Quản lý công tác xây dựng văn hóa nhà trường ở các trường trung học cơ sở huyện phù mỹ, tỉnh bình định

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƢỜNG ĐẠI HỌC QUY NHƠN

ĐẶNG TẤN ĐƠNG

QUẢN LÝ CƠNG TÁC XÂY DỰNG VĂN HĨA
NHÀ TRƢỜNG Ở CÁC TRƢỜNG TRUNG HỌC
CƠ SỞ HUYỆN PHÙ MỸ, TỈNH BÌNH ĐỊNH

Chuyên ngành: QUẢN LÝ GIÁO DỤC
Mã số

: 8.14.01.14

Ngƣời hƣớng dẫn: PGS.TS. TRẦN QUỐC TUẤN


LỜI CAM ĐOAN
Tơi xin cam đoan cơng trình này là kết quả nghiên cứu của
riêng tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung thực và
chưa được cơng bố trong bất cứ một cơng trình nghiên cứu nào.
Học viên

ĐẶNG TẤN ĐÔNG


LỜI CẢM ƠN
Tôi xin chân thành cảm ơn quý Thầy/cô giáo Bộ môn Tâm lý - Giáo
dục, Khoa Khoa học Xã hội và Nhân văn, Trường Đại học Quy Nhơn đã
giảng dạy và giúp đỡ tơi trong q trình học tập.
Tơi xin bày tỏ lịng biết ơn sâu sắc đến PGS.TS. Trần Quốc Tuấn Người đã luôn động viên và tận tình hướng dẫn, giúp đỡ tơi trong q trình

thực hiện luận văn.
Tôi xin chân thành cảm ơn lãnh đạo Phịng GD&ĐT, Cán bộ quản lí,
giáo viên, nhân viên và học sinh các trường THCS huyện Phù Mỹ, tỉnh Bình
Định đã quan tâm, tạo điều kiện thuận lợi cho tôi hồn thành luận văn.
Mặc dù có nhiều cố gắng, nhưng chắc chắn luận văn khơng thể tránh
khỏi những thiếu sót. Kính mong nhận được những góp ý q báu của q
Thầy/cơ giáo và các bạn đồng nghiệp!

Học viên

ĐẶNG TẤN ĐƠNG


MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN
LỜI CẢM ƠN
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
DANH MỤC CÁC BẢNG
DANH MỤC CÁC HÌNH
MỞ ĐẦU ....................................................................................................... 1
1. Lý do chọn đề tài ................................................................................................1
2. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu ................................................................... 3
3. Khách thể, đối tƣợng nghiên cứu ................................................................ 4
4. Phạm vi nghiên cứu ..................................................................................... 4
5. Giả thuyết khoa học .................................................................................... 4
6. Phƣơng pháp nghiên cứu ............................................................................. 5
7. Cấu trúc của luận văn ................................................................................. 5
Chƣơng 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ CƠNG TÁC XÂY DỰNG
VĂN HĨA NHÀ TRƢỜNG Ở TRƢỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ ............. 7
1.1. Tổng quan lịch sử nghiên cứu vấn đề ........................................................ 7

1.1.1. Các nghiên cứu nƣớc ngoài ............................................................... 7
1.1.2. Các nghiên cứu trong nƣớc …. .......................................................... 8
1.2. Các khái niệm cơ bản của đề tài ............................................................ 10
1.2.1. Quản lý, quản lý giáo dục, quản lý nhà trƣờng và quản lý công tác xây
dựng văn hóa nhà trƣờng .............................................................................. 10
1.2.2. Văn hóa, văn hóa tổ chức, văn hóa nhà trƣờng và cơng tác xây dựng
văn hóa nhà trƣờng ........................................................................................ 13
1.3. Lý luận về cơng tác xây dựng văn hóa nhà trƣờng ở trƣờng trung học
cơ sở................................................................................................................ 18
1.3.1. Sự cần thiết xây dựng văn hóa nhà trƣờng ở trƣờng trung học cơ sở 18


1.3.2. Các thành tố cấu thành văn hóa nhà trƣờng và biểu hiện của các thành
tố này ở trƣờng trung học cơ sở .................................................................... 20
1.3.3. Nội dung công tác xây dựng văn hóa nhà trƣờng ở trƣờng trung học
cơ sở ............................................................................................................ 24
1.3.4. Các yếu tố ảnh hƣởng đến công tác xây dựng văn hóa nhà trƣờng ở
trƣờng trung học cơ sở .................................................................................. 24
1.4. Nội dung quản lý công tác xây dựng văn hóa nhà trƣờng ở trƣờng trung
học cơ sở ........................................................................................................ 25
1.4.1. Lập kế hoạch công tác xây dựng văn hóa nhà trƣờng ở trƣờng trung
học cơ sở ......................................................................................................... 25
1.4.2. Tổ chức thực hiện cơng tác xây dựng văn hóa nhà trƣờng ở trƣờng
trung học cơ sở .............................................................................................. 27
1.4.3. Chỉ đạo, điều phối thực hiện công tác xây dựng văn hóa nhà trƣờng ở
trƣờng trung học cơ sở ................................................................................... 28
1.4.4. Kiểm tra, đánh giá việc xây dựng văn hóa nhà trƣờng ở trƣờng trung
học cơ sở ....................................................................................................... 29
1.5. Các yếu tố ảnh hƣởng đến quản lý công tác xây dựng văn hóa nhà trƣờng
ở trƣờng trung học cơ sở ............................................................................... 30

1.5.1. Các yếu tố thuộc về sự lãnh đạo của hiệu trƣởng nhà trƣờng ............ 30
1.5.2. Các yếu tố khách quan ..................................................................... 31
TIỂU KẾT CHƢƠNG 1 .............................................................................. 36
Chƣơng 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ CƠNG TÁC XÂY DỰNG VĂN
HĨA NHÀ TRƢỜNG Ở CÁC TRƢỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN
PHÙ MỸ, TỈNH BÌNH ĐỊNH ..................................................................... 37
2.1. Khái qt q trình khảo sát thực trạng văn hóa nhà trƣờng và thực trạng
quản lý cơng tác xây dựng văn hóa nhà trƣờng ở các trƣờng trung học cơ sở
huyện Phù Mỹ, tỉnh Bình Định ...................................................................... 37


2.1.1. Mục đích khảo sát ........................................................................... 37
2.1.2. Địa bàn và đối tƣợng khảo sát ........................................................... 37
2.1.3. Nội dung khảo sát .......................................................................... 38
2.1.4. Phƣơng pháp khảo sát ....................................................................... 38
2.2. Khái quát về tình hình kinh tế - xã hội và giáo dục huyện Phù Mỹ, tỉnh
Bình Định ..................................................................................................... 39
2.2.1. Tình hình kinh tế - xã hội huyện Phù Mỹ, tỉnh Bình Định ............... 39
2.2.2. Tình hình giáo dục và đào tạo trung học cơ sở huyện Phù Mỹ, tỉnh
Bình Định ...................................................................................................... 40
2.3. Kết quả khảo sát thực trạng xây dựng văn hóa nhà trƣờng ở các trƣờng
trung học cơ sở huyện Phù Mỹ, tỉnh Bình Định ............................................. 43
2.3.1. Nhận thức của cán bộ quản lí, giáo viên và học sinh về khái niệm văn
hóa nhà trƣờng ............................................................................................ 43
2.3.2. Đánh giá của cán bộ quản lí, giáo viên và học sinh về sự cần thiết và
mức độ thực hiện văn hóa nhà trƣờng ........................................................... 44
2.3.3. Đánh giá của cán bộ quản lý, giáo viên và học sinh về ảnh hƣởng của
văn hóa nhà trƣờng ........................................................................................ 45
2.4. Thực trạng quản lý công tác xây dựng văn hóa nhà trƣờng ở các trƣờng
THCS huyện Phù Mỹ, tỉnh Bình Định ........................................................... 49

2.4.1. Đánh giá của giáo viên về quan hệ giữa các thành viên nhà trƣờng
trong cơng tác xây dựng văn hóa nhà trƣờng ............................................... 50
2.4.2. Đánh giá của giáo viên về biểu hiện của quan hệ giữa các thành viên
trong công tác xây dựng văn hóa nhà trƣờng ............................................... 52
2.4.3. Đánh giá của cán bộ quản lý và giáo viên về nội dung công tác xây
dựng văn hóa nhà trƣờng .............................................................................. 53
2.4.4. Đánh giá của cán bộ quản lí, giáo viên và học sinh về nội dung giáo
dục văn hóa nhà trƣờng ................................................................................. 56


2.4.5. Đánh giá của cán bộ quản lý, giáo viên và học sinh về các con đƣờng
giáo dục văn hóa nhà trƣờng .......................................................................... 57
2.4.6. Mức độ biểu hiện của giáo viên về các hành vi vi phạm chuẩn mực và
nội quy nhà trƣờng......................................................................................... 59
2.4.7. Mức độ biểu hiện của học sinh về các hành vi vi phạm chuẩn mực và
nội quy nhà trƣờng.......................................................................................... 61
2.4.8. Đánh giá hoạt động của Hiệu trƣởng trong quản lí cơng tác xây dựng
văn hóa nhà trƣờng ........................................................................................ 64
2.5. Đánh giá chung về thực trạng quản lý cơng tác xây dựng văn hóa nhà
trƣờng ở các trƣờng THCS huyện Phù Mỹ, tỉnh Bình Định ......................... 66
2.5.1. Ƣu điểm ............................................................................................ 66
2.5.2. Hạn chế ............................................................................................. 67
2.5.3. Nguyên nhân của những hạn chế ..................................................... 68
TIỂU KẾT CHƢƠNG 2 ................................................................................ 69
Chƣơng 3. BIỆN PHÁP QUẢN LÝ CÔNG TÁC XÂY DỰNG VĂN HÓA
NHÀ TRƢỜNG Ở CÁC TRƢỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN PHÙ
MỸ, TỈNH BÌNH ĐỊNH............................................................................... 70
3.1. Định hƣớng và nguyên tắc đề xuất các biện pháp quản lí cơng tác xây
dựng văn hóa nhà trƣờng ở các trƣờng trung học cơ sở huyện Phù Mỹ,
tỉnh Bình Định ............................................................................................... 70

3.1.1. Định hƣớng đề xuất các biện pháp quản lí cơng tác xây dựng văn hóa
nhà trƣờng ở các trƣờng trung học cơ sở huyện Phù Mỹ, tỉnh Bình Định ..... 70
3.1.2. Các ngun tắc đề xuất biện pháp quản lí cơng tác xây dựng văn hóa
nhà trƣờng ở các trƣờng trung học cơ sở huyện Phù Mỹ, tỉnh Bình Định ..... 72
3.2. Các biện pháp quản lý công tác xây dựng văn hóa nhà trƣờng ở các
trƣờng trung học cơ sở huyện Phù Mỹ, tỉnh Bình Định ................................. 75
3.2.1. Nâng cao nhận thức cho cán bộ quản lí, giáo viên và học sinh về tầm


quan trọng của cơng tác xây dựng văn hóa nhà trƣờng .................................. 75
3.2.2. Lập kế hoạch cho công tác xây dựng văn hoá nhà trƣờng ................. 77
3.2.3. Thiết lập bộ tiêu chí của nhà trƣờng văn hóa .................................... 79
3.2.4. Nâng cao nhận thức Đội Thiếu niên trong công tác xây dựng văn hóa
nhà trƣờng....................................................................................................... 83
3.2.5. Nâng cao hiệu lực quản lý thực hiện các nội quy, quy chế trong dạy
học, coi trọng tính hiệu quả và chất lƣợng của quá trình dạy học .................. 85
3.2.6. Tăng cƣờng sự phối hợp chặt chẽ giữa nhà trƣờng, gia đình và xã hội
trong cơng tác xây dựng văn hóa nhà trƣờng ............................................... 88
3.2.7. Thực hiện tốt công tác thi đua khen thƣởng, tạo động lực cho công tác
xây dựng và phát triển văn hóa nhà trƣờng ................................................... 90
3.3. Quan hệ giữa các biện pháp quản lí cơng tác xây dựng văn hóa nhà
trƣờng ở các trƣờng trung học cơ sở huyện Phù Mỹ, tỉnh Bình Định ........... 92
3.4. Khảo nghiệm tính cấp thiết và tính khả thi của các biện pháp quản lí cơng
tác xây dựng văn hóa nhà trƣờng ở các trƣờng trung học cơ sở huyện Phù Mỹ,
tỉnh Bình Định ................................................................................................ 93
3.4.1. Mục đích khảo nghiệm ....................................................................... 93
3.4.2. Nội dung khảo nghiệm ...................................................................... 93
3.4.3. Phƣơng pháp khảo nghiệm ................................................................ 94
3.4.4. Kết quả khảo nghiệm ......................................................................... 94
TIỂU KẾT CHƢƠNG 3 ................................................................................. 98

KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ............................................................ 100
1. Kết luận ...............................................................................................

100

2. Khuyến nghị ............................................................................................ 101
2.1. Đối với Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Bình Định .............................. 101
2.2. Đối với Ủy ban nhân dân huyện Phù Mỹ, tỉnh Bình Định ................. 101
2.3. Đối với Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện Phù Mỹ .......................... 102


2.4. Đối với các trƣờng THCS huyện Phù Mỹ .......................................... 102
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO104
DANH MỤC PHỤ LỤC
QUYẾT ĐỊNH GIAO ĐỀ TÀI LUẬN VĂN THẠC SĨ (bản sao)


DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
Chữ viết tắt

Chữ viết đầy đủ

CBQL

Cán bộ quản lý

GD&ĐT

Giáo dục và Đào tạo

GV

Giáo viên

HS

Học sinh

HT

Hiệu trƣởng

NV

Nhân viên

QLGD

Quản lý giáo dục

THCS

Trung học cơ sở

UBND

Ủy ban nhân dân

VHNT

Văn hóa nhà trƣờng

VHTC

Văn hóa tổ chức


DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 2.1: Thống kê số lƣợng cán bộ quản lý, giáo viên và nhân viên tại các
trƣờng THCS huyện Phù Mỹ, tỉnh Bình Định ............................... 41
Bảng 2.2: Kết quả rèn luyện hạnh kiểm và học lực của học sinh các trƣờng
THCS huyện Phù Mỹ, tỉnh Bình Định ........................................... 42
Bảng 2.3: Nhận thức của cán bộ quản lí, giáo viên và học sinh các trƣờng
THCS huyện Phù Mỹ, tỉnh Bình Định về khái niệm VHNT ......... 43
Bảng 2.4: Nhận thức của cán bộ quản lí, giáo viên và học sinh các trƣờng
THCS huyện Phù Mỹ, tỉnh Bình Định về sự cần thiết và mức độ thực
hiện VHNT ...................................................................................... 44
Bảng 2.5: Đánh giá của cán bộ quản lí các trƣờng THCS huyện Phù Mỹ,
tỉnh Bình Định về ảnh hƣởng của VHNT ................................. 46
Bảng 2.6: Đánh giá của giáo viên các trƣờng THCS huyện Phù Mỹ, tỉnh Bình
Định về ảnh hƣởng của VHNT ...................................................... 47
Bảng 2.7: Đánh giá của học sinh các trƣờng THCS huyện Phù Mỹ, tỉnh Bình
Định về ảnh hƣởng của VHNT ...................................................... 49
Bảng 2.8: Đánh giá của giáo viên các trƣờng THCS huyện Phù Mỹ, tỉnh Bình
Định về quan hệ giữa các thành viên nhà trƣờng trong xây dựng
VHNT ............................................................................................. 51
Bảng 2.9: Đánh giá của giáo viên các trƣờng THCS huyện Phù Mỹ, tỉnh Bình
Định về biểu hiện của quan hệ giữa các thành viên trong xây dựng
VHNT ............................................................................................. 52
Bảng 2.10: Đánh giá của cán bộ quản lí, giáo viên và học sinh huyện Phù Mỹ,

tỉnh Bình Định về nội dung xây dựng VHNT ................................ 54
Bảng 2.11: Đánh giá của cán bộ quản lí, giáo viên và học sinh huyện Phù Mỹ,
tỉnh Bình Định về các nội dung giáo dục VHNT ........................... 56


Bảng 2.12: Đánh giá của cán bộ quản lí, giáo viên và học sinh THCS Phù Mỹ,
tỉnh Bình Định về con đƣờng giáo dục VHNT .............................. 58
Bảng 2.13: Mức độ biểu hiện của giáo viên THCS huyện Phù Mỹ, tỉnh Bình
Định về các hành vi vi phạm chuẩn mực và nội quy nhà trƣờng ... 59
Bảng 2.14:Mức độ biểu hiện của học sinh THCS huyện Phù Mỹ, tỉnh Bình
Định về các hành vi vi phạm chuẩn mực và nội quy nhà trƣờng ... 61
Bảng 2.15: Đánh giá hoạt động của hiệu trƣởng THCS huyện Phù Mỹ, tỉnh
Bình Định trong quản lí cơng tác xây dựng VHNT ....................... 64
Bảng 3.1: Kết quả khảo nghiệm về tính cấp thiết của các biện pháp quản lý công
tác xây dựng VHNT ở các trƣờng THCS huyện Phù Mỹ, tỉnh Bình
Định ..........................................................................................................94
Bảng 3.2: Kết quả khảo nghiệm về tính khả thi của các biện pháp quản lý công
tác xây dựng VHNT ở các trƣờng THCS huyện Phù Mỹ, tỉnh Bình
Định ..........................................................................................................96


DANH MỤC CÁC HÌNH
Hình 3.1: Biểu đồ tƣơng quan giữa tính cấp thiết và tính khả thi của các biện
pháp theo dữ liệu phân tích ............................................................ 97


1

MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài

1.1. Nhân loại đã bƣớc vào thế kỷ thứ XXI với xu thế hội nhập quốc tế
sâu rộng trên mọi lĩnh vực, sự bùng nổ của khoa học - cơng nghệ phát triển
nhanh chóng làm thay đổi mọi thứ. Điều đó mở ra nhiều triển vọng phát triển
của giáo dục và đào tạo (GD&ĐT) ở các quốc gia; đồng thời cũng đặt ra
những thách thức to lớn đối với giữ gìn, phát triển văn hóa nói chung, văn hóa
nhà trƣờng (VHNT) nói riêng.
Hội nghị Ban Chấp hành Trung ƣơng lần thứ 8 (khóa XI) của Đảng
Công sản Việt Nam ban hành Nghị quyết số 29-NQ/TW về Đổi mới căn bản,
toàn diện giáo dục và đào tạo [1], xác định cần đổi mới những vấn đề cốt lõi,
cấp thiết từ quan điểm, tƣ tƣởng chỉ đạo đến mục tiêu, nội dung, phƣơng
pháp, cơ chế, chính sách, điều kiện đảm bảo thực hiện; đổi mới từ sự lãnh đạo
của Đảng, sự quản lý của Nhà nƣớc đến hoạt động quản trị của các cơ sở
GD&ĐT cùng với sự tham gia của gia đình, cộng đồng, xã hội và bản thân
ngƣời học; đổi mới ở tất cả các bậc học, ngành học. Trong đó, đổi mới: Xây
dựng văn hóa trường học cũng đƣợc quan tâm.
1.2. Văn kiện Đại hội toàn quốc lần thứ XII của Đảng chỉ rõ,một trong
những hạn chế của việc xây dựng, phát triển văn hóa, con ngƣời ở nƣớc ta thời
gian qua là chƣa đạt yêu cầu, còn nhiều biểu hiện xuống cấp về đạo đức, lối
sống gây bức xúc trong xã hội. Có nhiều nguyên nhân dẫn đến những hạn chế,
yếu kém, trong đó có nguyên nhân là do các cấp ủy, chính quyền nhận thức
chƣa đúng tầm quan trọng và chƣa quan tâm đầy đủ lĩnh vực này; lãnh đạo,
chỉ đạo chƣa thật quyết liệt. Đồng thời,Văn kiện Đại hội cũng đƣa ra phƣơng
hƣớng, nhiệm vụ về phát triển văn hóa, xây dựng con ngƣời Việt Nam trong
những năm tới là: “Xây dựng con ngƣời Việt Nam phát triển toàn diện và môi


2
trƣờng văn hóa lành mạnh, văn minh trên tất cả các lĩnh vực của đời sống xã
hội, khắc phục các biểu hiện xuống cấp về đạo đức xã hội. Nâng cao hiệu quả
hoạt động của các thiết chế văn hóa. Xây dựng, nhân rộng các mơ hình gia

đình văn hóa tiêu biểu, tăng cƣờng sự phối hợp giữa gia đình, nhà trƣờng và
xã hội” [2].
1.3. Các nhà giáo dục cho rằng, để một trƣờng học phát triển bền vững
thì nhà trƣờng cần có một mơi trƣờng văn hóa khuyến khích tất cả mọi ngƣời
làm việc, học tập, cống hiến sức lực và trí tuệ của bản thân cho nhà trƣờng.
Khi đã xây dựng, định hình đƣợc văn hóa nhƣ vậy thì nhà trƣờng sẽ rất dễ
dàng đạt đƣợc tầm nhìn, giá trị, sứ mạng và các mục tiêu đã đặt ra.
Ở Việt Nam, trong những năm qua, VHNT chịu những tác động rất lớn
từ mơi trƣờng văn hóa - xã hội theo xu thế phát triển của kinh tế thị trƣờng và
tồn cầu hóa. Một vài minh chứng nhƣ vụ tiêu cực nâng điểm thi trong kỳ thi
tốt nghiệp trung học phổ thông tại các tỉnh Hà Giang, Sơn La, Hịa Bình,…
liên tiếp những vụ bảo mẫu bạo hành trẻ em ở các cơ sở giáo dục mầm non...
Tất cả đã gây ra những ảnh hƣởng nghiêm trọng đến chất lƣợng giáo dục cũng
nhƣ uy tín của các nhà trƣờng và ngành giáo dục. Thực tế đó làm cho những
nhà quản lí giáo dục (QLGD) và những nhà giáo chân chính cảm thấy bị xúc
phạm về nhân phẩm và đạo đức nghề nghiệp.
Trong bối cảnh đó, việc xây dựng VHNT cần đƣợc định hƣớng để thực
sự phát huy ảnh hƣởng tích cực của nó đến mọi thành viên trong tổ chức nhà
trƣờng, đặc biệt là thế hệ trẻ đang trƣởng thành.Bởi lẽ, nhà trƣờng là một tổ
chức cho nên VHNT trƣớc hết là văn hóa của một tổ chức hành chính - sƣ
phạm. Và hơn bất cứ tổ chức nào hết trong xã hội, nhà trƣờng phải là tổ chức
có “hàm lƣợng” văn hóa cao nhất; là nơi hội tụ, kết tinh văn hóa để đào tạo ra
những chuẩn mực văn hóa cho xã hội.
Trong mỗi nhà trƣờng,văn hóa tồn tại bền vững và ảnh hƣởng sâu rộng


3
lên mọi hoạt động; do vậy, nhà trƣờng nào cũng có văn hóa của riêng mình.
Để tạo lập và phát triển bản sắc văn hóa riêng ấy, mỗi nhà trƣờng cần nhận
thức rõ bản chất văn hóa của trƣờng mình; đồng thời, q trình xây dựng và

phát triển văn hóa ở một nhà trƣờng phải là việc àm lâu dài, có chủ đích rõ
ràng và tiếp nối của các chủ thể quản lý nhà trƣờng cùng với sự thống nhất,
đồng thuận của tập thể sƣ phạm.
1.4. Phù Mỹ là huyện phía bắc tỉnh Bình Định, có 18 trƣờng trung học
cơ sở (THCS) với 287 lớp, 34 cán bộ quản lí, 699 giáo viên, nhân viên và
10.290 học sinh. Nhìn chung vấn đề nhận diện VHNT và tìm kiếm các biện
pháp quản lý phát triển VHNT hiện nay vẫn chƣa đƣợc chƣa đƣợc xem xét
một cách hệ thống, bài bản. Những giá trị cốt lõi, tầm nhìn, sứ mệnh… chƣa
xác định rõ ràng và mọi ngƣời cũng chƣa quan tâm đúng mức. Với tƣ cách là
một cán bộ quản lý (CBQL) cơ sở giáo dục, nhận thức tầm quan trọng của vấn
đề quản lý công tác xây dựng VHNT trong bối cảnh hiện nay và sự cần thiết
phải xây dựng và phát triển một mơi trƣờng VHNT lành mạnh, tích cực, nâng
cao uy tín, thƣơng hiệu nhà trƣờng, tạo động lực cho sự phát triển bền vững.
Xuất phát từ những lý do trên, tôi chọn đề tài: “Quản lý công tác xây
dựng văn hóa nhà trường ở các trường trung học cơ sở huyện Phù Mỹ,
tỉnh Bình Định” làm luận văn thạc sĩ thuộc chuyên ngành QLGD.
2. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu
2.1. Mục đích nghiên cứu
Mục đích nghiên cứu của đề tài là trên cơ sở tìm hiểu thực trạng, đề
xuất các biện pháp quản lý công tác xây dựng VHNT phù hợp với thực tế ở
các trƣờng THCS huyện Phù Mỹ, tỉnh Bình Định, góp phần nâng cao chất
lƣợng giáo dục toàn diện nhân cách ngƣời học trong điều kiện hiện nay.
2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
Để đạt đƣợc mục đích nghiên cứu đề ra, đề tài tập trung giải quyết các


4
nhiệm vụ chủ yếu sau:
- Nghiên cứu cơ sở lý luận liên quan đến vấn đề quản lý công tác xây
dựngVHNT nói chung, VHNT ở các trƣờngTHCS nói riêng.

- Khảo sát và đánh giá thực trạng VHNT và thực trạng quản lý công tác
xây dựng VHNT ở các trƣờng THCS huyện Phù Mỹ, tỉnh Bình Định.
- Đề xuất các biện pháp quản lý công tác xây dựng VHNT ở các trƣờng
THCS huyện Phù Mỹ, tỉnh Bình Định.
3. Khách thể, đối tƣợng nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu
Khách thể nghiên cứu của đề tài là q trình quản lý cơng tác xây dựng
VHNT ở các trƣờng THCShuyện Phù Mỹ, tỉnh Bình Định.
3.2. Đối tượng nghiên cứu
Đối tƣợng nghiên cứu của đề tài là biện pháp quản lý công tác xây dựng
VHNT ở các trƣờng THCS huyện Phù Mỹ, tỉnh Bình Định.
4. Phạm vi nghiên cứu
Phạm vi nghiên cứu của đề tài đƣợc giới hạn:
- Nội dung: tập trung khảo sát thực trạng và đề xuất các biện pháp liên
quan đến quản lý công tác xây dựng VHNT.
- Không gian: giới hạn khảo sát tại 8trƣờng THCS huyện Phù Mỹ, tỉnh
Bình Định.
- Thời gian từ năm 2019 đến năm 2020.
5. Giả thuyết khoa học
Cơng tác xây dựng văn hóa nhà trƣờng ở các trƣờng trung học cơ sở
huyện Phù Mỹ, tỉnh Bình Định đã có nhiều thành tích, tuy nhiên cũng cịn
khơng ít hạn chế, cần có sự khảo sát đánh giá một cách khoa học. Nếu xác lập
đƣợc cơ sở lý luận có tính khoa học, đánh giá đúng thực trạng thì sẽ đề xuất
đƣợc các biện pháp quản lý cơng tác xây dựng văn hóa nhà trƣờng ở các


5
trƣờng trung học cơ sở huyện Phù Mỹ, tỉnh Bình Định có tính cần thiết và khả
thi, phù hợp với điều kiện tình hình của địa phƣơng, đáp ứng yêu cầu nâng
cao chất lƣợng giáo dục của nhà trƣờng.

6. Phƣơng pháp nghiên cứu
6.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận
Sử dụng các phƣơng pháp phân tích, tổng hợp, khái quát hóa các tài liệu
về lý luận có liên quan đến quản lý công tác xây dựng VHNT để xây dựng cơ
sở lý luận cho đề tài.
6.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn
- Phƣơng pháp quan sát: Trực tiếp quan sát các hoạt động của GV, HS
ở lớp, ở trƣờng; các cơ sở vật chất, trang thiết bị, cảnh quan sƣ phạm…nhằm
thu thập thông tin thực tiễn cho đề tài.
- Phƣơng pháp phỏng vấn: Trao đổi trực tiếp với các CBQL, GV, HS
các nhà trƣờng, hoặc các lực lƣợng ngoài nhà trƣờng, trên cơ sở đặt câu hỏi
hoặc nêu vấn đề và đề nghị đối tác có ý kiến trao đổi. Phƣơng pháp này đƣợc
sử dụng để thu thập thêm thông tin mà không cần sử dụng phiếu hỏi.
- Sử dụng các phƣơng pháp điều tra, phƣơng pháp lấy ý kiến chuyên
gia, phƣơng pháp tổng kết kinh nghiệm trong QLGD nhằm khảo sát, đánh giá
thực trạng quản lý công tác xây dựng VHNT trong các trƣờng THCS huyện
Phù Mỹ, tỉnh Bình Định và xây dựng cơ sở thực tiễn cho việc đề xuất các biện
pháp.
6.3. Nhóm phương pháp hỗ trợ
Vận dụng toán học thống kê và phần mềm Exel để xử lý, phân tích số
liệu thu đƣợc về mặt định tính và định lƣợng các kết quả khảo sát.
7. Cấu trúc của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận và khuyến nghị, tài liệu tham khảo và phụ
lục, nội dung luận văn đƣợc trình bày theo 3 chƣơng:


6
Chƣơng 1: Cơ sở lý luận về quản lý công tác xây dựng văn hóa nhà
trƣờng ở trƣờng trung học cơ sở.
Chƣơng 2: Thực trạng quản lý công tác xây dựng văn hóa nhà trƣờng ở

các trƣờng trung học cơ sở huyện Phù Mỹ, tỉnh Bình Định.
Chƣơng 3: Biện pháp quản lý cơng tác xây dựng văn hóa nhà trƣờng ở
các trƣờng trung học cơ sở huyện Phù Mỹ, tỉnh Bình Định.


7

Chƣơng 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ CÔNG TÁC XÂY DỰNG VĂN HÓA NHÀ
TRƢỜNG Ở TRƢỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ

1.1. Tổng quan lịch sử nghiên cứu vấn đề
Liên quan với vấn đề VHNT và quản lý công tác xây dựng VHNT từ
trƣớc đến nay có nhiều cơng trình nghiên cứu trong và ngoài nƣớc đề cập.
1.1.1. Các nghiên cứu nước ngồi
Có nhiều định nghĩa khác nhau về văn hóa, mỗi định nghĩa phản ánh
cách nhìn nhận, đánh giá khác nhau. Đầu tiên, thuật ngữ này xuất hiện vào
cuối thế kỷ XVIII, nó mang ý nghĩa là sự tiến triển trong sự tu dƣỡng, hƣớng
tới sự khai sáng. Từ đó, khái niệm này đƣợc đề cập trong rất nhiều lĩnh vực
nghiên cứu nhƣ: dân tộc học, nhân loại học, dân gian học, địa văn hóa học,
văn hóa học, xã hội học,… Năm 1952, hai nhà nhân loại học ngƣời Mỹ đã
thống kê có tới 164 định nghĩa khác nhau về khái niệm văn hóa.
Khi nói đến văn hóa bao giờ cũng gắn với con ngƣời, với một bộ phận
cƣ dân hay một cộng đồng nhất định nào đó. Nhƣ vậy, văn hóa bao giờ cũng
liên quan đến tổ chức - văn hóa tổ chức (VHTC). Thuật ngữ “văn hóa tổ
chức” xuất hiện lần đầu tiên trên báo chí Mỹ vào khoảng thập niên 1960. Từ
đó đến nay có nhiều nghiên cứu về VHTC đƣợc cơng bố.
Theo Eldrige và Crombie (1974),nói đến văn hóa của một tổ chức là
nói đến một hình thể duy nhất với các tiêu chuẩn, giá trị, tín ngƣỡng, cách đối
xử… đƣợc thể hiện qua việc các thành viên liên kết với nhau để làm việc. Còn

Louis (1980) thì cho rằng, VHTC là một tập hợp những quan niệm chung của
một nhóm ngƣời. Những quan niệm này phần lớn đƣợc các thành viên hiểu
ngầm với nhau và chỉ thích hợp cho tổ chức của riêng họ. Các quan niệm này
sẽ đƣợc truyền cho các thành viên mới.


8
Trong cơng trình: Culture in Organizations của Joanne Martin [36] thì
chú trọng vào những viễn cảnh khác nhau của VHTC: “Khi một cá nhân liên
hệ với một tổ chức, họ liên hệ với những chuẩn mực, những câu chuyện mà
mọi nguời kể về những điều đang diễn ra, những thủ tục và nguyên tắc chính
thức của tổ chức, những dạng hành vi chính thức của tổ chức, những nghi lễ,
nhiệm vụ, hệ thống trả công lao động, những biệt ngữ… mà chỉ những nguời
bên trong mới hiểu. Những yếu tố này là một phần những cái gắn liền với
VHTC”. Còn Edgar Schein - nhà nghiên cứu nổi tiếng nhất về VHTC với
cơng trình: Organizational Culture and Leadership [37] nhấn mạnh VHTC là
một dạng của những giả định cơ bản - đuợc sáng tạo, đuợc khám phá hoặc
đuợc phát triển bởi các nhóm khi họ học về cách thức giải quyết với những
vấn đề của việc thích ứng với mơi truờng bên ngoài và hội nhập bên trong.
1.1.2. Các nghiên cứu trong nước
Ở nƣớc ta, từ năm 2007 đến năm 2020, Trung ƣơng Đảng, Chính phủ
và Bộ GD&ĐT đã ban hành một số nghị quyết, nghị định, quyết định liên
quan đến vấn đề này nhƣ:Quyết định số 129/2007/QĐ-TTg ngày 2 tháng 8
năm 2007 của Thủ tƣớng Chính phủ ban hành Quy chế văn hóa cơng sở tại
các cơ quan hành chính nhà nước [27]; Quyết định số 16/2008/QĐ-BGDĐT
ngày 16 tháng 4 năm 2008 của Bộ GD&ĐT ban hành Quy định về đạo đức
nhà giáo [28]; Nghị quyết số 33-NQ/TW ngày 9 tháng 6 năm 2014 của Ban
Chấp hành Trung ƣơng Đảng về Xây dựng và phát triển văn hóa, con người
Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước [22]; Chỉ thị số 42CT/TW ngày 24 tháng 3 năm 2015 của Ban Bí thƣ Trung ƣơng Đảng về Tăng
cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác giáo dục lý tưởng cách mạng,

đạo đức, lối sống văn hóa cho thế hệ trẻ giai đoạn 2015 - 2030 [6]; Quyết
định số 1299/QĐ-TTg ngày 3 tháng 10 năm 2018 của Thủ tƣớng Chính phủ
phê duyệt Đề án xây dựng Văn hóa ứng xử trong các trường học giai đoạn


9
2018 - 2025 [29].
Các văn bản trên đều liên quan đến cơ quan tổ chức, đồn thể, làm rõ
văn hóa công sở là một loạt hành vi và quy ƣớc mà con ngƣời dựa vào đó để
điều khiển các mối quan hệ tƣơng tác của mình với những ngƣời khác trong
cơng sở. Văn hóa cơng sở cịn là một hệ thống đƣợc hình thành trong q
trình hoạt động của cơng sở, tạo nên niềm tin, giá trị về thái độ của cán bộ,
công chức, viên chức làm việc trong công sở, ảnh hƣởng đến cách làm việc
trong công sở và hiệu quả hoạt động của nó.
VHTC nói chung, văn hóa doanh nghiệp, cơng sở nói riêng đƣợc
nghiên cứu rộng rãi; song chƣa có nhiều cơng trình nghiên cứu về VHTC nhà
trƣờng. Chúng tơi điểm qua một số cơng trình nghiên cứu liên quan có đề cập
đến VHNTnhƣ:Sách Giáo dục Việt Nam trước ngưỡng cửa thế kỷ XXI (1991)
của Phạm Minh Hạc [13]; Bài báo Môi trường học tập trong lớp của Vũ Thị
Sơn đăng trên Tạp chí Giáo dục số 102/2004 [31]; Tài liệu bồi dƣỡng cán bộ
quản lý trƣờng phổ thông, Chuyên đề 14: Xây dựng và phát triển văn hóa nhà
trường, Trƣờng Cán bộ quản lý giáo dục Thành phố Hồ Chí Minh (2013)
[35]; Sách Mơi trường giáo dục (2006) của Phạm Hồng Quang [26].
Đặc biệt, trong Kỷ yếu Hội thảo khoa học: Xây dựng văn hóa học
đường - Giải pháp nâng cao chất lượng giáo dục trong nhà trường, do Viện
Nghiên cứu sƣ phạm - Trƣờng Đại học Sƣ phạm Hà Nội phát hành vào năm
2007, có đề cập đến các báo cáo liên quan nhƣ: Văn hóa tổ chức - hình thái
cốt lõi của văn hóa nhà trường, của Phạm Quang Huân [18]; Những cơ sở
của việc xây dựng văn hóa học đường trong bối cảnh đất nước hội nhập, đổi
mới hiện nay, của Lê Quang Hƣng [19]… Và trong Kỷ yếu Hội thảo khoa

học: Văn hố học đường - lí luận và thực tiễn, do Hội khoa học Tâm lý - Giáo
dục Việt Nam phát hành năm 2009, có cơng bố nhiều báo cáo liên quan nhƣ:
Giáo dục giá trị xây dựng văn hoá học đường, của Phạm Minh Hạc [15]; Văn


10
hố học đường: Quan niệm, vai trị, bản chất và một số yếu tố cơ bản, của
Phạm Thị Minh Hạnh [16]; Bàn về văn hoá học đường Việt Nam hiện đại, của
Nguyễn Minh [21]; Những biểu hiện tiêu cực của văn hố của văn hóa học
đường ngày nay - Ngun nhân, hệ quả và khả năng khắc phục; của Nguyễn
Hữu Ngun [23], Văn hố học đường dưới góc nhìn giáo dục, của Nguyễn
Minh Phụng [25]; Vài suy nghĩ về môi trường văn hoá học đường ở Mỹ và
Việt Nam, của Nguyễn Thơ Sinh [30]; Tìm hiểu tư tưởng văn hố học đường
của Chủ tịch Hồ Chí Minh, của Thái Duy Tun [32]….
Bên cạnh đó, cịn có một số luận án tiến sĩ QLGD nghiên cứu liên quan
nhƣ: Luận án tiến sĩ Xây dựng môi trường giáo dục ở trường trung học phổ
thơng Chun theo tiếp cận văn hố tổ chức, của Lê Thị Oanh [24]; Luận án
tiến sĩ: Quản lý nhà trường tiểu học Việt Nam theo tiếp cận văn hóa tổ chức,
của Lê Thị Ngọc Thúy [33]…
Các cơng trình của các nhà khoa học nêu trên chủ yếu tập trung vào
nghiên cứu lý luận về xây dựng VHNT nói chung hoặc nghiên cứu về thực
tiễn xây dựng VHNT ở các địa phƣơng khác chứ chƣa có cơng trình nào đi
sâu nghiên cứu cụ thể về quản lý công tác xây dựng VHNT tại các trƣờng
THCS trên địa bàn huyện Phù Mỹ, tỉnh Bình Định. Tuy nhiên, đây là những
tài liệu quý giá để chúng tôi kế thừa, sử dụng trong đề tài luận văn.
1.2. Các khái niệm cơ bản của đề tài
1.2.1. Quản lý, quản lý giáo dục, quản lý nhà trường và quản lý công
tác xây dựng văn hóa nhà trường
1, Quản lý
Quản lý là một hoạt động cần thiết cho tất cả các lĩnh vực của đời sống

con ngƣời và là một nhân tố cho sự phát triển xã hội. Theo nghĩa gốc, “quản”
là trông nom, “lý” là sắp đặt, lo liệu công việc. Quản lý vừa là khoa học, vừa
là nghệ thuật và là vấn đề thu hút sự quan tâm của các nhà quản lý và các nhà


11
nghiên cứu lý luận quản lý.
Từ trƣớc đến nay, có nhiều định nghĩa khác nhau của các nhà nghiên
cứu về khái niệm quản lý. Tuy nhiên, họ đều thống nhất nhau ở một số điểm,
quản lý là hoạt động cần thiết, có định hƣớng; là q trình tiến hành những
hoạt động khai thác, lựa chọn, tổ chức và thực hiện các nguồn lực, các tác
động của chủ thể quản lý theo kế hoạch chủ động, phù hợp với quy luật khách
quan để gây ảnh hƣởng đến đối tƣợng quản lý nhằm tạo ra sự thay đổi hay tạo
ra hiệu quả cần thiết vì sự tồn tại (duy trì), sự ổn định và phát triển của tổ
chức trong một môi trƣờng ln biến động.
Từ nhận thức trên, có thể hiểu một cách tổng quát: Quản lý là một hoạt
động đa diện phức tạp, là quá trình tác động gây ảnh hưởng có tổ chức, có
hướng đích, hợp quy luật của chủ thể quản lý đến khách thể quản lý nhằm đạt
được mục tiêu quản lý đề ra.
2, Quản lý giáo dục
QLGD là một bộ phận của quản lý nói chung, nhƣng nó là một khoa
học tƣơng đối độc lập vì tính chất đặc thù của nền giáo dục quốc dân. Theo
các nhà nghiên cứu nƣớc ngồi thì: QLGD là tập hợp những biện pháp tổ
chức, cán bộ, kế hoạch hóa, tài chính,... nhằm đảm bảo vận hành bình thƣờng
của các cơ quan trong hệ thống giáo dục, để tiếp tục phát triển và mở rộng hệ
thống cả về số lƣợng lẫn chất lƣợng. Ở Việt Nam, tác giả Trần Kiểm cho
rằng: “QLGD đƣợc hiểu là những tác động tự giác, có ý thức, có mục đích, có
kế hoạch, có hệ thống, hợp quy luật của chủ thể quản lý đến tất cả các mắt
xích của hệ thống từ mức độ cao nhất đến các cơ sở giáo dục nhằm thực hiện
có chất lƣợng và hiệu quả mục tiêu phát triển giáo dục đào tạo mà xã hội đặt

ra cho ngành giáo dục” [26; tr.36].Cịn Phạm Minh Hạc thì nhấn mạnh,
QLGD là hệ thống những tác động có mục đích, có kế hoạch hợp quy luật của
chủ thể quản lý (hệ giáo dục) nhằm làm cho hệ vận hành theo đƣờng lối và


12
nguyên lý giáo dục của Đảng, thực hiện đƣợc các tính chất của nhà trƣờng xã
hội chủ nghĩa Việt Nam, mà tiêu điểm hội tụ là quá trình dạy học - giáo dục
thế hệ trẻ, đƣa hệ thống giáo dục tới mục tiêu dự kiến, tiến lên trong trạng thái
mới về chất [14]. Ở nghĩa h p hơn,QLGD là sự tác động có ý thức, có mục
đích, có kế hoạch, có hệ thống, hợp quy luật của chủ thể quản lý đến tập thể
CBQL, GV, nhân viên (NV), HS, phụ huynh và các lực lƣợng xã hội trong và
ngoài trƣờng nhằm thực hiện có hiệu quả mục tiêu giáo dục của nhà trƣờng.
Từ nhận thức trên, chúng ta có thể hiểu, QLGD là hệ thống những tác
động có có kế hoạch, có ý thức và hướng đích của chủ thể quản lý ở các cấp
khác nhau đến tất cả các mắt xích, các bộ phận của hệ thống giáo dục nhằm
đảm bảo cho các cơ quan trong hệ thống giáo dục vận hành tối ưu, đảm bảo
sự phát triển toàn diện cả về chất lượng lẫn số lượng.
3, Quản lý nhà trường
Quản lý nhà trƣờng là một nội dung trong những nội dung quan trọng
của hệ thống QLGD. Theo Đặng Quốc Bảo: “Trƣờng học là một thiết chế xã
hội trong đó diễn ra q trình đào tạo - giáo dục với sự hoạt động tƣơng tác
của hai nhân tố thầy và trò… Trƣờng học là một bộ phận của cộng đồng và
trong guồng máy của hệ thống giáo dục quốc dân, nó là đơn vị cơ sở” [3; tr.
63-65].Quản lí nhà trƣờng baogồm:
- Tác động của chủ thể quản lý bên trong nhà trƣờng, do chủ thể quản
lý tác động đến khách thể quản lý nhƣ GV, HS, cơ sở vật chất, thiết bị, tài
chính... kể cả các mối quan hệ giữa nhà trƣờng và cộng đồng.
- Tác động của các chủ thể quản lý bên trên và bên ngoài nhà trƣờng,
những tác động của cơ quan QLGD cấp trên nhằm hƣớng dẫn và tạo điều kiện

cho hoạt động giảng dạy, học tập của nhà trƣờng.
Ngồi ra, nó cịn có những chỉ dẫn của thực thể bên ngoài nhƣng liên
quan trực tiếp đến nhà trƣờng nhƣ cộng đồng đƣợc thực hiện dƣới hình thức