Liên hệ lịch sử địa phương trong dạy học lịch sử việt nam từ 1919 đến 1975 ở trường THCS huyện thanh chương, tỉnh nghệ an luận văn thạc sĩ lịch sử

Bộ giáo dục và đào tạo
Trờng đại học vinh

TRN VN NAM

LIÊN Hệ LịCH Sử ĐịA PHƯƠNG TRONG DạY HọC
LịCH Sử VIệT NAM Từ 1919 ĐếN 1975 ở TRƯờNG THCS
HUYệN THANH CHƯƠNG, TỉNH NGHệ AN
Chuyên ngành: Lý luận và PPDH bộ môn lịch sử
MÃ số: 60.14.10

luận văn thạc sĩ khoa học gi¸o dơc

Người hướng dẫn khoa học:

PGS. TS. TRẦN VIẾT THỤ

nghƯ an - 2012


LỜI CẢM ƠN
Tôi xin chân thành cảm ơn đến các thầy cô giáo Khoa Lịch sử, Khoa
đào tạo Sau đại học, Trường Đại học Vinh đã tạo điều kiện cho tơi trong suốt
q trình học tập và nghiên cứu.
Xin chân thành cảm ơn các thầy cô giáo trong tổ bộ môn Phương pháp
khoa sử Trường Đại học Vinh, Đại học Sư phạm Hà Nội, bạn bè đồng nghiệp
và gia đình... những người đã giúp đỡ, tạo điều kiện cho tôi trong quá trình
nghiên cứu đề tài.
Đặc biệt với tình cảm chân thành và lịng kính trọng, tơi xin bày tỏ
lịng biết ơn sâu sắc tới PGS. TS. Trần Viết Thụ - người đã trực tiếp, tận
tình hướng dẫn tơi hồn thành luận văn này.

Dù rất cố gắng, song luận văn khơng tránh khỏi những thiếu sót, kính
mong q thầy cơ, đồng nghiệp vui lịng góp ý, chỉ dẫn để đề tài được hoàn
thiện hơn.
Xin chân thành cảm ơn !
Vinh, tháng 10 năm 2012
Tác giả
Trần Văn Nam


DANH MỤC NHỮNG CHỮ VIẾT TẮT
ĐHSP

:

Đại học sư phạm

GS

:

Giáo sư

GV

:

Giáo viên

HN

:

Hà Nội

HS

:

Học sinh

LSĐP

:

Lịch sử địa phương

LSDT

:

Lịch sử dân tộc

LSVN

:

Lịch sử Việt Nam

Nxb

:

Nhà xuất bản

PGS

:

Phó giáo sư

PT

:

Phổ thơng

SGK

:

Sách giáo khoa

THCS

:

Trung học cơ sở


MỤC LỤC

Trang
MỞ ĐẦU...........................................................................................................1
1.

Lý do chọn đề tài..................................................................................1

2.

Lịch sử vấn đề.......................................................................................2

3.

Đối tượng và phạm vi nghiên cứu........................................................8

4.

Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu.......................................................9

5.

Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu.................................10

6.

Giả thuyết khoa học............................................................................10

7.

Ý nghĩa luận văn.................................................................................11

8.

Cấu trúc luận văn................................................................................11

NỘI DUNG.....................................................................................................12
Chương 1.

LIÊN HỆ LỊCH SỬ ĐỊA PHƯƠNG TRONG DẠY HỌC
LỊCH SỬ DÂN TỘC Ở TRƯỜNG THCS - LÝ LUẬN VÀ
THỰC TIỄN................................................................................12

1.1.

Cơ sở lý luận của việc liên hệ LSĐP trong dạy học LSVN ở
trường THCS......................................................................................12

1.1.1.

Quan niệm về liên hệ LSĐP trong dạy học LSDT ở trường THCS
............................................................................................................12

1.1.2.

Tầm quan trọng của việc liên hệ LSĐP trong dạy học LSVN ở
trường THCS......................................................................................14

1.1.3.

Những yêu cầu đối với việc liên hệ LSĐP trong dạy học LSVN
ở trường THCS...................................................................................21

1.2.

Tình hình liên hệ LSĐP trong dạy học LSVN từ 1919 đến 1975
(Lớp 9 - THCS)...................................................................................29

1.2.1.

Đối với GV.........................................................................................29


1.2.2.

Đối với HS..........................................................................................33

1


Chương 2.

NỘI DUNG KIẾN THỨC LỊCH SỬ THANH CHƯƠNG
CẦN LIÊN HỆ TRONG DẠY HỌC LỊCH SỬ VIỆT NAM
TỪ 1919 ĐẾN 1975......................................................................38

2.1.

Mục tiêu, nội dung cơ bản của khố trình LSVN từ 1919 đến
1975 (lớp 9 - THCS)...........................................................................38

2.1.1.

Mục tiêu của khoá trình LSVN từ 1919 đến 1975 (lớp 9 - THCS)
............................................................................................................38

2.1.2.

Nội dung kiến thức cơ bản của LSVN từ 1919 đến 1975...................40

2.2.

Nội dung LSĐP Thanh Chương từ 1919 đến 1975 cần khai thác
liên hệ trong dạy học LSVN ở trường THCS.....................................42

2.2.1.

Một số nguyên tắc chỉ đạo việc lựa chọn kiến thức LSĐP để
liên hệ trong dạy học LSDT................................................................42

2.2.2.

Nội dung kiến thức LSĐP Thanh Chương cần liên hệ trong dạy
học lịch sử Việt Nam từ 1919 đến 1975 (lớp 9 - trường THCS)
............................................................................................................44

Chương 3.

MỘT SỐ BIỆN PHÁP LIÊN HỆ LỊCH SỬ ĐỊA PHƯƠNG
TRONG DẠY HỌC LỊCH SỬ VIỆT NAM TỪ 1919 ĐẾN
1975 Ở TRƯỜNG THCS HUYỆN THANH CHƯƠNG,
TỈNH NGHỆ AN.........................................................................56

3.1.

Những yêu cầu đối với việc xác định các biện pháp liên hệ
LSĐP trong dạy học LSVN từ 1919 đến 1975...................................56

3.2.

Một số biện pháp để liên hệ LSĐP trong dạy học LSVN từ
1919 đến 1975, lớp 9 - THCS huyện Thanh Chương.........................60

3.2.1.

Các biện pháp sử dụng trong bài nội khóa.........................................60

3.2.2.

Sử dụng kiến thức LSĐP trong kiểm tra, đánh giá kết quả học
tập của HS...........................................................................................65

3.2.3.

Sử dụng kiến thức LSĐP trong các hoạt động ngoại khóa.................67

3.3.

Thực nghiệm sư phạm........................................................................73


3.3.1.

Mục đích thực nghiệm sư phạm.........................................................73

3.3.2.

Đối tượng và địa bàn thực nghiệm sư phạm.......................................73

1


3.3.3.

Nội dung và phương pháp tiến hành thực nghiệm..............................74

3.3.4.

Kết quả thực nghiệm sư phạm............................................................75

3.3.5.

Những kết luận rút ra từ kết quả thực nghiệm sư phạm.....................77

KẾT LUẬN.....................................................................................................80
TÀI LIỆU THAM KHẢO.............................................................................83
PHỤ LỤC


MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Lịch sử có vai trò rất to lớn trong việc giáo dục tư tưởng đạo đức, góp

phần hình thành nhân cách XHCN cho HS. Các tiết học nội khoá và ngoại khoá
về LSĐP ở THCS có vị trí và ý nghĩa quan trọng vì LSĐP là một bộ phận của
LSDT. Do vậy, kiến thức LSĐP được học tập trong nhà trường là phương thức
gắn học tập lịch sử với đời sống xã hội. Nó củng cố bổ sung, mở rộng và làm
phong phú, cụ thể hoá những kiến thức về lịch sử đã được học và vận dụng vào
thực tế cuộc sống. Từ đó, rèn luyện cho HS những kỹ năng cơ bản, tạo hứng
thú tìm hiểu những vấn đề của lịch sử quê hương. Có ý thức bảo vệ và phát huy
những di tích lịch sử - văn hố và cách mạng của địa phương, đất nước.
Liên hệ LSĐP là rất quan trọng, có ý nghĩa to lớn trên nhiều mặt. Song,
việc liên hệ LSĐP ở các trường PT nước ta còn hạn chế. Việc liên hệ cịn
mang tính chất đối phó chứ chưa có đầu tư thỏa đáng, hình thức dạy học đơn
điệu, chưa chú ý đến các hình thức dạy học khác như tại thực địa hay hoạt
động ngoại khóa.
Mục tiêu giáo dục của nước nhà đã được Đảng ta đề cập nhiều lần
trong các kì họp và được hồn chỉnh trong Luật Giáo dục là "Đào tạo con
người Việt Nam phát triển tồn diện, có đạo đức, tri thức, sức khỏe, thẩm mỹ
và nghề nghiệp; trung thành với lý tưởng độc lập dân tộc và CNXH; hình
thành bồi dưỡng nhân cách, phẩm chất năng lực của công dân, đáp ứng yêu
cầu xây dựng và phát triển tổ quốc" [39; 8].
Mục tiêu giáo dục đó địi hỏi phải thực hiện ngun lí "học đi đơi với
hành, giáo dục kết hợp với lao động sản xuất, lý luận gắn liền với thực tiễn,
giáo dục nhà trường kết hợp với gia đình và xã hội" [39; 8]..
Mục tiêu đó quy định phương pháp giáo dục ở nhà trường PT là phải
phát huy tính tích cực chủ động của HS, bồi dưỡng phương pháp tự học, tác
động đến tâm tư tình cảm đem lại hứng thú học tập cho HS.

1


Tuy nhiên, cho đến hiện nay GV lịch sử ở trường THCS cịn gặp khó

khăn, lúng túng khi liên hệ LSĐP trong dạy học LSDT do thiếu tài liệu và
chưa có phương pháp phù hợp. Thực tế cho thấy, GV thường không hứng thú
khi làm việc với tài liệu LSĐP. Có thể nói, đây chính là hạn chế của GV,
trong khi Đảng, Nhà nước, Bộ Giáo dục và Đào tạo đang quán triệt cần đẩy
mạnh giáo dục truyền thống địa phương, quê hương, đất nước. Do đó hiệu
quả dạy học LSĐP cịn thấp. Các GV dạy một cách hình thức, chiếu lệ, đa số
xem nhẹ biện hộ bằng nhiều lý do khác nhau.
Ở Nghệ An, việc dạy học LSĐP đã được quan tâm, năm 2008 Sở Giáo
dục và Đào tạo đã biên soạn sách LSĐP nghệ An ở THCS, việc này đã góp
phần nâng cao chất lượng dạy học các tiết LSĐP. Nhưng, đây là cuốn sách về
lịch sử của cả tỉnh còn địa phương huyện Thanh Chương còn viết một cách
khái quát, sơ lược.Vì thế, khi dạy học về LSĐP huyện chưa thật có hiệu quả
nếu GV khơng tìm tòi sáng tạo mà chỉ bám vào cuốn sách của Sở biên soạn.
Ở Thanh Chương, chúng tôi nhận thấy rằng: việc dạy học về truyền
thống lịch sử, văn hoá của huyện cho HS THCS chưa thật sự có hiệu quả, vì
thiếu tài liệu, chưa xác định được dạy cái gì, học cái gì và chưa có phương
pháp dạy học LSĐP phù hợp.
Xuất phát từ những lí do nêu trên và là một GV dạy lịch sử tại trường
THCS huyện Thanh Chương, tỉnh Nghệ An, chúng tôi lựa chọn vấn đề “Liên
hệ lịch sử địa phương trong dạy học lịch sử Việt Nam từ 1919 đến 1975 ở
trường THCS huyện Thanh Chương, tỉnh Nghệ An” làm đề tài nghiên cứu.
2. Lịch sử vấn đề
Nhận thức tầm quan trọng và ý nghĩa to lớn của việc dạy học LSĐP,
cũng như liên hệ LSĐP trong dạy học LSVN ở trường PT, các công trình
nghiên cứu về LSĐP ngày càng phong phú ở Việt Nam cũng như nhiều nước
khác. Một số luận án, luận văn được thực hiện. Một số bài báo khoa học
2


được cơng bố trên các tạp chí chun ngành, trong các chuyên khảo, kỷ yếu

hội thảo khoa học quốc gia, các trường đại học... Những cơng trình này đã
đề cập ít nhiều đến việc liên hệ LSĐP trong dạy học LSDT ở những khía
cạnh khác nhau.
2.1. Tài liệu nước ngồi
Do tầm quan trọng của công tác nghiên cứu và giảng dạy LSĐP nên
LSĐP đã được nhiều nước trên thế giới quan tâm. Vấn đề liên hệ nói chung,
liên hệ LSĐP sử nói riêng đã được các nhà lý luận dạy học chú ý từ lâu nay.
Ở Liên Xô (cũ), ngay sau khi Cách mạng Tháng Mười thắng lợi, trong
văn kiện giáo dục đầu tiên nhà nước Xô Viết yêu cầu sử dụng hình thức dạy
học LSĐP trong giờ nội khóa. Ở các trường PT vào những năm 70 và những
năm 80 của thế kỉ trước một số cơng trình nghiên cứu về lịch sử có vai trị
quan trọng định hướng việc biên soạn và giảng dạy LSĐP lúc bấy giờ như:
cuốn " Phương pháp dạy học lịch sử ở trường PT" Nxb Maxcơva năm 1972,
cuốn "LSĐP" do G.N.Matiuxin chủ biên xuất bản năm 1980, cuốn " Phương
pháp công tác LSĐP" do N.X Bôrixôp chủ biên xuất bản năm 1982.
Ở Hunggari, sử dụng tài liệu LSĐP và liên hệ LSĐP trong dạy học
cũng rất được coi trọng. Nhà trường kết hợp với các cơ quan chun mơn lịch
sử và văn hóa tổ chức cho HS sưu tầm tư liệu để xây dựng những “làng bảo
tàng” địa phương. Tại đây, người ta trưng bày những hiện vật lịch sử, những
kiến trúc độc đáo, những nét đặc thù trong đời sống tinh thần của nhân dân
các địa phương. Ngay khu vực Đông Nam Á, vấn đề LSĐP đã được coi trọng
không chỉ trong giáo dục mà còn phục vụ mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội
của từng vùng và cả quốc gia.
Ở các nước khác như Trung Quốc, Triều Tiên, Mông Cổ, Cu Ba… việc
nghiên cứu và giảng dạy LSĐP cũng được chú trọng
Trong các hội nghị lịch sử quốc tế vào năm 1979 tại Cộng hòa dân chủ
Đức và năm 1980 tại Rumani, vấn đề LSĐP và lịch sử chuyên ngành cũng

3

chiếm một vị trí quan trọng. Tại các hội nghị khoa học về giáo dục lịch sử
được tổ chức hàng năm ở Trung Quốc…, các nhà sử học đã đặt nhiều vấn đề
liên quan đến phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu LSĐP, các
nguồn sử liệu và phương pháp xử lý nguồn sử liệu...
Ở Hoa Kỳ - nước có nền giáo dục phát triển, ngay trong chương trình
giáo dục của Tiểu học (từ lớp 1 đến lớp 6) HS đã được học " Nhập mơn sử
học" trong đó có một số tiết "Lịch sử và Địa lí về tỉnh ta, bang ta".
Trong Khuyến nghị của Nghị viện Châu Âu, số 1283, liên quan đến
lịch sử và việc học tập lịch sử ở Châu Âu, ngày 22/1/1996, nhấn mạnh: “Nội
dung của các chương trình lịch sử phải rất mở rộng; phải bao gồm tất cả
những bộ mặt của xã hội (lịch sử xã hội và văn hóa cũng như lịch sử chính
trị),... LSĐP cũng như LSDT (nhưng khơng phải là lịch sử theo quan điểm
dân tộc chủ nghĩa) phải được giảng dạy, cũng như lịch sử các tộc người thiểu
số...” [39; 66]
2.2. Tài liệu trong nước
2.2.1. Các tài liệu về lý luận dạy học lịch sử
Sau khi Cách mạng tháng 8 - 1945 thành cơng, trong q trình xây
dựng nền giáo dục cách mạng, Đảng và Nhà nước ngày càng chú ý đến giáo
dục về lịch sử, LSĐP đã được đưa vào chương trình dạy học ở các trường PT.
Nhất là từ sau khi cải cách giáo dục lần thứ nhất được thực hiện năm 1950,
LSĐP luôn chiếm một vị trí quan trọng trong cơng tác nghiên cứu và giáo dục
lịch sử. Trong giáo dục lịch sử, việc biên soạn và giảng dạy LSĐP ở các
trường PT đã có nhiều chuyển biến và đạt được nhiều bước tiến quan trọng.
Nhiều Sở Giáo dục và Đào tạo đã chú ý đến dạy học LSĐP cho HS, họ đã tiến
hành biên soạn tài liệu LSĐP phục vụ cho dạy học lịch sử của địa phương. Vì
vậy, việc dạy học LSĐP ở các tỉnh này đã thực sự mang lại những kết quả tốt.
Vấn đề dạy học và liên hệ LSĐP từ lâu đã thu hút sự quan tâm nghiên cứu của
nhiều nhà Giáo dục lịch sử. Trong đó có nhiều tác giả với những cơng trình

4


nghiên cứu của mình đã có nhiều đóng góp quan trọng cho sự phát triển của
giáo dục LSĐP.
Năm 1961, khi cuốn " Sơ thảo phương pháp dạy học lịch sử ở trường
PT cấp II, III" được xuất bản, các tác giả Lê Khắc Nhãn, Hoàng Triều, Hoàng
Trọng Hanh đã dành một chương để nói về vấn đề dạy học LSĐP. Trong
chương VII " Ngoại khố, thực hành trong mơn Lịch sử" các tác giả đã nêu
bật tầm quan trọng của dạy học môn LSĐP ở trường PT, nêu lên thực trạng
của dạy học LSĐP và đề ra một số biện pháp thực hiện như tham quan lịch
sử, sưu tầm, thu thập, ghi chép các tài liệu về LSĐP.
Trong chương II (tập 2) "Các phương châm giảng dạy lịch sử ở phổ
thông" của cuốn " Phương pháp dạy học lịch sử" (phần đại cương), của Phan
Ngọc Liên, Trần Văn Trị, Nguyễn Cao Lũy, Nguyễn Tiến Cường, các tác giả
đã khẳng định giảng dạy lịch sử phải gắn liền với cuộc sống và cần phải liên
hệ giữa tri thức lịch sử trong sách vở với cuộc sống, liên hệ lịch sử toàn quốc
với LSĐP.
Đặc biệt trong cuốn "Cơng tác ngoại khóa lịch sử ở trường cấp II, cấp
III" của Phan Ngọc Liên, Trần Văn Trị, Nguyễn Phan Quang, xuất bản năm
1968, đã nhấn mạnh gắn việc học tập lịch sử với đời sống xã hội và việc
nghiên cứu, giảng dạy LSĐP là một phương thức cần thiết và quan trọng để
giáo dục thế hệ trẻ.
Các tác giả Phan Kim Ngọc, Lại Đức Thụ trong bài " Về việc dạy học
LSĐP ở trường PT" trong tập sách " Mấy vấn đề giảng dạy lịch sử ở trường
PT hiện nay" do Phan Ngọc Liên chủ biên, đã xác định nhiệm vụ, chức năng
của dạy học LSĐP là phục vụ những nhiệm vụ chính trị, những mục tiêu kinh
tế của địa phương. Từ đó khẳng định dạy học LSĐP có ý nghĩa lớn về giáo
dưỡng, giáo dục về mọi mặt nhất là tình yêu quê hương.
Đến năm 1989, cuốn "LSĐP" của tác giả Trương Hữu Quýnh, Phan

Ngọc Liên, Nguyễn Phan Quang, Nguyễn Văn Am được xuất bản đã đề cập

5


đến nhiều vấn đề về công tác nghiên cứu, biên soạn và giảng dạy LSĐP.
Cuốn sách này được đánh giá là một cơng trình khoa học tương đối đầy đủ
và có hệ thống về việc nghiên cứu, biên soạn và giảng dạy LSĐP ở trường
PT lúc bấy giờ.
Trong các giáo trình " Phương pháp dạy học lịch sử" xuất bản năm
1978 (tập 1), năm 1980 (tập 2) nhất là cuốn giáo trình xuất bản năm 1992 và
tái bản vào các năm 1998, 2000 và 2001 do Phan Ngọc Liên và Trần Văn Trị
chủ biên đều nhấn mạnh việc nghiên cứu và giảng dạy LSĐP, phải gắn học
tập lịch sử nói chung, LSĐP nói riêng với đời sống, ln khẳng định vai trò, ý
nghĩa và sự cần thiết phải đưa LSĐP vào dạy học ở các trường PT.
Trong cuốn giáo trình " Phương pháp dạy học lịch sử", tập 2, xuất bản
năm 2002 tái bản có sửa chữa bổ sung 2009, do Phan Ngọc Liên chủ biên,
cũng đã dành 2 chương trình bày hoạt động ngoại khóa trong dạy học lịch sử,
trong đó nhấn mạnh cơng tác LSĐP và phịng học lịch sử. Đặc biệt, ở chương
XV của giáo trình này, tác giả Nguyễn Thị Côi đã đi vào hướng dẫn, biên
soạn các tiết LSĐP và hướng dẫn dạy học bài LSĐP tại thực địa.
Trong bài "Nâng cao hiệu quả dạy học LSĐP ở trường PT", Tạp chí
Khoa học trường ĐHSP Hà Nội, số 6/ 2002, tác giả Nguyễn Thị Côi đã nêu
vai trò và tầm quan trọng của LSĐP trong dạy học lịch sử ở trường PT và đề
ra các biện pháp nâng cao hiệu quả dạy LSĐP ở trường PT.
Trong cuốn giáo trình "Phương pháp nghiên cứu và biên soạn LSĐP"
xuất bản năm 2008 do Nguyễn Cảnh Minh chủ biên, trong chương III đã trình
bày kĩ lưỡng về biên soạn bài giảng LSĐP ở trường PT.
Vấn đề dạy học LSĐP cũng đã được nhiều sinh viên, học viên cao học
và các nghiên cứu sinh lấy làm đề tài nghiên cứu trong các khóa luận, luận

văn và luận án của mình như: ; " Biên soạn và giảng dạy LSĐP cho HS THCS
tỉnh Hà Giang" của Nguyễn Minh Nguyệt, năm 2004; " Giáo dục lòng yêu

6


quê hương cho HS THPT qua dạy học LSĐP ở Nghĩa Bình" của Trần Quốc
Tuấn, năm 1986; " Một số biện pháp nâng cao hiệu quả bài học LSĐP ở
trường THPT tỉnh Bắc Giang" của Ngọ Văn Giáp, năm 2005; luận án PTS
của Đặng Công Lộng năm 1996 " Nghiên cứu việc giảng dạy LSĐP ở trường
PT trung học" (Qua thực nghiệm ở Bình Định). " Tăng cường giáo dục
truyền thống yêu nước cho HS dân tộc thiểu số miền núi Hà Tuyên qua sử
dụng tài liệu LSĐP trong dạy khóa trình LSVN (1930-1945) ở trường Trung
học phổ thơng" của Đỗ Hồng Thái, năm 1986; " Sử dụng lịch sử địa phương
LSĐP nhằm nâng cao hiệu quả của giờ học lịch sử cho HS lớp 12 THPT
Hịa Bình" của Hồng Minh Hảo, năm 1989; " Sử dụng tài liệu về nghề thủ
công truyền thống địa phương trong dạy học lịch sử ở trường PT Việt Nam
nhằm góp phần giáo dục hướng nghiệp cho HS" (Qua ví dụ ở Nghệ Tĩnh)
của Trần Viết Thụ …
2.2.2. Các tài liệu LSĐP Thanh Chương
Nhằm phát huy truyền thống lịch sử - văn hoá của quê hương, Thanh
chương là một huyện rất chú trọng và đẩy mạnh công tác nghiên cứu về lịch
sử và văn hóa địa phương. Nhiều cơng trình lịch sử về đấu tranh cách mạng
và xây dựng quê hương đất nước có liên quan tới mảnh đất Thanh Chương
giàu truyền thống từ ngày có Đảng như: “Lịch sử Đảng bộ Nghệ An”, Tập 1
(1930-1954); “Lịch sử Đảng bộ Nghệ An”. Tập 2 (1954-1975); “Xô Viết
Nghệ Tĩnh”, Nhà xuất bản Nghệ An 2000; Bộ chỉ huy quân sự Nghệ An:
“Lịch sử kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược” (1945-1954), xuất
bản năm 1997; Bộ chỉ huy quân sự Nghệ An: “Lịch sử kháng chiến chống
Mỹ cứu nước” (1954-1975), xuất bản năm 1995; Huyện ủy Thanh Chương:

“Các kỳ Đại hội Đảng bộ Thanh Chương”, 1991; Huyện ủy Thanh Chương:
“Lịch sử Đảng bộ huyện Thanh Chương” (1930 -2010),Nxb KHXH HN
2010; Huyện ủy - HĐND - UBND - UBMTTQ huyện Thanh Chương:

7


“Thanh Chương Xưa và Nay”, Nxb. KHXH. HN 2012. Nhiều bài báo khoa
học cơng bố trên các tạp chí khoa học ở trung ương, địa phương, nghiên cứu
về các sự kiện, nhân vật lịch sử. Đây là những tư liệu LSĐP rất quan trọng
để liên hệ trong dạy học LSDT ở trường THCS huyện Thanh Chương, tỉnh
Nghệ An.
Như vậy, qua các cơng trình nghiên cứu của các tác giả nước ngồi và
trong nước chúng tơi rút ra một số nhận xét sau:
Thứ nhất, các tác giả đều nhấn mạnh đến sự cần thiết phải sử dụng tài
liệu và liên hệ trong dạy học ở trường PT. Nguồn tài liệu và sự liên hệ hợp lý
sẽ góp phần nâng cao kiến thức, bồi dưỡng tư tưởng, tình cảm và phát huy
năng lực nhận thức độc lập, sáng tạo cho HS.
Thứ hai, các cơng trình nghiên cứu nói trên đã đề ra những cơ sở lý
luận cho việc nghiên cứu, liên hệ LSĐP trong dạy học LSDT ở trường PT.
Thứ ba, các cơng trình nghiên cứu đã cung cấp những kinh nghiệm về
các biện pháp liên hệ kiến thức LSĐP trong dạy học LSDT phù hợp với đối
tượng, cấp học, đặc trưng vùng miền.
Những kết quả nghiên cứu nêu trên được chúng tôi tham khảo khi thực
hiện nghiên cứu đề tài này.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
3.1. Đối tượng nghiên cứu
Nội dung, các biện pháp liên hệ kiến thức LSĐP trong dạy học LSVN ở
trường THCS.
3.2. Phạm vi nghiên cứu

- Nội dung nghiên cứu của đề tài được giới hạn trong quá trình dạy học
LSVN từ 1919 đến 1975 ở lớp 9 - THCS.
- Phạm vi điều tra, khảo sát và thực nghiệm sư phạm được thực hiện ở
một số trường THCS huyện Thanh Chương, tỉnh Nghệ An.
8


- Trên cơ sở nghiên cứu mối quan hệ giữa các sự kiện lớn được đề cập
trong SGK với các sự kiện LSĐP Thanh Chương điển hình nhất.
- Trong khn khổ luận văn chúng tôi xác định liên hệ kiến thức LSĐP
(giới hạn sự kiện điển hình) cần thiết và đề xuất biện pháp liên hệ trong dạy
học LSVN (trong bài nội khóa và hoạt động ngoại khóa) cho HS lớp 9 THCS,
huyện Thanh Chương, tỉnh nghệ An.
4. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
4.1. Mục đích nghiên cứu
Từ việc nghiên cứu cơ sở lý luận và khảo sát, đánh giá tình hình dạy học
LSDT ở các trường THCS, luận văn xác định nội dung kiến thức LSĐP Thanh
Chương và đề xuất biện pháp sử dụng các kiến thức đó trong dạy học LSVN từ
năm 1919 đến năm 1975, lớp 9 - THCS huyện Thanh Chương, tỉnh Nghệ An.
4.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
Từ mục đích trên, luận văn tập trung giải quyết các nhiệm vụ sau:
- Nghiên cứu lý luận về việc liên hệ LSĐP trong dạy học ở trường PT.
- Nghiên cứu nội dung chương trình, sách giáo khoa lịch sử lớp 9
trường THCS, các nguồn tài liệu LSĐP ở Thanh Chương và xác định những
nội dung cần khai thác, sử dụng trong dạy học LSVN từ 1919đến 1975, lớp 9
- THCS huyện Thanh Chương, tỉnh nghệ An.
- Khảo sát tình hình dạy học LSVN từ 1919 đến 1975, lớp 9 - THCS,
huyện Thanh Chương, tỉnh Nghệ An, đặc biệt khảo sát thực trạng liên hệ
LSĐP trong dạy học LSVN từ 1919 đến 1975 lớp 9 ở các trường THCS
huyện Thanh Chương, tỉnh Nghệ An, từ đó phát hiện ra những mặt tồn tại cần

khắc phục và những ưu điểm cần phát huy.
- Đề xuất các biện pháp liên hệ LSĐP trong dạy học LSVN từ 1919
đến 1975, lớp 9 - THCS huyện Thanh Chương, tỉnh Nghệ An, qua hoạt động
nội khóa cũng như hoạt động ngoại khóa.

9


- Thực nghiệm sư phạm tại một số trường THCS ở Thanh Chương, để
khẳng định tính khoa học và tính khả thi của những biện pháp đã đề xuất.
5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu
5.1. Cơ sở phương pháp luận của đề tài
Quan điểm cơ bản của chủ nghĩa Mác- Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh,
các quan điểm của Đảng, Nhà nước về giáo dục và đào tạo.
5.2. Phương pháp nghiên cứu
Để giải quyết những nhiệm vụ do đề tài đặt ra, chúng tôi sử dụng các
phương pháp nghiên cứu chủ yếu sau đây:
- Nghiên cứu lý thuyết: Nghiên cứu các quan điểm của các nhà kinh
điển của của nghĩa Mác - Lênin bàn về giáo dục, các quan điểm cơ bản về
giáo dục của chủ tịch Hồ Chí Minh và các đồng chí lãnh đạo Đảng và Nhà
nước, các tài liệu về LSĐP Thanh Chương, tỉnh Nghệ An tài liệu giáo dục
học, phương pháp dạy học lịch sử, chương trình sách giáo khoa cũng như các
tài liệu lịch sử có liên quan khác.
- Điều tra cơ bản bằng phiếu điều tra và phỏng vấn để tìm hiểu thực
tiễn việc dạy học LSĐP và liên hệ LSĐP ở Thanh Chương, tỉnh Nghệ An.
- Soạn bài và tiến hành thực nghiệm bài LSĐP ở trường THCS huyện
Thanh Chương, tỉnh Nghệ An.
- Sử dụng phương pháp thống kê toán học trong xử lí kết quả thực nghiệm
để rút ra kết luận.
6. Giả thuyết khoa học

Hiệu quả dạy học lịch sử được nâng cao nếu biện pháp liên hệ LSĐP
trong dạy học LSVN từ 1919 đến 1975, lớp 9 - THCS huyện Thanh
Chương, tỉnh Nghệ An được vận dụng theo đúng yêu cầu, biện pháp mà
luận văn đề xuất.

10


7. Ý nghĩa luận văn
- Ý nghĩa khoa học: Luận văn góp phần làm phong phú thêm lý luận
dạy học bộ môn về liên hệ LSĐP trong dạy học LSVN.
- Ý nghĩa thực tiễn: Kết quả nghiên cứu giúp bản thân và đồng nghiệp
có thể vận dụng trong dạy học LSĐP ở lớp 9 - THCS huyện Thanh Chương,
tỉnh Nghệ An nhằm nâng cao chất lượng dạy học.
8. Cấu trúc luận văn
Ngoài phần Mở đầu, Kết luận, Tài liệu tham khảo và Phụ lục, nội dung
chính của luận văn chia làm 3 chương:
Chương 1: Liên hệ LSĐP trong dạy học LSDT ở trường THCS - lý
luận và thực tiễn.
Chương 2: Nội dung kiến thức lịch sử Thanh Chương liên hệ trong
dạy học LSVN từ 1919 đến 1975.
Chương 3: Một số biện pháp liên hệ LSĐP trong dạy học LSVN từ
1919 đến 1975 ở trường THCS huyện Thanh Chương, tỉnh
Nghệ An.

11


NỘI DUNG
Chương 1

LIÊN HỆ LỊCH SỬ ĐỊA PHƯƠNG TRONG DẠY HỌC LỊCH SỬ
DÂN TỘC Ở TRƯỜNG THCS - LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN
1.1. Cơ sở lý luận của việc liên hệ LSĐP trong dạy học
LSVN ở trường THCS
1.1.1. Quan niệm về liên hệ LSĐP trong dạy học LSDT ở trường THCS
1.1.1.1. Quan niệm về LSĐP
Trước hết, để hiểu đúng và đầy đủ về khái niệm " LSĐP", chúng ta phải
hiểu đúng về khái niệm "địa phương". Hiện nay có nhiều cách hiểu khác nhau
về khái niệm "địa phương". Có ý kiến cho rằng " Địa phương là những vùng,
khu vực trong quan hệ với những vùng và những khu vực khác trong nước
[55; 321]. Cũng có ý kiến cho rằng những gì khơng phải của cả nước hay dân
tộc là của "địa phương".
Như vậy, dù hiểu theo cách nào thì "địa phương" là một vùng đất hay
khu vực nhất định trong một quốc gia, có ranh giới tự nhiên (như: miền Bắc,
miền Trung, miền Nam, Tây Nguyên, duyên hải Nam Trung Bộ...) hay địa
giới hành chính (như: tỉnh, thành phố huyện, xã, thôn bản...) với những nét
đặc thù riêng để có thể phân biệt vùng này với vùng khác hay địa phương này
với địa phương khác.
Với cách hiểu trên đây về "địa phương", chúng ta có thể hiểu khái niệm
"LSĐP". LSĐP là "lịch sử của các đơn vị hành chính, như lịch sử làng, xã,
huyện, tỉnh, vùng, miền". [41; 10], thực chất, đó chính là q trình hình thành
và phát triển của các đơn vị làng, xã, huyện hay của vùng, miền. Ngồi ra, do
tính đa dạng của khái niệm "địa phương" nên LSĐP còn bao hàm là lịch sử
của các cơ quan, xí nghiệp, các đơn vị sản xuất, kinh doanh... Tuy về mặt địa

12