Quản lý hoạt động dạy học môn lịch sử tại các trường thcs trên địa bàn thành phố thủ dầu một, tỉnh bình dương
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (2.2 MB, 194 trang )
UBND TỈNH BÌNH DƯƠNG
TRƯỜNG ĐẠI HỌC THỦ DẦU MỘT
DƯƠNG THỊ HÀO
QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC MÔN LỊCH SỬ
TẠI CÁC TRƯỜNG THCS TRÊN ĐỊA BÀN
THÀNH PHỐ THỦ DẦU MỘT, TỈNH BÌNH DƯƠNG
LUẬN VĂN THẠC SỸ
CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ GIÁO DỤC
MÃ SỐ: 8140114
BÌNH DƯƠNG – 2018
UBND TỈNH BÌNH DƯƠNG
TRƯỜNG ĐẠI HỌC THỦ DẦU MỘT
DƯƠNG THỊ HÀO
QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC MÔN LỊCH SỬ
TẠI CÁC TRƯỜNG THCS TRÊN ĐỊA BÀN
THÀNH PHỐ THỦ DẦU MỘT, TỈNH BÌNH DƯƠNG
LUẬN VĂN THẠC SỸ
CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ GIÁO DỤC
MÃ SỐ: 8140114
NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC
TS TRẦN THỊ TUYẾT MAI
BÌNH DƯƠNG – 2018
LỜI CAM ĐOAN
Tơi xin cam đoan đây là cơng trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu và kết
quả nghiên cứu trong luận văn là trung thực, trích dẫn đầy đủ và chưa từng công bố
trong bất kỳ công trình nào khác.
Tác giả luận văn
Dương Thị Hào
i
LỜI CẢM ƠN
Trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thiện luận văn, tác giả đã
nhận được sự hướng dẫn, giúp đỡ tận tình của Nhà trường, Thầy/Cơ và bạn bè. Với
tình cảm chân thành, tác giả xin gửi lời cảm ơn sâu sắc đến:
- Ban Giám hiệu Trường Đại học Thủ Dầu Một, các Thầy/Cơ phịng Đào tạo
sau Đại học, Thầy/Cô Khoa Quản lý giáo dục đã tạo điều kiện và giúp đỡ trong suốt
quá trình tác giả nghiên cứu và hoàn thành luận văn.
- Đặc biệt, tác giả xin chân thành cảm ơn sâu sắc đến TS. Trần Thị Tuyết Mai –
người hướng dẫn khoa học đã tận tình hướng dẫn trong suốt quá trình nghiên cứu và
hồn thiện luận văn.
- Lãnh đạo Phịng Giáo dục và Đào tạo thành phố Thủ Dầu Một, Ban giám hiệu,
quý Thầy/Cô và các em học sinh tại các trường THCS công lập trên địa bàn thành phố
Thủ Dầu Một đã tạo điều kiện thuận lợi cho tác giả khảo sát thu thập số liệu.
- Xin bày tỏ lòng biết ơn đến gia đình, anh/chị em đồng nghiệp và tập thể lớp
Cao học Quản lý giáo dục Khóa 1 đã luôn bên cạnh, động viên và giúp đỡ tác giả trong
suốt q trình học tập, nghiên cứu và hồn thiện luận văn.
Bản thân đã có nhiều cố gắng trong quá trình nghiên cứu và hồn thiện luận văn
song khơng thể tránh khỏi những thiếu sót. Kính mong q Thầy/Cơ chỉ dẫn để luận
văn được hoàn thiện hơn.
Trân trọng cảm ơn!
Tác giả
Dương Thị Hào
ii
TĨM TẮT
Trong xu thế tồn cầu hóa, vấn đề hợp tác và hội nhập quốc tế đã trở thành một
yêu cầu phát triển của mỗi quốc gia. Để đáp ứng với yêu cầu phát triển của đất nước
trong thời kỳ hội nhập địi hỏi phải có những người có bản lĩnh, có năng lực chun
mơn trong lao động sản xuất, hợp tác quốc tế về mọi mặt. Đó là những con người có tư
duy nhạy bén, năng động vừa hịa nhập được với môi trường lao động quốc tế nhưng
vẫn mang đậm bản sắc văn hóa của dân tộc. Trong nhà trường phổ thơng, mơn lịch sử
có vai trị quan trọng trong việc giáo dục thế hệ trẻ về truyền thống dân tộc, chủ yếu là
lòng yêu nước, về phẩm chất, đạo đức cách mạng, về thái độ đối với cuộc sống. Từ
những hiểu biết về quá khứ, học sinh hiểu rõ truyền thống dân tộc, tự hào với những
thành tựu dựng nước và giữ nước của tổ tiên, xác định nhiệm vụ trong hiện tại, có thái
độ đúng với sự phát triển hợp quy luật của tương lai. Tuy nhiên, việc dạy và học lịch
sử hiện nay còn nhiều bất cập, nhiều người cho rằng trong thời kỳ khoa học và cơng
nghệ phát triển nhanh chóng, sử học cũng như các bộ môn khoa học xã hội và nhân
văn khác khơng thể có vị trí ngang bằng với các môn khoa học tự nhiên và kỹ thuật.
Trên thực tế chương trình mơn lịch sử chưa thực sự hấp dẫn, việc đổi mới phương
pháp dạy học lịch sử chưa thực sự được coi trọng trong các trường trung học cơ sở,
việc đầu tư phương tiện vật chất kỹ thuật cho đổi mới phương pháp dạy và học còn
hạn chế. Mặc dù trình độ chun mơn của giáo viên lịch sử đều đạt chuẩn nhưng
khơng ít giảng dạy lịch sử chỉ dạy theo sách giáo khoa, lo đối phó với thi cử, thi đua.
Giáo viên không đủ khả năng hoặc những điều kiện cần thiết để tổ chức hoạt động
ngoại khóa, hướng dẫn học sinh thực hành và tham gia các hoạt động xã hội. Việc tự
bồi dưỡng nâng cao trình độ chun mơn của một số giáo viên cịn hạn chế trong khi
cần phải có trình độ un thâm liên quan đến nhiều bộ môn mới đáp ứng yêu cầu ngày
càng cao của việc giảng dạy lịch sử. Về phía học sinh, do chưa ý thức được vai trò
quan trọng của bộ môn lịch sử cùng với sự tác động từ phụ huynh, xã hội, … nên chưa
có sự đầu tư vào mơn học.
Bình Dương là một trong những tỉnh thành có tốc độ phát triển kinh tế nhanh
nhất cả nước. Trong giáo dục, các trường trung học cơ sở của tỉnh nói chung, của
thành phố Thủ Dầu Một nói riêng đã có nhiều cố gắng nâng cao chất lượng giáo dục
mũi nhọn cũng như đại trà, có nhiều trường đã đạt chuẩn quốc gia. Song nhìn chung
chất lượng và hiệu quả giáo dục còn chưa tương xứng với sự phát triển kinh tế của
iii
thành phố, của tỉnh nhà và đáp ứng được yêu cầu của xã hội. Hiện nay, công tác quản
lý hoạt động dạy học môn lịch sử của hiệu trưởng các trường trung học cơ sở trên địa
bàn thành phố Thủ Dầu Một, tỉnh Bình Dương được thực hiện khá tốt ở các khâu như:
xây dựng kế hoạch dạy học; quản lý việc thực hiện nội dung, chương trình; quản lý giờ
lên lớp của giáo viên; sinh hoạt tổ chuyên môn; …Tuy nhiên, trong công tác quản lý
đổi mới phương pháp dạy học và ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học; kiểm
tra đánh giá kết quả học tập môn lịch sử; tổ chức các hoạt động ngoại khóa bộ môn;
đầu tư cơ sở vật chất, thiết bị cho hoạt động dạy học môn lịch sử vẫn chưa đạt hiệu quả
cao. Do đó để đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục như hiện nay và nâng cao vị thế của
mơn học địi hỏi việc quản lý hoạt động dạy học lịch sử ở các nhà trường phải có
những thay đổi nhằm phát huy những nội lực sẵn có của nhà trường và khắc phục
những hạn chế nhằm đưa chất lượng giáo dục nhà trường ngày một phát triển.
Quản lý hoạt động dạy học môn lịch sử ở trường trung học cơ sở là quản lý hoạt
động dạy của thầy, hoạt động học của trò và các điều kiện hỗ trợ. Trong đó quản lý
hoạt động dạy của thầy bao gồm: quản lý mục tiêu, chương trình, kế hoạch dạy học;
phân công giảng dạy; quản lý việc chuẩn bị giờ lên lớp; quản lý giờ trên lớp của giáo
viên; việc đổi mới phương pháp dạy học; việc kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của
học sinh; sinh hoạt tổ chuyên môn; việc bồi dưỡng giáo viên; sinh hoạt ngoại khóa bộ
mơn. Quản lý hoạt động học của học sinh bao gồm: quản lý mục đích, động cơ học
tập; nội dung, phương pháp học tập và việc tự học của học sinh. Để quản lý hoạt động
dạy học môn lịch sử có hiệu quả thì cần có những biện pháp quản lý thiết thực và hợp
lý của Hiệu trưởng để giáo viên và học sinh ngày càng hứng thú hơn trong giảng dạy
và học tập bộ môn.
Kết quả nghiên cứu thực trạng quản lý hoạt động dạy và học môn lịch sử tại các
trường trung học cơ sở công lập trên địa bàn thành phố Thủ Dầu Một cho thấy: việc
quản lý mục tiêu, chương trình, kế hoạch dạy học; phân công giảng dạy; quản lý việc
chuẩn bị giờ lên lớp; quản lý giờ trên lớp của giáo viên, sinh hoạt tổ chuyên môn lịch
sử đuộc thực hiện khá tốt. Tuy nhiên, trong công tác quản lý đổi mới phương pháp dạy
học, kiểm tra đánh giá kết quả học tập của học sinh, việc tổ chức sinh hoạt ngoại khóa
bộ môn, các phương tiện hỗ trợ dạy và học môn lịch sử còn nhiều hạn chế, …
Trên cơ sở nghiên cứu lý luận của công tác quản lý hoạt động dạy học và thực
trạng quản lý hoạt động dạy học môn lịch sử tại các trường trung học cơ sở công lập
iv
trên địa bàn thành phố Thủ Dầu Một, tác giả đề xuất 7 biện pháp nhằm nâng cao hiệu
quả công tác quản lý hoạt động dạy học môn lịch sử, đó là: Nâng cao nhận thức của
cán bộ quản lý, giáo viên, học sinh về vị trí vai trị của môn lịch sử; Xây dựng đội ngũ
giáo viên lịch sử đủ về số lượng, chuẩn về chất lượng, giỏi năng lực chuyên môn;
Tăng cường quản lý hoạt động dạy môn lịch sử của giáo viên; Tăng cường các hoạt
động ngoại khóa bộ mơn lịch sử; Chú trọng quản lý hoạt động học môn lịch sử của học
sinh; Chỉ đạo đổi mới công tác kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh trong
môn lịch sử; Tăng cường quản lý cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học mơn lịch sử,
xây dựng phịng học lịch sử.
Kết quả khảo nghiệm cho thấy các biện pháp được đề xuất có tính cần thiết và
tính khả thi cao. Do đó, các trường trung học cơ sở công lập trên địa bàn thành phố
Thủ Dầu Một và các địa bàn khác có thể nghiên cứu, vận dụng linh hoạt, sáng tạo
những biện pháp này để nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác quản lý hoạt động dạy
học môn lịch sử trong các nhà trường, nhằm nâng cao vị thế, phát huy vai trị mơn học
trong việc giáo dục thế hệ trẻ, góp phần thực hiện mục tiêu đổi mới căn bản, toàn diện
giáo dục đào tạo.
v
MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN.......................................................................................................... i
LỜI CẢM ƠN ..............................................................................................................ii
TÓM TẮT .................................................................................................................. iii
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ........................................................................ xi
DANH MỤC CÁC BẢNG .........................................................................................xii
DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ...................................................................... xv
MỞ ĐẦU ...................................................................................................................... 1
1. Lý do chọn đề tài ....................................................................................................... 1
2. Mục đích nghiên cứu ................................................................................................. 3
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu ........................................................................... 3
4. Giả thuyết khoa học ................................................................................................... 3
5. Nhiệm vụ nghiên cứu................................................................................................. 4
6. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu ................................................................................ 4
7. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu ......................................................... 4
8. Bố cục của đề tài ....................................................................................................... 6
Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC MÔN
LỊCH SỬ Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ ......................................................... 7
1.1. Tổng quan lịch sử nghiên cứu vấn đề ..................................................................... 7
1.2. Một số khái niệm của đề tài .................................................................................. 13
1.2.1. Khái niệm quản lý, quản lý giáo dục, quản lý nhà trường ............................. 13
1.2.2. Khái niệm dạy học, hoạt động dạy học .......................................................... 17
1.2.2. Khái niệm quản lý hoạt động dạy học ........................................................... 21
1.3.
Lý luận về dạy học môn lịch sử trong trường THCS .................................. 21
1.3.1. Khái quát về giáo dục THCS ...................................................................... 21
1.3.2. Đặc điểm dạy học môn lịch sử trong trường THCS .................................... 24
1.3.3. Môn lịch sử trong chương trình giáo dục tổng thể sau năm 2017 ............... 31
1.4. Lý luận về quản lý hoạt động dạy học môn lịch sử trong trường THCS ............... 31
1.4.1. Tầm quan trọng của quản lý hoạt động dạy học môn lịch sử ......................... 31
1.4.2. Nội dung quản lý hoạt động dạy học môn lịch sử ở trường THCS ................ 32
1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động quản lý dạy học môn lịch sử ở trường THCS
..................................................................................................................................... 44
vi
1.5.1. Các yếu tố khách quan ................................................................................... 44
1.5.2. Các yếu tố chủ quan ...................................................................................... 44
Kết luận chương 1 ....................................................................................................... 46
Chương 2 THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC MÔN LỊCH SỬ
Ở CÁC TRƯỜNG THCS TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ THỦ DẦU MỘT
TỈNH BÌNH DƯƠNG ................................................................................................ 47
2.1. Vài nét về vị trí địa lý, dân số, tình hình kinh tế, chính trị, văn hố xã hội và giáo
dục thành phố Thủ Dầu Một, tỉnh Bình Dương ........................................................... 47
2.1.1. Vị trí địa lý, dân số thành phố Thủ Dầu Một ................................................. 47
2.1.2. Tình hình kinh tế, chính trị và văn hóa - xã hội thành phố Thủ Dầu Một ...... 47
2.1.3. Tình hình giáo dục thành phố Thủ Dầu Một.................................................. 49
2.2. Tổ chức khảo sát thực trạng .................................................................................. 53
2.2.1. Nội dung khảo sát .......................................................................................... 53
2.2.2. Công cụ điều tra, khảo sát thực trạng ............................................................ 54
2.2.3. Kiểm tra độ tin cậy của thang đo ................................................................... 54
2.2.4. Tổ chức điều tra, khảo sát .............................................................................. 55
2.2.5. Quy ước thang đo .......................................................................................... 57
2.3. Thực trạng hoạt động dạy và học môn lịch sử ở các trường THCS thành phố Thủ
Dầu Một, tỉnh Bình Dương .......................................................................................... 58
2.3.1. Thực trạng hoạt động dạy của giáo viên ở các trường THCS thành phố Thủ
Dầu Một, tỉnh Bình Dương...................................................................................... 58
2.3.2. Thực trạng học tập môn lịch sử của học sinh ở các trường THCS thành phố
Thủ Dầu Một, tỉnh Bình Dương .............................................................................. 69
2.4. Thực trạng quản lý hoạt động dạy học môn lịch sử ở các trường THCS thành phố
Thủ Dầu Một, tỉnh Bình Dương................................................................................... 71
2.4.1. Nhận thức của CBQL và GV về vai trò của quản lý hoạt động dạy học môn
lịch sử ở các trường THCS thành phố Thủ Dầu Một, tỉnh Bình Dương .................. 71
2.4.2. Thực trạng quản lý việc thực hiện mục tiêu, chương trình, kế hoạch dạy học
môn lịch sử ở các trường THCS thành phố Thủ Dầu Một, tỉnh Bình Dương .......... 73
2.4.3. Thực trạng việc phân công giảng dạy cho GV bộ môn lịch sử ở các trường
THCS thành phố Thủ Dầu Một, tỉnh Bình Dương................................................... 76
vii
2.4.4. Thực trạng quản lý công tác chuẩn bị giờ lên lớp của GV bộ môn lịch sử ở
các trường THCS thành phố Thủ Dầu Một, tỉnh Bình Dương ................................. 78
2.4.5. Thực trạng quản lý giờ dạy trên lớp của GV bộ môn lịch sử ở các trường
THCS thành phố Thủ Dầu Một, tỉnh Bình Dương................................................... 81
2.4.6. Thực trạng quản lý đổi mới phương pháp dạy học môn lịch sử ở các trường
THCS thành phố Thủ Dầu Một, tỉnh Bình Dương................................................... 83
2.4.7. Thực trạng quản lý hoạt động kiểm tra đánh giá kết quả học tập của HS trong
môn lịch sử ở các trường THCS thành phố Thủ Dầu Một, tỉnh Bình Dương .......... 86
2.4.8. Thực trạng quản lý hoạt động sinh hoạt ngoại khóa mơn lịch sử ở các trường
THCS thành phố Thủ Dầu Một, tỉnh Bình Dương................................................... 87
2.4.9. Thực trạng quản lý hoạt động sinh hoạt tổ chuyên môn lịch sử ở các trường
THCS thành phố Thủ Dầu Một, tỉnh Bình Dương................................................... 89
2.4.10. Thực trạng quản lý hồ sơ chuyên môn của GV lịch sử ở các trường THCS
thành phố Thủ Dầu Một, tỉnh Bình Dương.............................................................. 91
2.4.11. Thực trạng quản lý phương tiện, điều kiện hỗ trợ hoạt động dạy học lịch sử
ở các trường THCS thành phố Thủ Dầu Một, tỉnh Bình Dương .............................. 92
2.4.12. Thực trạng quản lý công tác bồi dưỡng giáo viên lịch sử ở các trường THCS
thành phố Thủ Dầu Một, tỉnh Bình Dương.............................................................. 94
2.5. Thực trạng quản lý hoạt động học tập môn lịch sử của học sinh ở các trường
THCS thành phố Thủ Dầu Một, tỉnh Bình Dương ....................................................... 96
2.6. Những yếu tố ảnh hưởng đến công tác quản lý hoạt động dạy học môn lịch sử ở
các trường THCS thành phố Thủ Dầu Một, tỉnh Bình Dương ..................................... 98
2.7. Nhận định chung về quản lý hoạt động dạy học môn lịch sử ở các trường THCS
thành phố Thủ Dầu Một, tỉnh Bình Dương ................................................................ 101
2.7.1. Ưu điểm ....................................................................................................... 101
2.7.2. Hạn chế........................................................................................................ 102
2.7.3. Nguyên nhân của thực trạng ........................................................................ 102
Tiểu kết chương 2 ...................................................................................................... 104
Chương 3 BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC MÔN LỊCH SỬ Ở
CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ THỦ
DẦU MỘT, TỈNH BÌNH DƯƠNG ......................................................................... 107
3.1. Cơ sở đề xuất các biện pháp................................................................................ 107
viii
3.1.1. Cơ sở lý luận................................................................................................ 107
3.1.2. Cơ sở thực tiễn............................................................................................. 107
3.2. Nguyên tắc đề xuất các biện pháp ....................................................................... 108
3.2.1. Đảm bảo tính pháp chế ................................................................................ 108
3.2.2. Đảm bảo tính hệ thống - cấu trúc ................................................................. 108
3.2.3. Đảm bảo tính thực tiễn................................................................................. 109
3.2.4. Đảm bảo tính khả thi.................................................................................... 109
3.3. Một số biện pháp quản lý hoạt động dạy học môn lịch sử ở các trường THCS công
lập trên địa bàn thành phố Thủ Dầu Một ................................................................... 110
3.3.1. Biện pháp 1: Nâng cao nhận thức của cán bộ quản lý, giáo viên, học sinh và
phụ huynh học sinh về vai trò của dạy và học lịch sử trong nhà trường ................ 110
3.3.2. Biện pháp 2: Xây dựng đội ngũ cán bộ quản lý, giáo viên lịch sử đủ về số
lượng, chuẩn về chất lượng, giỏi năng lực chuyên môn ........................................ 111
3.3.3. Biện pháp 3: Tăng cường quản lý hoạt động dạy môn lịch sử của giáo viên
.............................................................................................................................. 114
3.3.4. Biện pháp 4: Chú trọng quản lý hoạt động học lịch sử của học sinh ........... 115
3.3.5. Biện pháp 5: Quản lý tổ chức các hoạt động ngoài giờ lên lớp.................... 118
3.3.6. Biện pháp 6: Chỉ đạo đổi mới công tác kiểm tra, đánh giá chất lượng giáo
viên và kết quả học tập của học sinh trong dạy học môn lịch sử ........................... 119
3.3.7. Biện pháp 7: Tăng cường quản lý cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học, xây
dựng phòng học lịch sử ......................................................................................... 122
3.4. Mối quan hệ giữa các biện pháp ......................................................................... 125
3.5. Khảo nghiệm tính cần thiết và khả thi của các biện pháp được đề xuất .............. 127
3.5.1. Mục đích khảo nghiệm ................................................................................ 127
3.5.2. Cơng cụ và khách thể khảo sát .................................................................... 127
3.5.3. Quy định các mức độ đánh giá .................................................................... 127
3.5.4. Kết quả khảo sát .......................................................................................... 128
Tiểu kết chương 3 ...................................................................................................... 140
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ. ......................................................................... 141
1. Kết luận ................................................................................................................. 141
2. Khuyến nghị .......................................................................................................... 142
2.1. Đối với Bộ Giáo dục và Đào tạo..................................................................... 142
ix
2.2. Đối với Sở Giáo dục và Đào tạo ..................................................................... 143
2.3. Đối với Phòng Giáo dục và Đào tạo ............................................................... 143
2.4. Đối với các trường trung học cơ sở công lập trên địa bàn thành phố Thủ Dầu
Một ........................................................................................................................ 143
DANH MỤC CÁC CƠNG TRÌNH ĐÃ CƠNG BỐ .............................................. 146
TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................................................... 147
PHỤ LỤC
x
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
STT
Chữ viết tắt
Nội dung đầy đủ
1
CB-GV
Cán bộ-giáo viên
2
CBQL
Cán bộ quản lý
3
CM
Chuyên môn
4
CNTT
Công nghệ thông tin
5
CSVC
Cơ sở vật chất
6
GD-ĐT
Giáo dục – đào tạo
7
GV
Giáo viên
8
HS
Học sinh
9
HT
Hiệu trưởng
10
KT-ĐG
Kiểm tra - đánh giá
11
PPDH
Phương pháp dạy học
12
QL
Quản lý
13
QLGD
Quản lý giáo dục
14
THCS
Trung học cơ sở
15
Tp TDM
Thành phố Thủ Dầu Một
xi
DANH MỤC CÁC BẢNG
STT
KÝ HIỆU
TÊN BẢNG
1
Bảng 1.1.
Kế hoạch giáo dục Trung học cơ sở.
22
2
Bảng 1.2.
Kế hoạch dạy học môn lịch sử cấp THCS
25
3
Bảng 1.3
4
Bảng 2.1
5
Bảng 2.2
6
Bảng 2.3
7
Bảng 2.4
8
Bảng 2.5
Hệ số tin cậy của thang đo
53
9
Bảng 2.6
Khái quát về đối tượng khảo sát chính
54
10
Bảng 2.7
Quy ước xử lý thơng tin trong phiếu khảo sát
56
11
Bảng 2.8
Ý kiến của CB-GV về vai trò của môn lịch sử
57
12
Bảng 2.9
13
Bảng 2.10
14
Bảng 2.11
15
Bảng 2.12
16
Bảng 2.13
17
Bảng 2.14
18
Bảng 2.15
Thống kê số tiết dạy trong chương trình lịch sử
THCS
Kết quả xếp loại hai mặt giáo dục năm học 20152016 và 2016-2017
Chất lượng dạy học môn lịch sử năm học 20152016 và 2016-2017
Số lượng học sinh giỏi các môn văn hóa cấp tỉnh
năm học 2015- 2016 và 2016-2017
Trình độ chun môn, tin học, ngoại ngữ và thâm
niên công tác của GV lịch sử
Ý kiến của CB-GV về thực trạng công tác chuẩn bị
giờ lên lớp của giáo viên môn lịch sử
Ý kiến của CB-GV về thực hiện hoạt động dạy học
trên lớp của GV môn lịch sử
Ý kiến của HS về thực trạng dạy học môn lịch sử
trên lớp của GV
Ý kiến của CB-GV về hoạt động kiểm tra đánh giá
kết quả dạy học của GV môn lịch sử
Ý kiến của CB-GV về thực trạng phương tiện thiết
bị phục vụ dạy môn lịch sử
Ý kiến của CB-GV về thực trạng sinh hoạt tổ
chuyên môn lịch sử
Ý kiến của CB-GV về thực trạng học tập môn lịch
xii
Trang
26
49
49
50
50
58
60
62
63
65
67
69
sử của học sinh
19
Bảng 2.16
20
Bảng 2.17
So sánh nhận thức về vai trị của việc quản lý hoạt
động dạy học mơn lịch sử theo các nhóm khách thể
Ý kiến của CB-GV về thực trạng quản lý thực hiện
mục tiêu, chương trình, kế hoạch dạy học
71
72
So sánh kết quả quản lý việc thực hiện mục tiêu,
21
Bảng 2.18
chương trình, kế hoạch dạy mơn lịch sử giữa các
74
nhóm khách thể
22
Bảng 2.19
23
Bảng 2.20
24
Bảng 2.21
25
Bảng 2.22
26
Bảng 2.23
27
Bảng 2.24
Ý kiến của CB-GV về thực trạng quản lý việc phân
công giảng dạy cho GV môn lịch sử
Ý kiến của BC-GV về thực trạng quản lý công tác
chuẩn bị giờ lên lớp của GV bộ môn lịch sử
So sánh kết quả thực hiện công tác quản lý chuẩn bị
giờ lên lớp của GV bộ môn lịch sử
Ý kiến của BC-GV về thực trạng quản lý giờ dạy
trên lớp của GV bộ môn lịch sử
So sánh ý kiến đánh giá kết quả thực hiện công tác
quản lý giờ lên lớp của GV môn lịch sử
Ý kiến của CB-GV về thực trạng quản lý đổi mới
phương pháp dạy học môn lịch sử
75
77
79
80
82
83
Ý kiến của CB-GV về thực trạng quản lý hoạt động
28
Bảng 2.25
kiểm tra đánh giá kết quả học tập của HS trong
84
môn lịch sử
29
Bảng 2.26
30
Bảng 2.27
31
Bảng 2.28
32
Bảng 2.29
33
Bảng 2.30
Ý kiến của CB-GV về thực trạng quản lý hoạt động
sinh hoạt ngoại khóa mơn lịch sử
Ý kiến của CB-GV về thực trạng quản lý hoạt động
sinh hoạt tổ chuyên môn lịch sử
So sánh kết quả thực hiện quản lý sinh hoạt tổ
chuyên môn lịch sử
Ý kiến của CB-GV về thực trạng quản lý hồ sơ
chuyên môn của GV lịch sử
Ý kiến của CB-GV về thực trạng quản lý phương
xiii
86
88
89
90
91
tiện, điều kiện hỗ trợ hoạt động dạy
34
Bảng 2.31
35
Bảng 2.32
36
Bảng 2.33
37
Bảng 2.34
38
Bảng 3.1
39
Bảng 3.2
40
Bảng 3.3
Ý kiến của CB-GV về thực trạng quản lý công tác
bồi dưỡng GV môn lịch sử
So sánh kết quả thực hiện công tác quản lý bồi
dưỡng giáo viên lịch sử
Ý kiến của CB-GV về thực trạng quản lý hoạt động
học tập của học sinh
Những yếu tố ảnh hưởng đến công tác quản lý hoạt
động dạy học môn lịch sử
Quy định các mức độ đánh giá
Ý kiến của CB-GV về tính cần thiết của các biện
pháp được đề xuất
Ý kiến của CB-GV về tính khả thi của các biện pháp
được đề xuất
xiv
93
94
95
97
126
126
131
DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ
STT
KÝ HIỆU
1
Biểu đồ 2.1
2
Sơ đồ 3.1
TÊN SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ
Ý kiến của CB-GV về vai trị của việc quản lý
hoạt động dạy học mơn lịch sử
Sơ đồ thể hiện mối liên hệ giữa các biện pháp
trong quản lý hoạt động dạy học môn lịch sử.
Trang
70
124
Mức độ cần thiết và mức độ khả thi của các biện
3
Biểu đồ 3.2
pháp quản lý hoạt động dạy học môn lịch sử
xv
136
MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Mở đầu tác phẩm “Lịch sử nước ta” Chủ tịch Hồ Chí Minh viết:
“Dân ta phải biết sử ta
Cho tường gốc tích nước nhà Việt Nam” [43]
Với mong muốn tất cả những người dân nước Việt, nhất là tầng lớp thanh thiếu
niên – thế hệ tương lai của đất nước phải biết được nguồn gốc của mình, bản sắc văn
hóa, truyền thống đấu tranh của dân tộc để giữ gìn, phát huy trong quá trình xây dựng
và bảo vệ Tổ quốc. Vì lẽ đó, dạy và học lịch sử cũng được Đảng và Nhà nước quan
tâm. Nghị quyết Hội nghị Ban chấp hành Trung ương Đảng lần thứ 2, khóa VIII (tháng
2-1997) đã khẳng định vai trị của mơn lịch sử trong cơng tác giáo dục:“Nghiên cứu
các vấn đề lịch sử, dân tộc….làm chỗ dựa cho việc giáo dục và bồi dưỡng truyền
thống cách mạng, lịng u nước…”[3]. Trong nhà trường phổ thơng mơn lịch sử có vị
trí, ý nghĩa quan trọng vì “mơn lịch sử ở trường phổ thơng có chức năng giáo dục cho
thế hệ trẻ về truyền thống dân tộc, chủ yếu là lòng yêu nước; về phẩm chất, đạo đức
cách mạng, về thái độ đối với cuộc sống…”[41]. Từ những hiểu biết về quá khứ, học
sinh hiểu rõ truyền thống dân tộc, tự hào với những thành tựu dựng nước và giữ nước
của tổ tiên, xác định nhiệm vụ trong hiện tại, có thái độ đúng với sự phát triển hợp quy
luật của tương lai [8]. Như thế, bộ môn lịch sử khơng chỉ cung cấp tri thức mà cịn rất
có ưu thế trong việc giáo dục thế hệ trẻ và chính lịch sử dân tộc, truyền thống yêu
nước mới là gốc rễ xây dựng nên nền văn hóa dân tộc, góp phần tạo ra sự khác biệt
trong q trình hội nhập và “chính truyền thống sẽ giúp chúng ta đi đúng hướng” [41].
Trong xu thế tồn cầu hóa, vấn đề hợp tác và hội nhập quốc tế đã trở thành một
yêu cầu phát triển của mỗi quốc gia. Để đáp ứng với yêu cầu phát triển của đất nước
trong thời kỳ hội nhập địi hỏi phải có những người có bản lĩnh, có năng lực chun
mơn trong lao động sản xuất, hợp tác quốc tế về mọi mặt. Đó là những con người có tư
duy nhạy bén, năng động vừa hịa nhập được với mơi trường lao động quốc tế nhưng
vẫn mang đậm bản sắc văn hóa của dân tộc. Vì thế, bên cạnh những mơn học khác thì
cần phải chú trọng hơn nữa việc dạy và học lịch sử trong nhà trường phổ thông.
Tuy nhiên, việc dạy và học môn lịch sử trong trường phổ thông hiện nay còn
nhiều bất cập. Do nhận thức chưa đầy đủ hoặc phiến diện về vai trò và ý nghĩa, chức
1
năng của bộ mơn lịch sử, nhiều người, thậm chí cả những nhà quản lý giáo dục
(QLGD) đã coi thường, khơng đối xử với bộ mơn này bình đẳng như các bộ môn khác.
Nhiều nhà giáo dục cho rằng, trong thời kỳ khoa học và cơng nghệ phát triển nhanh
chóng, sử học cũng như các bộ môn khoa học xã hội và nhân văn khác khơng thể có vị
trí ngang bằng với các môn khoa học tự nhiên và kỹ thuật [21]. Trong khi ở nhiều
quốc gia phát triển môn lịch sử là môn học và môn thi bắt buộc thì ở nước ta, nhiều
trường ngay cả một số nhà quản lý (QL) cịn cho rằng mơn lịch sử là mơn học bài,
khơng cần đào sâu suy nghĩ [47].
Chương trình môn lịch sử cấp trung học cơ sở (THCS) hiện hành có nhiều ưu
điểm nhưng cũng bộc lộ nhiều bất cập về nội dung và hình thức. Chương trình nặng
nề, chưa tạo điều kiện thực sự cho việc dạy học theo hướng phát huy tính tích cực chủ
động của học sinh. Sách giáo khoa cịn mang tính hàn lâm, hình thức thiếu hấp dẫn.
Đây chính là lý do làm hạn chế hiệu quả dạy học môn lịch sử ở trường phổ thơng.
Bên cạnh đó, việc đổi mới phương pháp dạy học (PPDH) lịch sử chưa thực sự
được coi trọng trong các trường THCS, việc đầu tư phương tiện vật chất kỹ thuật cho
đổi mới phương pháp dạy và học còn hạn chế. Mặc dù trình độ chun mơn của giáo
viên (GV) lịch sử đều đạt chuẩn nhưng khơng ít GV giảng dạy lịch sử chỉ dạy theo
sách giáo khoa, lo đối phó với thi cử, thi đua. GV khơng đủ khả năng hoặc những điều
kiện cần thiết để tổ chức hoạt động ngoại khóa, hướng dẫn học sinh (HS) thực hành và
tham gia các hoạt động xã hội [48]. Việc tự bồi dưỡng nâng cao trình độ chun mơn
của một số GV cịn hạn chế trong khi cần phải có trình độ un thâm liên quan đến
nhiều bộ mơn mới đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của việc giảng dạy lịch sử. Về phía
HS, do chưa ý thức được vai trị quan trọng của bộ mơn lịch sử cùng với sự tác động từ
phụ huynh, xã hội…nên chưa có sự đầu tư vào môn học. Do vậy, muốn đảm bảo chất
lượng dạy học môn lịch sử, người GV trực tiếp giảng dạy đóng vai trị quyết định, HS
đóng vai trị chủ động, tích cực song để người GV giảng dạy tốt, HS học tập tốt, công
tác QL hoạt động dạy và học bộ mơn lịch sử cần có sự quan tâm, chỉ đạo kịp thời,
đúng đắn, hiệu quả.
Bình Dương là một trong những tỉnh thành có tốc độ phát triển kinh tế nhanh
nhất cả nước. Trong giáo dục, các trường THCS của tỉnh nói chung, của thành phố
Thủ Dầu Một (Tp TDM) nói riêng đã có nhiều cố gắng nâng cao chất lượng giáo dục
2
mũi nhọn cũng như đại trà, có nhiều trường đã đạt chuẩn quốc gia. Song nhìn chung
chất lượng và hiệu quả giáo dục còn chưa tương xứng với sự phát triển kinh tế của
thành phố, của tỉnh nhà và đáp ứng được yêu cầu của xã hội. Với cương vị là cán bộ
quản lý (CBQL) trực tiếp chỉ đạo công tác chun mơn, từ thực tiễn cơng tác của mình
với góc nhìn khoa học quản lý, tác giả nhận thấy: hiện tại các CBQL mới thực hiện
quản lý chuyên môn chung cho tất cả các môn mà thiếu đi biện pháp chỉ đạo riêng cho
từng môn học cụ thể để tác động và tạo ra sự liên kết giữa người dạy với người học. Vì
thế chưa tạo nên một bước chuyển biến thực sự về hoạt động dạy học, đặc biệt là môn
lịch sử tại các trường THCS. Những đổi mới trong công tác QL được xem là khâu đột
phá để nâng cao chất lượng dạy và học nói chung, đối với mơn lịch sử nói riêng, bởi
vì, mọi sự thành công hay thất bại trong giáo dục đều bắt nguồn và có một phần
nguyên nhân từ quản lý.
Xuất phát từ những lý do trên, chúng tôi chọn đề tài: “Quản lý hoạt động dạy
học môn lịch sử tại các trường THCS trên địa bàn thành phố Thủ Dầu Một, tỉnh
Bình Dương”.
2. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu lý luận, đề tài tìm hiểu, phân tích thực trạng công tác quản
lý hoạt động dạy học môn lịch sử ở các trường THCS trên địa bàn Tp TDM, tỉnh Bình
Dương. Từ đó, đề xuất một số biện pháp nâng cao chất lượng và hiệu quả công tác
quản lý hoạt động dạy học môn lịch sử trong trường THCS tại Tp TDM, tỉnh Bình
Dương.
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu:
Công tác quản lý hoạt động dạy học tại trường THCS.
3.2. Đối tượng nghiên cứu:
Thực trạng quản lý hoạt động dạy học môn lịch sử tại các trường THCS trên địa
bàn Tp TDM, tỉnh Bình Dương.
4. Giả thuyết khoa học
Hiện nay, công tác quản lý hoạt động dạy học môn lịch sử của Hiệu trưởng (HT)
các trường THCS trên địa bàn Tp TDM, tỉnh Bình Dương được thực hiện khá tốt ở các
khâu như: xây dựng kế hoạch dạy học; quản lý việc thực hiện nội dung, chương trình;
3
quản lý giờ lên lớp của GV; sinh hoạt tổ chuyên môn (CM);…Tuy nhiên, trong công
tác quản lý đổi mới PPDH và ứng dụng CNTT trong dạy học; kiểm tra, đánh giá (KTĐG) kết quả học tập môn lịch sử; tổ chức các hoạt động ngoại khóa bộ mơn; đầu tư cơ
sở vật chất (CSVC), thiết bị cho hoạt động dạy học môn lịch sử vẫn chưa đạt hiệu quả
cao. Nếu khảo sát, đánh giá đúng thực trạng và xác định được ngun nhân của thực
trạng thì có thể đề xuất một số biện pháp nhằm nâng cao chất lượng và hiệu quả công
tác quản lý hoạt động dạy học bộ môn lịch sử ở các trường THCS trên địa bàn Tp
TDM, tỉnh Bình Dương.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
5.1. Hệ thống hóa lý luận về quản lý, quản lý hoạt động dạy và học môn lịch sử trong
trường THCS.
5.2. Khảo sát và phân tích thực trạng quản lý hoạt động dạy và học bộ môn lịch sử ở
các trường THCS trên địa bàn Tp TDM, tỉnh Bình Dương.
5.3. Đề xuất một số biện pháp quản lý hoạt động dạy và học bộ môn lịch sử ở các
trường THCS trên địa bàn Tp TDM, tỉnh Bình Dương, góp phần nâng cao chất lượng
hoạt động dạy học trong nhà trường.
5.4. Khảo nghiệm về tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp quản lý đề xuất.
6. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu
Về nội dung: Khảo sát thực trạng công tác quản lý hoạt động dạy và học môn
lịch sử ở các trường THCS công lập trên địa bàn Tp TDM, tỉnh Bình Dương dưới sự
điều hành, lãnh đạo của hiệu trưởng nhà trường.
Về thời gian: khảo sát thực trạng quản lý hoạt động dạy và học môn lịch sử trong
hai năm học 2015-2016 và 2016-2017.
Về đối tượng khảo sát: CBQL, GV dạy môn lịch sử và HS của 12 trường THCS
cơng lập của Tp TDM, tỉnh Bình Dương.
7. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu
7.1. Quan điểm phương pháp luận
7.1.1. Quan điểm hệ thống - cấu trúc
Vận dụng quan điểm này vào đề tài nghiên cứu là tìm hiểu mối quan hệ chặt chẽ
giữa công tác quản lý hoạt động dạy và học bộ môn lịch sử, mối liên hệ giữa các yếu
4
tố của hoạt động dạy môn lịch sử với các yếu tố của hoạt động học môn lịch sử. Từ đó
giúp tìm hiểu chính xác thực trạng quản lý hoạt động dạy học bộ môn lịch sử.
7.1.2. Quan điểm lịch sử - logic
Tiếp cận quan điểm lịch sử- logic trong đề tài là xem xét và phân tích, đánh giá
các hoạt động QL dạy và học môn lịch sử ở các trường THCS trong điều kiện giáo dục
cụ thể của đất nước và của địa phương, với những ưu điểm cần phát huy và tồn tại cần
khắc phục. Nghiên cứu xác định phạm vi không gian, thời gian và điều kiện hoàn cảnh
cụ thể để điều tra thu thập số liệu chính xác, đúng với mục đích nghiên cứu đề tài,
trình bày cơng trình nghiên cứu theo một trật tự logic.
7.1.3. Quan điểm thực tiễn
Tiếp cận quan điểm thực tiễn trong nghiên cứu đề tài này là khảo sát thực tế,
phân tích để phát hiện những bất cập, tồn tại trong thực tiễn về dạy học môn lịch sử và
QL hoạt động dạy và học môn lịch sử ở các trường THCS công lập trên địa bàn Tp
TDM. Trên cơ sở thực tiễn đó, đề xuất một số biện pháp quản lý nhằm góp phần nâng
cao hiệu quả cơng tác QL hoạt động dạy học môn lịch sử của HT các trường THCS
trên địa bàn Tp TDM, tỉnh Bình Dương.
7.2. Phương pháp nghiên cứu
7.2.1. Phương pháp nghiên cứu lý luận
Nghiên cứu các Văn kiện, Nghị quyết của Đảng, các văn bản quy định của Nhà
nước và của ngành GD-ĐT, các tài liệu lý luận về quản lý, quản lý giáo dục, quản lý
hoạt động dạy học ở trường THCS và các tài liệu có liên quan để xây dựng cơ sở lý
luận của đề tài.
7.2.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn
- Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi
+ Mục đích: thu thập các thông tin về thực trạng hoạt động dạy học môn lịch sử
và QL hoạt động dạy học môn lịch sử ở các trường THCS công lập trên địa bàn Tp
TDM.
+ Nội dung: tập trung khảo sát nhận thức của CBQL, GV và HS về dạy học môn
lịch sử và nhận định của họ về thực trạng dạy học môn lịch sử, thực trạng quản lý hoạt
động dạy và học môn lịch sử theo các nội dung quản lý cụ thể ở các trường THCS
5
cơng lập trên địa bàn Tp TDM; tìm hiểu những ưu điểm, hạn chế và nguyên nhân của
thực trạng.
+ Công cụ khảo sát: xây dựng các bảng hỏi nhằm thu thập thông tin từ các đối
tượng khảo sát gồm HT, phó HT, tổ trưởng CM, GV giảng dạy mơn lịch sử và học
sinh THCS.
- Phương pháp phân tích sản phẩm hoạt động: Thu thập thông tin từ các sản
phẩm hoạt động của hoạt động quản lý dạy học bộ môn lịch sử gồm các bản kế hoạch,
hồ sơ chuyên môn, quy chế làm việc, văn bản về KT-ĐG giáo viên, KT-ĐG kết quả
học tập của HS, báo cáo sơ kết, tổng kết ... của các trường THCS được khảo sát.
- Phương pháp phỏng vấn: Thu thập thông tin về hoạt động dạy học môn lịch sử
và quản lý hoạt động dạy học môn lịch sử thông qua phỏng vấn một số nhà QL (hiệu
trưởng, phó hiệu trưởng, tổ trưởng chuyên môn), một số GV giảng dạy môn lịch sử và
HS ở các trường THCS của Tp TDM, tỉnh Bình Dương.
7.2.3. Phương pháp thống kê toán học
+ Đối với dữ liệu định lượng: sử dụng phần mềm SPSS 20.0 để phân tích những
dữ liệu thu thập được phục vụ cho cơng tác nghiên cứu.
+ Đối với dữ liệu định tính: các cuộc phỏng vấn sẽ được phân tích bằng phương
pháp trích lọc nội dung theo từng phần nghiên cứu. Các nội dung này được sử dụng
phối hợp với dữ liệu định lượng để làm rõ hơn thực trạng nghiên cứu.
8. Bố cục của đề tài
Ngoài phần Mở đầu và Kết luận, khuyến nghị. Luận văn bao gồm 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý hoạt động dạy học môn lịch sử ở trường
THCS.
Chương 2: Thực trạng quản lý hoạt động dạy học môn lịch sử ở các trường
THCS trên địa bàn thành phố Thủ Dầu Một, tỉnh Bình Dương.
Chương 3: Biện pháp quản lý hoạt động dạy học môn lịch sử ở các trường
THCS trên địa bàn thành phố Thủ Dầu Một, tỉnh Bình Dương.
6
Chương 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC
MÔN LỊCH SỬ Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ
1.1. Tổng quan lịch sử nghiên cứu vấn đề
Dạy học là một hoạt động xuất hiện từ rất sớm, từ buổi bình minh của lồi người.
Nó ln là vấn đề trung tâm chú ý của các vị lãnh đạo quốc gia cũng như mọi thành
viên trong xã hội. Xã hội phát triển, hoạt động dạy học, giáo dục ngày càng được quan
tâm đầu tư và nghiên cứu. Có nhiều nghiên cứu trong và ngoài nước về dạy học và
quản lý hoạt động dạy học mơn lịch sử. Tựu trung có thể bao gồm 2 hướng:
Hướng 1: Nghiên cứu về lý luận và thực tiễn của hoạt động dạy học nói chung,
dạy học mơn lịch sử nói riêng.
Hướng 2: Nghiên cứu về lý luận và thực tiễn của quản lý hoạt động dạy học,
quản lý hoạt động dạy học môn lịch sử.
Ở hướng thứ nhất: Nghiên cứu về lý luận và thực tiễn của hoạt động dạy học nói
chung, dạy học mơn lịch sử nói riêng.
Ở nước ngồi: Từ thời cổ đại, một số nhà triết học đồng thời là nhà giáo dục ở cả
phương Đơng và phương Tây đã có những tư tưởng về dạy học. Khổng Tử (551-479,
trước CN), nhà giáo dục lỗi lạc của Trung Quốc đã nêu quan điểm về phương pháp
dạy học: đối với người dạy phải “phát huy tính tích cực, sáng tạo, phát huy năng lực
nội sinh, dạy học sát đối tượng, cá biệt hóa đối tượng, kết hợp học và hành, lý thuyết
với thực tiễn, phát triển hứng thú, động cơ ý chí người học”, đối với người học phải
“tự học, tự luyện, tu nhân”, những quan điểm này cho đến nay vẫn là những bài học
lớn cho nhà trường hiện đại [63].
Nhà triết học và giáo dục Anh thế kỷ XVII John Locke (1632-1704) cho rằng dạy
học “khơng được nhồi nhét vào trí nhớ của trẻ những điều mà chúng khơng thích, phải
khơi dậy ở trẻ lòng ham mê, say sưa hiểu biết cái mới, phát triển khả năng độc lập suy
nghĩ, chủ động trong học tập” [63].
James M. Banner, JR and Harold. Cannon (1997) trong cuốn The Elements of
Teaching (Những yếu tố cơ bản của nghề dạy học - Nguyễn Phúc Thành dịch, 2009)
đã nghiên cứu về dạy học và cho rằng dạy học là một nghề, một nghệ thuật nên phần
lớn cơng trình nghiên cứu của hai ơng đề cập đến phẩm chất của các nhà giáo như: uy
7
quyền; ngun tắc đạo đức; trí tưởng tượng; lịng trắc ẩn; sự kiên nhẫn; tính cách;
niềm vui…Theo các tác giả thì “dạy học là một nghề đặc biệt với những yêu cầu và
trách nhiệm đặc biệt” [35]. Trong tác phẩm “Tools for Teaching, 2012” của tác giả
Fred Jones đã trình bày những kinh nghiệm của cá nhân về cách thức quản lý lớp học,
tạo động lực để HS học tập một cách độc lập, tạo hứng thú học tập cho HS qua các trị
chơi và các cơng cụ dạy học, rèn luyện kỹ năng hợp tác cho HS và tinh thần trách
nhiệm của GV trong giảng dạy [68].
Nghiên cứu về hoạt động dạy học môn lịch sử, trong bài báo “Developing
concepts and tools useful to electronic games from and for history” của tác giả
Corbeil.P xuất bản năm 2012 đăng trên tạp chí “The computer games journal” cũng
đưa ra các phương pháp dạy và học lịch sử thơng qua các trị chơi, từ đó xây dựng thái
độ tự học, tạo động lực học tập cho HS và GV biết tổ chức lớp học một cách hiệu quả.
Cũng trong tạp chí này, bài viết “Teaching History With Digital Historical Games,
2016” tác giả Jeremiah Mc Call đã giới thiệu cho các nhà giáo dục lịch sử về việc sử
dụng các trò chơi lịch sử dựa trên máy tính, tác giả cũng trình bày về lý thuyết và thực
tiễn của việc sử dụng các trò chơi video theo chủ đề lịch sử trong lớp học, bài báo
cũng nêu lên những điểm mạnh và hạn chế của các trị chơi lịch sử trên máy tính [67],
[69].
Tóm lại, khi nghiên cứu về việc dạy học nói chung và dạy học lịch sử nói riêng,
các tác giả đều cho rằng dạy học là phải khơi dậy được sự sáng tạo, niềm đam mê,
hứng thú, phát triển năng lực của từng HS.
Ở Việt Nam: vấn đề hoạt động dạy học luôn được Đảng, Nhà nước và các học giả
quan tâm. Trong bài phát biểu khai mạc tại Hội nghị lần thứ hai Ban chấp hành trung
ương Đảng (khóa VIII) (tháng 12- 1996), đồng chí Tổng Bí thư Đỗ Mười đã nhấn
mạnh: ”Phải nghiên cứu và ứng dụng những phương thức và phương pháp giáo dục
và đào tạo ở tấc cả các bậc học, sao cho giáo dục không chỉ là truyền thu kiến thức
mà quan trọng hơn là phải khơi dậy tính chủ động và tiềm năng sáng tạo to lớn trong
mỗi con người” và lưu ý: ”Phải tìm ra động lực cho người dạy và người học”, ”phải
cân đối giữa dạy chữ, dạy nghề, và dạy người, trong đó dạy người là mục tiêu cao
nhất” [44].
8
