Kỹ năng thiết kế và sử dụng giáo án điện tử tại trường Cao đẳng Cảnh sát nhân dân II

TẠP CHÍ KHOA HỌC CẢNH SÁT NHÂN DÂN // GIÁO DỤC - ĐÀO TẠO

KỸ NĂNG THIẾT KẾ VÀ SỬ DỤNG GIÁO ÁN ĐIỆN TỬ
TẠI TRƯỜNG CAO ĐẲNG CẢNH SÁT NHÂN DÂN II
Trung tá, ThS. Bùi Đình Thi *



Tóm tắt nội dung: Trong những năm qua, việc ứng dụng công nghệ thông tin (CNTT)
nhất là sử dụng giáo án điện tử (GAĐT) được xem là giải pháp hữu hiệu để đổi mới phương
pháp dạy học (PPDH) nhằm nâng cao chất lượng đào tạo tại trường Cao đẳng Cảnh sát
Nhân dân II (CSND II). Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đã đạt được thì GAĐT được sử
dụng tại trường thời gian qua vẫn còn nhiều hạn chế. Bài viết chỉ rõ một số điểm tồn tại trong
quá trình thiết kế và sử dụng GAĐT thường gặp của giáo viên (GV) nhà trường, từ đó đề xuất
một số định hướng về kỹ năng thiết kế và sử dụng GAĐT nhằm phát huy tính sáng tạo, chủ
động của học viên (HV).

N

*****

gày nay, CNTT đang được ứng
dụng rộng rãi vào mọi lĩnh vực
của đời sống xã hội, trong đó có
giáo dục. Việc ứng dụng những thành tựu của
CNTT vào quá trình dạy học đang là xu thế tất
yếu trong các trường học ở nước ta đã tạo nên
những chuyển biến tích cực về đổi mới PPDH.
Người GV khi ứng dụng hiệu quả những kỹ thuật
CNTT vào bài giảng kết hợp với việc sử dụng
hợp lý các PPDH khác nhau sẽ giúp cho người

học không ngừng nâng cao tính tích cực, tự giác
trong nhận thức, chủ động để chiếm lĩnh kiến
thức mới nhằm đạt được mục tiêu học tập đã
đề ra.
Nhằm nâng cao hơn nữa chất lượng đào
tạo đối với các bậc học tại trường Cao đẳng
CSND II, trong những năm qua Đảng ủy - Ban
giám hiệu nhà trường luôn dành sự quan tâm
đặc biệt trong việc lãnh đạo, chỉ đạo việc đổi mới
PPDH và ứng dụng CNTT vào hoạt động giảng
dạy được xác định là một trong những giải pháp
hữu hiệu. Chính vì vậy, bên cạnh việc tổ chức
các lớp tập huấn hàng năm về phương pháp sư
phạm, kỹ năng sử dụng các PPDH tích cực; tổ
chức các buổi hội thảo khoa học, tọa đàm về đổi
mới PPDH… thì nhà trường cũng rất chú trọng
12

nâng cao chất lượng công tác đầu tư hệ thống
trang thiết bị dạy học. Đến nay, tất cả các hội
trường ở hai cơ sở đều được trang bị đầy đủ hệ
thống máy chiếu, phương tiện nghe nhìn, 100%
GV được trang bị máy tính xách tay đã tạo nên
những điều kiện hết sức quan trọng, là “chất
xúc tác” cần thiết nhằm hướng đến sự chuyển
đổi dần các PPDH truyền thống trước đây bằng
các PPDH tích cực như: động não, nêu vấn đề,
chương trình hóa, chia sẻ theo cặp, đóng vai…
để từng bước khắc phục lối truyền thụ một chiều,
giúp học viên (HV) hiểu bài sâu, phát triển năng

lực tư duy, hình thành và phát huy tính sáng tạo,
tích cực, chủ động cho HV.
Thực tế những năm qua, hầu hết GV nhà
trường khi thực hiện hoạt động giảng dạy đều ít
nhiều có sử dụng máy tính và ứng dụng các kỹ
thuật CNTT, phổ biến nhất là hình thức sử dụng
GAĐT được biên soạn bằng phần mềm trình
diễn PowerPoint. Việc sử dụng GAĐT trong quá
trình giảng dạy với các thiết bị đa phương tiện đã
góp phần làm cho mỗi tiết giảng sinh động, hấp
dẫn và hiệu quả hơn. Với những hiệu ứng hoạt
hình, âm thanh, phim, ảnh, sơ đồ, mơ hình…
--------------------------------------------------------------* Trưởng Bộ môn NN - TH,
Trường Cao đẳng Cảnh sát nhân dân II.
SỐ 10 // THÁNG 7 NĂM 2015


GIÁO DỤC - ĐÀO TẠO // TẠP CHÍ KHOA HỌC CẢNH SÁT NHÂN DÂN

trong GAĐT đã tạo nên sự hứng thú và tập trung
theo dõi của HV, bước đầu giúp HV rèn luyện
được các kỹ năng quan sát và cảm nhận một
sự kiện, sự việc, tình huống nghiệp vụ... Nhờ
sử dụng GAĐT trong các tiết giảng cộng với lời
giảng của GV đã giúp cho HV có những nhận
thức đầy đủ, khách quan về nội dung học tập,
khơi gợi hứng thú học tập, tạo tiền đề cho việc
hình thành năng lực tự học ở HV. Tuy nhiên, bên
cạnh những kết quả đã đạt được thì việc thiết kế
và sử dụng GAĐT tại trường Cao đẳng CSND II

nhìn chung vẫn chưa thực sự đáp ứng yêu cầu
về mục tiêu đổi mới PPDH theo hướng hiện đại,
tích cực, chủ động, biến q trình đào tạo thành
q trình tự đào tạo. Thơng qua những tiết giảng
có sử dụng GAĐT hiện nay cho thấy những hạn
chế thường gặp thể hiện ở một số điểm sau:
Thứ nhất, đa số GAĐT được GV nhà
trường khai thác sử dụng hiện nay cịn chủ yếu
là để trình diễn, minh họa kiến thức chứ chưa
thực sự chú trọng đến phương pháp sử dụng sao
cho có hiệu quả trong việc hỗ trợ hoạt động tự
chủ nhận thức, phát huy tính sáng tạo, tích cực,
chủ động cho HV. Khi sử dụng GAĐT trong từng
tiết giảng cho thấy sự tương tác giao tiếp giữa
GV và HV rất hạn chế. Hoạt động kiểm tra đánh
giá khả năng nhận thức của HV còn nghèo nàn
về nội dung và hình thức tổ chức.
Thứ hai, việc khai thác sử dụng phần
mềm máy tính để thiết kế GAĐT (PowerPoint)
trong giảng dạy còn bị lạm dụng, nhiều khi chỉ
là thay cho việc viết bảng của GV. Cá biệt có
GAĐT mà nội dung trên các Slide được sao
chép nguyên văn ra từ giáo trình, đề cương bài
giảng hay giáo án của GV, khơng được thực
hiện đa phương tiện hóa. Điều này khi sử dụng
đã dẫn đến tình trạng “đọc - nhìn - chép” làm
triệt tiêu sự tích cực hóa q trình nhận thức, tư
duy của HV.
Thứ ba, sử dụng cơng cụ đa phương tiện
trong GAĐT như: văn bản, hình ảnh, video, âm

thanh, hình động… có chất lượng thấp, khơng
thực sự phù hợp với nội dung cần truyền đạt hay
cần minh họa, việc khai thác thơng tin từ chính
SỐ 10 // THÁNG 7 NĂM 2015

các cơng cụ đa phương tiện để minh chứng nội
dung bài giảng chưa cao.
Thứ tư, nội dung các Slide trong GAĐT
được thiết kế không đảm bảo về kỹ thuật, thiếu
tính logic, trực quan dẫn đến hiệu quả sử dụng
thấp, thậm chí cịn phản tác dụng, làm phân tán
sự tập trung chú ý của HV. Lỗi phổ biến là sử
dụng không thống nhất về màu sắc, phông chữ,
cỡ chữ; màu văn bản và màu nền khơng có sự
tương phản; kích thước chữ quá nhỏ; lạm dụng
các hiệu ứng, hoạt hình…
Để phát huy tối đa tác dụng của GAĐT
trong q trình giảng dạy nhằm phát huy tính
sáng tạo, chủ động cho HV, bên cạnh những
yêu cầu bắt buộc người GV cần phải thực hiện
trước tiên là: xác định rõ yêu cầu về kiến thức,
kỹ năng, thái độ mà HV cần đạt được qua tiết
giảng; nghiên cứu nắm chắc nội dung toàn bài
và trọng tâm từng tiết giảng; xây dựng tiến trình
dạy học và kịch bản sư phạm; lựa chọn PPDH
sẽ sử dụng; dự kiến phương tiện dạy học và thiết
bị hỗ trợ cần có... thì việc thiết kế và sử dụng
GAĐT phải đúng trình tự và đảm bảo tốt một số
yêu cầu sau:
Thứ nhất, GAĐT phải có cấu trúc logic,

rõ ràng bao quát nội dung bài học và từng tiết
giảng; chú ý thiết kế các hoạt động của HV và
phải có nội dung kiểm tra, đánh giá.
Q trình giảng dạy, để đạt được hiệu
quả cao thì một trong những yêu cầu quan trọng
nhất là người GV phải lập được kế hoạch dạy
học và soạn giáo án chi tiết cho từng giờ lên
lớp. Tất cả các nội dung, phương pháp, những
hoạt động cụ thể của GV và HV; hình thức, biện
pháp kiểm tra đánh giá… phải được xem xét và
ghi ngắn gọn theo thực tế dự kiến sẽ diễn ra
trong mỗi giờ lên lớp. Nhằm đảm bảo tính hệ
thống cho GAĐT, thuận tiện cho việc kiểm sốt
trong q trình giảng dạy, tạo môi trường giao
tiếp tốt giữa GV và HV, trên cơ sở nội dung của
kế hoạch dạy học và giáo án đã chuẩn bị, người
GV cần phải thực hiện việc mơ hình hóa nhằm
xây dựng được cấu trúc hình thức phù hợp cho
GAĐT như hình 1.
13


TẠP CHÍ KHOA HỌC CẢNH SÁT NHÂN DÂN // GIÁO DỤC - ĐÀO TẠO

Hình 1: Cấu trúc hình thức của một giáo án điện tử

Bên cạnh đó, người GV cần phải đổi mới
cách soạn bài, đổi mới việc kiểm tra đánh giá.
Khi soạn bài, GV phải tập trung thiết kế các hoạt
động để hỗ trợ cho HV trong việc tự chiếm lĩnh

kiến thức, sáng tạo trong nhận thức; việc kiểm
tra, đánh giá kết quả bài học phải được tính đến
ngay từ khi xác định mục tiêu bài học; nội dung
kiểm tra đánh giá phải có trong GAĐT; GV nên
sử dụng các loại câu hỏi ngắn để phát vấn hay
dạng câu hỏi trắc nghiệm nhằm thu được tín
hiệu ngược từ phía HV, từ đó kịp thời điều chỉnh
hoạt động dạy học, bổ sung những lỗ hổng kiến
thức của HV. Ngoài ra, GV cần chú ý hướng dẫn

HV phát triển kỹ năng và thói quen tự đánh giá.
Thứ hai, nội dung thể hiện trên GAĐT
phải được thực hiện đa phương tiện hóa.
Đa phương tiện (Multimedia) là kĩ thuật
mô phỏng và sử dụng nhiều dạng phương tiện
chuyển hóa thơng tin khác nhau. Trong GAĐT
cần sử dụng tối đa các phương tiện như: hình
ảnh, âm thanh, các đoạn video, lập sơ đồ, bảng
biểu, phim minh họa, thực nghiệm… để minh
chứng khi có thể. Việc thực hiện mô phỏng nội
dung dưới dạng đa phương tiện nên theo quy
trình như hình 2.

Hình 2: Quy trình thực hiện đa phương tiện hóa nội dung
14

SỐ 10 // THÁNG 7 NAÊM 2015


GIÁO DỤC - ĐÀO TẠO // TẠP CHÍ KHOA HỌC CẢNH SÁT NHÂN DÂN

Tất cả dữ liệu dưới dạng đa phương tiện
khi sử dụng phải đảm bảo yêu cầu chính xác,
đầy đủ về nội dung minh họa, có tính trực quan
cao, thông tin thu hút… Trường hợp là nội dung
văn bản cần phải tóm tắt dưới dạng “sơ đồ hóa”,
sử dụng các “từ khóa” mang tính ghi nhớ, gợi
mở. Dữ liệu đa phương tiện phải thể hiện dưới
dạng tệp được lưu trữ vào cùng thư mục có tệp
GAĐT, có thể tái sử dụng cho những bài giảng
khác nhau.
Thứ ba, nội dung các Slide trong GAĐT
phải đảm bảo yêu cầu kỹ thuật, tính thẩm mĩ,
trực quan và sự linh hoạt khi sử dụng.
Từng phần nội dung thể hiện trên GAĐT,
ngoài việc phải đảm bảo yêu cầu kỹ thuật, tính
thẩm mĩ, trực quan khi sử dụng thì GAĐT được
thiết kế phải thể hiện rõ tính linh hoạt là GV có
thể sử dụng bất cứ trang nào, phần nào tùy theo
mục đích sử dụng. Ngồi khả năng trình bày lý
thuyết cịn cho phép thực hiện phần minh họa,
làm bài tập, thực hiện kiểm tra đánh giá đúng
theo cấu trúc hình thức GAĐT đã xây dựng. Do
đó, khi thiết kế GAĐT với Microsoft PowerPoint
cần lưu ý một số vấn đề sau:
+ Về kĩ thuật: sử dụng Slide Master để
quản lý thống nhất về màu sắc, phông chữ, cỡ
chữ… trên tất cả các Slide; dùng Hyperlink để
liên kết các slide với nhau; tận dụng tối đa các
công cụ được thiết kế sẵn trong PowerPoint

như: SmartArt, Table, Chart, Equation…
+ Về phông chữ: Sử dụng các phông
chữ phổ biến, đơn giản, rõ ràng như: Times
New Roman, Arial, Tahoma… thuộc bảng mã
Unicode.
+ Về cỡ chữ: Chọn cỡ chữ phù hợp cho
văn bản, không quá to hoặc quá nhỏ. Đối với
các lớp học khoảng từ 60 - 70 HV thì dùng cỡ
chữ từ 26 - 40, mỗi Slide chỉ nên bao gồm từ 8
đến 10 dòng.
+ Về màu chữ: màu chữ (Font color) phải
phù hợp với màu nền (Fill color) của các Slide.
Về màu sắc của nền hình cần tuân thủ nguyên
tắc tương phản (Contrast), chỉ nên sử dụng chữ
màu sậm (đen, xanh đậm, đỏ đậm...) trên nền
SOÁ 10 // THÁNG 7 NĂM 2015

trắng hay nền màu sáng. Ngược lại, khi dùng
màu nền sậm thì chỉ nên sử dụng chữ có màu
sáng hay trắng.
Ngồi ra, khơng được dùng q nhiều
hiệu ứng làm cho HV bị phân tán sự tập trung
vào bài học. GAĐT hồn thành cần được đóng
gói để đảm bảo khi sử dụng khơng mất tính
logic, khơng mất liên kết, khơng bị xung đột giữa
các phiên bản, có thể trình chiếu trên máy tính
khác khơng cài PowerPoint.
Thứ tư, GAĐT phải được thiết kế sử dụng
kết hợp với các PPDH khác nhau, chú trọng sử
dụng các PPDH tích cực để phát huy tính sáng

tạo, chủ động của HV.
PPDH tích cực là thuật ngữ được dùng để
chỉ những phương pháp giáo dục, dạy học theo
hướng phát huy tính tích cực, chủ động, sáng
tạo của người học. Do đó, để phát huy hiệu quả
việc thiết kế và sử dụng GAĐT nhằm phát huy
tính sáng tạo, chủ động của HV thì người GV
cần phải sử dụng phối kết hợp nhiều PPDH khác
nhau (cả PPDH truyền thống lẫn PPDH hiện
đại, tích cực). Cho dù GV có sử dụng PPDH nào
thì cũng cần phải chú ý thiết kế các hoạt động
tương tác giữa GV và HV trong tiết giảng.
Việc triển khai giảng dạy có sử dụng
GAĐT, vấn đề khó khăn đối với các GV là làm
sao chọn lựa được PPDH phù hợp ứng với các
mục tiêu bài học đã đề ra. Để giải quyết vấn đề
này, GV cần đối chiếu yêu cầu cụ thể của từng
mục tiêu và những lợi ích mang lại trong từng
PPDH. Thực tế cho thấy, GV có thể áp dụng
một PPDH để đạt được nhiều hơn một mục tiêu
và một mục tiêu cũng có thể được được giảng
dạy bằng nhiều phương pháp khác nhau. Việc
lựa chọn PPDH phù hợp với nội dung giảng dạy
cần tính đến các yếu tố: đặc điểm người học,
cách thức tổ chức lớp học, quân số, các lợi ích
mang lại cho người học của PPDH, phương tiện
dạy học…
Tóm lại, ứng dụng CNTT vào q trình
dạy học là một đòi hỏi, một xu thế tất yếu để
phát triển giáo dục hướng đến đạt được mục

đích tích cực hóa hoạt động học tập của người
15


TẠP CHÍ KHOA HỌC CẢNH SÁT NHÂN DÂN // GIÁO DỤC - ĐÀO TẠO

học nhằm nâng cao hiệu quả và chất lượng đào
tạo. So với các PPDH truyền thống thì việc thiết
kế và sử dụng GAĐT trên máy vi tính với sự hỗ
trợ của hệ thống dạy học đa phương tiện đang
là bước đột phá lớn. GAĐT có khả năng cung
cấp thông tin đa dạng và phong phú, giúp GV
giảng bài hấp dẫn và hiệu quả, giảm tính trừu
tượng cho HV khi tiếp thu nội dung kiến thức
mới. Ngoài ra, GAĐT sử dụng kết hợp với các
PPDH tích cực sẽ là “công cụ” phát huy tốt nhất
hoạt động nhận thức tự chủ, tính tích cực sáng
tạo của HV.
Tuy nhiên, tùy theo đặc trưng từng môn
học, mục tiêu dạy học, nội dung bài học, phương
tiện dạy học… mà GV có thể vận dụng một cách
linh hoạt và sáng tạo những kỹ thuật khác nhau
khi thiết kế GAĐT để tránh đơn điệu, cứng nhắc.
Với bất kỳ điều kiện và hoàn cảnh nào, nếu
người GV có sự chuẩn bị kịch bản sư phạm chu
đáo cho các tiết giảng cùng với kỹ năng thiết kế
và sử dụng GAĐT theo những định hướng trên
chắc chắn sẽ đem lại những giờ học hiệu quả,
bổ ích, có hứng thú đối với cả GV và HV, sẽ phát
huy tốt nhất vai trị chủ động, tích cực, sáng tạo

của HV trong học tập đúng theo mục tiêu đổi
mới PPDH cần hướng đến. Những kinh nghiệm
về kỹ năng thiết kế và sử dụng GAĐT được đúc
kết từ thực tiễn giảng dạy ở trên hy vọng rằng sẽ
góp phần vào việc đổi mới PPDH nhằm đạt hiệu
quả cao trong quá trình giảng dạy tại Trường
Cao đẳng CSND II trong thời gian tới./.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
[1]. Lê Văn Hảo (2006), Sổ tay phương
pháp giảng dạy và đánh giá, Trường Đại học
Nha Trang, tr.6-46
[2]. Lê Thị Quỳnh Trang (2015), Ứng
dụng công nghệ thông tin và Truyền thông để
thiết kế giáo án dạy học tích cực điện tử, Kỷ yếu
hội thảo khoa học cơng nghệ T5/2015
[3]. Ngơ Thành Tứ (2008), tạp chí phát
triển KH&CN, Tập 11, Số 10, tr.114-125

16

SỐ 10 // THÁNG 7 NĂM 2015