Chính sách xét xử hình sự ở việt nam

VIỆN HÀN LÂM
KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

ĐẶNG VĂN CƯỜNG

CHÍNH SÁCH XÉT XỬ HÌNH SỰ Ở VIỆT NAM

Ngành

: Luật hình sự và tố tụng hình sự

Mã số

: 9380104

LUẬN ÁN TIẾN SĨ LUẬT HỌC

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC : PGS.TS. Trần Văn Độ
: TS. Nguyễn Văn Hiển

HÀ NỘI - 2021


CAM ĐOAN
Tơi xin cam đoan, đây là cơng trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số
liệu, kết quả trong nghiên cứu nêu trong Luận án là trung thực, tôi xin chịu
trách nhiệm về tất cả các số liệu và kết quả nghiên cứu đó. Luận án này chưa
được ai cơng bố trong bất kỳ cơng trình nào khác.
Tác giả luận án

Đặng Văn Cường


DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

BLHS

: Bộ luật hình sự

BLTTHS

: Bộ luật tố tụng hình sự

CSPL

: Chính sách pháp luật

CSHS

: Chính sách hình sự

CSPLHS

: Chính sách pháp luật hình sự

CSPL TTHS

: Chính sách pháp luật tố tụng hình sự

CSPL ĐTHS

: Chính sách pháp luật điều tra hình sự

CSXXHS

: Chính sách xét xử hình sự

CSPL THAHS

: Chính sách pháp luật thi hành án hình sự

CSPN THTP

: Chính sách phịng ngừa tình hình tội phạm

TPHS

: Tư pháp hình sự

TTHS

: Tố tụng hình sự

TAND

: Tịa án nhân dân

TNHS

: Trách nhiệm hình sự

XXHS

: Xét xử hình sự

XHCN

: Xã hội chủ nghĩa


MỤC LỤC
MỞ ĐẦU .................................................................................................................... 1
Chương 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU ...................................... 9
1.1. Tình hình nghiên cứu về chính sách xét xử hình sự ở nước ngồi ..................... 9
1.2. Tình hình nghiên cứu về chính sách xét xử hình sự ở trong nước .................. 13
1.3. Đánh giá tình hình nghiên cứu và những vấn đề cần nghiên cứu trong luận án
về chính sách xét xử hình sự .................................................................................... 21
Kết luận Chương 1 .................................................................................................... 24
Chương 2: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ CHÍNH SÁCH XÉT XỬ HÌNH
SỰ ............................................................................................................................ 26
2.1. Một số khái niệm có liên quan .......................................................................... 26
2.2. Đặc điểm của chính sách xét xử hình sự ........................................................... 43
2.3. Chủ thể của chính sách xét xử hình sự..............................................................49
2.4. Nội dung của chính sách xét xử hình sự........................................ .................... 53
2.5. Bản chất của của chính sách xét xử hình sự.................................. .................... 56
2.6. Vai trị của chính sách xét xử hình sự ............................................................... 59
2.7. Mục tiêu và các hình thức thực hiện chính sách xét xử hình sự ........................ 61
2.8. Mối quan hệ giữa chính sách xét xử hình sự với pháp luật hình sự............. ......72
2.9. Những yếu tố tác động đến chính sách xét xử hình sự... ................................... 74
Kết luận Chương 2 .................................................................................................... 78

Chương 3: THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH XÉT XỬ HÌNH SỰ Ở VIỆT NAM .. 79
3.1. Các hình thức thực hiện chính sách xét xử hình sự ở Việt Nam.................... ...79
3.2. Những yếu tố tác động đến chính sách xét xử hình sự ở Việt Nam ................ 107
3.3. Đánh giá kết quả thực hiện chính sách xét xử hình sự ở Việt Nam ............... 114
Kết luận Chương 3 .................................................................................................. 125
Chương 4: HOÀN THIỆN VÀ NÂNG CAO HIỆU QUẢ THỰC HIỆN CHÍNH
SÁCH XÉT XỬ HÌNH SỰ Ở VIỆT NAM ......................................................... 127
4.1. Những u cầu hồn thiện chính sách xét xử hình sự ở Việt Nam .................. 127


4.2. Những yêu cầu nâng cao hiệu quả thực hiện chính sách xét xử hình sự ở Việt
Nam ........................................................................................................................ 131
4.3. Các giải pháp nâng cao hiệu quả thực hiện chính sách xét xử hình sự ở Việt
Nam ........................................................................................................................ 134
Kết luận Chương 4 ................................................................................................. 141
KẾT LUẬN ............................................................................................................ 142
Danh mục các công trình đã cơng bố: ................................................................. 144
TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................................................... 145
Biểu đồ thể hiện hoạt động xét xử của tòa án:.................................................... 159
Bảng 1. Số vụ án đã giải quyết, xét xử theo cấp, giai đoạn 2008 - 2014.. .............. 159
Bảng 2. Số vụ án đã giải quyết, xét xử theo cấp, giai đoạn năm 2019. ................. .159
Bảng 3: Tỷ lệ hình phạt đã tuyên theo thủ tục sơ thẩm năm 2019.......................... 160
Bảng 4. Tỷ lệ bản án bị sửa, bị hủy từ năm 2006 - năm 2014 (đơn vị:%) .............. 160


MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài luận án
Chính sách pháp luật là những tư tưởng, đường hướng trong việc xây dựng và
tổ chức thực hiện pháp luật. Trong đó chính sách xét xử hình sự (CSXXHS) là một
bộ phận của chính sách pháp luật, thuộc chính sách hình sự và là thành tố quan

trọng trong chính sách pháp luật tố tụng hình sự, nó có vai trị quan trọng trong việc
xây dựng cơ chế điều chỉnh hoạt động xây dựng pháp luật hình sự và tổ chức thực
hiện pháp luật hình sự, trọng tâm là hoạt động xét xử hình sự. Ngồi ra, CSXXHS
cịn góp phần giải thích pháp luật hình sự, giáo dục và đào tạo pháp luật hình sự để
nâng cao nhận thức, ý thức chấp hành pháp luật của các chủ thể, đảm bảo hiệu quả
trong việc đấu tranh, phòng và chống tội phạm, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp
của nhà nước, của các tổ chức, cá nhân, góp phần giữ vững an ninh trật tự, an toàn
xã hội, ổn định và phát triển kinh tế xã hội. Hiện nay, có nhiều cơng trình khoa học
nghiên cứu về chính sách pháp luật nói chung, về các thành tố của chính sách hình
sự nói riêng như: Chính sách pháp luật hình sự; chính sách pháp luật tố tụng hình
sự; chính sách phịng ngừa tội phạm; về hình phạt, hiệu quả của hình phạt… mỗi
cơng trình nghiên cứu, bài viết lại khai thác những khía cạnh khác nhau của chính
sách pháp luật, về luật hình sự, về tội phạm và hình phạt, về hoạt động xét xử hình
sự... nhưng ít cơng trình nghiên cứu nào tập trung nghiên cứu về các thành tố của
chính sách pháp luật tố tụng hình sự, đặc biệt là về CSXXHS, về những quan điểm,
tư tưởng cơ bản của Đảng và Nhà nước trong việc xây dựng cơ chế điều chỉnh hoạt
động xây dựng và thực hiện pháp luật hình sự mà trọng tâm là những tư tưởng về
xét xử hình sự sao cho khoa học, hợp lý và tiến bộ.
Trong hoạt động xây dựng và thực hiện pháp luật hình sự thì chính sách ln
là vấn đề cơ bản, trọng tâm và phải đi trước để hoạt động xây dựng, thực hiện pháp
luật đúng hướng và đạt hiệu quả cao. Bởi thế có nhiều nhà nghiên cứu đã cho rằng,
chính sách như hồn cốt, như triết học của pháp luật, không thể thiếu trong hoạt động
lập pháp và hoạt động tư pháp, là kim chỉ nam cho hoạt động xây dựng và thực hiện
pháp luật. Trong cuốn sách “Chính sách pháp luật, những vấn đề lý luận và thực
tiễn” xuất bản năm 2020, GS. TS. Võ Khánh Vinh cho rằng: “Trong quá trình phát

1


triển, trong lịng của khoa học chính sách pháp luật đã và đang hình thành nên các

hướng nghiên cứu mới, đã và đang hình thành nên các chuyên ngành khoa học mới.
Sự phân hóa như vậy trong đối tượng của chính sách pháp luật là hồn tồn tất yếu
và hợp quy luật, nó làm cho nhận thức của chúng ta về chính sách pháp luật trở nên
sâu sắc hơn và là tiền đề cho việc tổng hợp, hệ thống hóa nhận thức về chính sách
pháp luật ở trình độ lý luận cao hơn” [114. Tr. 46]. Đống thời, tác giả cho rằng:
“Đẩy mạnh và phát triển các nghiên cứu về chính sách pháp luật sẽ góp phần đáp
ứng các nhu cầu phát triển và hoàn thiện và hoàn thiện pháp luật của Việt Nam.”
[114. Tr. 42].
Như vậy, có thể nói chính sách pháp luật có vai trị và tầm quan trọng trong
việc hoàn thiện và phát triển pháp luật. Đối với Việt Nam, trong công cuộc cải cách
tư pháp hiện nay, về mặt lý luận và thực tiễn đang coi tòa án là trung tâm và lấy
hoạt động xét xử làm trọng tâm, hướng đến mục tiêu công bằng, hướng thiện trong
áp dụng pháp luật hình sự. Khi Việt Nam xác định tòa án nhân dân là thiết chế thực
hành quyền tư pháp, có nhiệm vụ bảo vệ cơng lý... thì việc nghiên cứu chính sách
xét xử cũng là vấn đề quan trọng cần đặt ra trong bối cảnh Việt Nam đang thực hiện
công cuộc cách tư pháp giai đoạn hiện nay. Kết quả nghiên cứu về chính sách xét
xử hình sự sẽ trang bị cho chúng ta hệ thống lý luận cơ bản, những kiến thức cần
thiết về chính sách pháp luật nói chung, chính sách hình sự và chính sách xét xử
hình sự nói riêng. Việc nghiên cứu về chính sách xét xử hình sự sẽ cho thấy thực
trạng thực hiện chính sách xét xử hình sự, những khó khăn, những yêu cầu đặt ra,
những giải pháp để việc thực hiện chính sách xét xử hình sự ở Việt Nam ngày càng
hiệu quả, khoa học và tiến bộ hơn.
Vì vậy, việc nghiên cứu đề tài về CSXXHS ở Việt Nam là cần thiết, nhằm bổ
sung lý luận cho chính sách pháp luật, làm phong phú hơn các thành tố của chính
sách pháp luật, tạo tiền đề lý luận cho việc việc nhận thức và giáo dục đào tạo pháp
luật hình sự, cho sự phát triển và hồn thiện pháp luật hình sự ở Việt Nam. Từ
những lý do trên, tác giả lựa chọn đề tài: “Chính sách xét xử hình sự ở Việt Nam”
làm luận án tiến sĩ luật học của mình.

2

2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của luận án
2.1. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu những vấn đề lý luận về chính sách xét xử hình sự,
đánh giá thực tiễn thực hiện chính sách xét xử hình sự ở Việt Nam, tác giả luận án
nhận xét, tìm ra những nguyên nhân, bất cập trong việc thực hiện chính sách xét xử
hình sự, từ đó đề ra những giải pháp trong việc thực hiện có hiệu quả chính sách xét
xử hình sự ở Việt Nam, góp phần đấu tranh phòng và chống tội phạm.
2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Thứ nhất, nghiên cứu các cơng trình nghiên cứu nghiên cứu trong và ngồi
nước có liên quan đến CSPL, CSPLHS, CSPL TTHS, CSXXHS để qua đó tiếp thu
và phát triển những kết quả nghiên cứu trước đó, chỉ ra những vấn đề lý luận về
CSXXHS, góp phần xây dựng và hoàn thiện CSXXHS ở Việt Nam hiện nay;
- Thứ hai, nghiên cứu lý luận chung về CSXXHS; phân tích những thay đổi,
bổ sung của CSXXHS của Việt Nam trong thời kỳ đổi mới và đặc biệt là trong
những năm gần đây; nghiên cứu so sánh CSXXHS tiến bộ của một số quốc gia trên
thế giới, nhằm tiếp thu những CSXXHS tiến bộ, phù hợp với điều kiện hoàn cảnh
của nước ta;
- Thứ ba, nghiên cứu, phân tích CSXXHS hiện nay và đánh giá thực tiễn thực
hiện ở Việt Nam, gồm những điểm tích cực, những hạn chế và nguyên nhân;
- Thứ tư, chỉ ra những yêu cầu hoàn thiện CSXXHS và đề xuất các giải pháp
để nâng cao hiệu quả thực hiện CSXXHS, đáp ứng yêu cầu công tác đấu tranh
phòng, chống các loại tội phạm.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận án
3.1. Đối tượng nghiên cứu
Nghiên cứu về những vấn đề lý luận chung về chính sách xét xử hình sự;
nghiên cứu những nội dung của chính sách xét xử hình sự ở Việt Nam; nghiên cứu,
đánh giá thực tiễn thực hiện chính sách xét xử ở Việt Nam trong những năm qua.
Từ đó tác giả luận án chỉ ra những yêu cầu hoàn thiện chính sách xét xử hình sự và

đề xuất những giải pháp để thực hiện có hiệu quả chính sách xét xử ở Việt Nam.

3


3.2. Phạm vi nghiên cứu
Về nội dung: Chính sách x t xử hình sự thể hiện qua các văn bản, văn kiện của
Đảng và Hiến pháp, các văn bản luật, dưới luật của Nhà nước, đồng thời thể hiện
qua thực tiễn xét xử hình sự. Trong đề tài luật án này tác giả chỉ tập trung nghiên
cứu CSXXHS ở Việt Nam thông qua các văn kiện quan trọng của Trung ương Đảng
Cộng sản Việt Nam, CSXXHS thể hiện qua Hiến pháp và các văn bản luật, bộ luật
có liên quan đến xét xử hình sự. Đồng thời, nghiên cứu thực tiễn xét xử hình sự đối
với một số nhóm tội tiêu biểu như: Nhóm tội phạm về chức vụ; Tội phạm về ma
túy; Người dưới 18 tuổi phạm tội; Tội phạm xâm phạm an ninh quốc gia… Đồng
thời nghiên cứu cụ thể về một số đối tượng phạm tội như: Người dưới 18 tuổi phạm
tội; Tội phạm là người có chức vụ, quyền hạn; Tội phạm có tổ chức, băng nhóm tội
phạm chuyên nghiệp, tái phạm… trên cơ sở đó đưa ra các chỉ số đánh giá về kết quả
thực hiện CSXXHS trên thực tế, qua thực tiễn xét xử vụ án hình sự, từ đó đánh giá
tính đúng đắn và tìm ra những thiếu sót, bất cập, tồn tại, hạn chế trong chính sách
hình sự nói chung, CSXXHS nói riêng. Trên cơ sở đó tác giả sẽ chỉ ra các nguyên
nhân của những tồn tại, hạn chế để từ đó đưa ra những giải pháp nhằm hồn thiện
CSXXHS, nhằm nâng cao vai trò, hiệu quả của việc áp dụng pháp luật hình sự trên
thực tế, đảm bảo mục đích, ý nghĩa của luật hình sự trong đời sống xã hội và trong
công cuộc đổi mới, phát triển đất nước.
Phạm vi về không gian: Luận án tập trung nghiên cứu những vấn đề lý luận và
thực tiễn liên quan đến CSXXHS, từ việc nghiên cứu các văn bản thể hiện nội dung
CSXXHS do Đảng cộng sản Việt Nam ban hành và hệ thống các văn bản quy phạm
pháp luật có chứa đựng nội dung của CSXXHS như Hiến pháp, BLHS, BLTTHS và
các văn bản pháp luật khác có liên quan.
Phạm vi về thời gian: Việc đề ra và thực hiện CSXXHS thời kỳ đổi mới, đặc

biệt là từ khi thực hiện BLTTHS năm 2003 đến nay.
4. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu của luận án
4.1. Cơ sở phương pháp luận
Đề tài được thực hiện trên cơ sở phương pháp luận duy vật lịch sử và duy vật
biện chứng của chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh về Nhà nước và Pháp

4


luật, quan điểm của Đảng, Nhà nước về xây dựng Nhà nước pháp quyền, về chính
sách cơng, quyền con người, chính sách hình sự, về phương hướng và nhiệm vụ cải
cách tư pháp… Hoạt động tố tụng hình sự vận dụng các nguyên lý của sự phát triển,
lý luận nhận thức, các cặp phạm trù… của Chủ nghĩa Mác – Lênin để chứng minh
tính đúng đắn trong việc đề ra những chủ trương, đường lối, chính sách của Đảng,
pháp luật của Nhà nước về lĩnh vực luật hình sự. Trong đó các tư tưởng, quan điểm
đường lối trong hoạt động xét xử hình sự, đồng thời chứng minh hoạt động tố tụng
hình sự nước ta cũng thể hiện các chủ trương, chính sách của Đảng qua các thời kỳ.
Vì vậy, việc nắm bắt, vận dụng các cơ sở phương pháp luận nêu trên thì việc nghiên
cứu khoa học mới phù hợp với điều kiện kinh tế, chính trị, xã hội nước ta, kết quả
tốt nghiên cứu đề tài “Chinh sách x t xử hình sự ở Việt Nam” mới có thể vận dụng
trong đời sống xã hội, đóng góp cho sự phát triển tích cực của xã hội.
4.2. Phương pháp nghiên cứu
* Phương pháp phân tích, tổng hợp
Hiện nay có nhiều tài liệu liên quan đến vấn đề chính sách xét xử những vụ án
hình sự ở Việt Nam, hoạt động xét xử cũng được nghiên cứu, xem xét ở nhiều góc
độ khác nhau. Vì vậy tác giả cần phải có phương pháp phân tích tài liệu, vận dụng
tốt phương pháp này để khái quát những vấn đề trọng tâm, vận dụng vào đề tài của
mình, phát triển các thành tựu nghiên cứu của các tác giả trước đó.
Đề tài này liên quan đến nhiều nguồn tài liệu khác nhau như các cơng trình
nghiên cứu, các luận văn, luận án, các bài viết, các văn bản pháp luật trong và ngồi

nước… vì vậy, cần có sự tổng hợp, phân loại tài liệu để lựa chọn các tài liệu phù
hợp, tổng hợp các tài liệu có liên quan đến từng vấn đề trong việc thực hiện
CSXXHS ở Việt Nam.
* Phương pháp thống kê, phân tích, so sánh số liệu thống kê
Sử dụng phương pháp thống kê, phân tích, so sánh đối chiếu để tìm ra những
đặc điểm tương đồng và khác biệt về CSXXHS ở Việt Nam thơng qua q trình xét
xử của từng khu vực, giai đoạn lịch sử, từng loại tội, nhằm đưa ra các luận điểm và
lập luận về vấn đề nghiên cứu một cách chính xác. Thống kê mô tả các số liệu tổng
quan nhằm tạo nền tảng lý luận phục vụ cho nội dung nghiên cứu. Đồng thời căn cứ

5


vào việc thống kê mơ tả để hình thành những suy luận, nhận định chính xác hơn,
nhằm đạt được mục tiêu đề ra trong nghiên cứu về CSXXHS ở Việt Nam.
* Phương pháp tổng kết thực tiễn
Sử dụng phương pháp này để nghiên cứu tổng kết đánh giá những kết quả, tài
liệu thu thập được từ thực tiễn áp dụng CSXXHS ở Việt Nam, nhằm đưa ra giải
pháp giúp nâng cao hiệu quả áp dụng CSXXHS đối với hoạt động khởi tố, điều tra,
truy tố, xét xử và thi hành án của các cơ quan tiến hành tố tụng.
* Phương pháp so sánh pháp luật
Phương pháp này được sử dụng để nghiên cứu lý luận và thực tiễn thực thi
CSXXHS thông qua các quy định cụ thể của pháp luật hình sự của nước ngồi, đối
chiếu so sánh với các quy định CSXXHS của Việt Nam, đặc biệt là những cam kết
quốc tế có liên quan mà Việt Nam là thành viên tham gia ký kết, phê chuẩn đáp ứng
yêu cầu hội nhập của Việt Nam trong giai đoạn hiện nay.
* Phương pháp chuyên gia
Sử dụng phương pháp này để tham khảo ý kiến của các chuyên gia nghiên
cứu, lập pháp, xét xử… về những vấn đề có liên quan đến CSXXHS. Việc nghiên
cứu này có thể được tiến hành thông qua các ấn phẩm, chuyên khảo, đề tài khoa

học, sách báo pháp lý đã được xuất bản, nghiệm thu có đề cập đến nội dung nghiên
cứu của luận án.
* Phương pháp điều tra điển hình
Phương phá này nhằm để thu thập thơng tin một số vụ án hình sự điển hình đã
và đang được các cơ quan THTT tại Thành phố Hà Nội khởi tố, điều tra, truy tố, xét
xử và thi hành án. Trong đó, trọng tâm nghiên cứu là hoạt động xét xử của tịa án.
5. Đóng góp mới về khoa học của luận án
Đề tài luận án là một trong những lĩnh vực khó, đến nay chưa có một cơng
trình khoa học chun khảo nào đã công bố nghiên cứu về lĩnh vực CSXXHS ở
Việt Nam. Tuy nhiên, luận án có sự tiếp thu tri thức của các cơng trình khoa học đã
được cơng bố trước đây về vấn đề CSPL, CSHS, CSPLHS, CSPL TTHS. Vì thế
những đóng góp mới của luận án được thể hiện ở một số điểm cơ bản sau đây:

6


Thứ nhất: Luận án là cơng trình nghiên cứu chun sâu về chính sách hình sự
góp phần phát triển, hồn thiện hệ thống lý luận về chính sách pháp luật nói chung
và chính sách hình sự nói riêng. Luận án là một trong những cơng trình khoa học
đặt nền móng cho việc nghiên cứu hoàn thiện hệ thống tri thức về CSHS nói chung
và CSXXHS ở Việt Nam nói riêng.
Thứ hai: Kết quả nghiên cứu của luận án cịn góp phần cung cấp kiến thức bổ
ích cho việc nghiên cứu giảng dạy mơn học về luật hình sự, tố tụng hình sự trong
các học viện, trường đại học đào tạo về Luật.
Thứ ba: Kết quả nghiên cứu của luận án cung cấp những luận cứ khoa học cho
việc xây dựng và áp dụng pháp luật hình sự, góp phần đấu tranh phịng và chống tội
phạm có hiệu quả ở Việt Nam trong giai đoạn hiện nay.
6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận án
Luận án này được nghiên cứu trên cơ sở nền tảng các tri thức khoa học về chính
sách cơng, chính sách pháp luật, chính sách hình sự và thực tiễn thực hiện pháp luật

luật hình sự và tố tụng hình sự, kết hợp với những chuyên ngành khác như phòng
ngừa tội phạm, xã hội học, triết học, lịch sử, với cách tiếp cận liên ngành, đa ngành sẽ
cho thấy một bức tranh toàn cảnh về xây dựng và thực hiện CSXXHS ở Việt Nam
hiện nay, làm cơ sở để nghiên cứu các vấn đề tiếp theo trong các bộ phận cấu thành
của CSPL. Vì vậy, kết quả nghiên cứu của luận án có ý nghĩa lý luận và thực tiễn
trong việc hoàn thiện hệ thống pháp luật hình sự, tố tụng hình sự ở Việt Nam.
Về mặt lý luận, luận án cung cấp cơ sở lý luận cho việc xây dựng hệ thống tri
thức về CSXXHS, làm phong phú thêm lý luận về CSPL, làm cơ sở cho việc xây
dựng và thực hiện CSHS nói chung, CSXXHS nói riêng.
Về mặt thực tiễn, luận án có thể dùng làm tài liệu tham khảo cho cán bộ
nghiên cứu về CSPL, trong xây dựng pháp luật, cán bộ hoạt động thực tiễn, tổ chức
thực hiện chính sách và áp dụng pháp luật. Đồng thời, đây còn là tài liệu bổ ích cho
việc nghiên cứu giảng dạy mơn học Luật hình sự, Luật tố tụng hình sự, Luật thi
hành án hình sự, Tội phạm học, Khoa học Điều tra hình sự trong các học viện,
trường đại học đào tạo về luật.

7


7. Cấu trúc của luận án
Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, nội dung luận án
gồm 4 chương:
Chương 1: Tổng quan tình hình nghiên cứu
Chương 2: Những vấn đề lý luận về chính sách xét xử hình sự
Chương 3: Thực hiện chính sách xét xử hình sự ở Việt Nam
Chương 4: Hồn thiện và nâng cao hiệu quả thực hiện chính sách xét xử hình
sự ở Việt Nam.

8

Chương 1
TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU
1.1. Những nghiên cứu về chính sách xét xử hình sự ở nước ngồi
Chính sách là những tư tưởng, quan điểm, định hướng... có yếu tố chính trị,
hướng tới mục tiêu quản lý và phát triển xã hội vì thế mà nó ln tồn tại gắn liền
với quyền lực nhà nước. Khi có nhà nước, có những mục tiêu chính trị là tồn tại
chính sách, trong đó có chính sách pháp luật, CSXXHS. Ở một phương diện nào đó
thì chính sách là cơ sở để xây dựng và tổ chức thực hiện pháp luật. Cùng với sự
phát triển của xã hội thì việc nghiên cứu về CSPL nói chung, trong đó có CSXXHS
được nhiều nhà khoa học trên thế giới quan tâm ở nhiều mức độ và phạm vi khác
nhau, trong đó có thể kể đến một số quốc gia có nền khoa học pháp lý phát triển
như Nga, Mỹ và các quốc gia Tây Âu.
Một số cơng trình nghiên cứu có thể kể đến như: “Nhập mơn Chính sách xét
xử”, năm 2007 của tác giả S.I. Oreshkin hay cuốn “Chính sách x t xử, Quyền tư
pháp”, của I.B. Mihajlovskaja, Chủ biên I.L. Petruxin, xuất bản tại Mátxcơva,
2003... Đây là các cơng trình nghiên cứu những vấn đề cơ bản về chính sách xét xử
hình sự theo quan điểm của nhà khoa học pháp lý Nga. Cơng trình này đã chỉ ra
những khái niệm cơ bản, nội dung và phương pháp tiếp cận với những vấn đề thuộc
về chính sách pháp luật nói chung, chính sách xét xử hình sự nói riêng. Cơng trình
nghiên cứu này rất bổ ích với những người nghiên cứu về chính sách pháp luật,
cung cấp khái niệm và hướng nghiên cứu về chính sách xét xử hình sự. Tác giả đã
tiếp thu những vấn đề lý luận cơ bản của cơng trình này và một số khái niệm có liên
quan. Tuy nhiên, cơng trình này thể hiện ở mức độ “nhập môn”, là những khái quát
cơ bản của một thành tố chính sách trong chính sách hình sự nên chưa làm rõ bản
chất, biểu hiện của CSXXHS và thực hiện của CSXXHS trong đời sống xã hội,
cũng như trong vấn đề xây dựng và thực hiện pháp luật, tác giả sẽ tiếp tục nghiên
cứu sâu hơn về các vấn đề này trong luận án của mình.
Các cơng trình nghiên cứu khác như có thể kể đến như: “Lược sử chính sách
pháp luật hình sự: Khái niệm, lịch sử và những vấn đề cơ bản của chính sách pháp

luật hình sự với tư cách một yếu tố cấu thành khoa học luật hình sự”, của tác giả

9


M.p. Chubinskij, xuất bản năm 2008; “Khắc phục tham nhũng tư pháp trong khi
phải đảm bảo độc lập tư pháp”, của tác giả J. Clifford Wallace, đăng trên Tạp chí
Tịa án nhân dân, số 8 năm 2006; “Chính sách pháp luật của nhà nước Xô viết”, của
tác giả N.V. Fedorov xuất bản năm 1985; “Sự luận chứng chính sách pháp luật
trong các cơng trình của giáo sư L.I. Petrazdekij (1892-1927), L.I. Petrazdekij: Lý
luận và chính sách pháp luật”, của G.K. Gins thuộc Tuyển tập các cơng trình, năm
2010; “Nhiệm vụ của chính sách pháp luật hình sự. Tội phạm là hiện tượng bệnh lý
xã hội học” của tác giả Ph. List năm 2004; cuốn sách

“Chính sách hình sự”, của

tác giả N.A. Lopashenko năm 2009; Tác phẩm “Chính sách pháp luật hình sự của
Liên bang Nga: Những vấn đề lý luận và thực tiễn”, của tác giả G.Ju. Lesnikov năm
2004, Cuốn sách “Chính sách pháp luật: Khái niệm, hình thức thực hiện, các ưu tiên
ở Nga hiện nay”, của tác giả A.P. Korobova xuất bản năm 2000; Tác phẩm “Khái
niệm và cơ cấu của chính sách pháp luật, chính sách pháp luật Nga: Lý luận và thực
tiễn”, của tác giả A.P. Korobova, xuất bản năm 2006; Tác phẩm “Chính sách pháp
luật trong điều kiện chủ nghĩa xã hội phát triển: Khía cạnh tâm lý - Xã hôi” của tác
giả K.D. Krylov, xuất bản năm 1977; Tác phẩm “Dự thảo về quan niệm chính sách
pháp luật ở Liên bang Nga đến năm 2020”, do A.V. Mal’ko (Chủ biên) xuất bản
năm 2008, cuốn “Chính sách pháp luật: Những cơ sở lý luận và thực tiễn, Tổ hợp
phương pháp giảng dạy”, của tác giả A.V. Mal’ko, V.A. Zatonskij xuất bản năm
2015.... cùng nhiều tác phẩm khác về chính sách pháp luật nói chung và chính sách
hình sự nói riêng. Những tác phẩm này có ý nghĩa trong việc tiếp cận về chính sách
pháp luật và chính sách hình sự ở khía cạnh lý luận, xây dựng ý tưởng nghiên cứu

chuyên sâu về chính sách xét xử nói chung và chính sách xét xử ở Việt Nam.
Đây là một số cơng trình khoa học của nước Nga nghiên cứu về chính sách
pháp luật nói chung, trong đó có phần nội dung nghiên cứu về chính sách xét xử
hình sự. Cơ bản những cơng trình này nghiên cứu về chính sách pháp luật nói
chung, về đặc điểm, nội dung, bản chất, vai trò, ý nghĩa và những biểu hiện của
chính sách pháp luật ở nước Nga. Nội dung các cơng trình nghiên cứu khoa học này
thể hiện tương đối đầy đủ về những vấn đề cơ bản của chính sách pháp luật, làm rõ
vị trí, thành phần của CSXXHS trong CSPL. Tác giả luận án tiếp thu những cơ sở lý

10


luận, những nội dung khái niệm, đặc điểm và bản chất của CSPL nói chung. Trên sở
đó, tác giả phát triển thêm nội dung lý luận chung về CSXXHS và làm sáng tỏ hơn
bản chất, đặc điểm và biểu hiện của CSXXHS ở Việt Nam.
Ngồi các cơng trình khoa học của nước Nga, cịn một số cơng trình nghiên
cứu của một số nước thuộc hệ thống pháp luật Anh - Mỹ nghiên cứu về chính sách
pháp luật và chính sách hình sự như: “Hối lộ chính trị ở Nhật Bản” của tác giả
Richard H. Michell (1996), Nxb Trường Đại học Hawai, Hoa Kỳ; Tác phẩm “Tham
nhũng và Chính phủ - Nguyên nhân, hậu quả và cải cách” của tác giả Susan RoseAckerman (1999), Nxb Đại học Cambridge; Tác phẩm “Tội phạm và Tội phạm học:
Giới thiệu”, (Tái bản lần thứ hai) của tác giả Rob White, Fiona Haines (2000),
Oxford University Press; Tác phẩm “Chống tham nhũng ở Châu Á - Nguyên nhân,
tác động và biện pháp khắc phục” của John Kidd and Frank-Jurgen Richter chủ
biên, Nxb Worth Scientific, 2003; tác phẩm “Tham nhũng và quản lý ở Châu Á”
của Nicholas Tarling (2005), Nxb New York...
Trong các cơng trình nghiên cứu này, các tác giả đã trình bày một cách khái
quát nhất về CSPL nói chung, CSHS và chính sách xét xử nói riêng. Với những
quan điểm và cách giải thích khác nhau nhưng các tác giả cho rằng CSPL là tổng
thể các quan điểm, tư tưởng, mục đích, định hướng, chương trình để xây dựng và tổ
chức thực hiện pháp luật. Cịn chính sách xét xử là những quan điểm, đường lối,

mục đích, định hướng của hoạt động xét xử, xây dựng cơ chế điều chỉnh pháp luật
hình sự để đảm bảo việc áp dụng pháp luật hình sự được thực hiện hiệu quả, cơng
bằng, thể hiện tính nghiêm minh của pháp luật và đạt được mục đích mà pháp luật
đề ra. Các cơng trình nghiên cứu này nhấn mạnh đến những yếu tố tác động đến
CSXXHS trong đó có mơ hình tố tụng, cơ chế, thể chế và đặc biệt là yếu tố con
người trong việc thực hiện CSPL. Tác giả tiếp thu những giá trị quý báu của các
cơng trình trên về các yếu tố tác động đến CSXXHS, biểu hiện của CSXXHS. Trên
cơ sở đó, tác giả luận án tiếp tục nghiên cứu, làm rõ hơn những hạn chế, khó khăn
trong thực tiễn thực hiện CSXXHS ở Việt Nam. Từ đó, đưa ra những u cầu hồn
thiện và những giải pháp để nâng cao kết quả thực hiện XSXXHS nói chung và
CSXXHS ở Việt Nam nói riêng.

11


Ngồi các cơng trình khoa học nghiên cứu về chính sách pháp luật thì cịn một
số cơng trình nghiên cứu về thực tiễn thực hiện chính sách pháp luật hình sự, về
hình phạt, về kết quả xét xử vụ án hình sự, hiệu quả của hình phạt như: “Hình phạt:
các chức năng xã hội, thực tiễn áp dụng” của tác giả Galperin I.M. xuất bản vào
năm 1983 tại Nhà xuất bản Mátxcơva; tác phẩm “Hình phạt: những vấn đề xã hội,
pháp luật và tội phạm học” của tác giả Karpex I.I, xuất bản năm 1973, Nhà xuất bản
Mátxcơva.
Các tác phẩm này đã nghiên cứu các chức năng, vai trò của hình phạt trong
đấu tranh với tình hình tội phạm; sự ảnh hưởng của những thay đổi xã hội đối với
sự phát triển của vai trị xã hội của hình phạt; mối tương quan của các loại hình phạt
và khuynh hướng phát triển của chúng; ý nghĩa của các điều kiện xã hội trong mối
quan hệ với việc đánh giá hiệu quả của hệ thống hình phạt; phi hình sự hố với tư
cách là một xu hướng phát triển của hình phạt cần hướng tới. Các cơng trình này có
ý nghĩa trong việc đánh giá việc thực hiện CSXXHS trong thực tiễn tố tụng hình sự
làm cơ sở để tác giả luận án so sánh, đối chiếu với thực tiễn thực hiện CSXXHS ở

Việt Nam thông qua thực tiễn xây dựng và thực hiện pháp luật hình sự. Những cơng
trình nghiên cứu này cung cấp những vấn đề lý luận và phương pháp luận trong việc
đánh giá thực tiễn thực hiện CSXXHS, trên cơ sở đó tác giả tiếp tục phát triển
những lý luận và phương pháp luận đó trong đánh giá việc thực hiện CSXXHS ở
Việt Nam để ghi nhận những kết quả, chỉ ra những điểm còn tồn tại và phương
hướng khắc phục những tồn tại đó trong thực tiễn thực hiện CSXXHS.
Đánh giá về vấn đề này GS. TS. Võ Khánh Vinh cho rằng: “Lịch sử nghiên
cứu “chính sách pháp luật” rất phong phú, giàu có và nhiều nội dung. Xuất hiện ở
thế kỷ XIX chỉ với tư cách là một định hướng nghiên cứu khoa học độc lập (cách
tiếp cận chính sách) khơng chỉ gắn liền với pháp luật hiện hành mà còn với pháp
luật cần phải có, CSPL đã “chứa đựng” một số vấn đề trung lập trong quan hệ với
nhà nước, thì trong thế kỷ XX, CSPL được biến đổi thành CSPL hoàn toàn được
luận chứng với tư cách là khái niệm bao quát bằng tư tưởng phương diện lý luận và
phương diện thực tiễn của việc hoàn thiện pháp luật hiện hành. Đến đầu thế kỷ XXI,
CSPL với tư cách là hoạt động của nhà nước trong lĩnh vực pháp lý hướng đến việc

12


nâng cao hiệu quả của điều chỉnh pháp luật, ở mức độ đầy đủ có được địa vị phạm
trù của mình, trở thành phạm trù, tổ hợp, bao quát, độc lập của khoa học pháp lý,
phạm trù phản ánh các q trình có quy mơ, phạm vi rộng lớn về sự phát triển của
pháp luật trong xã hội, sự đổi mới hệ thống pháp luật của xã hội và điều chỉnh đời
sống pháp luật.” [114. Tr. 33].
Như vậy, việc nghiên cứu về CSPL nói chung, về CSHS nói riêng ở nước
ngồi có những bước phát triển, nội dung ngày càng phong phú và hướng tới những
giá trị cụ thể. Do phạm vi nghiên cứu và đối tượng nghiên cứu của luận án là phạm
vi hẹp của CSPL, thời gian nghiên cứu của luận án hạn chế nên tác giả luận án chỉ
nghiên cứu các cơng trình nghiên cứu khoa học có liên quan đến CSXXHS ở nước
ngồi những năm gần đây. Những cơng trình nghiên cứu tiêu biểu kể trên cũng đã

khái quát được tình hình nghiên cứu về CSPL nói chung, CSXXHS nói riêng ở
nước ngồi trong những thập niên gần đây. Những cơng trình trên có ý nghĩa quan
trọng trong việc gợi mở những luận điểm mang tính phương pháp luận về CSXXHS
của một số nước tiêu biểu. Trên cơ sở đó, tác giả so sánh, đối chiếu và phát triển tư
tưởng, lý luận về CSXXHS cho phù hợp với tình hình phát triển kinh tế, xã hội ở
Việt Nam, nhận diện và đánh giá về CSXXHS ở Việt Nam những năm gần đây.
1.2. Những nghiên cứu về chính sách xét xử hình sự ở trong nước
Cùng với các cơng trình khoa học nghiên cứu về chính sách nói chung, chính
sách kinh tế, chính sách văn hóa, chính sách giáo dục... nói riêng, thì trong lĩnh vực
chính sách về pháp luật, các cơng trình khoa học nghiên cứu về CSPL khá đa dạng,
bao gồm tập trung vào các nhóm như: Chính sách hình sự, chính sách pháp luật
hình sự, chính sách pháp luật tố tụng hình sự, chính sách thi hành án hình sự và
chính sách phịng ngừa tội phạm.
Nghiên cứu về chính sách pháp luật ở Việt Nam đã được các nhà khoa học
quan tâm từ lâu, có nhiều cơng trình nghiên cứu về chính sách pháp luật, chính sách
hình sự, về hình phạt về hoạt động tố tụng hình sự, về chính sách phịng ngừa tội
phạm... Tuy nhiên những cơng trình nghiên cứu hiện này chưa đề cập nhiều tới
chính sách pháp luật tố tụng hình sự trong đó có CSXXHS, chính sách điều tra hình
sự và chính sách truy tố hình sự.

13


1.2.1. Tình hình nghiên cứu chung về chính sách pháp luật
Hiện nay, có một số cơng trình nghiên cứu về CSPL, nghiên cứu các tư tưởng,
quan điểm của Đảng và nhà nước về xây dựng và thực hiện pháp luật hình sự, trong
đó phải kể đến các cơng trình như: GS. TS Hồ Trọng Ngũ: “Một số vấn đề cơ bản
về chính sách hình sự dưới ánh sáng Nghị quyết Đại hội IX của Đảng”, Nhà xuất
bản Chính trị quốc gia, năm 2002. Trong cơng trình khoa học này, tác giả đã chỉ
những biểu hiện của CSHS được thể hiện từ nội dung Nghị quyết Đại hội IX. Kết

quả nghiên cứu cho thấy những tư tưởng, quan điểm nhất quán của Đảng về pháp
luật hình sự đã đi vào đời sống xã hội thông qua hoạt động xây dựng và tổ chức
thực hiện pháp luật hình sự, đó là những biểu hiện của CSPL nói chung và CSHS
nói riêng trong thực tiễn, trong quá trình quản lý xã hội của Nhà nước. Cơng trình
nghiên cứu này trang bị những vấn đề lý luận cơ bản về CSHS, về những thành tố
cấu thành và mối tương quan, những tác động giữa tư tưởng quan điểm của Đảng
đối với vấn đề xây dựng và thực hiện pháp luật hình sự. Tác giả luận án tiếp thu
những giá trị khoa học của công trình này để tiếp tục nghiên cứu nội dung các Nghị
quyết, văn kiện của Đảng cộng sản Việt Nam trong thời gian những năm gần đây để
cho thấy biểu hiện của CSXXHS thể hiện trong những văn bản của Đảng cầm
quyền, là những yếu tố quan trọng tác động đến hoạt động xét xử hình sự và kết quả
xét xử vụ án hình sự.
Cuốn sách “Chính sách pháp luật” của GS. TS. Võ Khánh Vinh, xuất bản
tháng 3/2020. Đây là cuốn sách chứa đựng những tri thức đồ sộ, công phu gồm hơn
600 trang bao gồm nhiều nội dung về lý luận và phương pháp luận trong việc
nghiên cứu về chính sách pháp luật. Cuốn sách này đề cập chuyên sâu về hầu hết
các vấn đề cơ bản của chính sách pháp luật như: Những vấn đề chung về chính sách
pháp luật; đánh giá chính sách pháp luật dưới dạng là một môn khoa học; tư tưởng
pháp luật quốc gia và chính sách pháp luật; những vấn đề lý luận cụ thể về chính
sách pháp luật (khái niệm, dấu hiệu của CSPL, Hệ thống CSPL, Khách thể của
CSPL, mục tiêu và nguyên tắc của CSPL, các phương tiện của CSPL); các hình
thức thực hiện CSPL; Chính sách xây dựng pháp luật; Chính sách áp dụng pháp
luật; Chính sách giải thích pháp luật; Chính sách giáo dục và đào tạo pháp luật; Các

14


loại và cấp độ của CSPL; Chính sách pháp luật so sánh; kinh nghiệm pháp luật nước
ngoài và khả năng tối ưu hóa tố tụng tư pháp ở Việt Nam... Có thể nói rằng cuốn
sách này cung cấp cho tác giả luận án những tri thức cơ bản, quan trọng về CSPL,

đặc biệt là những vấn đề thuộc về lý luận khi nghiên cứu về CSPL. Cơng trình khoa
học này nghiên cứu chung về CSPL, là cơ sở tri thức và phương pháp luận để tác
giả nghiên cứu chuyên sâu về CSPL TTHS mà cụ thể là CSXXHS theo nội dung đề
tài của luận án. Vào tháng 11/2020, GS. TS. Võ Khánh Vinh cũng đã tiếp tục công
bố cuốn sách “Chính sách pháp luật, những vấn đề lý luận và thực tiễn”, Nhà xuất
bản Chính trị Quốc gia Sự thật. Đây cũng là một nguồn tư liệu tham khảo quan
trọng đối với tác giả luận án, cuốn sách này cung cấp một lượng tri thức lớn về mặt
lý luận đối với CSPL. Đặc biệt cuốn sách này cho thấy bức tranh tồn cảnh về tình
hình nghiên cứu về CSPL trong và ngồi nước, lịch sử nghiên cứu về chính sách
pháp luật và những thành tố, vai trò, nhiệm vu, mục tiêu của CSPL, là tư liệu quý
báu để nghiên cứu và giảng dạy về chính sách cơng nói chung và CSPL nói riêng.
Ngồi ra, một số tác giả cũng có những cơng trình khoa học đáng chú ý về
CSPL và CSHS có ý nghĩa với đề tài luận án như: TS. Phạm Văn Lợi chủ biên, sách
chuyên khảo “Chính sách hình sự trong thời kỳ đổi mới ở Việt Nam”, Nhà xuất bản
Tư pháp, Hà Nội năm 2007; GS.TS Nguyễn Xn m, PGS. TS. Nguyễn Hồ
Bình – TS. Nguyễn Minh Thanh chủ biên “Phòng chống tham nhũng ở Việt Nam và
thế giới”, Nxb Công an nhân dân, năm 2007. Các tác phẩm này làm rõ những
chuyển biến của CSHS của Việt Nam, những yếu tố tác động đến CSHS ở VN trong
đó có nội dung về CSXXHS. Cơng trình nghiên cứu của tác giả Phạm Văn Lợi cho
thấy những tư tưởng, quan điểm của Đảng và Nhà nước về lĩnh vực pháp luật hình
sự có sự thay đổi khi hồn cảnh lịch sử thay đổi, cho thấy mối quan hệ biện chứng
giữa thực trạng đời sống xã hội với xây dựng chính sách, làm rõ những yếu tố tác
động đến CSHS. Tác giả luận án ghi nhận và tiếp tục phát triển vấn đề lý luận về
CSXXHS, chỉ ra những đặc điểm, những yếu tố tác động đến CSXXHS và vị trí của
nó trong CSHS. Với tác phẩm “Phịng chống tham nhũng ở Việt Nam và thế giới”
thì các tác giả đã cho thấy mối quan hệ giữa chính sách và pháp luật, những yếu tố
tác động đến việc thực hiện chính sách pháp luật. Cơng trình này có ý nghĩa trong

15

việc so sánh thực tiễn thực hiện CSPL ở Việt Nam và một số nước trên thế giới.
Trên cơ sở đó, tác giả luận án phát triển thêm đặc điểm cụ thể về thực tiễn thực hiện
CSXXHS ở Việt Nam. Chỉ ra việc phịng chống tham nhũng có ý nghĩa thế nào đối
với việc xây dựng và thực hiện CSPL ở Việt Nam hiện nay.
Nhìn chung, các cơng trình nêu trên đã thể hiện khá đầy đủ những vấn đề lý
luận về CSPL nói chung, về các thành tố cấu thành, đặc điểm, nội dung và những
yếu tố ảnh hưởng, tác động của CSPL. Một số cơng trình đã phân tích, đánh giá cơ
bản về CSPL của Việt Nam thơng qua thực tiễn thực hiện các Nghị quyết của Đảng,
thể hiện cụ thể trong quá trình điều tra, truy tố, xét xử các vụ án hình sự, cung cấp
các số liệu chân thực, sinh động góp phần phản ánh kết quả đã đạt được của CSPL
mà Đảng và Nhà nước ta đã đề ra và thực hiện trong thời gian vừa qua. Tuy nhiên,
các cơng trình nghiên cứu trên chưa đưa ra những vấn đề lý luận chung về
CSXXHS ở Việt Nam, chưa chỉ ra những thành tố và đặc điểm cơ bản của
CSXXHS, chưa làm rõ vị trí, vai trò của CSXXHS trong CSPL và với thực tiễn
thực hiện PLHS. Tác giả luận án sẽ tiếp tục phát triển những nội dung cịn thiếu vào
luận án của mình để đóng góp về lý luận của CSXXHS cũng như nhận diện của loại
chính sách này trong CSPL TTHS nói riêng và CSHS nói chung.
1.2.2. Tình hình nghiên cứu về hình phạt, quyết định hình phạt trong xét
xử vụ án hình sự
Cái đích hướng đến trong hoạt động xét xử của tịa án trong vụ án hình sự là
xác định tội danh và ấn định mức hình phạt cho bị cáo. Hình phạt là kết quả cuối
cùng mà hoạt động tố tụng hình sự hướng tới để cải tạo, giáo dục người phạm tội,
đồng thời để răn đe, phòng ngừa, duy trì trật tự xã hội. Nghiên cứu về hình phạt
trước tiên cần làm sáng tỏ các vấn đề lý luận cơ bản về khái niệm, đặc điểm, bản
chất, mục đích và hiệu quả của hình phạt. Nghiên cứu về hình phạt, quyết định hình
phạt sẽ cho thấy thực tiễn thực hiện CSXXHS, là cơ sở để so sánh, đối chiếu nội
dung của CSXXHS với kết quả thực hiện CSXXHS trong đời sống xã hội. Trong
thời gian qua, những vấn đề này được đề cập trong các nghiên cứu ở nhiều cấp độ,
mức độ khác nhau. Các nghiên cứu chú trọng về vấn đề này thường được trình bày

trong các sách báo giáo trình, sách chuyên khảo về luật hình sự như: Tác giả Trần

16


Văn Độ (1994), “Quan niệm mới về hình phạt”, trong chuyên đề của Viện nghiên
cứu khoa học pháp lý, Bộ Tư pháp “Bộ luật hình sự: thực trạng và phương hướng
đổi mới”. Đây là cơng trình khoa học nghiên cứu có tính thực tiễn và khả năng ứng
dụng cao. Cơng trình nghiên cứu này thể hiện rõ nét chính sách hình sự, trong đó có
chính sách xây dựng pháp luật hình sự theo hướng cơng bằng, nhân văn, nhân đạo
và hướng thiện phù hợp với xu hướng phát triển của xã hội. Cơng trình khoa học
này trang bị cho tác giả luận án những tư tưởng tiến bộ khi nghiên cứu về CSPL.
Tác giả luận án đồng tình với những nội dung mà cơng trình khoa học này đưa ra và
sử dụng, vận dụng phát triển khi nghiên cứu về CSXXHS ở Việt Nam, là cơ sở để
xem x t, đánh giá thực tiễn thực hiện CSXXHS ở Việt Nam, chỉ ra những yêu cầu,
bất cập và giải pháp để thực hiện CSXXHS ở Việt Nam hiện nay.
Ngoài ra, một số tác giả cũng có những cơng trình tiêu biểu nghiên cứu về
hình phạt, áp dụng hình phạt có thể kể đến như: Tác giả Nguyễn Ngọc Hồ, "Mục
đích của hình phạt", Tạp chí Luật học, số 1/1999; Tác giả Nguyễn Mạnh Kháng với
bài nghiên cứu: “Hình phạt: một số vấn đề lý luận”, Tạp chí Nhà nước và pháp luật,
số 10/2000; Tác giả Nguyễn Mạnh Kháng, với bài viết “Quan điểm tiếp cận hiệu
quả của hình phạt”, Tạp chí Nhà nước và Pháp luật, số 3/2002; Tác giả Nguyễn
Mạnh Kháng, với tác phẩm “Hình phạt và hiệu quả của hình phạt”, chuyên đề
thuộc đề tài “Hiệu quả của luật hình sự Việt Nam – một số vấn đề lý luận và thực
tiễn” của Viện nghiên cứu Nhà nước và pháp luật, 2002; Tác giả Hồng Quang
Lực, “Chế định hình phạt nhìn từ góc độ của người áp dụng pháp luật”, Tạp chí
Nhà nước và Pháp luật, số 10/2008; Tác giả Võ Khánh Vinh (chủ biên), “Chương
XVII – Hình phạt: trong quyển Luật Hình sự phần chung”, Nxb. Khoa học xã hội,
2014; Tác giả Nguyễn Ngọc Hoà (chủ biên), “Chương XII – Trách nhiệm hình sự và
hình phạt: trong quyển Luật Hình sự (phần chung)”, Nxb. Cơng an nhân dân, 2015;

Lê Cảm (chủ biên), “Chương XIII – Hình phạt và các biện pháp tư pháp: trong
quyển Giáo trình Luật Hình sự (phần chung)”...
Nghiên cứu mở rộng về hình phạt, so sánh với chính sách hình sự ở một số
quốc gia trên thế giới có thể kể đến một số cơng trình nghiên cứu khoa học tiêu biểu
của tác giả Hồ Sỹ Sơn như: “Hình phạt tù nhìn từ góc độ so sánh pháp luật hình sự

17


một số nước trên thế giới”, Tạp chí Nhân lực Khoa học xã hội, số 4/2014; Tác giả
Hồ Sỹ Sơn với bài viết: “Hình phạt tiền trong pháp luật hình sự một số nước trên
thế giới và những gợi mở đối với Việt Nam”, đăng trên Tạp chí Nhân lực Khoa học
xã hội, số 10/2014; tác giả Hồ Sỹ Sơn, với bài nghiên cứu: “Quyết định hình phạt
nhìn từ góc độ pháp luật hình sự Việt Nam và pháp luật hình sự một số nước thuộc
hệ thống pháp luật Châu Âu lục địa”, đăng trên Tạp chí Nhân lực Khoa học xã
hội, số 5/2015; tác giả Hồ Sỹ Sơn với bài viết: “Hình phạt tử hình nhìn từ góc độ
so sánh pháp luật hình sự một số nước trên thế giới”, Tạp chí Nhân lực Khoa học
xã hội, số 7/2015... Có thể nói rằng tác giả Hồ Sỹ Sơn đóng góp rất nhiều tri thức
khoa học pháp lý về hình phạt, về chính sách hình sự và pháp luật hình sự là cơ sở
để xây dựng và tổ chức thực hiện áp dụng pháp luật hình sự. Những cơng trình
khoa học trên là tri thức tổng hợp và nhiều nội dung chuyên sâu về hình phạt và
quyết định hình phạt. Tác giả luận án đồng tình và tiếp thu những quan điểm của
tác giả Hồ Sỹ Sơn trong các công trình nghiên cứu khoa học trên và phát triển
những nội dung lý luận về chính sách pháp luật nói chung, CSXXHS nói riêng, sử
dụng các tri thức trong các cơng trình trên để đánh giá thực tiễn thực hiện
CSXXHS ở Việt Nam hiện nay.
Có thể thấy hiện nay có rất nhiều các cơng trình khoa học nghiên cứu về lý
luận và thực tiễn đối với vấn đề hình phạt, áp dụng hình phạt. Những đóng góp về
mặt khoa học của các cơng trình này đã phần nào phản ánh trạng thái nghiên cứu
của các vấn đề lý luận cơ bản về hoạt động xét xử của tòa án và mục đích, ý nghĩa

của hình phạt trong luật hình sự. Các cơng trình khoa học trên phần nào cho thấy
thực tiễn áp dụng pháp luật hình sự cũng như thực hiện CSXXHS trong áp dụng
pháp luật hình sự, cho thấy sự phù hợp và những điểm còn tồn tại, biểu hiện của
chính sách trong áp dụng pháp luật hình sự. Trên cơ sở kết quả nghiên cứu về hình
phạt, quyết định hình phạt, tác giả luận án sẽ tiếp thu, vận dụng để nghiên cứu sâu
hơn về thực tiễn thực hiện CSXXHS, chỉ ra những tồn tại, hạn chế trong việc thực
hiện CSXXHS, trên cơ sở đó sẽ đề ra những giải pháp để xây dựng và thực hiện
CSXXHS khoa học, hiệu quả trong thời gian tới.

18


1.2.3 Tình hình nghiên cứu về chính sách pháp luật và những biểu hiện
của chính sách xét xử hình sự
Trong thời gian qua có nhiều cơng trình khoa học nghiên cứu về CSPL nói
chung, một số cơng trình nghiên cứu về những quan điểm, tư tưởng định hướng của
Đảng và Nhà nước trong hoạt động xét xử vụ án hình sự như: “Thực trạng và một
số kiến nghị nhằm nâng cao chất lượng tranh tụng tại phiên tịa hình sự theo tinh
thần cải cách tư pháp” của tác giả Trần Duy Bình (2018) đăng trên Thơng tin khoa
học - Đại học Kiểm sát Hà Nội, Hà Nội; Cuốn “Những nội dung mới trong Bộ luật
tố tụng hình sự năm 2015” của tác giả, Nguyễn Hịa Bình (2016), Nxb Chính trị
Quốc gia - Sự thật, Hà Nội; Đề tài: “Phương thức lãnh đạo của Đảng đối với Nhà
nước trong điều kiện xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của dân, do
dân, vì dân” của Bộ Khoa học và Cơng nghệ (2005), Chương trình KHXH cấp Nhà
nước KX-03-08, Hà Nội. Bài tham luận “Bảo đảm quyền con người trong hoạt
động tố tụng” của tác giả Trần Văn Độ (2017), Tham luận Hội thảo Khoa học- Đại
học Vinh, Nghệ An. Luận án tiến sĩ luật học của tác giả Doãn Trung Đồn (2017)
với đề tài “Chính sách pháp luật hình sự Việt Nam đối với các tội phạm về chức
vụ”; Luận án tiến sĩ luật học: “Chính sách hình sự đối với người chưa thành niên
phạm tội” của tác giả Hồng Minh Đức; Bài viết: “Tiếp tục hồn thiện chính sách

hình sự phục vụ quá trình đổi mới và xu thế hội nhập ở nước ta hiện nay”, của tác
giả Phạm Hồng Hải (2002), đăng trên Tạp chí nhà nước và pháp luật, số 6; Bài viết:
“Bộ luật tố tụng Hình sự 2015 và giải pháp nâng cao chất lượng phiên tịa xét xử
hình sự”, của tác giả Lâm Đơng Hồ, năm 2019, đăng trên Tạp chí Tịa án Nhân dân,
số tháng 6; Bài viết: “Tìm hiểu chính sách hình sự trong xây dựng nhà nước pháp
quyền Việt Nam xã hội chủ nghĩa”, của tác giả Phùng Thế Hùng, năm 2004, đăng
trên Tạp chí Cảnh sát nhân dân, số 3; Cuốn sách: “Chính sách hình sự trong thời kỳ
đổi mới ở Việt Nam” của tác giả Phạm Văn Lợi năm 2007 của Nxb Tư pháp; Bài
viết: “Quá trình hội nhập quốc tế của Việt nam - những yêu cầu, thách thức đối với
các cơ quan tư pháp và bảo vệ pháp luật”, của tác giả Nguyễn Khánh Ngọc, năm
2005, đăng trên Tạp chí Tịa án nhân dân, số tháng 12; Bài viết “Chính sách và các
nguyên tắc xử lý của Bộ luật Hình sự năm 2015”, của tác giả Đinh Văn Quế (2018),

19


đăng trên Tạp chí Kiểm sát, số 02; Bài viết: “Sự độc lập của Tòa án trong Nhà nước
pháp quyền”, của tác giả Bùi Ngọc Sơn, năm 2003, đăng trên Tạp chí Nghiên cứu
Lập pháp, số 43; Bài viết: “Mối quan hệ giữa Chính sách và Pháp luật” của tác giả
Nguyễn Thị Vân, đăng trên Tạp chí Lập pháp, số 6, tháng 6 năm 2005; Bài viết:
“Vấn đề hoạch định, phân tích chính sách trong luật ban hành văn bản quy phạm
pháp luật” của tác giả Đinh Xuân Thảo và Trần Văn Thuân, đăng trên Tạp chí Lập
pháp, số 1 và số 257, tháng 1 năm 2014. Cuốn sách “Chính sách và mối quan hệ
giữa chính sách với pháp luật trong hoạt động lâp pháp” của tác giả Đinh Dũng Sỹ,
xuất bản năm 2008; Bài viết: “Một số yêu cầu đặt ra đối với cơng cuộc cải cách tư
pháp hình sự ở nước ta hiện nay”, của tác giả Nguyễn Thị Thủy, năm 2018, đăng
trên Thông tin Khoa học – Đại học Kiểm sát Hà Nội, Hà Nội; Luận án tiến sĩ luật
học: “Chính sách hình sự và việc thực hiện chính sách hình sự ở nước ta” của tác
giả Phạm Thư, năm 2005, Viện Nhà nước và Pháp luật, Hà Nội; Bài viết: “Dự báo
tình hình tội phạm và các giải pháp tăng cường phịng ngừa tình hình tội phạm”,

của tác giả Đỗ Thành Trường, năm 2019, đăng trên Thông tin nghiệp vụ - Viện
kiểm sát Nhân dân tối cao, Hà Nội; Cuốn sách “Những nội dung mới trong Bộ luật
tố tụng hình sự năm 2015”, của tác giả Đào Trí Úc, năm 2016, NXB Chính trị quốc
gia và bài viết: “Chính sách hình sự Việt Nam trước thách thức cách mạng công
nghiệp lần thứ tư”, của tác giả Trịnh Tiến Việt, năm 2019, đăng trên Tạp chí Tịa án
nhân dân, số tháng 5; Cuốn sách: “Xã hội học pháp luật, những vấn đề cơ bản” của
tác giả Võ Khánh Vinh, năm 2015, Nhà xuất bản Khoa học Xã hội.
Năm 2020, GS. TS. Võ Khánh Vinh công bố hai cuốn sách quan trọng về
CSPL là cuốn sách “Chính sách pháp luật”, xuất bản tháng 3/2020 Nhà xuất bản
Khoa học xã hội và cuốn sách “Chính sách pháp luật, những vấn đề lý luận và thực
tiễn”, xuất bản tháng 11/2020, Nhà xuất bản Chính trị Quốc gia Sự thật. Đây là hai
cuốn sách chứa đựng nhiều kiến thức lý luận chung, bao quát về CSPL và gợi mở
các hướng nghiên cứu sâu hơn, cụ thể hơn về các thành phần của CSPL, là cơ sở tư
liệu và lý luận quan trọng để tác giả luận án tiếp thu, phát triển theo hướng nghiên
cứu của đề tài luận án.

20