Quá trình hoàn chỉnh đường lối cách mạng dân tộc dân chủ nhân dân từ cương lĩnh chính trị đầu tiên đến chính cương đảng lao động việt nam

 

ĞẮK CễO XPỞO BKH YCỴGC ^CỞ Cố OCÍ MKGC
YQƦổGB ĞẮK CễO ẰOC LCFH
 VVVVVVVVVVVVVVVVVVVVV 

ẰF F K Yấ^ EỚG
 MÙG CễO : ĞƦổGB EỞK OÈOC MẮGB ĞạGB OồGB _ạG TKỄY GHM
OCỤ ĞỎ ?:
?: XPÈ YQÅGC CFỴG OCểGC ĞƦổGB EỞK OC MẮGB
IÁG YồO IHG OCỤ GCÁG IÁG YỪ OƦƮGB EģGC OCÍGC YQỊ ĞẤP
YKÊG ĞặG OCÍGC OƦƮGB ĞạGB EHF ĞồGB TKỄY GHM

BTCI: Ğỵf YcỌ oc Cởgb
EỜp: H>3
 Gcÿm: >;


 

 Cở Ocí Mkgc, gbỵy >0 tcègb 9 gďm 1>18


 

ĞẮK CễO XPỞO BKH Y^. COM
YQƦổGB ĞẮK CễO AÈOC LCFH

 VVVVVVVVVVVVVVVVVVVVV 

AÈF F K Yấ^ EỚG

 MÙG CễO : ĞƦổGB EỞK OC MẮGB ĞạGB OồGB _ạG TKỄY GHM
OCỤ ĞỎ ?:
?: XPÈ YQÅGC CFỴG OCểGC ĞƦổGB EỞK OÈOC MẮGB
IÁG YồO IHG OCỤ GCÁG IÁG YỪ OƦƮGB EģGC OCÍGC YQỊ ĞẤP YKÊG
sèoc ĞồGB
tcỵgc vkêg gcÿm
>;:GHM
ĞặG OCÍGC OƦƮGB ĞạGBIhgc
EHF
TKỄY

8.
1.
?.
9.
0.
4.

Ğởgb Tďg Gcág
Eê YcỌ Xuỿgc Gcƾ
GbuyỀg Cuỿgc Gcƾ
GbuyỀg YcỌ Ycắf Gck
Tð CkẶu Gck
Tð Ycỵgc
cỵgc ^cèt
cèt

 Cở Ocí Mkgc, gbỵy >0 tcègb 9 gďm 1>18

838??18

838?9?0
838?9?2
838??;;
8388814
83
8388?9
?9;3
;3


 

ẰF F ^CÁG ÓGB GCKỄM Tứ TỴ LặY XPạ
YCỾO CKỄG YẻK OH YGB YCẻGC TKấG GCòM >;
_YY
8.

C vợ tờg
gb Tďg Gcág

M__T
838??18

GckỂm vỠ

LẶt quắ

YcỸo ckỂg

Cfỵg tcỵgc

 pcẢg KK

tỘt (8>>%)

YcỸo ckỂg
1.

YcỌ Xuỿgc Gcƾ

OcỦ lý

Cfỵg tcỵgc

838?9?0  pcẢg mỖ

tỘt (8>>%)

ĘẢu
Ocịgc sửh
vďg aắg,
?.

GbuyỀg Cuỿgc Gcƾ

838?9?2 tcỸo ckỂg

Cfỵg tcỵgc
tỘt (8>>%)

lẶt euậg
9.

GbuyỀg YcỌ Ycắf Gck

838??;;

YcỸo ckỂg

Cfỵg tcỵgc

 pcẢg K

tỘt (8>>%)

YcỸo ckỂg

Cfỵg tcỵgc

 pcẢg KKK

tỘt (8>>%)

0.

Tð CkẶu Gck

8388814

4.

Tð Ycợgc ^cốt

838?9;3 Yco ckg
pcg KKK

Cfợg tcợgc
tt (8>>%)

GCòM YQGB
(bck r c têg, lý têg)

?


 

MứO EứO
Yrhgb

 ^CẤG Mỗ ĞẤP .................................................................................................................4
...............................................................................................................4
 ^CẤG GồK IPGB 
IPGB .............................................................................................................3
...........................................................................................................3
OCƦƮGB 8.
8. AỞK OạGC EỊOC _ụ TKỄY GHM IƦỚK OCÍGC _ÈOC YCỞGB
YQỊ TỴ LCHK YCÈO YCPồO ĞỊH OỤH YCỾO IÁG ^CÈ^ TỴ OƦƮGB EģGC
OCÍGC YQỊ ĞẤP YKÊG OỤH ĞạGB
8.8. AỘk oắgc eỌoc sử 

8.8.8. AỘk oắgc TG iƾỜk ocígc sèoc tcỘgb trỌ lchk tcèo tcuớo ĘỌh oỢh ^cèp
8.8.1. _Ỹ pcág cÿh bkhk oẠp vỵ máu tcuẬg xï cớk ikỀg rh gbỵy gb bhy bẦt
8.8.?. LẶt euậg
8.1. Oƾƨgb eīgc ocígc trỌ ĘẢu tkêg..............................................................................;
tkêg ..............................................................................;
8.1.8. Gớk iugb oƨ aắg......................................................................................8>
8.1.1. Gêu vỵ pcág tíoc
8.?. Ykỏu lẶt ................................................................................................................81
..............................................................................................................81
OCƦƮGB 1.
1. AỞK OạGC EỊOC _ụ TỴ OCỤ YQƦƮGB OỤH ĞạGB YỪ 8>/8;?> ‟ 
0/8;98..............................................................................................................................
0/8;98
.............................................................................................................................. 80
1.8. Euậg oƾƨgb ocígc trỌ
1.8.8. AỘk oắgc rh Ęờk Euậg oƾƨgb ocígc trỌ
trỌ  
1.8.1. Gớk iugb oỢh Euậg oƾƨgb ocígc trỌ.........................................................84
1.1. _Ỹ cfỵg ocịgc Ęƾờgb eỘk oc mẨgb bkắk pcÿgb iág tớo tỬ 8;?; ĘẶg 8;90.....83
8;90..... 83
1.1.8. AỘk oắgc tcẶ bkỜk vỵ TkỂt Ghm
1.1.1. Gớk iugb ocuyỏg cƾỜgb ocị ĘẨf ockẶg eƾữo vỵ cfỵg ocịgc Ęƾờgb eỘk oc
mẨgb bkắk pcÿgb iág tớo...................................................................................83
OCƦƮGB ?......
?.... ...... OCÍGC OƦƮGB ĞạGB EHF ĞồGB T
TG
G TỴ _Ỿ CFỴG OCểG
OCểGC
C
ĞƦổGB EỞK OC MẮGB IÁG YồO IÁG OCỤ GCÁG IÁG............................1?

IÁG ............................1?
9


 

?.8. AỘk oắgc eỌoc sử vỵ gớk iugb Ocígc oƾƨgb Ğắgb Ehf Ęớgb TkỂt Ghm
?.8.8. AỘk oắgc eỌoc sử
?.8.1. Gớk iugb Ocígc oƾƨgb Ğắgb Ehf Ęớgb TkỂt Ghm..................................19
?.1. _Ỹ aỐ sugb, pcèt trkỏg oèo mẲt quh oèo tcờk lỿ quh Ocígc oƾƨgb Ğắgb Ehf
Ęớgb TkỂt Ghm, Oƾƨgb eīgc ocígc trỌ vỵ Euậg oƾƨgb ocígc trỌ........................................ 12
?.1.8. Gớk iugb aỐ sugb vỵ cfỵg ocịgc
?.1.1. Ykỏu lẶt...................................................................................................?>
?.?. Bkè trỌ tcỸo tkỀg
?.?.8. ĞỘk vỜk tcỸo tkỀg trfgb ouớo lcègb ockẶg ocỘgb ^cèp
?.?.1. ĞỘk vỜk sỸ pcèt trkỏg oỢh tfỵg aớ oc mẨgb TkỂt Ghm..........................?1
 LặY EPấG................................................................
EPấG...................................... ...................................................
............................................
.........................
..........
.... ??
K EKỄP YCHM LCạF................................................................................................?0
LCạF................................................................................................ ?0

0


 

^CẤG Mỗ ĞẤP
 Gďm 8;?>, Ğắgb oớgb sắg TkỂt Ghm rh Ęờk Ęï Ęègc iẠu aƾỜo gbfẲt tf eỜg oỢh oèoc
oèoc
mẨgb TkỂt Ghm. YỬ Ęÿ ocf ĘẶg ghy, iƾỜk sỸ eïgc ĘẨf oỢh Ğắgb, gcág iág th Ęï bkỵgc
Ęƾữo gcỦgb tcẦgb eữk vī ĘẨk. oc mẨgb tcègb 3-8;90 tcỵgc ógb lchk skgc rh gƾỜo TkỂt
 Ghm iág ocỢ oớgb cfỵ, tcẦgb eữk oỢh ouớo lcègb ockẶg ocỘgb ^cèp, ocỘgb Mỻ oừu gƾỜo
Ę`m eẨk Ęớo eập tỸ if vỵ tcỘgb gcẠt ĘẠt gƾỜo, Ęƾh gƾỜo th aƾỜo vỵf sỸ gbckỂp ĘỐk mỜk vỵ
tỬgb aƾỜo què Ęớ eêg OcỢ gbcīh Sï cớk. TỜk gcỦgb tcẦgb eữk bkỵgc Ęƾữo trfgb tcẶ lỲ
SS, gƾỜo th tỬ mớt gƾỜo tcuớo ĘỌh gửh pcfgb lkẶg Ęï trỖ tcỵgc mớt quỘo bkh Ęớo eập, tỸ
if, pcèt trkỏg tc`f ofg Ęƾờgb xï cớk ocỢ gbcīh oÿ quhg cỂ rớgb rïk, vỌ tcẶ gbỵy gb
quhg trọgb trfgb lcu vỸo vỵ trêg tcẶ bkỜk. Gcág iág th tỬ tcág pcậg gù eỂ Ęï trỖ tcỵgc
gbƾờk m ocỢ ĘẠt gƾỜo, m ocỢ xï cớk. ĞẠt gƾỜo th tỬ mớt gỈg lkgc tẶ gbcãf gỵg, eẨo
cậu aƾỜo vỵf tcờk lỿ ĘỐk mỜk ógb gbckỂp cÿh, ckỂg ĘẨk cÿh.
Ğƾờgb eỘk oèoc mẨgb oỢh Ğắgb oớgb sắg TkỂt Ghm mớt tỵk sắg vù bkè. Ğÿ ocígc
lkm ocị ghm ocf mọk cỵgc Ęớgb, gbuởg sừo mẨgc tf eỜg Ęỏ gcág iág th bkỵgc eẨk
Ęớo eập ocf ĘẠt gƾỜo. _Ỹ eïgc ĘẨf oỢh Ğắgb ocígc gcág tỘ quyẶt ĘỌgc mọk tcẦgb eữk
oỢh oc mẨgb TkỂt Ghm. Yrêg oƨ sỖ ocỢ trƾƨgb oỢh Ğắgb trfgb gcỦgb gďm 8;?> ĘẶg
8;08, Ğắgb Ęï tỬgb aƾỜo lcẦo pcỠo cẨg ocẶ, tỬgb aƾỜo cfỵg tckỂg Ęƾờgb eỘk oc mẨgb
Ęỏ Ęk ĘẶg bkắk pcÿgb iág tớo, Ęÿ mớt ocẲgb Ęƾờgb iỵk akẶt ahf gckêu akẶg oỘ, sỸ
lkỂg pcừo tẨp oỢh tågc cågc trfgb gƾỜo vỵ quỘo tẶ, ĘẠt gƾỜo pcắk Ęƾƨgb ĘẢu vỜk ĘỢ efẨk
lẼ tcû vỜk ahf lcÿ lcďg tcử tcèoc. Gcƾgb iƾỜk sỸ eïgc ĘẨf oỢh Ğắgb, Ęừgb ĘẢu OcỢ
tỌoc Cở Ocí Mkgc vī ĘẨk, ofg tcuyỈg oèoc mẨgb TkỂt Ghm vẬg oập aẶg vkgc quhgb. YcỸo
tẶ eỌoc sử Ęï ocừgb mkgc cûgb cởg mớt ĘkỈu lcùgb tcỏ pcỢ gcậg, Ęÿ sỸ ẹgc ĘẨf oỢh
Ğắgb - gcág tỘ quyẶt ĘỌgc mọk tcẦgb eữk oỢh oc mẨgb TkỂt Ghm.
Ycỵgc quắ oỢh ĘỐk mỜk, tỬgb aƾỜo Ęk g mhgb tẢm vÿo vỵ ý gbcīh oc mẨgb,
q trågc oắk akẶg sáu sẦo, tfỵg ikỂg vỵ trkỂt Ęỏ, ―Ęègc iẠu sỸ trƾỖgb tcỵgc vỈ mọk mẲt
oỢh Ğắgb, Gcỵ gƾỜo vỵ gcág iág th” 8, tẨf gêg ―gcỦgb
―gcỦgb tcỵgc
tcỵgc tỸu tf eỜg, ý gbcīh eỌoc

8

 Ğắgb Oớgb sắg TkỂt Ghm, Tďg lkỂg ĞẨk cớk ĘẨk akỏu tfỵg quỘo eẢg tcừ SKK, Tďg pcđgb Yrugb ƾƨgb Ğắgb,
Cỵ Gớk, 1>84, tr. 84
4


 

 sử trêg ofg Ęƾờgb xáy iỸgb ocỢ gbcīh xï cớk vỵ aắf vỂ YỐ quỘo xï cớk ocỢ gbcīh”
gbcīh”1, ――tẨf
tẨf
tkỈg ĘỈ quhg trọgb Ęỏ gƾỜo th tkẶp tỠo ĘỐk mỜk vỵ pcèt trkỏg trfgb gcỦgb gďm tỜk”
tỜk ”?,
ĘkỈu lkỂg quhg trọgb Ęỏ ocúgb th bkỦ vỦgb Ęớo eập, tỸ if, aắf vỂ ocỢ quyỈg ẹgc tcỐ, aắf
vỂ eữk íoc quỘo bkh, lcếgb ĘỌgc vỌ tcẶ TkỂt Ghm trêg trƾờgb quỘo tẶ, oƨ sỖ quhg trọgb
Ęỏ gcág iág th tkẶg g trêg ofg Ęƾờgb xï cớk ocỢ gbcīh.
k tkỏu euậg iƾỜk Ęáy sẽ bkắk quyẶt Ęƾữo ah gckỂm vỠ ocígc shu Ęáy:
(8) m rð Ęƾữo ĘẲo Ękỏm lkgc tẶ, xï cớk TkỂt Ghm iƾỜk ocígc sèoc tcỘgb trỌ, lchk tcèo
tcuớo ĘỌh oỢh tcỸo iág ^cèp vỵ gớk iugb Oƾƨgb eīgc ocígc trỌ ĘẢu tkêg oỢh Ğắgb.
(1) ^cág tíoc Ęƾữo gớk iugb oỢh Euậg oƾƨgb ocígc trỌ vỜk gcỦgb ƾu Ękỏm vỵ cẨg ocẶ vỵ
q trågc lcẦo pcỠo cẨg ocẶ vỈ Ęƾờgb eỘk oèoc mẨgb bkắk pcÿgb iág tớo oỢh Ğắgb.
(?) m rð gớk iugb oỢh Ocígc oƾƨgb Ğắgb Ehf Ęớgb TkỂt Ghm vỵ sỸ cfỵg ocịgc Ęƾờgb
eỘk oc mẨgb Iág tớo iág ocỢ gcág iág oỢh Ğắgb.

1

 Y_. Ğkgc YcẶ Cuygc, ?> gďm ĘỐk mỜk vỵ pcèt trkỏg Ỗ TkỂt Ghm, Gxa. Ocígc trỌ XuỘo bkh, Cỵ Gớk, 1>80, tr.

?

??1, ???
 Ğắgb Oớgb sắg TkỂt Ghm, Ahg OcẠp cỵgc Yrugb ƾƨgb, Ahg ocị ĘẨf tỐgb lẶt, A
Aèf
èf oèf mớt sỘ vẠg ĘỈ eý euậg
- tcỸo tkỀg quh ?> gďm ĘỐk mỜk (8;34 - 1>84), Gxa. Ocígc trỌ XuỘo bkh, Cỵ Gớk, 1>80, tr. 8;>

2


 

^CẤG GồK IPGB
Ocƾƨgb
Ocƾƨ
gb 8. AỘk oắgc
oắgc eỌoc
eỌoc sử
sử TkỂt
TkỂt Ghm iƾỜk
iƾỜk ocígc
ocígc sèoc
sèoc tcỘgb
tcỘgb trỌ
trỌ vỵ lchk
lchk tcèo
tcèo tcuớo
tcuớo
ĘỌh oỢh tcỸo iág ^cèp vỵ Oƾƨgb eīgc ocígc trỌ ĘẢu tkêg oỢh Ğắgb
8.8 AỘk oắ
oắgc eỌeỌoc sử 

sử 
8.8.8
8.8
.8

AỘk ooắgc
ắgc TkỂt
TkỂt Ghm
Ghm iƾỜk
iƾỜk ocígc
ocígc sèoc
sèoc tcỘgb
tcỘgb trỌ
trỌ lchk
lchk tcèo
tcèo tcuớo
tcuớo ĘỌh
ĘỌh oỢh
oỢh

^cèp
IƾỜk tèo Ęớgb oỢh chk ouớo lchk tcèo tcuớo ĘỌh (83;2-8;89 vỵ 8;8;-8;1;), xï cớk
TkỂt Ghm Ęï oÿ gcỦgb akẶg ocuyỏg cẶt sừo oďg aắg. ĞẢu tcẶ lị SS, o trỵf eƾu tƾ tƾỖgb
oèoc mẨgb iág ocỢ tƾ sắg Ỗ pcƾƨgb Yáy, shu Ęÿ tƾ tƾỖgb oc mẨgb vù sắg tỬ gƾỜo
 Gbh Sù TkẶt Ęï
Ęï Ęƾữo truyỈg ằ rớgb rïk vỵf
vỵf TkỂt Ghm.
Ğÿ ocígc gcỦgb tkỈg ĘỈ quhg trọgb gcẠt ocf aƾỜo pcèt trkỏg gcắy vọt vỈ ocẠt oỢh
 pcfgb trỵf yêu gƾỜo TkỂt Ghm ĘẢu tcẶ lỲ SS. Gcág iág Ghm ĞỌgc Ęï cďgb cèk cđh
mågc vỵf pcfgb trỵf ĘẠu trhgc sùk gỐk oỢh oèo bkhk tẢgb xï cớk trfgb gƾỜo, tkêu akỏu

o pcfgb trỵf:
- ^cfgb
^cfgb trỵf
trỵf Ğ
Ğùgb
ùgb iu
iu vỵ Ğùgb
Ğùgb Lkgc
Lkgc gbc
gbcīh
īh tcỠo
tcỠo..
- ^cfgb
^cfgb trỵf
trỵf tẫy oc
ochy
hy tƾ
tƾ aắ
aắgg gƾ
gƾỜo
Ờo gbfỵ
gbfỵk.k.
- ^cfgb
^cfgb trỵf
trỵf Ęđ
Ęđkk tỸ if
if iág ocỢ
ocỢ gcỦgb
gcỦgb gďm
gďm 8;10

8;10-8;
-8;14.
14.
^cfgb trỵf iág tớo iág ocỢ Ỗ TkỂt Ghm pcèt trkỏg mẨgc mẽ Ęñk cỆk pcắk oÿ sỸ eïgc
ĘẨf oỢh mớt Ęắgb oớgb sắg tcỘgb gcẠt. _Ỹ tởg tẨk vỵ cfẨt Ęớgb rkêgb rẽ oỢh ah tỐ ocừo
oớgb sắg m ocf eỸo eƾữgb vỵ sừo mẨgc oỢh pcfgb trỵf oc mẨgb aỌ pcág tèg. ĞkỈu Ęÿ
lcùgb pcû cữp vỜk eữk íoc oỢh oc mẨgb vỵ gbug tẦo tỐ ocừo oỢh Ęắgb oớgb sắg. Gbỵy
12/8>/8;1;, XuỘo tẶ Oớgb sắg bửk gcỦgb gbƾờk oớgb sắg Ỗ Ğùgb Iƾƨgb tỵk ekỂu TỈ vkỂo
tcỵgc eập mớt Ęắgb oớgb sắg Ỗ Ğùgb Iƾƨgb, ocị rð: ― TkỂo tckẶu mớt Ğắgb Oớgb sắg iuy
gcẠt trfgb o pcfgb trỵf quẢg ocúgb ógb gcág vỵ gùgb iág gbỵy gb pcèt trkỏg, Ęï
trỖ tcỵgc mớt ĘkỈu gbuy ckỏm vù oûgb ocf tƾƨgb ehk trƾỜo mẦt oỢh ouớo oèoc mẨgb Ỗ 
 Ğùgb Iƾƨgb ”.
”. XuỘo tẶ Oớgb sắg gcẠg mẨgc: ― GckỂm
― GckỂm vỠ quhg trọgb gcẠt vỵ oẠp ằoc
gcẠt oỢh tẠt oắ gcỦgb gbƾờk oớgb sắg Ğùgb Iƾƨgb tcỵgc eập mớt Ęắgb oèoc mẨgb oÿ
tígc ocẠt bkhk oẠp oỢh bkhk oẠp vù sắg, gbcīh mớt Ğắgb Oớgb sắg tígc ocẠt quẢg
3


 

ocúgb Ỗ Ğùgb Iƾƨgb. Ğắgb Ęÿ pcắk ocị oÿ mớt vỵ tỐ ocừo oớgb sắg iuy gcẠt Ỗ Ğùgb 
 Iƾƨgb ”.
”.
8.8.1
8.8
.1

_Ỹ p
pcág

cág cÿh bkhk
bkhk oẠp
oẠp vỵ máu
máu tcu
tcuẬg
Ậg xï
xï cớk
cớk tẨk TkỂt
TkỂt Ghm
Ghm i
ikỀg
kỀg rh g
gbỵy
bỵy

gb bhy bẦt
^cẢg eỜg bkhk oẠp ĘỌh ocỢ oẠu lẶt vỜk tcỸo iág ^cèp rh sừo aÿo eớt gùgb iág, mớt
 aớ pcậg ĘỌh ocỢ oÿ eñgb yêu gƾỜo, Ęï tchm bkh ĘẠu trhgc ocỘgb ^cèp iƾỜk o cågc tcừo
vỵ mừo Ęớ lcèo gchu. o bkhk oẠp, tẢgb eỜp lcèo trfgb xï cớk TkỂt Ghm ĘỈu mhgb tcág
 pcậg gbƾờk iág mẠt gƾỜo vỵ ĘỈu aỌ tcỸo iág èp aừo, aÿo eớt, ocãg ëp gêg ĘỈu oďm pcẬg
tcỸo iág ^cèp. If Ęÿ, máu tcuẬg oƨ aắg trfgb xï cớk TkỂt Ghm o gỵy, lcùgb ocị
máu tcuẬg bkỦh gcág iág, ocỢ yẶu gùgb iág vỜk bkhk oẠp ĘỌh ocỢ vỵ pcfgb lkẶg, mỵ Ęï
gắy skgc máu tcuẬg gbỵy gb bhy bẦt bkỦh tfỵg tcỏ gcág iág TkỂt Ghm vỜk tcỸo iág
^cèp xám eƾữo.
8.8.? LẶt euậg:
Oèo ouớo lcỖk gbcīh vỵ pcfgb trỵf ĘẠu trhgc oỢh quẢg ocúgb ocỘgb tcỸo iág ^cèp
xám eƾữo ikỀg rh mẨgc mẽ gcƾgb ĘỈu aỌ tcẠt aẨk, xï cớk TkỂt Ghm rƨk vỵf lcỢgb cfắgb
vỈ Ęƾờgb eỘk oèoc mẨgb.
YrƾỜo sỸ xám eƾữo oỢh tcỸo iág ^cèp, o ouớo lcỖk gbcīh vỵ o pcfgb trỵf ĘẠu
trhgc oỢh gcág iág th ikỀg rh ekêg tỠo vỵ mẨgc mẽ. Yuy gckêg if tckẶu Ęƾờgb eỘk Ęúgb

ĘẦg, tckẶu tỐ ocừo vỵ eỸo eƾữgb oẢg tckẶt gêg o pcfgb trỵf Ęÿ Ęï eẢg eƾữt tcẠt aẨk.
^cfgb trỵf u gƾỜo tc`f ý tcừo cỂ pcfgb lkẶg gcƾ pcfgb trỵf OẢg Tƾƨgb Ęï ocẠm iừt
vỜk sỸ tcẠt aẨk oỢh ouớo lcỖk gbcīh Cƾƨgb Lcê if ^chg Ğågc ^cûgb eïgc ĘẨf (83;4),
 pcfgb trỵf gùgb iág [êg YcẶ oỢh Cfỵgb Cfh Ycèm lëf iỵk ?> gďm oūgb lcùgb bkỵgc
Ęƾữo tcẦgb eữk. ^cfgb trỵf yêu gƾỜo tc`f lcuygc cƾỜgb iág ocỢ tƾ sắg if oèo oỠ ^chg
Aớk Ocáu, ^chg Ocu Yrkgc, Eƾƨgb Tďg Ohg ẹgc ĘẨf oūgb rƨk vỵf aẶ tẦo. Ouớo lcỖk
gbcīh [êg Aèk if GbuyỀg Ycèk Cọo eïgc ĘẨf oūgb aỌ tcẠt aẨk,… Oèoc mẨgb TkỂt Ghm
ocåm trfgb ouớo lcỢgb cfắgb sáu sẦo vỈ Ęƾờgb eỘk oừu gƾỜo.
8.11 Oƾƨg
8.
Oƾƨgbb eīg
eīgc
c ocí
ocígc
gc tr
trỌỌ ĘẢu
ĘẢu tk
tkêg
êg
OuỘk gďm 8;1;, GbuyỀg Èk XuỘo Ỗ Skêm (Ycèk Ehg) Ęhgb tåm Ęƾờgb vỈ gƾỜo tcå
gbc` tkg Cớk TkỂt Ghm oèoc mẨgb Ychgc gkêg pcág ekỂt, gcỦgb gbƾờk Oớgb sắg ockh
;


 

tcỵgc gckỈu pcèk, Gbƾờk eập từo trỖ eẨk Cƾƨgb Oắgb (Yrugb XuỘo). TỜk tƾ oc pcèk
vkêg oỢh XuỘo tẶ Oớgb sắg, oÿ ĘẢy ĘỢ quyỈg quyẶt ĘỌgc mọk vẠg ĘỈ ekêg quhg ĘẶg pcfgb
trỵf oc mẨgb Ỗ Ğùgb Iƾƨgb, Gbƾờk ocỢ Ęớgb trkỂu tập ĘẨk akỏu oỢh chk gcÿm (Ğùgb
Iƾƨgb vỵ Hg Ghm) vỵ ocỢ trå Cớk gbcỌ cữp gcẠt Ęắgb tẨk Oửu Efgb (Cƾƨgb Oắgb, Yrugb

XuỘo). Cớk gbcỌ aẦt ĘẢu cọp tỬ gbỵy >4/>8/8;?>. _hu gckỈu gbỵy tcắf euậg, ĘẶg gbỵy
>?/>1/8;?>, Cớk gbcỌ Ęk tỜk gcẠt trí tèg tcỵgc vkỂo cữp gcẠt chk tỐ ocừo Ğùgb Iƾƨgb
Oớgb sắg Ğắgb vỵ Hg Ghm Oớgb sắg Ğắgb tcỵgc mớt Ęắgb iuy gcẠt, eẠy têg Ğắgb
Oớgb sắg TkỂt Ghm< tcùgb quh Ocègc oƾƨgb vẦg tẦt, _èoc eƾữo vẦg tẦt, Ocƾƨgb trågc
tÿm tẦt vỵ ĞkỈu eỂ vẦg tẦt oỢh Ğắgb. o vďg lkỂg gỵy cữp tcỵgc Oƾƨgb eīgc ocígc trỌ ĘẢu
tkêg oỢh Ğắgb.
 Gớk iugb oƨ aắg trfgb Oƾƨgb eīgc Ęï xèo ĘỌgc rð vỈ Ęƾờgb eỘk, gckỂm vỠ, eỸo
eƾữgb vỵ mỘk quhg cỂ oỢh oèoc mẨgb TkỂt Ghm trfgb aỘk oắgc shu lck tcỵgc eập Ğắgb.
OỠ tcỏ, vỈ Ęƾờgb eỘk ockẶg eƾữo m tƾ sắg iág quyỈg oc mẨgb vỵ tcỐ ĘỌh oèoc mẨgb
Ęỏ Ęk tỜk xï cớk oớgb sắg. Oƾƨgb eīgc xèo ĘỌgc ah gckỂm vỠ trƾỜo mẦt oỢh oèoc mẨgb
TkỂt Ghm, ahf bởm oắ chk gớk iugb iág tớo vỵ iág ocỢ, ocỘgb ĘẶ quỘo vỵ ocỘgb pcfgb
lkẶg, sfgb gỐk g cỵgb ĘẢu gckỂm vỠ ocỘgb ĘẶ quỘo, bkỵgc Ęớo eập iág tớo.
OỠ tcỏ gcƾ shu:
- TỈ ocígc trỌ, Ęègc ĘỐ ĘẶ quỘo ocỢ gbcīh ^cèp vỵ aọg pcfgb lkẶg m ocf gƾỜo
TkỂt Ghm Ęƾữo cfỵg tfỵg Ęớo eập, iỸgb rh Ocígc pcỢ ógb-gùgb-akgc vỵ tỐ ocừo qg
Ęớk ógb gùgb.
- TỈ lkgc tẶ, tỌoc tcu tfỵg aớ sắg gbckỂp eỜg oỢh aọg ĘẶ quỘo bkhf ocf Ocígc pcỢ
mỜk< tỌoc tcu ruớgb ĘẠt oỢh aọg ĘẶ quỘo m oỢh ógb vỵ ockh ocf iág y gbcãf, mỖ 
mhgb ógb gbckỂp vỵ gùgb gbckỂp, mkỀg tcuẶ ocf iág y gbcãf, tck cỵgc euật gbỵy m
tèm bkờ.
- TỈ vďg cÿh, iág ocígc Ęƾữo tỸ if tỐ ocừo, ghm gỦ ẩgc quyỈg, pcỐ tcùgb bkèf iỠo
tc`f cƾỜgb oùgb gùgb cÿh.
8.1.8

Gớk iugb ooƨƨ aắg:

Oƾƨgb eīgc xèo ĘỌgc Ęƾờgb eỘk ockẶg eƾữo oèoc mẨgb Ğắgb tkẶg cỵgc ouớo tƾ sắg
iág quyỈg oc mẨgb vỵ tcỐ ĘỌh oc mẨgb Ęỏ Ęk tỜk xï cớk oớgb sắg.
8>

 

 GckỂm vỠ oỢh oc mẨgb Ęègc ĘỐ ĘẶ quỘo ^cèp, aọg pcfgb lkẶg vỵ tƾ sắg pcắg
oc mẨgb m ocf gƾỜo TkỂt Ghm Ęƾữo Ęớo eập tỸ if, eập ocígc pcỢ ógb, gùgb akgc, tỐ
ocừo qg Ęớk ógb gùgb, tỌoc tcu ruớgb ĘẠt oỢh ĘẶ quỘo vỵ aọg pcắg Ęớgb oc mẨgb
ockh ocf iág y gbcãf, tkẶg cỵgc oc mẨgb ruớgb ĘẠt.
EỸo eƾữgb oc mẨgb ógb gùgb tkỏu tƾ sắg, trí tcừo. g pcú gùgb, trugb tkỏu
ĘỌh ocỢ vỵ tƾ aắg tcå eữk iỠgb cfẲo trugb eập, Ęởgb tcờk pcắk ekêg eẨo vỜk oèo iág tớo aỌ èp
 aừo vỵ vù sắg cfè tcẶ bkỜk.
Ğắgb Oớgb sắg TkỂt Ghm, Ęớk tkêg pcfgb oỢh bkhk oẠp vù sắg sẽ bkỦ vhk trđ ẹgc
ĘẨf oc mẨgb. Oƾƨgb eīgc ocígc trỌ ĘẢu tkêg oỢh Ğắgb oớgb sắg TkỂt Ghm if GbuyỀg
Èk XuỘo sfẨg tcắf tuy g vẦg tẦt sfgb Ęáy mớt oƾƨgb eīgc bkắk pcÿgb iág tớo sègb
tẨf, sỜm lẶt cữp Ęúgb ĘẦg vỈ vẠg ĘỈ iág tớo vỵ bkhk oẠp. Ğớo eập vỵ tỸ if tƾ tƾỖgb oỘt
k oỢh oƾƨgb eīgc gỵy.
8.1.1 Gêu vỵ
vỵ pc
pcág tí
tíoc:
Oƾƨgb eīgc vẨoc rð oèoc mẨgb TkỂt Ghm pcắk trắk quh chk bkhk ĘfẨg: oc mẨgb tƾ
sắg iág quyỈg vỵ oc mẨgb xï cớk ocỢ gbcīh. Chk bkhk ĘfẨg gỵy gỘk tkẶp gchu. Gcƾ vậy,
gbhy tỬ ĘẢu Ğắgb th Ęï tcẠu suỘt ofg Ęƾờgb pcèt trkỏg oỢh oc mẨgb gƾỜo th lẶt cữp
vỵ bkƾƨgb ohf chk gbọg oờ Ęớo eập iág tớo vỵ ocỢ gbcīh xï cớk.
Oƾƨgb eīgc ĘỈ rh gckỂm vỠ oèoc mẨgb tƾ sắg iág quyỈg Ỗ gƾỜo th Ęègc ĘỐ ĘẶ
quỘo, pcfgb lkẶg vỵ tƾ sắg pcắg oc mẨgb… Ğÿ gớk Ęớgb ằf trûm oắ gckỂm vỠ iág
tớo vỵ iág ocỢ, gcƾgb gỐk aật gcẠt gớk Ęớgb iág tớo. ĞẲt gckỂm vỠ iág tớo eêg trêg
gckỂm vỠ iág ocỢ Ęúgb ĘẦg vỵ pcû cữp vỜk cfỵg oắgc oỢh gƾỜo th: mớt gƾỜo tcuớo ĘỌh
gửh pcfgb lkẶg.
Oƾƨgb eīgc xèo ĘỌgc rð eỸo eƾữgb gñgb oỘt oỢh oèoc mẨgb gƾỜo th ógb ‟ gùgb,
Ęởgb tcờk tcẠy Ęƾữo o bkhk oẠp vỵ tẢgb eỜp lcèo oūgb eỸo eƾữgb oèoc mẨgb oẢg pcắk

ekêg mkgc cfẲo eùk lëf chy trugb eập. Oƾƨgb eīgc lcếgb ĘỌgc sỸ eïgc ĘẨf oỢh Ğắgb
gcág tỘ quyẶt ĘỌgc mọk tcẦgb eữk oỢh oc mẨgb TkỂt Ghm. ĞkỈu gỵy cfỵg tfỵg pcû cữp
vỜk oc mẨgb gƾỜo th, vå pcắk oÿ ocígc Ęắgb oỢh bkhk oẠp vù sắg vỜk Ęƾờgb eỘk oèoc
mẨgb Ęúgb ĘẦg mỜk ẹgc ĘẨf gcág iág th ĘẠu trhgc bkỵgc tcẦgb eữk.

88


 

Oƾƨgb eīgc xèo ĘỌgc: oc mẨgb TkỂt Ghm mớt aớ pcậg oỢh oc mẨgb tcẶ bkỜk.
ĞkỈu gỵy vỬh pcû cữp vỜk xu tcẶ pcèt trkỏg oỢh tcờk ĘẨk, vỬh pcû cữp vỜk tcỸo tkỀg oỢh
oèoc mẨgb gƾỜo th.
Oƾƨgb eīgc xèo ĘỌgc eỸo eƾữgb oc mẨgb tập cữp ĘẨk aớ pcậg bkhk oẠp ógb
gcág, gùgb iág vỵ pcắk iỸh vỵf gbƾờk iág y gbcãf< ẹgc ĘẨf gùgb iág m oc mẨgb
ruớgb ĘẠt< ék lëf tkỏu tƾ sắg, trí tcừo, trugb gùgb… Ęk vỵf pc` vù sắg bkhk oẠp, ĘỘk vỜk
 pcú gùgb, trugb tkỏu ĘỌh ocỢ vỵ tƾ aắg TkỂt
TkỂt Ghm mỵ ocƾh rð mẲ
mẲtt pcắg oc mẨgb tcå pcắk
eữk iỠgb, ít gcẠt oūgb m ocf cọ Ęừgb trugb eập, aớ pcậg gỵf Ęï rh mẲt pcắg oc mẨgb
tcå pcắk Ęègc ĘỐ. Bkhk oẠp ẹgc ĘẨf oc mẨgb bkhk oẠp ógb gcág, tcùgb quh Ğắgb
Oớgb sắg. Ğắgb Ęớk tkêg pcfgb oỢh bkhk oẠp vù sắg, pcắk tcu pcỠo ocf Ęƾữo ĘẨk aớ
 pcậg oỢh bkhk oẠp mågc, pcắk m ocf bkhk oẠp mågc eïgc ĘẨf Ęƾữo iág ocúgb. TỈ mỘk
quhg cỂ quỘo tẶ, Euậg oƾƨgb xèo ĘỌgc oèoc mẨgb TkỂt Ghm mớt aớ pcậg oỢh oc
mẨgb tcẶ bkỜk, pcắk ekêg lẶt vỜk gcỦgb iág tớo aỌ èp aừo vỵ quẢg ocúgb vù sắg trêg tcẶ
bkỜk, gcẠt vỜk quẢg ocúgb vù sắg ^cèp.
8.? Ykỏu lẶt 
Ğắgb Oớgb sắg TkỂt Ghm rh Ęờk vỜk Oƾƨgb eīgc ĘẢu tkêg oỢh Ğắgb Ęï mỖ rh tcờk lå
mỜk ocf oèoc mẨgb TkỂt Ghm Ęègc iẠu aƾỜo ocuyỏg mågc trfgb tƾ iuy gcậg tcừo oỢh
gcỦgb gbƾờk eïgc ĘẨf. Oƾƨgb eīgc ĘẢu tkêg oỢh Ğắgb Ęï xèo ĘỌgc Ęƾữo gcỦgb gớk iugb

oƨ aắg gcẠt oỢh ofg Ęƾờgb oèoc mẨgb TkỂt Ghm.Oƾƨgb eīgc rh Ęờk Ęï Ęèp ừgb Ęƾữo
gcỦgb gcu oẢu aừo tckẶt oỢh eỌoc sử vỵ trỖ tcỵgc gbọg oờ tập cữp, tcỘgb gcẠt o tỐ ocừo
oớgb sắg, o eỸo eƾữgb oc mẨgb vỵ tfỵg tcỏ iág tớo trfgb sỸ gbckỂp ĘẠu trhgc vå Ęớo
eập iág tớo, ĘkỈu quhg trọgb gcẠt gÿ pcû cữp vỜk tågc cågc cfỵg oắgc oỢh ĘẠt gƾỜo th
trfgb tcờk lỿ Ęÿ. Oèoc mẨgb TkỂt Ghm tỬ Ęáy oÿ Ęƾờgb eỘk oc mẨgb Ęúgb ĘẦg vỵ tỐ
ocừo oc mẨgb tkêg pcfgb ẹgc ĘẨf, ocẠm iừt sỸ lcỢgb cfắgb vỵ aẶ tẦo vỈ ofg Ęƾờgb
oừu gƾỜo. YỬ ouỘk tcẶ lỲ SKS ĘẶg gcỦgb tcập gkêg ĘẢu tcẶ lỲ SS, gcág iág th ekêg tkẶp
gỐk iậy ocỘgb ocỢ gbcīh tcỸo iág. YkẶp gỘk o pcfgb trỵf Tďg Ycág vỵ OẢg Tƾƨgb,
 pcfgb trỵf yêu gƾỜo ah mƾƨk gďm ĘẢu tcẶ lỲ SS ikỀg rh vù ỏgb hgc iūgb, tỬ lcỖk
gbcīh [êg YcẶ vỵ o pcfgb trỵf Ğùgb Iu, Ğùgb Lkgc Gbcīh YcỠo, Iuy g ĘẶg lcỖk
gbcīh [êg k… gcƾgb lcùgb tcỵgc ógb vå tckẶu mớt Ęƾờgb eỘk Ęúgb. Gďm 8;?>, lẶ
81


 

tcỬh ―Cớk TkỂt Ghm oc mẨgb tchgc gkêg” vỵ o tỐ ocừo oớgb sắg tkỈg tcág, Ğắgb oớgb
sắg TkỂt Ghm rh Ęờk, Ęègc iẠu aƾỜo gbfẲt oỢh oèoc mẨgb TkỂt Ghm.
Ğắgb Oớgb sắg TkỂt Ghm rh Ęờk sắg pcẫm oỢh sỸ lẶt cữp ocỢ gbcīh Mèo-gkg
vỜk pcfgb trỵf ógb gcág vỵ pcfgb trỵf u gƾỜo TkỂt Ghm. ĞkỈu Ęÿ gÿk g quy euật rh
Ęờk oỢh Ğắgb vỵ oūgb ocừgb tỆ bkhk oẠp ógb gcág mỵ Ęớk tkêg pcfgb Ğắgb Oớgb sắg
TkỂt Ghm Ęï trƾỖgb tcỵgc vỵ ĘỢ gcỦgb yẶu tỘ oƨ aắg gcẠt Ęỏ lcếgb ĘỌgc sỸ Ęắm
gckỂm vhk trđ ẹgc ĘẨf ĘỘk vỜk oc mẨgb TkỂt Ghm. Oƾƨgb eīgc ocígc trỌ ĘẢu tkêg oỢh
Ğắgb Ęègc iẠu aƾỜo pcèt trkỏg vỈ ocẠt oỢh oèoc mẨgb TkỂt Ghm. Ğắgb Oớgb sắg TkỂt
 Ghm tcỵgc eập lcếgb ĘỌgc iừt lcfèt ofg Ęƾờgb Ęk eêg oỢh iág tớo TkỂt Ghm tỬ 8;?>
ofg Ęƾờgb oc mẨgb vù sắg. Ğÿ sỸ eỸh ocọg oỢh ocígc gcág iág TkỂt Ghm, ocígc eỌoc
sử iág tớo TkỂt Ghm trfgb què trågc tåm ofg Ęƾờgb bkắk pcÿgb iág tớo. _Ỹ rh Ęờk oỢh
Ğắgb Ęï tẨf gcỦgb tkỈg ĘỈ vỵ ĘkỈu lkỂg Ęỏ Ęƾh oc mẨgb TkỂt Ghm Ęk tỬ tcẦgb eữk gỵy
ĘẶg tcẦgb eữk lcèo trêg ofg Ęƾờgb bkắk pcÿgb iág tớo, tcỘgb gcẠt YỐ quỘo vỵ xáy iỸgb
ĘẠt gƾỜo.

Oƾƨgb eīgc ocígc trỌ ĘẢu tkêg oỢh Ğắgb mớt oƾƨgb eīgc Ęúgb ĘẦg vỵ sègb tẨf
tc`f ofg Ęƾờgb oèoc mẨgb Cở Ocí Mkgc, pcû cữp vỜk xu tcẶ pcèt trkỏg oỢh tcờk ĘẨk mỜk,
Ęèp ừgb yêu oẢu lcèoc quhg oỢh eỌoc sử, gcuẢg gcuyỀg quhg Ękỏm bkhk oẠp vỵ tcẠm
gcuẢg tkgc tcẢg iág tớo. YkẶg cỵgc oc mẨgb tƾ sắg iág quyỈg vỵ oc mẨgb ruớgb ĘẠt
Ęỏ bkỵgc ocígc quyỈg vỈ thy gcág iág Ęk tỜk xï cớk oớgb sắg, Ęớo eập iág tớo bẦg ekỈg vỜk
ocỢ gbcīh xï cớk tƾ tƾỖgb oỘt k oỢh Oƾƨgb eīgc gỵy.
Yuy rẸgb, gớk iugb Oƾƨgb eīgc vẬg g mớt vỵk vẠg ĘỈ vỈ shu lcùgb cfỵg tfỵg pcû
cữp vỜk tcỸo tẶ TkỂt Ghm cfẲo oÿ mớt sỘ tỬ gbỦ oÿ tcỏ iẬg tỜk sỸ bkắk tcíoc lcèo gchu,
sfgb vỜk sỸ aỐ sugb oỢh Euậg oƾƨgb Ocígc trỌ Ęƾữo tcùgb quh tẨk Cớk gbcỌ eẢg tcừ gcẠt
Ahg OcẠp cỵgc Yrugb ƾƨgb Ğắgb, Oƾƨgb eīgc ocígc trỌ oỢh Ğắgb Ęï Ęƾữo cfỵg tckỂg
cƨg. OcỢ tỌoc Cở Ocí Mkgc lcếgb ĘỌgc: ―Yrfgb
― Yrfgb aắg Oƾƨgb eīgc oèoc mẨgb tƾ sắg iág
quyỈg gďm 8;?>, Ğắgb Ęï gêu rð gckỂm vỠ ocỘgb ĘẶ quỘo vỵ ocỘgb pcfgb lkẶg, tcỸo
ckỂg iág tớo Ęớo eập, gbƾờk y ruớgb. Oƾƨgb eīgc Ạy rẠt pcû cữp vỜk gbuyỂg vọgb 
tckẶt tch oỢh ĘẨk Ęh sỘ gcág iág th gùgb iág. Tå vậy, Ğắgb Ęï Ęfỵg lẶt Ęƾữo gcỦgb 
eỸo eƾữgb oèoc mẨgb tf eỜg xugb quhgc bkhk oẠp mågc, oñg oèo Ęắgb pcèk oỢh oèo bkhk
8?


 

oẠp lcèo tcå cfẲo aỌ pcè sắg cfẲo aỌ où eập. If Ęÿ, quyỈg eïgc ĘẨf oỢh Ğắgb th - Ğắgb 
oỢh bkhk oẠp ógb gcág lcùgb gbỬgb oỢgb oỘ vỵ tďgb oƾờgb ”.
”.9

9

 Ğắgb oớgb sắg TkỂt Ghm ‟ GcỦgb ocẲgb Ęƾờgb eỌoc sử (8;?>-1>81)
89

 

Ocƾƨgb
Ocƾƨ
gb 1. AỘk oắgc
oắgc eỌoc sử vỵ
vỵ ocỢ trƾƨgb
trƾƨgb oỢh
oỢh Ğắgb
Ğắgb tỬ 8>/8;?>
8>/8;?> ĘẶg
ĘẶg 0/8;98.
0/8;98.
1.8
1.8 Euậg
Euậg oƾƨg
oƾƨgbb ocíg
ocígc
c tr
trỌ 
Ọ 
1.
1.8.
8.88

AỘk
AỘk ooắg
ắgc
c rh

rh Ę
Ęờk
ờk Euậg
Euậg oƾƨg
oƾƨgbb ocí
ocígc
gc tr
trỌ.
Ọ.

Oƾƨgb eīgc ocígc trỌ ĘẢu tkêg oỢh
tkêg oỢh Ğắgb if GbuyỀg Èk XuỘo sfẨg tcắf vỵ Ęƾữo Cớk
gbcỌ tcỵgc eập Ğắgb tcùgb quh Ęï xèo ĘỌgc pcƾƨgb cƾỜgb ockẶg eƾữo oỢh oc mẨgb TkỂt
 Ghm ―m tƾ sắg iág quyỈg oc mẨgb vỵ tcỐ ĘỌh oc mẨgb Ęỏ Ęk tỜk xï cớk oớgb 
 sắg”.
 sắg
”. Ğÿ mớt q trågc pcèt trkỏg ếu iỵk, pcắk trắk quh gcỦgb bkhk ĘfẨg ockẶg eƾữo lcèo
gchu, mỵ trƾỜo tkêg bkỵgc Ęớo eập iág tớo. GckỂm vỠ ocỘgb ĘẶ quỘo vỵ thy shk Ęƾữo
gcẠg mẨgc trêg oắ chk pcƾƨgb ikỂg ocígc trỌ vỵ lkgc tẶ. TỈ ocígc trỌ, Ęègc ĘỐ ĘẶ quỘo ocỢ
gbcīh ^cèp vỵ aọg pcfgb lkẶg, m ocf gƾỜo Ghm Ęƾữo cfỵg tfỵg Ęớo eập, iỸgb rh
Ocígc pcỢ ógb gùgb akgc vỵ tỐ ocừo rh qg Ęớk ógb gùgb. TỈ lkgc tẶ, tỌoc tcu cẶt oèo
sắg gbckỂp eỜg (gcƾ oùgb gbckỂp, vậg tắk, gbág cỵgb, v.v.) oỢh tƾ aắg ĘẶ quỘo ocỢ gbcīh
^cèp Ęỏ bkhf ocf Ocígc pcỢ ógb gùgb akgc quắg eý, tỌoc tcu cẶt ruớgb ĘẠt oỢh aọg ĘẶ
quỘo ocỢ gbcīh m oỢh ógb vỵ ockh ocf iág y gbcãf... Yrfgb lck ocỢ trƾƨgb tỌoc tcu
ruớgb ĘẠt Ęhgb gẸm trfgb thy lẼ tcû iág tớo, Ğắgb ĘẲt vẠg ĘỈ ―ocuẫg
― ocuẫg aỌ oc mẨgb tcỐ 
ĘỌh vỵ eật ĘỐ aọg ĘỌh ocỢ pcfgb lkẶg”
lkẶg ”0. TỜk ockẶg eƾữo ĘẠu trhgc iág tớo ,
tớo , Oƾƨgb eīgc
ocígc trỌ ĘẢu tkêg oỢh

tkêg oỢh Ğắgb Ęï Ęèp ừgb Ęúgb yêu oẢu lcèoc quhg oỢh eỌoc sử, pcû cữp vỜk
gbuyỂg vọgb Ęớo eập tỸ if oỢh quẢg ocúgb gcág iág, m ocf Ğắgb gẦm quyỈg ẹgc ĘẨf
iuy gcẠt ĘỘk vỜk oc mẨgb TkỂt Ghm vỵ pcèt Ęớgb Ęƾữo mớt pcfgb trỵf oc mẨgb rớgb
eỜg gbhy tỬ ĘẢu gďm 8;?>. Yuy gckêg, gcỦgb quhg Ękỏm Ęúgb ĘẦg oỢh Oƾƨgb eīgc eẨk
ocƾh Ęƾữo XuỘo tẶ Oớgb sắg oùgb gcậg. Ycègb 9/8;?> shu tcờk bkhg cọo tập Ỗ Ekêg Sù,
YrẢg ^cú Ęƾữo XuỘo tẶ Oớgb sắg oử vỈ gƾỜo lck pcfgb trỵf oc mẨgb TkỂt Ghm Ęhgb
g Ęịgc ohf, oc mẨgb ikỀg rh sùk gỐk trêg lcẦp oắ gƾỜo iƾỜk sỸ eïgc ĘẨf oỢh Ğắgb.
Lck vỈ gƾỜo, gcậg tcẠy Ğắgb rh Ęờk vẬg oñg gfg trẼ, sfgb, tågc cågc ockẶg sỸ trfgb gƾỜo
vỵ quỘo tẶ mỒk gbỵy mớt sùk sỠo, shu mớt q trågc m vkỂo mkỂt mỵk, gbckêm túo m
vkỂo, Ęởgb ocí YrẢg ^cú vkẶt rh IỸ tcắf Euậg oƾƨgb ocígc trỌ oỢh Ğắgb. Ycègb 8>/8;?>,
 Euậg oƾƨgb ocígc trỌ oỢh Ğắgb Oớgb sắg Ğùgb Iƾƨgb 
Iƾƨgb  Ęƾữo tchy tcẶ ocf Oƾƨgb eīgc
ocígc trỌ ĘẢu tkêg oỢh
tkêg oỢh Ğắgb Oớgb sắg TkỂt Ghm.
0

 Ğắgb Oớgb sắg TkỂt Ghm: Tďg lkỂg Ğắgb Yfỵg tập,
tập, t. 1, Gxa Ocígc trỌ quỘo bkh, Cỵ Gớk, 8;;3, tr. 4.
80


 

1.8.
1.8.11

Gớk
Gớk iug
iugbb oỢh
oỢh Euậ

Euậg
g oƾƨ
oƾƨgb
gb ocíg
ocígc
c trỌ
trỌ..

Euậg oƾƨgb ocígc trỌ gcẠg mẨgc máu tcuẬg bkhk oẠp gbỵy gb ikỀg rh bhy bẦt Ỗ 
TkỂt Ghm, f vỵ Ohf Mkêg "mớt
"mớt ăg tcå tcữ tcuyỈg, iág y vỵ o pcẢg tử ehf lcỐ,
mớt aêg tcå ĘỌh ocỢ, pcfgb lkẶg, tƾ aắg vỵ ĘẶ quỘo ocỢ gbcīh".
gbcīh ". Euậg oƾƨgb xèo ĘỌgc tígc
ocẠt oỢh oc mẨgb Ğùgb Iƾƨgb o ĘẢu mớt ouớo ―oc mẨgb tƾ sắg iág quyỈg”.
 Ğÿ ―tcờk lỿ iỸ aỌ Ęỏ m xï cớk oc mẨgb”.
mẨgb” . _hu lck oèoc mẨgb tƾ sắg iág quyỈg
tcẦgb eữk sẽ tkẶp tỠo ―pcèt trkỏg, aỆ quh tcờk lỿ tƾ aỐg mỵ trhgc ĘẠu tcếgb eêg ofg Ęƾờgb 
 xï cớk ocỢ gbcīh”4. Euậg oƾƨgb ocf rẸgb gckỂm vỠ oỘt yẶu oỢh oèoc mẨgb tƾ sắg iág
quyỈg pcắk ―trhgc ĘẠu Ęỏ Ęègc ĘỐ oèo ik tíoc pcfgb lkẶg, Ęègc ĘỐ oèo oèoc aÿo eớt 
tc`f eỘk tkỈg tƾ aỐg vỵ Ęỏ tcỸo cỵgc tcỐ ĘỌh oc mẨgb ocf trkỂt Ęỏ”  vỵ k. Chk gckỂm vỠ
Ęÿ pcắk Ęƾữo ĘẲt gbhgb cỵgb gchu vỵ tkẶg cỵgc Ęởgb tcờk vỜk gchu ―oÿ Ęègc ĘỐ ĘẶ quỘo
ocỢ gbcīh mỜk pcè Ęƾữo k bkhk oẠp ĘỌh ocỢ vỵ m oc mẨgb tcỐ ĘỌh Ęƾữo tcẦgb eữk,
mỵ pcè thg ocẶ Ęớ pcfgb lkẶg tcå mỜk Ęègc ĘỐ Ęƾữo ĘẶ quỘo ocỢ gbcīh”.
gbcīh”. Euậg oƾƨgb
lcếgb
lcế
gb ĘỌgc ―TẠg ĘỈ tcỐ ĘỌh k oỘt oỢh oc mẨgb tƾ sắg iág quyỈg”,
quyỈg” , oƨ sỖ Ęỏ
Ğắgb bkỵgc quyỈg ẹgc ĘẨf iág y. Euậg oƾƨgb q gcẠg mẨgc oc mẨgb ruớgb ĘẠt vỵ
ĘẠu trhgc bkhk oẠp. Ğÿ ĘkỈu lcùgb pcû cữp vỜk tcỸo tẶ oỢh xï cớk tcuớo ĘỌh.

ĞỘk vỜk eỸo eƾữgb oèoc mẨgb, Euậg
mẨgb,  Euậg oƾƨgb ocígc trỌ tcègb
trỌ tcègb 8>/8;?> ocf rẸgb bkhk
oẠp ógb gcág vỵ bkhk oẠp gùgb iág, gcỦgb bkhk oẠp vù sắg bkhk oẠp ẹgc ĘẨf oỢh oc
mẨgb. Yrfgb Ęÿ, iág y ockẶm eỸo eƾữgb Ęùgb Ęắf gcẠt vỵ cọ ocígc Ęớgb eỸo ocígc
oỢh oc mẨgb. GcỦgb tcỵgc pcẢg gcƾ tƾ sắg tcå tc`f pc` ĘẶ quỘo ocỘgb eẨk oèoc mẨgb,
oñg bkhk oẠp tkỏu tƾ sắg tcå if iỸ, ocƾh oÿ tcèk Ęớ lkêg quyẶt ĘẠu trhgc. TkỂo ocị rh o
eỸo eƾữgb oc mẨgb vỵ gcỦgb ĘẲo Ękỏm oỢh cọ Ęỏ akẶt oc sỵgb eọo eẨk eỸo eƾữgb
oèoc mẨgb oūgb gcƾ tåm rh cƾỜgb vậg Ęớgb ĘẠu trhgc pcû cữp vỜk tỬgb ĘỘk tƾữgb. TỜk
tågc cågc ckỂg tẨk oūgb gcƾ eỸo eƾữgb oèoc mẨgb oÿ Ỗ tcờk Ękỏm eúo aẠy bkờ, pcƾƨgb
 pcèp oèoc mẨgb pcû cữp vỵ ckỂu quắ gcẠt ofg Ęƾờgb ĘẠu trhgc vð trhgb aẨf Ęớgb.
MỠo tkêu oỢh Ğắgb Ęègc ĘỐ ĘẶ quỘo vỵ pcfgb lkẶg, bkỵgc ocígc quyỈg vỈ thy bkhk oẠp
vù sắg.

4

 Ğắgb Oớgb sắg TkỂt Ghm: Tďg lkỂg Ğắgb Yfỵg tập,
tập, t. 1, sĘi, tr. ;?-;9.
84


 

 Euậg oƾƨgb ocígc trỌ
trỌ tcègb
 tcègb 8>/8;?> m sáu sẦo gckỈu vẠg ĘỈ tcuớo vỈ ockẶg eƾữo
oỢh oc mẨgb TkỂt Ghm mỵ Oƾƨgb eīgc 1/8;?>
eīgc 1/8;?> Ęï gêu rh tỬ trƾỜo. Ğáy oūgb tkỈg ĘỈ,
aƾỜo ĘỂm Ęỏ Ğắgb k gcåg sègb suỘt cƨg trfgb bkhk ĘfẨg ĘẠu trhgc bkỵgc Ęớo eập
tỸ if ocf iág tớo. Aêg oẨgc Ęÿ Euậg

Ęÿ Euậg oƾƨgb ocígc trỌ oūgb gcỦgb Ękỏm lcèo sf vỜk
Oƾƨgb eīgc ocígc trỌ vỵ
trỌ vỵ Ęáy ocígc gcƾữo Ękỏm oỢh vďg lkỂg gỵy. Ycừ gcẠt, If ắgc
cƾỖgb aỖk quhg gkỂm shk eẢm oỢh XuỘo YẶ Oớgb sắg vỈ oèo quỘo bkh tcuớo ĘỌh pcƾƨgb
Ğùgb, iẬg ĘẶg shk eẢm trfgb vkỂo xèo ĘỌgc máu tcuẬg oƨ aắg o aẠy bkờ máu tcuẬg
bkhk oẠp, bkỦh gbƾờk bkỵu vỵ gbƾờk gbcãf, ĘkỈu gỵy ocƾh tcỸo sỸ Ęúgb ĘẦg, aỖk vå máu
tcuẬg ikỀg rh Ỗ Ğùgb Iƾƨgb tcỸo ocẠt bkỦh TkỂt Ghm vỵ ĞẶ quỘo ^cèp ocừ lcùgb
 pcắk bkỦh gbƾờk bkỵu vỵ gbƾờk gbcãf, máu tcuẬg bkỦh gcág iág vỵ ĘỌh ocỢ oūgb lcùgb
bhy bẦt vå cọ ocugb lẼ tcû ^cèp, máu tcuẬg bkỦh ógb gcág vỵ tƾ sắg lcùgb bhy
bẦt, Yƾ sắg TkỂt Ghm lcùgb oûgb pc` vỜk ĞẶ quỘo (ocị 8 aớ pcậg ocừ lcùgb pcắk tẠt oắ),
quhg trọgb ĘỌh ocỢ pcfgb lkẶg eẬg tƾ aắg (bkhk oẠp tƾ sắg TkỂt Ghm) ĘỈu máu tcuẬg vỜk
ĘẶ quỘo, iẬg ĘẶg Euậg oƾƨgb ofk trọgb vẠg ĘỈ ocỘgb pcfgb lkẶg cƨg ĘẠu trhgc ocf
bkhk oẠp vỵ Ęègc ĘỐ qg xám eƾữo, quhg Ękỏm gỵy lcùgb pcû cữp vỜk oc mẨgb TkỂt
 Ghm, Ỗ TkỂt Ghm lcùgb gcẠt tckẶt pcắk tcỐ ĘỌh oèoc mẨgb. Ycừ chk, Euậg
chk,  Euậg oƾƨgb ocígc
trỌ tcègb 8>/8;?>
8>/8;?> eẨk què gcẠg mẨgc mẲt tkêu oỸo oỢh oèo tẢgb eỜp trêg: tƾ sắg tcƾƨgb
mẨk ―Ęừgb
―Ęừgb vỈ mớt pc` vỜk ĘẶ quỘo ocỢ gbcīh vỵ ĘỌh ocỢ mỵ ocỘgb oc mẨgb”, tƾ sắg
ógb gbckỂp ―ocị Ęừgb vỈ mẲt quỘo bkh oắk eƾƨgb ” vỵ sẽ ―tc`f
―tc`f pc` ĘẶ quỘo ocỢ gbcīh”,
gbcīh”,
trfgb bkhk oẠp tkỏu tƾ sắg, tcå aớ pcậg m tcỢ ógb gbckỂp ―
― èo oắm”
oắm” vỜk oc mẨgb,
tkỏu tcƾƨgb ―lcùgb
―lcùgb tèg tcỵgc oèoc mẨgb ”,
”, tkỏu tƾ sắg trí tcừo oÿ ― xu
― xu cƾỜgb quỘo bkh ocỢ
gbcīh”,

gbcīh
”, ―ĘẨk akỏu quyỈg eữk ocf tẠt oắ bkhk oẠp tƾ aỐg aỐg xừ ”2. YỬ Ęÿ, quhg Ękỏm euậg
oƾƨgb ocị tcẠy Ęƾữo vhk trñ Ęớgb eỸo oèoc mẨgb oỢh ógb gcág vỵ gùgb iág, mỵ lcùgb
Ęègc bkè Ęúgb mừo vhk trñ oèoc mẨgb oỢh bkhk oẠp tkỏu tƾ sắg, lcắ gďgb ocỘgb ĘẶ quỘo
oỢh tƾ sắg iág tớo, lcắ gďgb pcág cfè vỵ ék lëf mớt aớ pcậg ĘỌh ocỢ vỬh vỵ gcỆ Ęk tc`f
oc mẨgb. Ycừ ah, euậg oƾƨgb oūgb lcùgb ĘỈ rh Ęƾữo mỘk ekêg mkgc o iág tớo vỵ bkhk
oẠp rớgb rïk trfgb ouớo ĘẠu trhgc iág tớo vỵ aọg thy shk. Ocígc vå vậy mỵ vẬg ocƾh trhgc
tcỢ Ęƾữo sỸ Ợgb cớ oỢh ekêg mkgc quỘo tẶ. Ycừ tƾ, trfgb vẠg ĘỈ bkắk quyẶt iág tớo, pcẨm
2

 Ğắgb Oớgb sắg TkỂt Ghm: Tďg lkỂg Ğắgb Yfỵg tập,
tập, t. 1, sĘi, tr. ;0-;4.
82


 

vk bkắk quyẶt Ęƾữo ĘỈ rh trêg tfỵg Ğùgb Iƾƨgb, lcùgb tcỏ tcỸo ckỂg Ęƾữo quyỈg tỸ
quyẶt iág tớo.
YỬ gcỦgb cẨg ocẶ trêg, oÿ tcỏ tcẠy Ęƾữo gbuyêg gcág iẬg ĘẶg cẨg ocẶ oỢh  Euậg
oƾƨgb  mớt
 mớt pcẢg if ắgc cƾỖgb tƾ tƾỖgb tắ lcuygc oỢh XuỘo tẶ Oớgb sắg, Ęởgb tcờk,
gbƾờk eïgc ĘẨf ocƾh gẦm Ęƾữo tcỸo tkỀg ĘẠt gƾỜo, lcùgb xèo ĘỌgc Ęƾữo máu tcuẬg gỵf
máu tcuẬg ocỢ yẶu iẬg tỜk lcùgb xèo ĘỌgc Ęƾữo tẢgb eỜp trugb bkhg oūgb ĘỘk tƾữgb
oỢh oc mẨgb, aỆ quh mớt eỸo eƾữgb quhg trọgb oỢh bkhk oẠp ĘẠu trhgc.
1.1 _Ỹ cfỵg ocịgc
ocịgc Ęƾờgb
Ęƾờgb eỘk oc
oc mẨgb bkắk pcÿgb
pcÿgb iág tớo tỬ bkhk ĘfẨg 8;?; 8;90

1.1.
1.1.88

AỘk
AỘk oắ
oắgc
gc tc
tcẶẶ bkỜk
bkỜk vỵ Tk
TkỂt
Ểt Gh
Ghm
m

Ycègb ;/8;?;, ouớo OckẶg trhgc tcẶ bkỜk tcừ KK ảgb gỐ. ĞẶ quỘo ^cèp ehf vỵf
vđgb ockẶg. Ocígc pcỢ ^cèp Ęï tck cỵgc akỂg pcèp Ęỵg èp eỸo eƾữgb iág ocỢ Ỗ trfgb
gƾỜo vỵ pcfgb trỵf oc mẨgb tcuớo ĘỌh. MẲt trậg gcág iág ^cèp thg vỨ. Ğắgb Oớgb sắg
^cèp aỌ ĘẲt rh gbfỵk vđgb pcèp euật, ĘkỈu gỵy ắgc cƾỖgb rẠt gckỈu ĘẶg Ğắgb Oớgb sắg
Ğùgb Iƾƨgb. Ğắgb Oớgb sắg Ğùgb Iƾƨgb oūgb aỌ ^cèp ĘẲt rh gbfỵk vđgb pcèp euật.
 Gbỵy 13/;/8;?;, Yfỵg quyỈg Ğùgb Iƾƨgb rh gbcỌ ĘỌgc oẠm tug truyỈg oớgb sắg, oẠm
eƾu cỵgc, tỵgb trỦ tỵk ekỂu oớgb sắg, bkắk tèg o cớk cỦu èk, gbckỂp Ęfỵg vỵ tỌoc tcu tỵk sắg
oỢh o tỐ ocừo Ęÿ, Ęÿgb oửh o tờ ằf vỵ gcỵ xuẠt aắg, oẠm cớk cọp vỵ tỠ tập Ęùgb
gbƾờk. Yrfgb bkhk ĘfẨg gỵy, ^cèp pcèt xít cÿh aớ mèy tcỘgb trỌ, tcếgb thy Ęỵg èp pcfgb
trỵf oc mẨgb oỢh gcág iág, tập trugb eỸo eƾữgb Ęègc vỵf Ğắgb Oớgb sắg Ğùgb Iƾƨgb.
Mớt sỘ quyỈg tỸ if iág ocỢ Ęï bkỵgc Ęƾữo trfgb tcờk lỿ 8;?4-8;?; aỌ tcỢ tkêu. Ocúgb
 ahg aỘ eỂgc tỐgb Ęớgb vkêg, tcỸo ckỂg ocígc sèoc ―Lkgc tẶ ocị cuy” gcẸm tďgb oƾờgb vƨ 
vët sừo gbƾờk, sừo oỢh Ęỏ pcỠo vỠ ockẶg trhgc oỢh ĘẶ quỘo. Cƨg aắy vẨg tchgc gkêg aỌ aẦt
shgb ^cèp m akh ĘỨ ĘẨg.
1.1.1
1.1

.1

Gớk iugb
iugb ocuyỏ
ocuyỏg
g cƾỜg
cƾỜgbb ocị
ocị ĘẨf
ĘẨf ockẶg
ockẶg eƾữo
eƾữo vỵ cfỵg
cfỵg ocịg
ocịgc
c Ęƾ
Ęƾờg
ờgbb eỘk

oc mẨgb bkắk pcÿgb iág tớo
Ğừgb trƾỜo tågc cågc mỜk, Ahg ocẠp cỵgc Yrugb ƾƨgb Ğắgb Oớgb sắg Ğùgb
Iƾƨgb cọp Cớk gbcỌ eẢg tcừ sèu (3/88/8;?;) tẨk Ğkỏm (Cÿo Mùg ‟ Bkh ĞỌgc) if
YỐgb Aí tcƾ GbuyỀg Tďg OỬ ocỢ trå.
83


 

YrƾỜo tågc cågc mỜk Ğắgb oūgb Ęï oÿ gcỦgb ocuyỏg cƾỜgb trfgb Ęƾờgb eỘk. TỈ
gckỂ
gc
kỂm

m vỠ ock
ockẶg
Ặg eƾữo,
eƾữo, oƨ aắ
aắgg lcùgb
lcùgb bå tchy
tchy ĘỐk
ĘỐk sf vỜk  Euậg oƾƨgb ocígc trỌ
(8>/8;?>). Oèoc mẨgb tƾ sắg iág quyỈg mhgb tígc ocẠt tcỐ ĘỌh, pcắg ĘẶ, shu lck oèoc
mẨgb tƾ sắg iág quyỈg tcẦgb eữp sẽ tkẶp tỠo pcèt trkỏg, aỆ quh tcờk lỿ tƾ aắg mỵ trhgc
ĘẠu tcếgb g ofg Ęƾờgb xï cớk ocỢ gbcīh. TỈ gckỂm vỠ oỠ tcỏ, iỸh vỵf tågc cågc vỜk sỸ
vƨ vët, èp aừo gbỵy gb gẲgb gỈ oỢh YcỸo iág ^cèp, Ęï lckẶg ocf Ğắgb pcắk tẨm bèo eẨk
vẠg ĘỈ tcỐ ĘỌh Ęỏ tập trugb ocỘgb ĘẶ quỘo, Ęƾh bkắk pcÿgb iág tớo eêg cỵgb ĘẢu. ĞkỈu gỵy
cfỵg tfỵg pcû cữp vỜk ĘẲo Ękỏm oỢh TkỂt Ghm. _Ỹ ocuyỏg cƾỜgb gỵy cfỵg tfỵg
Ęúgb ĘẦg, Ęï lcẦo pcỠo Ęƾữo gcƾữo Ękỏm oỢh Euậg oƾƨgb ocígc trỌ (8>/8;?>). Lcùgb
g bkắk quyẶt sfgb sfgb 1 vẠg ĘỈ tcỐ ĘỌh vỵ iág tớo, mỵ ocị tập trugb bkắk quyẶt vẠg ĘỈ
iág tớo trƾỜo. TỈ eỸo eƾữgb oèoc mẨgb, vå mỠo tkêu ckỂg tẨk oỢh Ğắgb Ęƾh gckỂm vỠ bkắk
 pcÿgb iág tớo g cỵgb ĘẢu gêg tẠt oắ bkhk oẠp trêg tfỵg Ğùgb Iƾƨgb ĘỈu tchm bkh Ęỏ
bkắk pcÿgb ocf Ğùgb Iƾƨgb. TỜk sỸ tchy ĘỐk gỵy Ğắgb Ęï lcẦo pcỠo cẨg ocẶ oỢh Euậg
oƾƨgb ocígc trỌ (8>/8;?>) tchy vå eỸo eƾữgb ocígc gùgb iág, ógb gcág tcå ấy bkờ eỸo
eƾữgb tfỵg tcỏ o bkhk oẠp oÿ máu tcuẬg vỜk ^cèp, aỌ ^cèp èp aừo o eớt ĘỈu eỸo
eƾữgb ocígc oỢh Ğắgb. TỈ pcẨm vk oèoc mẨgb, eập rh ocígc pcỢ ekêg ahgb Oớgb cđh Iág
ocỢ Ğùgb Iƾƨgb, Ęáy mớt tchy ĘỐk tíoc oỸo vå mù cågc oớgb cđh iág ocỢ mù cågc
bkúp tập cữp Ęùgb Ęắf eỸo eƾữgb cƨg, tuy gckêg vỜk pcẨm vk tfỵg Ğùgb Iƾƨgb, Ęáy
 pcẨm vk q eỜg, g cẨg ocẶ bkỘgb gcƾ Euậg
gcƾ  Euậg oƾƨgb ocígc trỌ (8>/8;?>),
trỌ (8>/8;?>), q pcỠ tcuớo
vỵf Ğùgb Iƾƨgb ocƾh Ęƾh rh Ęƾữo vẠg ĘỈ tỸ quyẶt oỢh iág tớo.
TỈ tỐgb quhg GbcỌ
quhg GbcỌ quyẶt cớk gbcỌ Ahg ocẠp cỵgc Yrugb ƾƨgb  (88/8;?;)

  (88/8;?;) Ęï lcẦo
 pcỠo Ęƾữo 1/? cẨg ocẶ sf vỜk  Euậg oƾƨgb ocígc trỌ (8>/8;?>).
trỌ (8>/8;?>). GckỂm vỠ trƾỜo mẦt
lcùgb oñg bkắk quyẶt sfgb sfgb 1 vẠg ĘỈ tcỐ ĘỌh vỵ iág tớo, mỵ ocị tập trugb bkắk quyẶt
vẠg ĘỈ iág tớo trƾỜo. EỸo eƾữgb oèoc mẨgb Ęï tập cữp Ęùgb Ęắf vỜk mọk tẢgb eỜp tchm
bkh. Yuy gckêg vẬg oñg mớt cẨg ocẶ ocƾh lcẦo pcỠo Ęƾữo pcẨm vk oc mẨgb, vỜk
 pcẨm vk tfỵg Ğùgb Iƾƨgb q sừo, Ğắgb vẬg ocƾh Ęƾh rh Ęƾữo vẠg ĘỈ tỸ quyẶt ocf
iág tớo.
Ycègb 4/8;9>, Ğừo tẠg ógb ^cèp, ocígc pcỢ ^cèp ĘẢu cỵgb Ğừo vỵ eữk iỠgb eúo
^cèp tcuh Ğừo, pcèt xít Gcật Ęï gẦm eẠy oƨ cớk vỵ tẠg ógb, muỘg tcáu tÿm tcuớo ĘỌh
8;


 

oỢh ^cèp tẨk Ğùgb Iƾƨgb. Yrfgb aỘk oắgc ockẶg trhgc tcẶ bkỜk, tcỸo iág ^cèp Ęï rh sừo
 aÿo eớt gcág iág th, pcèt xít cfè aớ mèy tcỘgb trỌ, tcếgb thy Ęỵg èp o pcfgb trỵf oc
mẨgb oỢh gcág iág. Gbỵy 11/;/8;9>, pcèt xít Gcật tkẶg vỵf EẨgb _ƨg vỵ ĘỐ aớ Cắk
^cñgb, lckẶg ^cèp pcắk lý ckỂp ĘỌgc ĘẢu cỵgb Gcật vỵf gbỵy 1?/;/8;9>. Gcág iág th
 pcắk ocỌu oắgc 8 oỐ chk trñgb èp aừo aÿo eớt oỢh ^cèp - Gcật, máu tcuẬg bkỦh iág tớo th
vỜk ĘẶ quỘo pcèt xít ^cèp - Gcật gb bhy bẦt cƨg ahf bkờ cẶt.
Yrfgb aỘk oắgc ĘẠt gƾỜo aỌ vẦt lkỂt, gcág iág aỌ o eớt, Cở Ocí Mkgc Ęï trkỂu tập
vỵ ocỢ trå Cớk gbcỌ Ahg ocẠp cỵgc Yrugb Ʀƨgb eẢg tcừ 3 vỵf bkỦh tcègb 0/8;98, Ęƾữo tỐ
ocừo tẨk rỬgb LcuỐk Gậm, tcuớo ^èo (Cỵ Xuắgb, Ohf AẸgb), g euậg vỵ pcág tíoc vỈ
gbuởg bỘo, ĘẲo Ękỏm, tígc ocẠt vỵ sỸ ắgc cƾỖgb oỢh ockẶg trhgc tcẶ bkỜk tcừ chk ĘẶg ĘẠt
gƾỜo TkỂt Ghm, tỬ Ęÿ Ęƾh rh gcỦgb gcậg ĘỌgc vỵ rh quyẶt ĘỌgc ắgc cƾỖgb tf eỜg ĘẶg
tƾƨgb ehk iág tớo eúo aẠy bkờ.
Yrfgb ouớo cớk gbcỌ Ęï ocị rð máu tcuẬg ocỢ yẶu pcắk Ęƾữo bkắk quyẶt oẠp ằoc o
 aẠy bkờ máu tcuẬg bkỦh iág tớo TkỂt Ghm vỜk aọg ĘẶ quỘo pcèt xít ^cèp - Gcật. Cớk
gbcỌ vẬg tèg tcỵgc o gbcỌ quyẶt oỢh oèo Cớk gbcỌ tcừ sèu, aắy vỈ oèo ockẶg eƾữo vỵ

gcẠg mẨgc tẢm quhg trọgb oỢh vẠg ĘỈ iág tớo, gcẠg mẨgc Ğắgb oỢh bkhk oẠp oùgb gcág.
TỜk sỸ tcỘgb trỌ èp aừo gbỵy gb gẲgb gỈ tcå tẠt oắ o bkhk oẠp (tcữ tcuyỈg, iág
y, ĘỌh ocỢ, tƾ sắg) ĘỈu oắm tcẠy aỌ vẦt lkỂt sừo, lcùgb tcỏ ocỌu gỐk. Tậg mỂgc iág tớo
gbuy vfgb lcùgb o gỵf aẸgb, cớk gbcỌ Ęƾh rh gckỂm vỠ lcùgb oñg eúo gỵy lcùgb g
 pcắk bkắk quyẶt 1 vẠg ĘỈ pcắg ĘẶ vỵ ĘkỈg ĘỌh, ocị bkắk quyẶt mớt vẠg ĘỈ iuy gcẠt bkắk
 pcÿgb iág tớo, gẶu muỘg bkắk pcÿgb iág tớo mỵ ĘẲt rh tcêm gckỂm vỠ tcừ 1 bkắk quyẶt
vẠg ĘỈ tcỐ ĘỌh sẽ ắgc cƾỖgb ĘẶg gckỂm vỠ tcừ gcẠt. o gỵy ouớo oc mẨgb Ğùgb
Iƾƨgb ckỂg tẨk lcùgb g ouớo oc mẨgb tƾ sắg iág quyỈg gỦh mỵ ouớo oc
mẨgb tập trugb vỵf bkắk pcÿgb iág tớo.
Cớk gbcỌ tug aỘ ―Yrfgb o gỵy quyỈg eữk oỢh aớ pcậg, bkhk oẠp, pcắk ĘẲt iƾỜk
 sỸ skgc tử, tởg vfgb oỢh quỘo bkh, oỢh iág tớo. Yrfgb
Yrfgb eúo gỵy, gẶu lcùgb bkắk quyẶt Ęƾữo
vẠg ĘỈ iág tớo bkắk pcÿgb, lcùgb Ęđk Ęƾữo Ęớo eập, tỸ if ocf tfỵg tcỏ iág tớo tcå ocếgb 
gcỦgb tfỵg tcỏ quỘo bkh iág tớo g ocỌu mïk lkẶp tráu gbỸh, mỵ quyỈg eữk oỢh aớ pcậg,

1>


 

 bkhk oẠp ĘẶg vẨg gďm oūgb lcùgb Ęñk eẨk Ęƾữo”3. YỬ ĘẠy gcẠg mẨgc quhg Ękỏm vỵ gckỂm
vỠ oẠp ằoc o aẠy bkờ tập cữp eỸo eƾữgb tfỵg quỘo bkh iág tớo, bkỵgc eẨk ocígc quyỈg
tỬ aọg ĘẶ quỘo, bkắk pcÿgb ĘẠt gƾỜo, bèo eẨk lcẫu ckỂu ―Ğègc ĘỐ ĘỌh ocỢ, ockh ruớgb ocf
iág y” tchy
y” tchy vỵf Ęÿ lcẫu ckỂu ―YỌoc tcu ruớgb ĘẠt oỢh aọg ĘẶ quỘo vỵ TkỂt bkhg
ockh ocf iág y gbcãf, ockh eẨk ruớgb ógb, bkắm tù, bkắm từo”.
từo”.  
ĞkỈu gỵy tkẶp tỠo lcếgb ĘỌgc gckỂm vỠ bkắk pcÿgb iág tớo quhg trọgb gcẠt bkỘgb
 GbcỌ quyẶt cớk gbcỌ Ahg ocẠp cỵgc Yrugb ƾƨgb (88/8;?;), lcẦo pcỠo cfỵg tfỵg cẨg ocẶ
oỢh Euậg oƾƨgb ocígc trỌ (8>/8;?>), lcếgb ĘỌgc sỸ Ęúgb ĘẦg oỢh Oƾƨgb eīgc ocígc trỌ

ĘẢu tkêg.
Cớk gbcỌ gêu muỘg tập cữp eỸo eƾữgb tfỵg iág tcå pcắk bkƾƨgb ohf gbọg oờ iág
tớo, pcắk Ęfỵg lẶt cẶt sừo rớgb rïk. TẬg lcếgb ĘỌgc eỸo eƾữgb tchm bkh oc mẨgb bkắk
 pcÿgb iág tớo tập ocugb tfỵg aớ eỸo eƾữgb oc mẨgb trêg tfỵg k Ğùgb Iƾƨgb,
lcùgb pcág akỂt tcữ tcuyỈg, iág y, pcú gùgb ĘỌh ocỢ, tƾ sắg aắg xừ, gcỦgb hk oÿ eñgb
yêu gƾỜo tcå ĘỈu tcỘgb gcẠt trfgb ỏgb mẲt trậg, Ę`m tfỵg aớ sừo eỸo ocỘgb ĘẶ quỘo
bkỵgc Ęớo eập ocf iág tớo. CẨg ocẶ gỵy trfgb Euậg
trfgb  Euậg oƾƨgb ocígc trỌ (8>/8;?>)
(8>/8;?>) Ęï
 Ęï Ęƾữo
lcẦo pcỠo tỬ GbcỌ
tỬ GbcỌ quyẶt cớk gbcỌ Ahg
Ahg ocẠp cỵgc Yrugb ƾƨgb (88/8;?;).
(88/8;?;).
 GcẸm tcừo tịgc tkgc tcẢg iág tớo, truyỈg tcỘgb oỢh gcág iág. Ğắgb ocỢ trƾƨgb
tcỵgc eập Ỗ mỒk gƾỜo mớt mẲt trậg rkêgb vå TkỂt, f, Ohmpuockh mỒk gƾỜo oÿ mớt ĘẲo
Ękỏm, gñk bkỘgb lcèo gchu, pcfgb tỠo tập quèg lcèo gchu. Lcếgb ĘỌgc vẠg ĘỈ iág tớo
quỘo bkh gỵf quỘo bkh gẠy tỸ m Ęÿ sỸ gbckỂp oỢh ocígc quỘo bkh Ęÿ. Tå vậy mỒk quỘo
bkh mớt mẲt trậg rkêgb, bkắk quyẶt vẠg ĘỈ iág tớo oỢh tỬgb gƾỜo Ỗ Ğùgb Iƾƨgb: ỗ TkỂt
 Ghm oÿ TkỂt Ghm Ęớo eập Ęởgb mkgc (MẲt trậg TkỂt Mkgc) gcẸm cuy Ęớgb tfỵg aớ eỸo
eƾữgb u gƾỜo oỢh TkỂt Ghm iƾỜk sỸ eïgc ĘẨf oỢh Ğắgb Oớgb _ắg ocỘgb ĘẶ quỘo, tẨk
f Hk ehf Ęớo eập Ęởgb mkgc, Ohmpuockh Ohf mkêg Ęớo eập Ęởgb mkgc. o gỵy
 pcẨm vk bkắk quyẶt vẠg ĘỈ iág tớo lcùgb tkẶg cỵgc trêg tfỵg Ğùgb Iƾƨgb gỦh mỵ mỒk
quỘo bkh tỸ bkắk quyẶt vẠg ĘỈ iág tớo, Ęáy oūgb ocígc cẨg ocẶ ouỘk ỏgb oẢg Ęƾữo lcẦo
 pcỠo mỵ GbcỌ
mỵ  GbcỌ quyẶt cớk gbcỌ Ahg ocẠp cỵgc Yrugb ƾƨgb (88/8;?;) ocƾh m Ęƾữo, vỵ
Ęÿ oūgb ocígc cẨg ocẶ oỢh
oỢh Euậg
 Euậg oƾƨgb ocígc trỌ (8>/8;?;).
 Ğắgb Oớgb sắg TkỂt Ghm: Tďg lkỂg Ğắgb Yfỵg tập,

tập, t. 2, sĘi, tr. 88?.

3

18


 

Xuh GbcỌ
Xuh
 GbcỌ quyẶt cớk gbcỌ Ahg ocẠp cỵgc Yrugb ƾƨgb (88/8;?;), Ğỵgb
(88/8;?;), Ğỵgb Ęï sỸ
ocuyỏg cƾỜgb trfgb Ęƾờgb eỘk vỵ Ęï lcẦo pcỠo Ęƾữo 1 gớk iugb oñg cẨg ocẶ trfgb  Euậg
oƾƨgb ocígc trỌ (8>/8;?;) vỵ
(8>/8;?;) vỵ gckỂm vỠ bkắk pcÿgb iág tớo pcắk Ęƾữo Ęƾh g cỵgb ĘẢu,
lcùgb g ouớo oc mẨgb tƾ sắg iág quyỈg. EỸo eƾữgb oc mẨgb o gỵy tfỵg aớ
o bkhk oẠp, lcùgb g tập trugb vỵf gùgb iág, ógb iág gcƾ trƾỜo gỦh. Yuy gckêg vẬg
g cẨg ocẶ lck pcẨm vk oc mẨgb tfỵg aớ Ğùgb Iƾƨgb q rớgb, gcƾgb cẨg ocẶ
ouỘk ỏgb gỵy oūgb Ęï Ęƾữo lcẦo pcỠo cfỵg tfỵg quh Cớk gbcỌ 3 (0/8;98), o gỵy Ğắgb
Ęï ĘỈ ohf vẠg ĘỈ tỸ quyẶt iág tớo, mỒk quỘo bkh trfgb Ğùgb Iƾƨgb ĘỈu oÿ mớt mẲt trậg
rkêgb Ęỏ bkắk pcÿgb ocígc quỘo bkh oỢh cọ. YẠt oắ gcỦgb cẨg ocẶ Ęï Ęƾữo lcẦo pcỠo quh
tcỸo tkỀg vỵ ĘkỈu gỵy lcếgb ĘỌgc tígc Ęúgb ĘẦg oỢh Oƾƨgb eīgc ocígc trỌ ĘẢu tkêg.

11


 

Ocƾƨgb

Ocƾƨ
gb ?. Ocígc
Ocígc oƾƨgb
oƾƨgb Ğắgb Ehf Ęớgb
Ęớgb TG
TG vỵ sỸ cfỵg
cfỵg ocịgc
ocịgc Ęƾờgb
Ęƾờgb eỘk
eỘk o
oc
c
mẨgb Iág tớo Iág ocỢ gcág iág
?.8 AỘk oắgc
oắgc eỌoc
eỌoc sử
sử vỵ gớk iugb
iugb Ocígc
Ocígc oƾ
oƾƨgb
ƨgb Ğắgb Ehf Ęớgb
Ęớgb TkỂt
TkỂt Ghm
Ghm
?.8.8

AỘk oắgc eỌoc sử:

h. Yå
Yågc

gc cåg
cågc
c tcẶ
tcẶ bkỜk
bkỜk::

_hu ockẶg trhgc tcẶ bkỜk tcừ chk, ocẶ Ęớ pcèt xít sỠp ĘỐ, ouớo tỐgb lcỢgb cfắgb oỢh
ocỢ gbcīh tƾ aắg tcêm trẢm trọgb, Ekêg Sù gbỵy gb oƾờgb tcỌgc, pcfgb trỵf iág ocỢ
g ohf. YcẶ bkỜk ockh m chk pc`: pc` iág ocỢ ocỘgb ĘẶ quỘo if Ekêg Sù eïgc ĘẨf, pc`
ĘẶ quỘo pcắg iág ocỢ if Mỻ oẢm ĘẢu. ^c` iág ocỢ gbỵy mớt mẨgc, pc` ĘẶ quỘo gbỵy
mớt suy. g ốg eỸo eƾữgb bkỦh chk pc` Ęï gbckêgb cếg vỈ pc` iág ocỢ. MuỘg tcfèt
lcỆk gẨg lcỢgb cfắgb, ĘẶ quỘo Mỻ vỵ o ĘẶ quỘo lcèo Ęhgb rh sừo ocuẫg aỌ ockẶg trhgc
tcẶ bkỜk tcừ ah vỵ mỖ rớgb o ouớo ockẶg trhgc xám eƾữo. YrƾỜo tågc tcẶ lcÿ lcďg oỢh
tcỸo iág ^cèp, ĘẶ quỘo Mỻ Ęï ohg tckỂp trỸo tkẶp vỵf ouớo ockẶg trhgc Ỗ Ğùgb Iƾƨgb.
Yrfgb ockẶg trhgc vỵ shu ockẶg trhgc tcẶ bkỜk tcừ chk, gcờ ocỢ gbcīh xï cớk tcẦgb
ocỢ gbcīh pcèt xít, oc mẨgb iág ocỢ gcág iág ehg rớgb vỵ Ęï tcỵgc ógb Ỗ gckỈu gƾỜo.
OcẶ Ęớ iág ocỢ gcág iág tcỵgc eập vỵ tèoc gcỦgb gƾỜo Ęÿ rh lcỆk cỂ tcỘgb ĘẶ quỘo ocỢ
gbcīh. Ofg Ęƾờgb ocugb eúo aẠy bkờ ocf oèo gƾỜo tkêg tkẶg oūgb gcƾ oèo gƾỜo gửh tcuớo
ĘỌh vỵ tcuớo ĘỌh oc mẨgb iág ocỢ gcág iág. Mớt ĘẲo Ękỏm oỢh tcẶ bkỜk shu ockẶg
trhgc tcẶ bkỜk tcừ chk pcfgb trỵf bkắk pcÿgb tcuớo ĘỌh vỵ gửh tcuớo ĘỌh vù ỏgb sùk gỐk.
o aọg ĘẶ quỘo iûgb tcỢ ĘfẨg Ęỏ bkắ tcỬh gcậg Ęớo eập, muh ocuớo tƾ sắg vỵ ĘỌh ocỢ
 aắg quỘo, iuy trå quyỈg tcỘgb trỌ Ỗ oèo tcuớo ĘỌh. Gcƾgb oèo iág tớo tcuớo ĘỌh vỵ gửh
tcuớo ĘỌh Ęï gcậg tcừo rð Ęƾữo ofg Ęƾờgb Ęk ocf mågc, Ęÿ Ęfỵg lẶt iág tớo, ekêg eẨo
mật tckẶt vỜk gcág iág tcẶ bkỜk, ĘẠu trhgc vð trhgb ếu iỵk iƾỜk sỸ ẹgc ĘẨf oỢh bkhk oẠp
ógb gcág.
 GƾỜo Oớgb cđh gcág iág Yrugb Cfh rh Ęờk. CỂ tcỘgb oèo gƾỜo xï cớk ocỢ gbcīh
 pcèt trkỏg.
a. Yågc
Yågc cågc
cågc trfg

trfgb
b gƾỜo:
gƾỜo:

YỬ cởk tcuớo ^cèp, oďg aắg TkỂt Ghm mớt xï cớk pcfgb lkẶg pcỠ tcuớo pcẢg
gckỈu vỵf gỈg lkgc tẶ gùgb gbckỂp. YỬ lck aỌ ĘẶ quỘo ^cèp tcáu tÿm, TkỂt Ghm akẶg
1?


 

tcỵgc mớt tcỌ trƾờgb Ęớo ockẶm, mớt gbuởg ougb oẠp gbug ekỂu vỵ oďg oừ Ęÿgb qg
oỢh tcỸo iág ^cèp trêg gỈg lkgc tẶ tỸ oẠp, tỸ túo. _hu ockẶg trhgc tcừ gcẠt, if ocígc sèoc
ĘẲo akỂt lchk tcèo tcuớo ĘỌh oỢh ĘẶ quỘo ^cèp, gcờ vỵf o ógb gbcỂ lỻ tcuật mỵ bkhk
oẠp ógb gcág tcỵgc cågc vỵ pcèt trkỏg. _fgb, ocígc sèoc tcuớo ĘỌh oỢh ĘẶ quỘo ^cèp Ỗ 
TkỂt Ghm låm cïm sừo pcèt trkỏg oỢh eỸo eƾữgb sắg xuẠt. Yrfgb ockẶg trhgc tcẶ bkỜk tcừ
chk, ^cèt xít Gcật xám ockẶm TkỂt Ghm.
?.
?.8.
8.11

Gớk
Gớk iug
iugbb Ocíg
Ocígc
c oƾƨ
oƾƨgb
gb Ğ
Ğắg
ắgbb Ehf

Ehf Ęớg
Ęớgbb TkỂt
TkỂt Gh
Ghm
m

Ğắgb ehf Ęớgb Ỗ Ęáy ý gbcīh gcẸm cfỵg tcỵgc sỸ gbckỂp bkắk pcÿgb iág tớo, xÿh
 aỆ ik tíoc pcfgb lkẶg vỵ gửh pcfgb lkẶg, pcèt trkỏg ocẶ Ęớ iág ocỢ gcág iág, m ocf
gƾỜo TkỂt Ghm Ęớo eập vỵ tcỘgb gcẠt, tỸ if, iág ocỢ tỸ if vỵ tkẶg g ocỢ gbcīh xï cớk.
[êu oẢu gckỂm vỠ mỜk oỢh Ğắgb eúo aẠy bkờ pcắk oùgb lchk rh mẲt tỐ ocừo vỵ iẬg iẦt
cfẨt Ęớgb oc mẨgb. Lcùgb g o cfẨt Ęớgb gửh ógb lchk, bkờ oc mẨgb Ęï
gcỦgb tcỵgc ógb gcẠt ĘỌgc, oẢg pcắk ógb lchk rh mẲt Ęỏ vậg Ęớgb, truyỈg ằ tƾ tƾỖgb
mớt oèoc ckỂu quắ oūgb gcƾ trfgb oùgb tèo gbfẨk bkhf oẢg pcắk oÿ ĘẨk ikỂg mớt oèoc
Ęƾờgb Ęƾờgb ocígc ocígc Ęỏ iẢg iẢg xáy iỸgb oèo mỘk quhg cỂ gbỵy gb tỘt Ęẻp. Ğỏ
Ęèp ừgb u oẢu Ęÿ, tcègb 1/8;08 Ğắgb Oớgb sắg Ğùgb Iƾƨgb Ęï cọp ĞẨk cớk ĘẨk akỏu
tfỵg quỘo eẢg tcừ KK tẨk Yug Xuhgb. ĞẨk cớk rh GbcỌ quyẶt ockh tèoc Ğắgb Oớgb sắg
Ğùgb Iƾƨgb tcỵgc ah Ęắgb oc mẨgb Ęỏ ẹgc ĘẨf ouớo lcègb ockẶg. ỗ TkỂt Ghm Ğắgb
eẠy têg Ğắgb Ehf Ęớgb TkỂt Ghm.
Ycùgb quh vďg lkỂg ―Ocígc
―Ocígc oƾƨgb Ğắgb Ehf Ęớgb TkỂt Ghm”,
Ghm”, trfgb Ęÿ lcếgb ĘỌgc
gớk iugb quhg trọgb ―oc
―oc mẨgb TkỂt Ghm ckỂg ghy mớt ouớo oc mẨgb iág tớo iág
ocỢ gcág iág”.
iág”. f f g vỈ oc
oc mẨgb TkỂt
TkỂt Ghm if Ęởgb ocí Yrƾờgb
Yrƾờgb Ockgc
Ockgc trågc
 y (81->1) pcág tíoc mớt o cỂ tcỘgb vỵ sáu sẦo tfỵg aớ Ęƾờgb eỘk oc mẨgb iág tớo

iág ocỢ gcág iág tkẶg iẢg eêg ocỢ gbcīh xï cớk Ỗ TkỂt Ghm, vỈ o ocígc sèoc oỢh Ğắgb
vỵ vỈ Ğắgb Ehf Ęớgb TkỂt Ghm.
Aèf oèf gêu rð xï cớk TkỂt Ghm ocừh ocẠt gckỈu máu tcuẬg, trfgb Ęÿ oÿ chk máu
tcuẬg oƨ aắg. Ğÿ máu tcuẬg bkỦh tfỵg tcỏ iág tớo TkỂt Ghm vỜk ĘẶ quỘo vỵ thy shk,
máu tcuẬg bkỦh gcág iág, ocỢ yẶu gùgb iág vỜk bkhk oẠp ĘỌh ocỢ pcfgb lkẶg. Máu
tcuẬg ocígc máu tcuẬg bkỦh gcág iág TkỂt Ghm ocỢ gbcīh ĘẶ quỘo xám eƾữo, oỠ tcỏ
19