Tài liệu Dàn chiêng gôông của người Xtiêng pptx

Dàn chiêng gôông của
người Xtiêng

Người X'tiêng tự gọi mình là Xtiêng, Xa Tiêng hoặc Xa Điêng. Tên gọi liên quan đến một bản năng
mạnh mẽ của dân tộc: Điêng là một nhân vật huyền thoại đầy trí tuệ và sức mạnh, đã dạy cho
người Xtiêng biết trồng lúa, làm nhà, rèn sắt và đan thêu.
Người Xtiêng sống tập trung tại các tỉnh Sông Bé, Lâm Đồng, Đồng Nai, chủ yếu ở Sông Bé. Dân
số khoảng 40 ngàn người, rất có sức vóc. Đặc biệt phụ nữ có chiều cao lý tưởng. Ơở đội múa
cồng chiêng buôn Chơnao gồm toàn các H'num (Bà) chỉ có một H,num cao 1,58 mét, còn lại đều
cao trên 1,65 mét. Các bà đều trên 50 tuổi, có bà đến 76 tuổi, nhưng thân hình lại mảnh mai.
Trong nhịp cồng chiêng rộn ràng, các H'num nhảy một hơi dài trên nửa giờ với các động tác nhịp
nhàng như tập thể dục nhịp điệu mà sắc diện vẫn rất thắm tươi.
Bộ chiêng Gôông là một nhạc khí quan trọng trong sinh hoạt âm nhạc cộng đồng của người
Xtiêng. Aảnh hưởng mạnh mẽ của nó còn lan tỏa vào trong dân ca:
Đánh chiêng H'num
Vang lên tiếng trầm
Chiêng rung sâu thẳm
Chiêng rung cho gió lùa xuống đất
Cho vang khắp vùng
Rung cho gió lùa qua trảng
Cho lũ khi luôn bám vào cây
Đánh chiêng pớt
Vang lên tiếng bổng
Cho bầy ma thôi hại người già
Cho lũ gà thôi vào phá rẫy...
Tàn dư của chế độ mẫu hệ còn để lại trong cấu trúc thang âm của bộ chiêng. Lần lượt, từ chiếc
lớn nhất đến chiếc nhỏ nhất có các tên gọi và sắp xếp như sau:
H'num: Bà, mẹ
R'tui: Ông, Bố
K'ta: Anh Hai
Nơ Pôông: Chị Ba (Gái thứ)

Pớt: cậu Uút
Trong biên chế bộ Chiêng còn có trồng cái (Sagơl) và Chũm Chọe (T'san). Khi hòa tấu, người
X'tiêng thường dùng tư thế ngồi, có dây treo chiêng lên xà nhà. Chiêng mẹ H'num ngồi đầu hàng
bà quay mặt ngược lại.
Đi với cách trình tấu dàn Chiêng là lề thói sinh hoạt. Đầu tiên là những nghi lễ giao tiếp đầy tính
văn hóa, lòng hiếu khách của người Xtiêng thật đáng khâm phục, đã đi sâu vào thành ngữ:
Konđặh hon kôti
Brắc đri an ai uôn
(Mời nước đưa sát chiếu
uống nước đưa hai tay)
Lòng hiếu khác sau đó được biểu hiện bằng hình thức: Nơi đón khách dựng lều rạp, dưới đất trải
đan mỏng như lụa. Các cô gái trẻ đẹp trang phục lộng lẫy đứng xếp hàng dài đón tiếp. Váy phải
thật bóng, trâm gài đầu phải thật lóng lánh, nhiều chiếc vòng bạc nguyên chiếc thật nặng. Có cô
đeo tới 10 vòng bạc, mỗi vòng nặng cỡ hơn 3 lượng thành một dẫy dài trên cổ tay tròn lẳn. Những
bông hoa đã được cách điệu, những bài vị được trình bày trang trọng, các cô đưa 2 tay dâng lên
cho khách vẫn mềm mại, vẫn dịu dàng.
Lúc đó âm thanh trầm bổng của dàn chiêng gôông vang lên thật cảm động...
[Back]