cơ sở những kết luận về mục tiêu phơng hớng hoạt động của
ASEM 1, Hội nghị lần này đà hoàn toàn nhất trí trong việc đánh giá những kết
quả đạt đợc:
+ Những thảo luận hữu ích về các vấn đề khu vực và Quốc tế mà thế giới
đang quan tâm trong Hội nghị Bộ trởng ngoại giao -Âu lần thứ nhất tại Xingapo
tháng 02/1997.
+ Việc mở rộng đối thoại -Âu về các vấn đề an ninh chung, vai trò quan
trọng của diến đàn ASEAN trong vấn đề an ninh khu vực.
+ Các tiến bộ đà đặt đợc trong việc cải tổ có hiệu quả thế chế Liên hợp
quốc. ASEM2 cũng đà thể hiện sự nhất trí cao, quyết tâm theo đuổi và thực hiện
đến cùng những vấn đề liên quan đến an ninh chính trị không chỉ ở hai khu vực
-Âu mà còn trên phạm vi thế giới, nhất là những vấn đề liên quan đến vũ khí
huỷ diệt, vũ khí hạt nhân
ngoài ra ASEAN 2 cũng đ a ra một cam kết và xây
dựng một môi trờng Quốc tế an ninh và ổn định hơn, xuất phát từ xu hớng ngày
càng tăng các quan hệ phụ thuộc lẫn nhau giữa các Quốc gia, khu vực và ảnh h ởng tác động của từng nớc, tõng khu vùc , tíi nỊn kinh tÕ khu vùc, kinh tế toàn
cầu và ngợc lại. Bên cạnh đó, những bất ổn và rắc rối liên quan an ninh chính trị
của Campuchia, bán đảo Triều Tiên, và sự mở rộng của Liên minh châu Âu
Cũng đợc đa vào chơng trình nghị sự của ASEAN 2.

_________________________________________________________________________
_19_

Đỗ Thị Thuỳ Linh - Lớp 41E2 Sử - Trờng Đại học Vinh.


Khoá luận tốt nghiệp

Quá trình ra đời và hoạt động của Diễn đàn hợp tác á-Âu (ASEM)

____________________________________________________________________________

Các nhà lÃnh đạo ghi nhận và chấp thuận việc mở rộng đối thoại - Âu về
các vấn đề an ninh chung. Diễn đàn khu vực ASEAN đà thể hiện vai trò quan trong
trong việc thảo luận các vấn đề an ninh khu vực, các nhà lÃnh đạo hoan nghênh kết
quả thực chất đà đạt đợc trong các biện pháp xây dựng lòng tin. Họ trông đợi Hội
nghị sau.
Các nhà lÃnh đạo xác nhận cam kết của họ theo đuổi một môi trờng quốc
tế ổn định.Trong một thế giới ngày càng tuỳ thuộc lẫn nhau, trong đó các vấn đề
khu vực có thể có những tác động toàn cầu, các thành viên của cộng đồng quốc tế
cần phải cùng nhau phối hợp giải quyết các vấn đề này[10]. Xuất phát từ quan
điểm đó, các nhà lÃnh đạo đà trao đổi ý kiến về các vấn đề khu vực và quốc tế
cùng quan tâm nh tình hình Campuchia, Triều Tiên, Bôtxnia, Côsôvô và mọi hình
thức của chủ nghĩa phân biệt chủng tộc và bài ngoại, nhất trí tăng cờng các nỗ lực
đóng góp cho hoà bình, ổn định và phồn vinh thông qua hợp tác - Âu
Hội nghị bộ trởng ngoại giao lần này là bớc cụ thể hoá những tuyên bố mà
ASEM, đà đề ra. Các vấn đề mà khu vực và thế giới đang rất quan tâm là tình
hình ổn định ở các khu vực và vấn đề vũ khí hạt nhân, vũ khí hạng nhẹ và các vấn
đề toàn cầu đang quan tâm.
Các Bộ trởng ghi nhận những dấu hiệu tiến triển tích cực trên bán đảo
Triều Tiên và tại cuộc hội đàm bốn bên tại Giơnevơ, các Bộ trởng hi vọng rằng
các bên liên quan sẽ tiếp tục đối thoại và tiếp xúc nhằm giải quyết các vấn đề
cùng quan tâm kể cả vấn đề ngăn ngừa vũ khí giết ngời hàng loạt. Các bộ trởng
ủng hộ việc thiết lập chế độ cùng chung sống hoà bình trên bán đảo Triều Tiên
nhằm triển khai nền hoà bình đang tồn tại ở khu vực. Các Bộ trởng cũng nhấn
mạnh tầm quan trọng của việc duy trì khuôn khổ thỏa thuận và thực hiƯn dù ¸n
KEDO (Korean peninsula Economic Deverlopment Aganization tỉ chøc phát
triển kinh tế bán đảo Triều Tiên).
Ngoài vấn đề vũ khí hạt nhân, vũ khi huỷ diệt hàng loạt, vũ khí sinh học và
vũ khí vi trùng. Các Bộ trởng còn kêu gọi cần có nỗ lực hơn nữa nhằm hỗ trợ các

nạn nhân của việc sử dụng bừa bÃi mìn sát thơng. Các Bộ trởng ghi nhận hiệu lực
từ ngµy 1/3/1999 cđa HiƯp íc èt-Ta-Oa vỊ cÊm sư dơng, tàng trữ, sản xuất và
_________________________________________________________________________
_20_

Đỗ Thị Thuỳ Linh - Lớp 41E2 Sử - Trờng Đại học Vinh.