Lực lượng thu gom rác dân lập - “mắt xích” quan trọng trong chuỗi giá trị tái chế rác thải

GIẢI PHÁP & CÔNG NGHỆ XANH

Lực lượng thu gom rác dân lập “mắt xích” quan trọng trong chuỗi giá trị
tái chế rác thải
Để giải quyết bài toán rác thải sinh hoạt, ngồi các giải pháp cơng nghệ,
chính sách, một yếu tố cũng quan trọng khơng kém, đó là sự chung tay, góp
sức của tồn xã hội, trong đó có các tổ chức quốc tế, ttổ chức phi chính phủ…
vào cơng tác quán lý rác thải sinh hoạt.
Là một tổ chức phi chính phủ quốc tế hoạt động trong lĩnh vực phát triển
cộng đồng, BVMT, xóa đói giảm nghèo, nhiều năm qua, Tổ chức Hành động vì
Mơi trường và Phát triển tại Việt Nam (Enda Việt Nam) đã có những đóng góp
đáng kể cho cơng tác BVMT, đặc biệt là quản lý rác thải tại Việt Nam. Hưởng
ứng Tháng hành động vì mơi trường và Ngày Mơi trường thế giới (5/6), Tạp
chí Mơi trường có cuộc trao đổi với bà Nguyễn Thị Hoài Linh - Giám đốc Enda
Việt Nam về vấn đề này.
9Xin bà giới thiệu đôi nét về Enda Việt Nam và
hoạt động hỗ trợ cho công tác quản lý rác thải tại
Việt Nam trong thời gian qua?
Bà Nguyễn Thị Hoài Linh: Enda Việt Nam
là thành viên của Enda Tiers Monde - một tổ
chức phi chính phủ quốc tế có trụ sở tại Dakar
(Senegal). Enda Việt Nam đã hoạt động tại các
tỉnh, thành phố (TP) của Việt Nam từ năm 1995
trong các lĩnh vực về nghèo đơ thị. Trong đó, tập
trung vào việc quản lý hệ thống rác thải bền vững
dựa vào cộng đồng, nâng cao ý thức về BVMT,
nâng cấp nhà ở cho người có thu nhập thấp,
các quỹ tiết kiệm, xây dựng mạng lưới cho cộng
đồng... Đến nay, Enda Việt Nam đã có mặt tại TP.
Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh, Đà Nẵng, TP. Quy Nhơn
(Bình Định), Hà Tĩnh…

Enda hoạt động với tầm nhìn và sứ mệnh là
góp phần xây dựng một Việt Nam hịa bình, dân
chủ, bình đẳng, tích cực phát triển các chiến lược
về mơi trường, xã hội và kinh tế để nâng cao đời
sống của người dân.
Với sự tài trợ của các tổ chức, cơ quan quốc
tế, Enda Việt Nam đã triển khai nhiều dự án
trong lĩnh vực thu gom, quản lý rác thải sinh
hoạt, rác thải nhựa như: Dự án Tăng cường tiếp
cận an sinh xã hội cho người thu gom rác dân
lập (NTGRDL) tại TP. Hồ Chí Minh (2011 - 2015);
Giới và sinh kế bền vững cho NTGRDL tại quận
Thủ Đức, TP. Hồ Chí Minh (2016 - 2017); Quản lý
rác thải bền vững và vì người nghèo tại TP. Quy
Nhơn (Bình Định) (2011 - 2015); Tăng cường tiếp
cận an sinh xã hội và tái chế rác thải nhựa cho

NTGRDL tại TP. Hồ Chí Minh
(2018 - 2020).
Các dự án trên tập trung
vào các lĩnh vực: Hỗ trợ an sinh
xã hội cho NTGRDL như tặng
quần áo bảo hộ lao động, ủng,
khẩu trang, hỗ trợ bảo hiểm
y tê và bảo hiểm tai nạn, tập
huấn nâng cao nhận thức cho
NTGRDL; Thành lập các hợp
tác xã (HTX), Liên hiệp HTX của
NTGRDL và xây dựng năng lực
cho NTGRDL; Truyền thông cho

cộng đồng về phân loại rác tại
nguồn, ô nhiễm rác thải nhưạ,
vận động cộng đồng chung tay
BVMT; Phối hợp với UBND TP.
Hồ Chí Minh tổ chức Triển lãm
Photo-voice: Rác - Sống và Yêu;
Rác - Sống và Ngẫm tại các sự
kiện như Ngày hội Sống xanh,
Ngày hội Tái chế để nâng cao
nhận thức cho cộng đồng về
BVMT và chống ô nhiễm rác
thải nhựa; Tổ chức các sự kiện
nhặt rác, nạo vét kênh mương
vào Ngày Môi trường thế giới,
Ngày Đại Dương thế giới: Triển
khai hội nghị/hội thảo về vận
động thay đổi chính sách/
quyết định ảnh hưởng đến đời
sống, điều kiện làm việc của

VVBà Nguyễn Thị Hoài Linh Giám đốc Enda Việt Nam
NTGRDL như chính sách về
chi phí thu gom rác, phương
tiện thu gom rác, phân loại rác
tại nguồn; Kết nối thị trường
tiềm năng để tăng cơ hội tái chế
rác, đặc biệt là rác thải nhựa
nhằm góp phần nâng cao thu
nhập cho NTGRDL; Áp dụng
giải pháp “biến rác thải thành

tài nguyên”, xây dựng mơ hình
trung tâm hồn ngun tổng
hợp do cộng đồng quản lý tại
TP. Quy Nhơn…
Đặc biệt, trong các đợt dịch
Covis-19 bùng phát tại TP. Hồ
Chí Minh vừa qua, Enda Việt
Nam đã vận động các cơ quan
quốc tế hỗ trợ cho lực lượng
NTGRDL và những người thu
lượm ve chai, đồng nát trên địa
bàn TP. Qua đó, họ được cung
cấp các vật dụng cần thiết để
bảo vệ sức khỏe và đảm bảo cuộc
sống như gel rửa tay, khẩu trang,
quần áo bảo hộ lao động, gạo…
9Được biết, đối tượng hỗ trợ
của hầu hết các dự án trên đều
là những NTGRDL thuộc hộ
nghèo, cận nghèo, vậy trong quá
trình triển khai, Enda Việt Nam
đã gặp khó khăn, thách thức gì,
thưa Bà?
Tạp chí

SỐ 6/2021 | MƠI TRƯỜNG 59


GIẢI PHÁP & CƠNG NGHỆ XANH

Bà Nguyễn Thị Hồi Linh: Dù đã có chủ
trương, chính sách, nhưng để việc triển khai đạt
hiệu quả đòi hỏi sự chỉ đạo sát sao và vào cuộc
mạnh mẽ của các cấp, ngành. Tuy nhiên, đơi khi,
chính quyền địa phương triển khai chậm các chủ
trương, chính sách đã đề ra, nên chưa đạt được
hiệu quả.
Ngồi ra, việc thay đổi hành vi của con
người, thậm chí là tồn xã hội về BVMT khơng
phải “một sớm, một chiều”, mà cần thời gian, sự
kiên nhẫn và phối hợp nhất quán từ dưới lên
trên (truyền thông, vận động), từ trên xuống dưới
(các chính sách).
Mặt khác, hệ thống cơ sở hạ tầng, trang thiết
bị trong hoạt động quản lý chất thải rắn sinh
hoạt (CTRSH) trên địa bàn TP. Hồ Chí Minh và
các tỉnh, thành khác của Việt Nam không đồng
bộ, dẫn đến nhiều khó khăn khi triển khai cơng
tác phân loại rác tại nguồn. Hơn nữa, phần lớn
NTGRDL là người nghèo, cận nghèo, chủ yếu từ
các địa phương đến TP. Hồ Chí Minh sinh sống,
làm việc, do khơng có hộ khẩu nên khó tiếp cận
các chương trình vì người nghèo của TP, hay
chương trình an sinh xã hội khác. Bên cạnh đó,
các thủ tục để xin phê duyệt dự án cần nhiều thời
gian, dẫn đến chậm tiến độ triển khai hoạt động
tại địa phương.
9Bà có thể cho biết một số kết quả chính của các
dự án?
Bà Nguyễn Thị Hồi Linh: Nhận thức được

vai trò của những người thu lượm đồng nát, ve
chai, NTGRDL, cũng như thấu hiểu nỗi nhọc
nhằn, khó khăn mà họ phải gánh chịu, các dự án
của Enda Việt Nam triển khai hoạt động theo 2
hướng tiếp cận, bao gồm hỗ trợ trực tiếp và gián
tiếp thông qua vận động chính sách. Qua đó,
Enda Việt Nam đã giúp NTGRDL tham gia vào
các mạng lưới, HTX để liên kết với nhau, nhằm
nâng cao hiệu quả hoạt động thu gom rác, tăng
thu nhập, góp phần cải thiện cuộc sống của họ.
Đến nay, cơ bản, thu nhập của những NTGRDL
dã tăng từ 60 - 80% so với trước đây, bao gồm cả
nguồn thu từ việc bán rác tái chế.
Với các dự án được triển khai tại TP. Hồ Chí
Minh trong thời gian qua, Enda Việt Nam đã tiếp
cận và hỗ trợ cho 2.700 NTGRDL; 100% NTGRDL
được cung cấp trang thiết bị bảo hộ lao động;
40% NTGRDL được bảo hiểm y tế và 100% được
bảo hiểm tai nạn. Ngoài ra, Enda Việt Nam cũng
tổ chức đào tạo tập huấn về phương pháp phân
loại rác, quản lý rác thải nguy hại, cách thức ứng
phó khi xảy ra rủi ro cho NTGRDL và những người
hành nghề thu gom đồng nát, ve chai. Thông qua
Tạp chí

60 MƠI TRƯỜNG | SỐ 6/2021

VVNTGRDL được cung cấp quần áo bảo hộ lao động
đó, họ được nâng cao nhận thức
về công tác BVMT, hiểu rõ ý

nghĩa, trách nhiệm của mình
để thực hiện đúng các quy định,
pháp luật trong quản lý rác thải.
Nhờ các hoạt động truyền thông
của Enda Việt Nam, những
NTGRDL khơng cịn mặc cảm
về nghề như trước, họ được đối
thoại trực tiếp với chính quyền
địa phương về những quy định,
chính sách ảnh hưởng đến cơng
việc của họ. Đồng thời, chính
quyền TP cũng có đánh giá,
nhìn nhận chính xác về vai trò
và giá trị của lực lượng thu gom
rác thải phi chính thức, xem họ
là một “mắt xích” trong chuỗi
giá trị tái chế rác thải để từ đó có
những chính sách hỗ trợ cụ thể,
thiết thực.
Mặt khác, người dân trên
địa bàn mà dự án triển khai
cũng có ý thức hơn về BVMT,
tác hại của ô nhiễm rác thải
nhựa và dần dần thay đổi hành
vi trong phân loại rác, bỏ rác
đúng nơi quy định. Đặc biệt,
nhiêu người đã hiểu hơn về
vai trò của NTGRDL trong hoạt
động quản lý rác thải nên đã có
sự tơn trọng, hợp tác và tạo điều

kiện cho NTGRDL hồn thành
cơng việc.
9Bà có đề xuất gì để nâng cao
hiệu quả công tác quản lý CTRSH
tại Việt Nam trong thời gian tới?
Bà Nguyễn Thị Hoài Linh:
Luật BVMT năm 2020 sẽ có
hiệu lực từ tháng 1/2022, nên
rất cần sự vào cuộc mạnh mẽ,
tích cực của các cấp chính

quyền từ Trung ương đến địa
phương, sự tham gia thực hiện
của đông đảo người dân trong
cơng tác BVMT nói chung và
quản lý CTRSH nói riêng.
Để đạt hiệu quả trong triển
khai, thực hiện những quy
định về quản lý rác thải theo
Luật BVMT năm 2020, chính
quyền các địa phương cần tiến
hành đồng bộ các giải pháp
từ việc ban hành chủ trương,
chính sách, đến đầu tư cơ sở
hạ tầng, trang thiết bị, phương
tiện phục vụ hoạt động thu
gom, vận chuyển, xử lý rác thải.
Đồng thời, phải có cơ chế phối
hợp rõ ràng, chặt chẽ trong
cơng tác thu gom rác giữa lực

lượng chính thức là các cơng ty
mơi trường đơ thị, dịch vụ cơng
ích như CITENCO/URENCO
và phi chính thức là NTGRDL,
những người bn đồng nát, ve
chai. Xã hội cần có cái nhìn tơn
trọng hơn với NTGRDL, coi họ
là một nhân tố quan trọng để
phát triển “văn hóa phân loại
rác thải tại nguồn”, đặc biệt là
chống ơ nhiễm rác thải nhựa,
giúp thu gom, phân loại và
cung cấp đầu vào cho các cơ sở
tái chế rác.
Đặc biệt, cần tăng cường
vai trò giám sát của cộng động
và sự tham gia của các tổ chức
dân sự, tổ chức xã hội, tổ chức
phi chính phủ… trong cơng tác
quản lý CTRSH tại Việt Nam
trong thời gian tới.
9Xin cảm ơn Bà!
 PHƯƠNG LINH (Thực hiện)