Quản lý hoạt động tổ chuyên môn ở các trường trung học cơ sở trên địa bàn huyện tây sơn, tỉnh bình định

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC QUY NHƠN

NGÔ VĂN LÝ

QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG Tổ CHUYÊN MÔN
ở CÁC TRỦỜNG TRUNG HỌC CƠ SÔ
TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN TÂY SƠN, TỈNH BÌNH ĐỊNH

Chuyên ngành: QUẢN LÝ GIÁO DỤC
Mã số: 8 14 01 14

Người hướng dẫn: PGS.TS. TRẦN XUÂN BÁCH


LỜI CAM ĐOAN
Tơi xin cam đoan đây là cơng trình nghiên cứu của cá nhân tơi.
Các số liệu được trình bày trong luận văn là đúng với khảo sát thực tế.
Kết quả của luận văn chưa được công bố trong cơng trình nào khác.
Tác gia luận văn

Ngơ Văn Lý


LỜI CẢM ƠN
Tơi xin bày tỏ lịng cảm ơn chân thành đến Ban Giám hiệu Trường Đại
học Quy Nhơn, Phòng Đào tạo sau đại học trường Đại học Quy Nhơn, Ban
Chủ nhiệm khoa Khoa học xã hội và Nhân văn trường Đại học Quy Nhơn cùng
tồn thể q thầy cơ, cán bộ, chuyên viên các phòng, khoa, ban ở Trường Đại
học Quy Nhơn về sự quan tâm, giúp đỡ, tạo điều kiện thuận lợi cho tơi hồn
thành tốt việc học tập tại trường.

Tơi xin bày tỏ lịng biết ơn sâu sắc tới PGS.TS.Trần Xuân Bách - Phó
Hiệu trưởng trường ĐHSP Đà Nang- người thầy đã ân cần chỉ dạy, động
viên và tận tâm, trực tiếp định hướng, hướng dẫn giúp cho tơi trong suốt q
trình nghiên cứu và hồn thành luận văn này.
Tơi xin chân thành cảm ơn Phịng GD&ĐT huyện Tây Sơn đã hết lòng
giúp đỡ và cung cấp những thông tin hết sức quý báu về ngành giáo dục của
huyện nhà.
Tôi xin gửi lời tri ân sâu sắc tới quý thầy cô, bạn bè, đồng nghiệp đang
công tác tại các trường THCS trên địa bàn huyện Tây Sơn, tỉnh Bình Định và
gia đình đã động viên, khích lệ, tạo điều kiện và giúp đỡ tơi trong suốt q
trình thực hiện và hồn thành luận văn này.
Bình Định, tháng 7 năm 2020
Tác gia luận văn

Ngô Văn Lý


MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN
LỜI CẢM ƠN
DANH MỤC CÁC CHỮ VIÊT TẮT
DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU ĐỒ

QUYẾT ĐỊNH GIAO ĐÈ TÀI LUẬN VĂN THẠC SĨ ( bản sao)


DANH MỤC CÁC CHỮ VIÉT TẮT
Chữ viết tắt

Chữ viết đầy đủ

BDTX

Bồi dưỡng thường xuyên

CBQL

Cán bộ quản lý

CĐ

Cao đẳng

CNTT

Công nghệ thông tin

CSTĐ

Chiến sỹ thi đua

CSVC

Cơ sở vật chất

ĐH

Đại học

GD&ĐT

Giáo dục và Đào tạo

GDPT

Giáo dục phổ thông

GV

Giáo viên

GVBM

Giáo viên bộ môn

GVCN

Giáo viên chủ nhiệm

GVDG

Giáo viên dạy giỏi

HSG

Học sinh giỏi

HS

Học sinh

HT

Hiệu trưởng

KTĐG

Kiểm tra đánh giá

PPDH

Phương pháp dạy học

TCM

Tổ chuyên môn

THCS

Trung học cơ sở

THPT

Trung học phổ thông

UBND

ủy ban nhân dân

DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU ĐỒ

7

MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Giáo dục THCS có vị trí hết sức quan trọng, tạo nền móng vững chắc
cho sự hình thành và phát triển nhân cách của thế hệ trẻ. Trong mỗi trường
trung học nói chung, trường THCS nói riêng, tổ chun mơn là lực lượng trực
tiếp triển khai những yêu cầu về mục tiêu, nội dung, phương pháp... của đổi
mới giáo dục, là cấp quản lý trực tiếp đội ngũ giáo viên để giúp nhà trường
thực hiện có hiệu quả nhiệm vụ hình thành phát triển nhân cách, trí tuệ và thể
lực cho học sinh. Vì vậy, quản lý có hiệu quả các hoạt động chuyên môn là một
trong những công tác trọng tâm và thường xuyên của mỗi nhà trường để thực
hiện nhiệm vụ quản lý nhà trường, nâng cao chất lượng giáo dục một cách tốt
nhất.
Kết luận số 51-KL/TW ngày 29/10/2012 Hội nghị lần thứ sáu Ban Chấp
hành Trung ương Đảng (khóa XI) chỉ rõ: “Đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục
và đào tạo là một yêu cầu khách quan và cấp bách của sự nghiệp đẩy mạnh
cơng nghiệp hóa, hiện đại hóa, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc ở nước ta trong
giai đoạn hiện nay. Đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo bao gồm:
đổi mới tư duy; đổi mới mục tiêu đào tạo; hệ thống tổ chức, loại hình giáo dục
và đào tạo; nội dung, phương pháp dạy và học; cơ chế quản lý; xây dựng đội
ngũ giáo viên, cán bộ quản lý; cơ sở vật chất, nguồn lực, điều kiện bảo đảm...,
trong toàn hệ thống (giáo dục mầm non, giáo dục phổ thông, giáo dục đại học,
đào tạo nghề)” [1]. Hội nghị đã đề ra phương hướng phát triển giáo dục và đào
tạo đến năm 2020 là phải “Quán triệt đầy đủ và thể hiện bằng kế hoạch,
chương trình hành động cụ thể quan điểm giáo dục - đào tạo là quốc sách hàng
đầu, phải đi trước và được đầu tư trước”[1].

Nghị Quyết số 29-NQ/TW ngày 04 tháng 11 năm 2013 Hội nghị lần thứ
8 Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khóa XI) đã xác định: “Phát triển đội ngũ


8

nhà giáo và cán bộ quản lý, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục và đào tạo,... bồi
dưỡng đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục gắn với nhu cầu phát triển
kinh tế -xã hội, bảo đảm an ninh, quốc phòng và hội nhập quốc tế” [2]. Văn
kiện Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XII, Đảng ta cũng đã khẳng định: “Phát
triển đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục và
đào tạo. Thực hiện chuẩn hóa đội ngũ nhà giáo theo từng cấp học và trình độ
đào tạo” [3].
Trong những năm qua, công tác quản lý hoạt động tổ chuyên môn ở các
trường THCS trên địa bàn huyện Tây Sơn, tỉnh Bình Định đã giúp cho chất
lượng giáo dục của địa phương đạt được những kết quả đáng khích lệ, đáp ứng
yêu cầu đổi mới giáo dục và đào tạo. Quá trình xây dựng và thực hiện kế hoạch
giáo dục của nhà trường, của tổ chuyên môn được thực hiện theo hướng dẫn tại
Công văn số 4612/BGDĐT-GDTrH ngày 03/10/2017 của Bộ GD&ĐT [7],
Công văn số 1924/SGDĐT-GDTrH ngày 13/10/2017 của Sở GD&ĐT Bình
Định [21], Cơng văn số 5555/BGDĐT-GDTrH ngày 08/10/2014 của Bộ
GD&ĐT về “Hướng dẫn sinh hoạt chuyên môn về đổi mới phương pháp dạy
học và kiểm tra, đánh giá; tổ chức và quản lý hoạt động chuyên môn của
trường qua mạng “Trường học kết nối” [6] gắn với việc thực hiện chương trình
GDPT năm 2018.
Tuy nhiên, việc quản lý hoạt động của tổ chuyên môn vẫn chưa tồn
diện, chưa nhận thức đúng vai trị, vị trí của tổ chuyên môn trong nhà trường
để đáp ứng đầy đủ và kịp thời yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay theo tinh thần
Nghị quyết Hội nghị Trung ương 8 khóa XI cũng như mục tiêu của chương
trình GDPT mới. Việc quản lý tổ chuyên môn chủ yếu là theo kinh nghiệm, do

đó chưa phát huy hết năng lực của đội ngũ trong việc thực hiện nhiệm vụ nâng
cao chất lượng chuyên môn của mỗi nhà trường. Để nâng cao chất lượng giáo
dục tồn diện trong trường phổ thơng nói chung, trường THCS nói riêng cần


9

phải xây dựng một nền giáo dục theo định hướng đổi mới một cách căn bản,
toàn diện. Muốn xây dựng theo định hướng này phải giải quyết nhiều vấn đề,
trong đó đổi mới cơng tác quản lý giáo dục nói chung và quản lý hoạt động tổ
chun mơn nói riêng. Cho đến nay, đã có nhiều cơng trình nghiên cứu về
công tác quản lý hoạt động tổ chuyên môn ở trường THCS với những góc độ
tiếp cận khác nhau. Tuy nhiên ở huyện Tây Sơn, tỉnh Bình Định thì vấn đề này
chưa được nghiên cứu một cách có hệ thống.
Nhận thức được tính cấp thiết của vấn đề đổi mới công tác quản lý giáo
dục, quản lý nhà trường trong bối cảnh đổi mới giáo dục hiện nay, tôi càng
nhận thức đầy đủ hơn về những hạn chế trong công tác quản lý hoạt động tổ
chuyên môn ở các trường THCS trên địa bàn. Do vậy, đề tài “Quản lý hoạt
động tổ chuyên môn ở các trường trung học cơ sở trên địa bàn huyện Tây
Sơn, tỉnh Bình Định” được lựa chọn để làm luận văn cuối khóa với hy vọng
xác định được thực trạng trong công tác quản lý và tìm ra được một số giải
pháp mới để vận dụng vào cơng tác quản lý tổ chun mơn nói riêng và công
tác quản lý các hoạt động dạy học nói chung cho các nhà trường trên địa bàn
huyện Tây Sơn, tỉnh Bình Định trong những năm tiếp theo.
2. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và khảo sát thực trạng của vấn đề nghiên
cứu, luận văn đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động tổ chuyên môn ở các
trường THCS trên địa bàn huyện Tây Sơn, tỉnh Bình Định để đáp ứng yêu cầu
đổi mới giáo dục hiện nay.
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu

3.1. Khách thể nghiên cứu: Hoạt động tổ chuyên môn ở các trường
trung học cơ sở.
3.2. Đối tượng nghiên cứu: Quản lý hoạt động tổ chuyên môn ở các
trường trường trung học cơ sở trên địa bàn huyện Tây Sơn, tỉnh Bình


10

Định.
4. Giả thuyết khoa học
Công tác quản lý hoạt động tổ chuyên môn ở các trường THCS trong
thời gian qua đã có những bước chuyển biến nhất định, song vẫn còn bộc lộ
nhiều hạn chế. Nếu xây dựng được cơ sở lý luận và phân tích đánh giá đúng
thực trạng công tác quản lý hoạt động tổ chuyên môn một cách khoa học, đề
xuất các biện pháp quản lý phù hợp thì sẽ góp phần nâng cao hiệu quả quản lý
hoạt động tổ chuyên môn ở các trường trung học cơ sở trên địa bàn huyện Tây
Sơn, tỉnh Bình Định.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
5.1. Hệ thống hóa cơ sở lý luận về quản lý hoạt động tổ chuyên môn ở
trường THCS
5.2. Khảo sát, đánh giá thực trạng quản lý hoạt động tổ chuyên môn ở
các trường THCS trên địa bàn huyện Tây Sơn, tỉnh Bình Định,
5.3. Đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động tổ chuyên môn ở các
trường trường THCS trên địa bàn huyện Tây Sơn, tỉnh Bình Định.
6. Phương pháp nghiên cứu
6.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lỷ luận
Bao gồm phương pháp phân tích, tổng hợp, hệ thống hóa lý thuyết, các
cơng trình nghiên cứu có liên quan để xây dựng cơ sở lý luận của đề tài.
6.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn
- Phương pháp điều tra bằng phiếu khảo sát (cán bộ quản lý, tổ trưởng

chuyên môn, giáo viên) về thực trạng quản lý tổ chuyên môn ở các
trường THCS trên địa bàn huyện Tây Sơn, tỉnh Bình Định.
- Phương pháp đánh giá, tổng kết kinh nghiệm về thực trạng quản lý tổ
chuyên môn ở các trường trường THCS trên địa bàn huyện Tây Sơn,
tỉnh Bình Định.


11

6.3. Nhóm phương pháp bổ trợ
- Phương pháp chuyên gia: Dùng để tham khảo ý kiến chuyên gia về tính
hợp lý, tính cấp thiết và tính khả thi của các biện pháp.
- Phương pháp thống kê toán học: Dùng để xử lý các số liệu khảo sát.
7. Phạm vi nghiên cứu
7.1. Nghiên cứu lý luận, khảo sát và đánh giá thực trạng về quản lý hoạt
động tổ chuyên môn của các chủ thể quản lý tổ chuyên môn ở các
trường THCS trên địa bàn huyên Tây Sơn, tỉnh Bình Định (12/15
trường THCS).
7.2. Mốc thời gian khảo sát: Từ năm học 2018-2019 đến 2019-2020.
8. Cấu trúc của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, khuyến nghị, tài liệu tham khảo và phụ
lục, nội dung chính của luận văn được cấu trúc gồm 3 chương:
Chương 1. Cơ sở lý luận về quản lý hoạt động tổ chuyên môn ở trường
THCS.
Chương 2. Thực trạng quản lý hoạt động tổ chuyên môn ở các trường
THCS trên địa bàn huyện Tây Sơn, tỉnh Bình Định.

Chương THCS
3. Biện
pháp

lý hoạt
động
tổtỉnh
chun
mơn
ở các
trường
trên
địaquản
bàn huyện
Tây
Sơn,
Bình
Định.


Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÈ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG TỔ
CHUYÊN MÔN Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ
?
1

ĩ

.1. Tổng quan vân đe nghiên cứu
Nghiên cứu biện pháp quản lý hoạt động tổ chuyên môn nhằm nâng cao

chất lượng giáo dục ở trường THCS là một vấn đề rất khó khăn, phức tạp và cơ
bản. Vì thực chất cơng tác quản lý trường học của chủ thể quản lý chủ yếu là
quản lý hoạt động chuyên môn với mục tiêu cuối cùng là nâng cao hiệu quả và
chất lượng đào tạo.

Để xây dựng một nền giáo dục bền vững, đổi mới, mỗi địa phương cần
quan tâm đến công tác quản lý giáo dục, cần đầu tư cho công tác nghiên cứu để
tìm ra những giải pháp nâng cao chất lượng dạy và học trong nhà trường phù
hợp với điều kiện thực tế của từng địa phương, mỗi cơ sở giáo dục. Để làm tốt
nhiệm vụ đó thì các nhà quản lý phải đổi mới công tác quản lý trong nhà
trường, trong đó có quản lý hoạt động tổ chun mơn, cải tiến nâng cao chất
lượng quản lý hoạt động đối tổ chun mơn để thơng qua đó tác động tích cực
vào quá trình nâng cao chất lượng giáo dục.
Quản lý hoạt động tổ chuyên môn để nâng cao chất lượng dạy học trong
các nhà trường nói chung và trường THCS nói riêng là một vấn đề rất cần thiết
và được nhiều người quan tâm. Trong thời gian gần đây, một số luận văn Thạc
sỹ chuyên ngành Quản lý giáo dục bước đầu tổ chức nghiên cứu thực trạng và
hệ thống được một số vấn đề quản lý cũng như đưa ra các biện pháp quản lý
hoạt động tổ chuyên môn ở trường THCS, trong đó có thể kể đến:
- Lê Anh Đồng, Biện pháp quản lý tổ chuyên môn ở trường THCS quận
Sơn Trà, Đà Nẵng (2013);
- Lê Thị Minh Huệ, Quản lý hoạt động tổ chuyên môn ở trường THCS


Châu Văn Liêm, quận Phú Nhuận, Thành phố Hồ Chí Minh trong bối cảnh đổi
mới giáo dục hiện nay (2015);
- Ngô Thị Phương Thảo, Quản lý hoạt động tổ chuyên môn ở trường
THCS theo hướng phát triển năng lực dạy học (2016);
- Đào Thị Phượng, Quản lý hoạt động tổ chuyên môn theo hướng nghiên
cứu bài học ở các trường THCS huyện Thanh Trì, Thành phố Hà Nội
(2017);
- Lê Văn Duy, Quản lý hoạt động tổ chuyên môn ở các trường THCS
huyện Sơn Hà, tỉnh Quảng Ngãi (2018).
Kết quả nghiên cứu của các luận văn trên đã đóng góp thêm vào việc
làm sáng tỏ cơ sở lý luận quản lý hoạt động tổ chuyên môn cũng như các biện

pháp quản lý tổ chuyên môn cho chủ thể quản lý ở các trường THCS. Nó cũng
đã gợi ý, định hướng, tạo nền tảng lý luận về quản lý hoạt động tổ chuyên môn
mà bản thân tác giả luận văn sẽ kế thừa, phát triển những kết quả nghiên cứu
đó để xây dựng cơ sở lý luận cho đề tài của mình. Tuy nhiên, các cơng trình
nghiên cứu trên về cơ bản chỉ đi sâu vào vấn đề quản lý hoạt động dạy học,
quản lý chuyên môn ở tổ chuyên môn trong các trường THCS, các hoạt động
khác để góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện như quản lý các hoạt
động ngoại khóa... chưa được quan tâm nhiều. Hơn nữa, vấn đề về quản lý hoạt
động tổ chuyên môn ở các trường THCS trên địa bàn huyện Tây Sơn, tỉnh
Bình Định chưa được nghiên cứu một cách có hệ thống và chưa có luận văn
nào đề cập đến. Để góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động tổ chuyên môn ở
các trường THCS trên địa bàn huyện Tây Sơn, tỉnh Bình Định cần có một
nghiên cứu hệ thống và cụ thể, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý phù hợp
nhằm nâng cao chất lượng hoạt động tổ chun mơn trên địa bàn.
1.2.

Các khái niệm chính của đề tài


1.2.1.

Quản lỷ

Quản lý là một phạm trù xã hội, tồn tại khách quan và là một tất yếu của
lịch sử. Để thực hiện bất kỳ cơng việc gì thì con người cần phối hợp chặc chẽ
với nhau. Khi đó họ cần thiết phải liên kết, hỗ trợ nhâu để thực hiện mục tiêu,
công việc chung. Xuất phát từ yêu cầu cần phải có người đứng đầu để chỉ huy,
đơn đốc, kiểm tra cơng việc chung, người làm cơng việc đó gọi là quản lý. Ở
mỗi giai đoạn lịch sử khác nhau, hình thái xã hội khác nhau sẽ có những hình
thức quản lý khác nhau.

Khoa học quản lý là một lĩnh vực lao động trí tuệ và thực tiễn phức tạp
nhằm điều khiển lao động, thúc đẩy sự phát triển của xã hội trên tất cả mọi
bình diện. Khoa học quản lý ln gắn với tiến trình phát triển của xã hội, ln
mang tính lịch sử, tính giai cấp, tính dân tộc.
Có thể tiếp cận khái niệm quản lý theo nhiều cách khác nhau.
Theo cách tiếp cận hệ thống thì quản lý là sự tác động của chủ thể quản
lý đến khách thể quản lý (hay là đối tuợng quản lý) nhằm tổ chức, phối hợp
hoạt động của con nguời trong quá trình sản xuất - xã hội để đạt đuợc mục đích
đã định.
Theo góc độ tổ chức thì quản lý là cai quản, chỉ huy, lãnh đạo, chỉ đạo,
kiểm tra.
Theo góc độ điều khiển thì quản lý là lái, điều khiển, điều chỉnh.
Trong quá trình xây dựng lý luận về quản lý, khái niệm quản lý đuợc
nhiều nhà lý luận đưa ra. Tùy thuộc vào lĩnh vực hoạt động nghiên cứu của
mỗi nguời mà khái niệm quản lý đuợc diễn đạt theo các cách khác nhau. Tuy
nhiên, tựu chung lại thì các khái niệm nêu rõ đuợc bản chất của quản lý.
K.Marx đã viết: “Bất cứ lao động xã hội hay cộng đồng trực tiếp nào
được thực hiện ở qui mô tương đối lớn đều cần đến một chừng mực nhất định
của sự quản lý. Quản lý là sự xác lập sự tương hợp giữa các công việc cá thể


và hoàn thành những chức năng chung xuất hiện trong sự vận động đối với các
bộ phận riêng lẽ của nó” [13].
Theo H.Koontz: “Quản lý là một hoạt động thiết yếu, nó đảm bảo phối
hợp những nỗ lực hoạt động cá nhân nhằm đạt được mục đích của nhóm. Mục
tiêu của nhà quản lý là hình thành một mơi trường mà con người có thể đạt
được các mục đích của nó với thời gian, tiền bạc, vật chất và sự bất mãn cá
nhân ít nhất. Với tư cách thực hành thì quản lý là một nghệ thuật, cịn với kiến
thức thì quản lý là một khoa học” [11, tr.33].
Theo Nguyễn Ngọc Quang: “Quản lý là hoạt động có mục đích, có kế

hoạch của chủ thể quản lý đến tập thể những người lao động nói chung là
khách thể quản lý nhằm thực hiện được những mục tiêu dự kiến” [14, tr.25].
Theo Đặng Vũ Hoạt và Hà Thế Ngữ thì: “Quản lý là một q trình định
hướng, q trình có mục tiêu, quản lý một hệ thống nhằm đạt được những mục
tiêu nhất định” [12, tr.17].
Theo các tác giả Nguyễn Quốc Chí và Nguyễn Thị Mỹ Lộc, quản lý là
“Q trình đạt đến mục tiêu của tổ chức bằng vận dụng các hoạt động (chức
năng) kế hoạch hóa, tổ chức, chỉ đạo (lãnh đạo) và kiểm tra” [15, tr.9].
Tác giả Trần Quốc Thành cho rằng: “Quản lý là sự tác động của chủ thể
quản lý để chỉ huy, điều khiển, hướng dẫn các quá trình xã hội, hành vi và hoạt
động của con người nhằm đạt được mục đích, đúng với ý chí nhà quản lý, phù
hợp với quy luật khách quan” [25].
Theo tác giả Trần Kiểm: “Quản lý là những tác động của chủ thể quản lý
trong việc huy động, phát huy, kết hợp, sử dụng, điều hành, điều phối các
nguồn lực (nhân lực, vật lực, tài lực) trong và ngoài tổ chức (chủ yếu là nội
lực) một cách tối ưu nhằm đạt mục đích của tổ chức với hiệu quả cao nhất”
[24].
Từ những quan niệm trên có thể kết luận rằng, tuy có nhiều cách diễn


đạt khác nhau nhưng tất cả các quan niệm đó có cùng một điểm chung, đó là
hoạt động quản lý được thực hiện đối với một tổ chức hoặc một nhóm xã hội.
Đó là những tác động có định hướng, có chủ đích của chủ thể quản lý dến
khách thể quản lý nhằm đưa tổ chức đi đến một mục tiêu cụ thể đã đề ra.
Như vậy, quản lý là các tác động có định hướng, có chủ đích của chủ thể
quản lý đế khách thể quản lý trong một tổ chức hoặc một nhóm xã hội nhằm
làm cho tổ chức hoặc một nhóm xã hội vận hành và đạt được mục tiêu của tổ
chức, một nhóm xã hội đó. Nói khái qt hơn, quản lý là q trình đạt tới mục
tiêu của tổ chức bằng cách vận hành các hoạt động (chức năng) kế hoạch hóa,
tổ chức, chỉ đạo lãnh đạo và kiểm tra.

1.2.2.

Quản lỷ giáo dục

Giáo dục là một hiện tượng xã hội đặc biệt. Bản chất của giáo dục là
truyền đạt và lĩnh hội kinh nghiệm dã được tích lũy trong q trình phát triển
của xã hội. Giáo dục có một vị trí đặc biệt quan trọng, vừa là sản phẩm của xã
hội đồng thời là nhân tố tích cực, là động lực thúc đẩy sự phát triển xã hội.
Ngày nay, giáo dục trở thành nhân tố quyết định thúc đẩy sự phát triển của xã
hội vì chỉ có giáo dục mới tạo ra được nguồn nhân lực có chất lượng cao để
đáp ứng u cầu cơng nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nướ c.
Quản lý giáo dục là một chuyên ngành được phát triển trên nên tảng của
khoa học quản lý nói chung. Cũng giống như khái niệ m quản lý, khái niệm
quản lý giáo dục cũng có nhiều cách tiếp cận khác nhau.
Theo tác giả Trần Kiểm: “Quản lý giáo dục là tác động có hệ thống, có
kế hoạch, có ý thức và hướng đích của chủ thể quản lý ở các cấp khác nhau
nhằm mục đích đảm bảo cho sự hình thành nhân cách thế hệ trẻ trên cơ sở
nhận thức và vận dụng những qui luật chung của xã hội cũng như các qui luật
của quản lý giáo dục, của sự phát triển tâm lý và thể lực của trẻ em” [23].
Theo tác giả Nguyễn Ngọc Quang: “Quản lý giáo dục là hệ thống những


tác động có mục đích, có kế hoạch, phù hợp qui luật của chủ thể quản lý (hệ
giáo dục) nhằm làm cho hệ vận hành theo đường lối nguyên lý giáo dục của
Đảng, thực hiện được các tính chất của nhà trường Xã hội chủ nghĩa Việt Nam,
mà tiêu điểm hội tụ là quá trình dạy học giáo dục thế hệ trẻ, đưa hệ giáo dục tới
mục tiêu dự kiến, tiến lên trạng thái mới về chất” [14].
Tuy có nhiều quan niệm khác nhau về QLGD, song thường người ta đưa
ra quan niệm QLGD theo hai cấp độ chủ yếu: cấp vĩ mô và vi mô. Quản lý vĩ
mô tương ứng với khái niệm về quản lý một nền giáo dục (hệ thống giáo dục)

và quản lý vi mô tương ứng với khái niệm về quản lý một nhà trường.
Ở cấp độ vĩ mô, QLGD được hiểu là hệ thống tác động có mục đích, có
kế hoạch của chủ thể quản lý vào hệ thống giáo dục quốc dân nhằm huy động
và tổ chức thực hiện có hiệu quả các nguồn lực phục vụ cho mục tiêu phát triển
giáo dục, đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội của quốc gia.
Như vậy, QLGD là hoạt động điều hành, phối hợp các lực lượng xã hội
nhằm làm cho toàn bộ hệ thống giáo dục vận hành theo đường lối nguyên lý
giáo dục của Đảng, thực hiện có chất lượng và hiệu quả mục tiêu phát triển
giáo dục và đào tạo thế hệ trẻ mà xã hội đặt ra.
Ở cấp độ vi mô, QLGD là hệ thống những tác động có mục đích, có kế
hoạch của chủ thể quản lý vào hệ thống tổ chức giáo dục của nhà trường nhằm
điều khiển các thành tố trong hệ thống phối hợp hoạt động theo đúng chức
năng, đúng kế hoạch, đảm bảo cho q trình giáo dục đạt được mục đích, mục
tiêu đã xác định với hiệu quả cao nhất.
Theo quan niệm trên, quá trình QLGD được hiểu như một quá trình vận
động của các thành tố có mối quan hệ tương tác lẫn nhau trong hệ thống tổ
chức của nhà trường. Hệ thống đó bao gồm các thành tố cơ bản là: chủ thể
quản lý, đối tượng quản lý, nội dung, phương pháp quản lý, mục tiêu quản lý.
Các thành tố đó ln vận động trong mối liên hệ tương tác lẫn nhau, đồng thời


diễn ra trong sự chi phối, tác động qua lại với mơi trường kinh tế, chính trị, xã
hội chung quanh.
Những khái niệm, quan niệm trên tuy cách diễn đạt khác nhau nhưng có
cùng điểm chung. QLGD được hiểu là sự tác động có tổ chức, có định hướng
phù hợp với qui luật khách quan của chủ thể quản lý đến đối tượng quản lý
nhằm đưa hoạt động giáo dục ở từng cơ sở và của toàn bộ hệ thống giáo dục
đạt tới mục tiêu đã định.
Trong QLGD, chủ thể quản lý chính là bộ máy quản lý các cấp. Đối
tượng quản lý chính là nguồn nhân lực, cơ sở vật chất kỹ thuật và hoạt động

thực hiện chức năng của giáo dục đào tạo. Mục đích của QLGD trong nhà
trường là tổ chức q trình giáo dục có hiệu quả để đào tạo học sinh có được
những phẩm chất chủ yếu và hình thành được năng lực chung, năng lực đặc
thù phù hợp với lứa tuổi, cấp học.
1.2.3.

Quản lỷ trường trung học cơ sở

1.2.3.1. Quản lý nhà trường
Xét trên bình diện vi mô, quản lý giáo dục trong phạm vi nhà truờng có
thể xem là đồng nghĩa với quản lý nhà truờng. Truờng học là tổ chức giáo dục,
là cơ sở giáo dục của hệ thống giáo dục quốc dân [4]. Do vậy, xét về bản chất,
truờng học là một tổ chức mang tính nhà nuớc - xã hội - sư phạm, thể hiện bản
chất giai cấp, bản chất xã hội và bản chất sư phạm. Tác giả Đặng Quốc Bảo đã
viết: “Trường học là một thiết chế xã hội trong đó diễn ra q trình đào tạo
giáo dục với hoạt động tương tác của hai nhân tố “Thầy - Trò”, “Trường học là
bộ phận của cộng đồng và trong guồng máy của hệ thống giáo dục quốc dân,
nó là đơn vị cơ sở” [10].
Như vậy, “Quản lý trường học là thực hiện đường lối giáo dục của Đảng
trong phạm vi trách nhiệm của mình, tức là đưa nhà trường vận hành theo
nguyên lý giáo dục, để tiến tới mục tiêu giáo dục, mục tiêu đào tạo đối với


ngành giáo dục, với thế hệ trẻ và với từng học sinh” [17],
Mặt khác, quản lý truờng học về bản chất là quản lý con người. Điều đó
tạo ra cho các chủ thể (người dạy và người học) trong nhà trường một sự liên
kết chặt chẽ. Trong nhà trường, giáo viên và học sinh vừa là đối tuợng, vừa là
chủ thể quản lý. Với tư cách là đối tuợng quản lý, họ chịu tác động của chủ thể
quản lý (hiệu truởng). Với tư cách là chủ thể quản lý, họ là người tham gia chủ
động, tích cực vào hoạt động quản lý chung và biến nhà trường thành hệ tự

quản lý. Cho nên, quản lý nhà trường không chỉ là trách nhiệm riêng của người
hiệu truởng mà là trách nhiệm chung của tất cả các thành viên trong nhà
trường.
1.2.3.2. Quản lý trường trung học cơ sở
Trường THCS là cơ sở giáo dục phổ thông của hệ thống giáo dục quốc
dân, là cấp học nằm giữa trong bậc học phổ thông (bao gồm cấp tiểu học, cấp
THCS và cấp THPT). Tính đặc thù của hoạt động quản lý trường THCS cũng
như các nhà trường phổ thông khác, thể hiện ở hoạt động dạy và hoạt động
học.
Vậy có thể hiểu quản lý trường THCS là quản lý toàn diện các nguồn
lực nhà trường, trong đó quản lý hoạt động dạy và học là trung tâm, nhằm đưa
nhà trường vận hành theo mục tiêu, nguyên lý giáo dục, hướng tới phát triển
toàn diện nhân cách,phẩm chất và năng lực của học sinh THCS.
Quản lý tốt trường THCS sẽ góp phần thực hiện mục tiêu nâng cao dân
trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài, hình thành đội ngũ lao động có kiến
thức, có tay nghề cao; năng động, sáng tạo, có đạo đức cách mạng, có tinh thần
yêu nước, yêu chủ nghĩa xã hội; nhà trường thực hiện mục tiêu đào tạo thế hệ
trẻ theo hướng phát triển phẩm chất và năng lực.
Tính đặc thù của quản lý các trường THCS phụ thuộc nhiều vào đặc
điểm lao động sư phạm của giáo viên. Đó là lao động của giáo viên được


chun mơn hóa cao, đối tượng chủ yếu của lao động sư phạm là học sinh (từ
11 đến 15 tuổi), phương tiện lao động chủ yếu là tinh thần - là nhân cách người
thầy, hiệu quả hoạt động là hiệu suất lao động của người giáo viên, là chất
lượng thực hiện mục tiêu dạy học, giáo dục.
Chính vì lao động của giáo viên được chun mơn hóa cao, cho nên
quản lý chuyên môn trong trường THCS phải tổ chức theo tổ chuyên môn và
quản lý hoạt động của tổ chuyên môn là đặc thù trong quản lý THCS.
Quản lý hoạt động giáo dục trong trường THCS bao giờ cũng được thực

hiện theo những chức năng và nguyên tắc nhất định. Các chức năng đó là chức
năng kế hoạch hóa,chức năng tổ chức, chức năng chỉ đạo thực hiện và chức
năng kiểm tra đánh giá. Đó là một chu trình khép kín của hoạt động quản lý
giáo dục, nó được áp dụng cho mọi CBQL trường học.
Những khái quát chung như trình bày trên là cơ sở để nghiên cứu và
nhận thức rõ hơn về quản lý hoạt động tổ chuyên mơn ở nhà trường phổ thơng
nói chung và trường THCS nói riêng.
1.2.4.

Quản lỷ hoạt động dạy học

1.2.4.1. Hoạt động dạy học
Dạy học là một dạng hoạt động đặc thù của xã hội, nhằm truyền thụ và
lĩnh hội kinh nghiệm xã hội, trên cơ sở đó hình thành và phát triển nhân cách
của người học. Đó là sự vận động của một hoạt động kép, trong đó diễn ra hai
hoạt động có chức năng khác nhau, đan xen và tương tác lẫn nhau trong
khoảng không gian và thời gian nhất định: hoạt động dạy và hoạt động học.
Hoạt động dạy, chủ thể là người dạy, hướng vào đối tượng dạy, làm cho
nó trở thành đối tượng của sự điều khiển của mình. Vai trị và tính chất của
hoạt động dạy cũng như vị thế của người dạy tuỳ thuộc vào việc hoạt động dạy
có đối tượng là gì. Hoạt động học, chủ thể là người học, hướng vào đối tượng
học, tiếp nhận và chuyển hóa nó, biến thành của riêng, qua đó phát triển chính


bản thân người học.
Hoạt động dạy và hoạt động học đều phải được tiến hành trên bản thể
của quá trình dạy học là nội dung dạy học. Nội dung dạy học là yếu tố khách
quan, quyết định tiến trình và phương pháp của hoạt động dạy và hoạt động
học.
Như vậy, hoạt động dạy học là hoạt động mà trong đó dưới sự tổ chức,

điều khiển, lãnh đạo của người giáo viên làm cho người học tự giác, tích cực,
chủ động tự tổ chức, tự điều khiển hoạt động nhận thức - học tập của mình
nhằm thực hiện những nhiệm vụ dạy học [16].
1.2.4.2. Quản lý hoạt động dạy học
Quản lý hoạt động dạy học là một hệ thống tác động có mục đích, có kế
hoạch, hợp quy luật của chủ thể quản lý tới khách thể quản lý nhằm dạt được
mục tiêu đề ra. Những tác động của chủ thể quản lý vào quá trình dạy học
(được tiến hành bởi tập thể giáo viên và học sinh, với sự hỗ trợ đắc lực của các
lực lượng xã hội) nhằm góp phần hình thành và phát triển tồn diện nhân cách
học sinh theo mục tiêu đào tạo của nhà trường.
Quản lý hoạt động dạy học chính là sự tác động lên đội ngũ giáo viên và
học sinh qua việc thực hiện các chức năng quản lý nhằm thực hiện có hiệu quả
mục tiêu giáo dục.
Như vậy, quản lý hoạt động dạy học thực chất là quá trình truyền thụ tri
thức của đội ngũ giáo viên và quá trình lĩnh hội tri thức, kỹ năng, kỹ xảo của
học sinh; quản lý các điều kiện cơ sở vật chất, trang thiết bị, phương tiện để
phục vụ hoạt động dạy học của chủ thể quản lý trong nhà trường.
1.2.5.

Tổ chuyên môn

Tổ chuyên môn là một bộ phận chính thức trong cơ cấu tổ chức của nhà
trường, giúp hiệu trưởng điều hành và thực hiện các hoạt động nghiệp vụ sư
phạm và trực tiếp quản lý lao động của các giáo viên trong tổ. Tổ chuyên môn


là nơi triển khai các mặt hoạt động của nhà trường, trong đó trọng tâm là hoạt
động giáo dục và dạy học; là đầu mối quản lý mà hiệu trưởng tập trung dựa
vào đó để quản lý nhà trường trên nhiều phương diện, nhưng cơ bản nhất là
hoạt động giáo dục, dạy học; là nơi tập hợp, đồn kết, tìm hiểu tâm tư, tình

cảm và những khó khăn trong đời sống của giáo viên, giúp đỡ giáo viên hoàn
thành tốt nhiệm vụ.
Theo Điều 16 trong Điều lệ trường THCS, trường THPT và trường phổ
thơng có nhiều cấp học quy định về tổ chun mơn như sau:
“Hiệu trưởng, các Phó Hiệu trưởng, giáo viên, viên chức làm công tác thư
viện, thiết bị giáo dục, cán bộ làm công tác tư vấn cho học sinh của trường
trung học được tổ chức thành tổ chun mơn theo mơn học, nhóm mơn học
hoặc nhóm các hoạt động ở từng cấp học trung học cơ sở, trung học phổ thơng.
Mỗi tổ chun mơn có tổ trưởng, từ một đến hai tổ phó chịu sự quản lý chỉ đạo
của Hiệu trưởng, do Hiệu trưởng bổ nhiệm trên cơ sở giới thiệu của tổ chuyên
môn và giao nhiệm vụ vào đầu năm học” [4].
Trong tài liệu học tập “Bồi dưỡng cán bộ quản lý trường phổ thông” đã
nêu rõ: “Tổ chun mơn là hình thức tổ chức nghề nghiệp đã có từ lâu trong
nhà trường. Đây là đơn vị cơ sở trực tiếp nhất với các hoạt động của giáo viên.
Tổ chuyên môn là một tổ chức trong nhà trường, tập hợp các giáo viên có cùng
chuyên môn giúp họ hành động theo mục tiêu thống nhất. Hoạt động của tổ
chuyên môn là tạo điều kiện cho giáo viên hồn thành nhiệm vụ của mình
trong q trình dạy học - giáo dục. Thông qua tổ chuyên môn, hiệu trưởng sẽ
nắm được sâu sát hoạt động của giáo viên, phát huy cao độ sự thống nhất giữa
hiệu trưởng với các thành viên trong tập thể sư phạm. Vì vậy, tăng cường hoạt
động chỉ đạo của tổ chuyên môn là mối quan tâm thường xuyên của hiệu
trưởng. Hay nói cách khác, quá trình quản lý hoạt động dạy học của hiệu
trưởng luôn luôn gắn chặt với việc chỉ đạo hoạt động của tổ chuyên môn” [20,


tr.99].
Hai quan niệm trên có sự mâu thuẫn. Cụ thể, theo Điều lệ trường THCS,
trường THPT và trường phổ thông có nhiều cấp học thì “Hiệu trưởng, các Phó
Hiệu trưởng, giáo viên, viên chức làm công tác thư viện, thiết bị giáo dục, cán
bộ làm công tác tư vấn cho học sinh của trường trung học được tổ chức thành

tổ chun mơn theo mơn học, nhóm mơn học hoặc nhóm các hoạt động ở từng
cấp học”. Điều đó có nghĩa là tổ chuyên môn là tập hợp giáo viên ở cùng bộ
môn hoặc nhiều bộ môn khác nhau, viên chức ở nhiều bộ phận khác nhau, kể
cả Ban giám hiệu tùy thuộc vào tình hình thực tế về quy mơ trường lớp và
hạng trường của các cấp học. Còn theo tài liệu học tập “Bồi dưỡng cán bộ quản
lý trường phổ thông” của trường Cán bộ quản lý giáo dục Thành phố Hồ Chí
Minh thì “Tổ chun mơn là một tổ chức trong nhà trường, tập hợp các giáo
viên có cùng chuyên môn giúp họ hành động theo mục tiêu thống nhất”. Điều
đó có nghĩa là tổ chun mơn là tập hợp các giáo viên có cùng một chun
mơn. Quan niệm này không phù hợp với cấp trung học cơ sở mà chỉ phù hợp
với cấp trung học phổ thông. Trong luận văn này nói riêng và trong thực tế nói
chung, các cấp học trong chương trình giáo dục quốc dân đều thực hiện theo
Điều lệ trường THCS, trường THPT và trường phổ thơng có nhiều cấp học.
Như vậy, tổ chun mơn ở trường THCS có nhiều thành phần, nhiều đối
tượng chuyên môn khác nhau, phối kết hợp với nhau để phấn đấu hoàn thành
đạt mục tiêu giáo dục của cấp học.
Công tác chuyên môn là hoạt động quan trọng, chủ yếu, quyết định sự
tồn tại và phát triển của nhà trường. Tổ chuyên môn là một bộ phận cấu thành,
nơi thực thi nhiệm vụ dạy học và giáo dục học sinh.
Tổ chuyên môn là nơi trực tiếp triển khai các hoạt động giáo dục và dạy
học. Nếu hoạt động của tổ chun mơn tốt thì sẽ góp phần tích cực đến việc
nâng cao chất lượng giáo dục của nhà trường, đáp ứng được yêu cầu đổi mới


giáo dục hiện nay.
1.2.6.

Quản lỷ hoạt động tổ chuyên môn

Tổ chuyên môn là nơi thực hiện mọi chủ trương, đường lối, chính sách

của Đảng, Nhà nước và các quy định của Bộ GD&ĐT, Sở GD&ĐT, của Phòng
GD&ĐT, của địa phương và của nhà trường về giáo dục.
Quản lý hoạt động tổ chun mơn là những tác động có tổ chức, có định
hướng của chủ thể quản lý (hiệu trưởng) đến đối tượng quản lý (tổ chuyên
môn) nhằm đảm bảo cho hoạt động của tổ chuyên môn đi vào nề nếp đạt hiệu
quả và phù hợp với điều kiện thực tế của trường, trong đó sử dụng và khai thác
có hiệu quả nhất các tiềm năng, các cơ hội để nâng cao chất lượng giảng dạy giáo dục trong nhà trường theo ý chí của chủ thể quản lý (hiệu trưởng).
Quản lý hoạt động tổ chuyên môn là hoạt động của chủ thể quản lý
(hiệu trưởng) nhằm tập hợp vào tổ chức các hoạt động của tổ chuyên môn,
giáo viên, học sinh, các lực lượng giáo dục khác cũng như huy động tối đa các
nguồn lực giáo dục để nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo trong nhà
trường.
Quản lý hoạt động tổ chuyên môn chủ yếu là tác động đến tổ trưởng
chuyên môn và tập thể giáo viên trong tổ chuyên môn để tổ chức và phối hợp
hoạt động của họ trong quá trình giáo dục học sinh theo mục tiêu dạy học và
giáo dục theo từng năm học.
Dạy học - giáo dục là hoạt động trung tâm của nhà trường. Mọi hoạt
động trong nhà trường đều hướng vào tiêu điểm này. Vì vậy quản lý hoạt động
tổ chuyên môn của hiệu trưởng thực chất là quản lý quá trình dạy học - giáo
dục trong nhà trường.
Như vậy, quản lý hoạt động tổ chuyên môn là đề ra phương hướng, mục
đích và lập kế hoạch thực hiện để đạt mục tiêu của giáo dục THCS, giúp học
sinh phát triển về thể chất, tình cảm, trí tuệ, thẩm mỹ, hình thành nhân cách


con người Việt Nam xã hội chủ nghĩa; hình thành và phát triển những kĩ năng
sống, giá trị sống cần thiết phù hợp với lứa tuổi, khơi dậy và phát triển tối đa
những khả năng tiềm ẩn, đặt nền tảng cho việc học ở các cấp học tiếp theo và
cho việc học tập suốt đời.
Từ cơ sở lý luận trên có thể kết luận rằng quản lý hoạt động tổ chuyên

môn ở trường trung học cơ sở là hệ thống những tác động có mục đích, có kế
hoạch và tổ chức chặc chẽ của chủ thể quản lý đến toàn bộ hoạt động chuyên
môn của tổ chuyên môn và giáo viên cũng như các ghoạt động giáo dục khác
nhằm nâng cao chất lượng dạy học, giáo dục học sinh của nhà trường
1.3.

Hoạt động của tổ chun mơn

1.3.1.

Vị trí của tổ chuyên môn

Điều lệ trường THCS, trường THPT và trường phổ thơng có nhiều cấp
học đã xác định: “cơ cấu tổ chức của Hội đồng trường trung học cơ sở, trung
học phổ thơng và trường phổ thơng có nhiều cấp học gồm có đại diện tổ chức
Đảng Cộng sản Việt Nam, Ban giám hiệu nhà trường, đại diện Cơng đồn, đại
diện Đồn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh (nếu có), đại diện các tổ chun
mơn, đại diện tổ Văn phịng” [4].
Như vậy, tổ chuyên môn là một bộ phận tổ chức chính quyền nhà
trường. Trong trường, các tổ chun mơn có mối quan hệ hợp tác với nhau,
phối hợp các các bộ phận nghiệp vụ khác và các tổ chức Đảng, đoàn thể trong
nhà trường nhằm thực hiện chiến lược phát triển của nhà trường, chương trình
giáo dục và các hoạt động giáo dục và các hoạt động khác hướng tới mục tiêu
giáo dục.
1.3.2.

Vai trị của tổ chun mơn

Tổ chun mơn là đơn vị cơ sở gắn bó với người giáo viên giảng dạy. Ở
đây diễn ra mọi hoạt động có liên quan đến tồn bộ hoạt động nghề nghiệp của

người giáo viên. Tổ chuyên môn cũng là nơi mà người giáo viên có thể chia sẻ