Sáng kiến kinh nghiệm, SKKN, Kinh nghiệm tổ chức một số hoạt động trải nghiệm sáng tạo trong môn Ngữ văn bậc Trung học cơ sở
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (1.51 MB, 20 trang )
TRƯỜNG THCS A MA TRANG LƠNG
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM (NĂM HỌC 2020 -2021)
I. MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Quán triệt tinh thần, mục tiêu của Nghị quyết số 29-NQ/TW về đổi mới
căn bản, toàn diện Giáo dục và Đào tạo, việc dạy học nói chung và dạy học bộ
mơn Ngữ văn nói riêng cần tăng cường thêm HĐTNST nhằm phát triển, nâng
cao các phẩm chất, năng lực của học sinh, nuôi dưỡng ý thức độc lập tự hào về
bản sắc địa phương, sự quan tâm, bảo tồn và gìn giữ những nét văn hóa đặc
sắc của dân tộc , vùng miền mình sinh sống , chia sẻ tới những người xung
quanh...
Trong Dự thảo chương trình giáo dục phổ thơng tổng thể, trải nghiệm
sáng tạo là hoạt động giáo dục trong nhóm các mơn học bắt buộc. Đây là hoạt
động giáo dục và dạy học được tổ chức trong môi trường học tập bằng chính
sự trải nghiệm của mỗi cá nhân người học. Học sinh được tham gia trực tiếp
vào hoạt động để phát huy các năng lực của mình.
Hoạt động trải nghiệm sáng tạo (HĐTNST) là các hoạt động giáo dục
thực tiễn được tiến hành song song với hoạt động dạy học trong nhà trường
phổ thơng, có mối quan hệ bổ sung, hỗ trợ cho hoạt động dạy học.
Nội dung của HĐTNST mang tính tổng hợp và phân hóa cao. HĐTNST
được thực hiện dưới nhiều hình thức trải nghiệm, đòi hỏi sự phối hợp, liên kết
nhiều lực lượng trong và ngoài nhà trường, gắn lý thuyết với thực tiễn giúp học
sinh lĩnh hội những kinh nghiệm, hình thành và phát triển phẩm chất, nhân
cách, năng lực, tích lũy kinh nghiệm riêng cũng như phát huy tiềm năng sáng
tạo của cá nhân ... mà các hình thức học tập khác khó có thể thực hiện được.
Để tổ chức được HĐTNST với những yêu cầu như trên đối với đơn vị
của chúng tôi (trường THCS A Ma Trang Lơng) là một vấn đề khó – Trường
được xây dựng và hình thành trên địa bàn có nhiều thành phần dân tộc sinh
sống,với số học sinh là người dân tộc thiểu số tại chỗ hơn 400 em, chất lượng
đầu vào thấp, phụ huynh ít quan tâm tới việc học tập của học sinh… Tuy nhiên,
được sự chỉ đạo của các cấp quản lý giáo dục, sự quan tâm tạo điều kiện của
ban giám hiệu nhà trường, trong năm học 2019 – 2020 chúng tơi đã nghiên cứu,
tìm hiểu để lên kế hoạch xây dựng, tổ chức các hoạt động trải nghiệm sáng tạo
trong môn Ngữ văn và bước đầu đã đạt được những kết quả nhất định. Thực
hiện đề tài này, bản thân tơi mong muốn được trình bày và chia sẻ một số kinh
nghiệm cụ thể đã thực hiện tại đơn vị trong quá trình tổ chức hoạt động trải
nghiệm sáng tạo trong môn Ngữ văn bậc THCS tại trường THCS A Ma Trang
Lơng.
2. Mục tiêu, nhiệm vụ của đề tài
Đề tài: Kinh nghiệm tổ chức một số hoạt động trải nghiệm sáng tạo
trong môn Ngữ văn ở bậc Trung học Cơ sở.
- Trang 1 -
TRƯỜNG THCS A MA TRANG LƠNG
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM (NĂM HỌC 2020 -2021)
2.1. Mục tiêu: Chọn đề tài “Kinh nghiệm tổ chức một số hoạt động trải
nghiệm sáng tạo trong môn Ngữ văn bậc Trung học cơ sở ”, bản thân tơi
muốn trình bày một số kinh nghiệm tổ chức các hoạt động trải nghiệm sáng tạo
trong môn Ngữ văn mà chúng tôi đã thực hiện trong năm học 2019– 2020
nhằm mang lại những giải pháp và biện pháp góp phần nâng cao hiệu quả hoạt
động dạy học môn Ngữ văn theo định hướng đổi mới mục tiêu và phương pháp
dạy học : Tập trung phát triển năng lực, phẩm chất đối với người học.
2.2. Nhiệm vụ
- Xác định cơ sở thực tiễn của việc tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng
tạo.
- Những thực nghiệm tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo trong môn
Ngữ văn tại trường THCS A Ma Trang Lơng. Từ đó đưa ra một số kinh
nghiệm tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo cho học sinh có hiệu quả làm
tiền đề áp dụng cho các năm học tiếp theo.
3. Đối tượng nghiên cứu
- Chương trình mơn Ngữ văn THCS.
- Chương trình Hoạt động trải nghiệm sáng tạo trong các mơn học nói
chung và mơn Ngữ văn nói riêng.
4. Giới hạn đề tài
- Việc tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo trong môn Ngữ văn tại
trường THCS A Ma Trang Lơng.
- Đối tượng:
+ Học sinh lớp 6,7,8,9 trường A Ma Trang Lơng (số lượng: 150 học
sinh)
+ Giáo viên bộ môn Ngữ văn trường THCS A Ma Trang Lơng (số
lượng: 08 giáo viên)
- Thời gian nghiên cứu: năm học 2019 - 2020.
5. Phương pháp nghiên cứu
-Phương pháp nghiên cứu lý luận:
+ Phương pháp nghiên cứu tài liệu: phân tích, tổng hợp, so sánh, khái
qt hóa để nghiên cứu tài liệu liên quan nhằm hệ thống hóa cơ sở lý luận của
việc tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo phù hợp với đơn vị và có thể áp
dụng cho những đơn vị khác trên địa bàn các tỉnh Tây Nguyên.
- Phương pháp nghiên cứu thực tiễn:
+ Phương pháp điều tra: tiến hành điều tra bằng bảng câu hỏi đối với
giáo viên.
+ Phương pháp phỏng vấn: trò chuyện với giáo viên, học sinh để tìm
hiểu hiệu quả và những khó khăn khi tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo;
Đề tài: Kinh nghiệm tổ chức một số hoạt động trải nghiệm sáng tạo
trong môn Ngữ văn ở bậc Trung học Cơ sở.
- Trang 2 -
TRƯỜNG THCS A MA TRANG LƠNG
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM (NĂM HỌC 2020 -2021)
những yêu cầu và điều kiện cần thiết để tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo
có hiệu quả.
+ Phương pháp quan sát sư phạm: dự giờ quan sát hoạt động của giáo
viên, học sinh để tìm hiểu thực trạng, cách tiến hành, những hiệu quả của việc
tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo.
- Phương pháp thống kê toán học: thống kê, đối chiếu các số liệu thu
thập được từ đó đưa ra những kết luận và kiến nghị phù hợp.
II. NỘI DUNG
1. Cơ sở lý luận
1.1. Những định hướng về tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo
- Nghị quyết Hội nghị lần thứ 8, Ban chấp hành Trung ương khóa XI
(Nghị quyết số 29 – NQ/TW) về đổi mới căn bản, toàn diện Giáo dục và Đào
tạo: “Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ phương pháp dạy và học theo hướng hiện đại;
phát huy tính tích cực, chủ động sáng tạo và vận dụng kiến thức, kỹ năng của
người học; khắc phục lối truyền thụ áp đặt, một chiều, ghi nhớ máy móc. Tập
trung dạy cách học, cách nghĩ, khuyến khích tự học, tạo cơ sở để người học tự
cập nhật và đổi mới tri thức, kỹ năng, phát triển năng lực...”.
- Hướng dẫn số 791/HD – BGDĐT ngày 25/6/2013 của Bộ Giáo dục và
Đào tạo về việc thí điểm phát triển chương trình giáo dục nhà trường phổ
thơng:
+ Chương trình nhà trường gắn với phát triển nghề nghiệp, định hướng
nghề nghiệp, kĩ năng sống của học sinh.
+ Xây dựng các chủ đề dạy học liên môn với nội dung giáo dục liên
quan đến vấn đề thời sự của địa phương, đất nước để bổ sung vào kế hoạch dạy
học và hoạt động giáo dục của nhà trường.
- Chỉ thị số 4325 năm 2016 của Bộ Giáo dục & Đào tạo: Đa dạng hóa
các hình thức dạy học, chú ý các hoạt động trải nghiệm sáng tạo. Tăng cường
thời lượng cho các hoạt động phụ đạo học sinh yếu, bồi dưỡng học sinh giỏi,
hoạt động giáo dục trải nghiệm sáng tạo, nghiên cứu khoa học phù hợp với đối
tượng học sinh.
- Công văn số 1290 năm 2016 của Bộ Giáo dục & Đào tạo về Tổ chức
các hoạt động nghiên cứu khoa học cho học sinh: Các Sở/Phòng GD&ĐT tăng
cường giao quyền chủ động cho các cơ sở giáo dục có đủ thời lượng cho luyện
tập, ôn tập, thí nghiệm, thực hành, tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo và
kiểm tra định kì.
- Cơng văn số 5555 năm 2014 của Bộ Giáo dục & Đào tạo về Xây dựng
chủ đề dạy học: Gắn với nghiên cứu khoa học kĩ thuật, gắn với ngành nghề tiêu
biểu địa phương, nghề truyền thống của gia đình.
Đề tài: Kinh nghiệm tổ chức một số hoạt động trải nghiệm sáng tạo
trong môn Ngữ văn ở bậc Trung học Cơ sở.
- Trang 3 -
TRƯỜNG THCS A MA TRANG LƠNG
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM (NĂM HỌC 2020 -2021)
1.2. Một số lý thuyết cơ bản về tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo
1.2.1. Khái niệm hoạt động trải nghiệm sáng tạo
- Trải nghiệm: tương tác giữa con người và thế giới khách quan.
- Học qua trải nghiệm là một quá trình phát triển kiến thức, kĩ năng và
thái độ dựa trên những suy nghĩ có ý thức về trải nghiệm đó. Vì vậy, phương
pháp này bao gồm những trải nghiệm cá nhân mang tính trực tiếp và chủ động,
kết hợp với sự phân tích,chiêm nghiệm và phản hồi (Theo Tiến sĩ Phạm Quỳnh,
Chủ biên bộ sách Trải nghiệm sáng tạo trong các môn học THCS).
- Hoạt động trải nghiệm sáng tạo trong nhà trường cần được hiểu là hoạt
động có động cơ, có đối tượng để chiếm lĩnh, được tổ chức bằng các việc làm
cụ thể của học sinh, được thực hiện trong thực tế, dưới sự định hướng, hướng
dẫn của nhà trường. Qua trải nghiệm thực tiễn, người học có được kiến thức, kĩ
năng, tình cảm và ý chí nhất định. Sự sáng tạo sẽ có được khi phải giải quyết
các nhiệm vụ thực tiễn phải vận dụng kiến thức, kĩ năng đã có để giải quyết
vấn đề, ứng dụng trong tình huống mới khơng theo chuẩn đã có.
- Phương pháp giáo dục trải nghiệm (experiential education) là một
phương pháp tiếp cận chính cho việc học tập lấy học sinh làm trung tâm theo
định hướng phát triển năng lực và những phẩm chất của người học.
1.2.2.Trải nghiệm sáng tạo trong chương trình giáo dục phổ thơng mới
Trong chương trình giáo dục phổ thơng mới, kế hoạch giáo dục bao gồm
các môn học, chuyên đề học tập và hoạt động trải nghiệm sáng tạo; hoạt động
giáo dục (theo nghĩa rộng) bao gồm hoạt động dạy học và hoạt động trải
nghiệm sáng tạo.
- Mục đích chính: Hình thành và phát triển những phẩm chất, tư tưởng, ý
chí, tình cảm, giá trị, kĩ năng sống và những năng lực chung cần có ở con
người trong xã hội hiện đại.
- Nội dung:
+ Kiến thức thực tiễn gắn với đời sống địa phương, cộng đồng đất nước,
mang tính tổng hợp nhiều lĩnh vực giáo dục, nhiều môn học; dễ vận dụng vào
thực tế.
+ Được thiết kế thành các chủ điểm mang tính mở, khơng u cầu mối
liên hệ chặt chẽ giữa các chủ điểm.
- Hình thức tổ chức:
+ Đa dạng, phong phú, linh hoạt, theo hướng mở về không gian, quy mơ,
đối tượng và số lượng.
+ Học sinh có nhiều cơ hội trải nghiệm.
+ Có nhiều lực lượng tham gia chỉ đạo, tổ chức các hoạt động trải
nghiệm với các mức độ khác nhau (giáo viên, phụ huynh, chính quyền địa
phương…).
Đề tài: Kinh nghiệm tổ chức một số hoạt động trải nghiệm sáng tạo
trong môn Ngữ văn ở bậc Trung học Cơ sở.
- Trang 4 -
TRƯỜNG THCS A MA TRANG LƠNG
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM (NĂM HỌC 2020 -2021)
- Tương tác, phương pháp:
+ Đa chiều.
+ Học sinh tự hoạt động, trải nghiệm là chính.
- Kiểm tra, đánh giá:
+ Nhấn mạnh đến kinh nghiệm, năng lực thực hiện, tính trải nghiệm.
+ Theo những yêu cầu riêng, mang tính cá biệt hóa, phân hóa.
+ Đánh giá kết quả đạt được bằng nhận xét qua sản phẩm học tập…
1.2.3. Tiến trình tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo các môn học
- Gồm các bước cơ bản:
+ Bước 1: Xác định chủ đề (về tên chủ đề, thời gian, thiết bị, vật tư,
hình thức tổ chức hoạt động)
+ Bước 2: Tìm kiếm và xử lý thơng tin(có thể tìm kiếm thông tin từ
sách giáo khoa, sách báo, mạng internet, tham quan thực tế…)
+ Bước 4: Xây dựng ý tưởng (hồn thiện các báo cáo, sản phẩm; thống
nhất hình thức tổ chức báo cáo)
+ Bước 5: Báo cáo, trình bày sản phẩm (có thể thực hiện một buổi báo
cáo khoa học, trưng bày sản phẩm, giao lưu …)
+ Bước 6: Đánh giá hoạt động (đánh giá qua nhận xét gồm học sinh tự
đánh giá, đánh giá giữa học sinh với học sinh, nhóm trưởng với các thành viên
trong nhóm, giáo viên đánh giá học sinh …)
- Các hoạt động cơ bản trên được thể hiện cụ thể qua sơ đồ sau:
Đề tài: Kinh nghiệm tổ chức một số hoạt động trải nghiệm sáng tạo
trong môn Ngữ văn ở bậc Trung học Cơ sở.
- Trang 5 -
TRƯỜNG THCS A MA TRANG LƠNG
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM (NĂM HỌC 2020 -2021)
1.2.4. Những lưu ý đối với giáo viên khi hướng dẫn học sinh học qua
trải nghiệm
- Tổ chức hoạt động và đưa ra các hướng dẫn rõ ràng. Trao đổi mọi rủi
ro.
- Tạo một mơi trường an tồn về cả thể chất và tinh thần cho học sinh.
- Trả lời mọi câu hỏi, thắc mắc của học sinh trước và trong khi diễn ra
hoạt động.
- Hợp tác và tạo điều kiện để các em tự định hướng học.
- Thầy/cô cần chắc chắn tạo ra sự tương tác giữa người học với người
học, người học và nội dung chủ đề, người học và người hướng dẫn.
- Quan sát những phản ứng và hành động của học sinh trong quá trình
trải nghiệm. Cho học sinh thời gian tự phân tích,chiêm nghiệm lại trong q
trình diễn ra hoạt động.
- Khuyến khích học sinh nói - viết ra những điều các em quan tâm hơn là
nói với chúng những điều thầy cơ mong đợi.
2. Thực trạng vấn đề nghiên cứu
Trong những năm gần đây, được sự chỉ đạo của các cấp quản lí giáo dục,
giáo viên bộ mơn Ngữ văn nói riêng và giáo viên trường THCS A Ma Trang
Lơng nói chung đã từng bước thực hiện Chương trình hành động của Sở
GD&ĐT Đăk Lăk về việc thực hiện Nghị quyết số 29-NQ/TW ngày 04/11/2013,
Hội nghị lần thứ tám Ban Chấp hành Trung ương khóa XI về đổi mới căn bản,
tồn diện giáo dục và đào tạo. Đa số giáo viên đã có nhận thức đúng đắn, đã
xác định rõ sự cần thiết và mong muốn thực hiện đổi mới đồng bộ phương
pháp dạy học và kiểm tra đánh giá theo định hướng phát triển năng lực học
sinh; đa dạng hóa các hình thức dạy học, tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng
tạo.... Tuy nhiên, việc thực hiện dạy học nói chung và dạy học mơn Ngữ văn
nói riêng theo định hướng này còn chưa mang lại hiệu quả cao. Đặc biệt là tại
đơn vị của chúng tôi (Trường THCS A Ma Trang Lơng), với những khó khăn
cơ bản ở cả người dạy và người học như:
- Về phía giáo viên:
+ Trong quá trình dạy học, một số giáo viên vẫn sử dụng phương pháp
dạy học chủ đạo là truyền thụ kiến thức một chiều. Số giáo viên thường xuyên
chủ động, sáng tạo trong việc phối hợp các phương pháp dạy học, cũng như sử
dụng các phương pháp dạy học phát huy tính tích cực, sáng tạo của học sinh
chưa thực sự nhiều. Dạy học vẫn nặng về truyền thụ lý thuyết. Việc rèn luyện
kỹ năng sống, kỹ năng giải quyết các tình huống thực tiễn cho học sinh thơng
qua khả năng vận dụng tri thức tổng hợp chưa thực sự được quan tâm. Việc
ứng dụng công nghệ thông tin – truyền thông, sử dụng các phương tiện dạy học
chưa được thực hiện rộng rãi và hiệu quả…
Đề tài: Kinh nghiệm tổ chức một số hoạt động trải nghiệm sáng tạo
trong môn Ngữ văn ở bậc Trung học Cơ sở.
- Trang 6 -
TRƯỜNG THCS A MA TRANG LƠNG
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM (NĂM HỌC 2020 -2021)
+ Chưa tổ chức được các hoạt động trải nghiệm sáng tạo trong bộ môn
Ngữ văn một cách phù hợp, hiệu quả. Nguyên nhân chính là do chưa xác định
được chủ đề cần thiết, còn gặp phải một số khó khăn nhất định về thời gian,
hình thức, phương pháp tổ chức, những quy định về khung chương trình bộ
mơn…trong q trình lên kế hoạch tổ chức các hoạt động trải nghiệm sáng tạo.
Những hạn chế và khó khăn này được thể hiện trong bảng tổng hợp kết quả
khảo sát sau của chúng tôi:
* - Thời gian khảo sát: từ ngày 20 đến 30 tháng 9 năm 2019
- Hình thức: phỏng vấn
- Số lượng giáo viên tham gia khảo sát: 08 giáo viên bộ môn Ngữ văn
trường THCS A Ma Trang Lơng.
TT
Nội dung
1
Tích hợp tổ chức hoạt động trải
nghiệm sáng tạo theo chủ đề trong
bộ môn.
2
Tổ chức hoạt động trải nghiệm
sáng tạo trong một phần của bài
học.
3
Những khó khăn thường gặp trong
quá trình tổ chức hoạt động trải
nghiệm sáng tạo:
Trả
lời có
0
Tỉ lệ
0%
4
50%
1. Xác định chủ đề
7
87,5%
2.Thời gian
6
75,0%
3.Hình thức, phương pháp tổ
chức
6
75,0%
4.Cơ sở vật chất
4
50,0%
5.Yếu tố khác (nêu rõ)
8
100%
Ghi chú
- Đa số giáo viên đã
biết về vấn đề này
nhưng chưa được
hướng dẫn thực hiện.
- Hướng dẫn học sinh
tự tìm hiểu ngữ liệu
cho bài học.
- Tìm hiểu một số vấn
đề ngồi chương trình
sách giáo khoa.
- Những quy định về
khung phân phối
chương trình…
- Về phía học sinh:
Đề tài: Kinh nghiệm tổ chức một số hoạt động trải nghiệm sáng tạo
trong môn Ngữ văn ở bậc Trung học Cơ sở.
- Trang 7 -
TRƯỜNG THCS A MA TRANG LƠNG
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM (NĂM HỌC 2020 -2021)
+ Do chất lượng đầu vào còn thấp nên nhiều học sinh trong trường còn
thụ động trong học tập, khả năng sáng tạo và năng lực vận dụng tri thức đã học
để giải quyết các tình huống thực tiễn còn hạn chế.
+ Xem nhẹ việc tham gia các hoạt động trải nghiệm sáng tạo trong nhà
trường.
3. Nội dung và hình thức của giải pháp
3.1. Mục tiêu của giải pháp
Thực hiện tổ chức các hoạt động trải nghiệm sáng tạo trong chương trình
bộ mơn Ngữ văn THCS đồng bộ từ xây dựng kế hoạch, đổi mới phương pháp,
hình thức tổ chức dạy học đến kiểm tra đánh giá theo định hướng phát triển
năng lực học sinh phù hợp với điều kiện thực tế của nhà trường và đối tượng
học sinh.
3.2. Nội dung và cách thức thực hiện giải pháp
3.2.1. Thứ nhất: cần nâng cao nhận thức của giáo viên về hoạt động trải
nghiệm sáng tạo, mỗi cá nhân giáo viên đều phải tìm hiểu, thay đổi nhận thức
về hoạt động trải nghiệm sáng tạo trong dạy học.
- Hoạt động trải nghiệm sáng tạo không phải là một môn học, có thể tổ
chức trong và ngồi nhà trường thơng qua các môn học cụ thể.
- “ Hoạt động trải nghiệm sáng tạo là hoạt động giáo dục có mục đích, có
tổ chức được thực hiện trong và ngồi nhà trường nhằm phát triển, nâng cao
các tố chất và tiềm năng của bản thân học sinh, nuôi dưỡng ý thức sống tự lập,
đồng thời quan tâm, chia sẻ tới những người xung quanh. Thông qua việc tham
gia các hoạt động trải nghiệm sáng tạo, học sinh được phát huy vai trò chủ thể,
tích cực, chủ động, tự giác và sáng tạo của bản thân. Các em được chủ động
tham gia vào tất cả các khâu của quá trình hoạt động; từ thiết kế hoạt động đến
chuẩn bị, thực hiện và đánh giá kết quả hoạt động phù hợp với đặc điểm lứa
tuổi và khả năng của bản thân. Các em được trải nghiệm, được bày tỏ quan
điểm, ý tưởng, được đánh giá và lựa chọn ý tưởng hoạt động, được thể hiện, tự
khẳng định bản thân, được tự đánh giá và đánh giá kết quả hoạt động của bản
thân, của nhóm mình, của bạn bè…Từ đó, hình thành và phát triển cho các em
các giá trị sống và các năng lực cần thiết. Hoạt động trải nghiệm sáng tạo về cơ
bản mang tính chất của hoạt động tập thể trên tinh thần tự chủ, với sự nỗ lực
nhằm phát triển khả năng sáng tạo và cá tính riêng của mỗi cá nhân trong tập
thể.” (Theo Thạc sĩ Bùi Ngọc Diệp – Viện Khoa học Giáo dục Việt Nam)
3.2.2. Thứ hai: Về việc lựa chọn chủ đề cho hoạt động trải nghiệm sáng tạo.
Đây là yếu tố then chốt quyết định nội dung, phương pháp và hiệu quả của
hoạt động. Để lựa chọn chủ đề chúng tôi dựa theo những hướng dẫn trong bộ
sách “Hoạt động trải nghiệm sáng tạo trong các môn học” (Tác giả: Tưởng
Duy Hải (Tổng Chủ biên), Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam, năm 2017), có
những sự thay đổi về nội dung hoạt động dựa trên cơ sở nội dung chương trình
Đề tài: Kinh nghiệm tổ chức một số hoạt động trải nghiệm sáng tạo
trong môn Ngữ văn ở bậc Trung học Cơ sở.
- Trang 8 -
TRƯỜNG THCS A MA TRANG LƠNG
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM (NĂM HỌC 2020 -2021)
môn Ngữ văn, gắn với thực tiễn địa phương và điều kiện của nhà trường, với
hoạt động phụ đạo học sinh yếu, bồi dưỡng học sinh giỏi, nghiên cứu khoa
học.... Các chủ đề hoạt động trải nghiệm sáng tạo trong môn Ngữ văn được tổ
bộ môn của chúng tơi xây dựng, thống nhất trong Khung phân phối chương
trình năm học 2019 – 2020 của đơn vị. Cụ thể:
Khối
Thời gian thực
Chủ đề
Ghi chú
lớp
hiện
1. Sân khấu hóa truyện dân - Bắt đầu từ
6
Sau khi học xong
gian
tuần 11, học kì các văn bản truyện
I.
dân gian.
2. Tôi là nhà văn
7
- Từ tuần 21,
học kì II
1. Viết về “Người thắp lửa tâm - Trong tháng
hồn”
11
- Gắn với những
hoạt động kỷ niệm
Ngày Nhà giáo Việt
Nam.
2. Ca dao- dân ca của dân tộc - Tuần 29, học - Kết hợp với
Ê đê
kì II
Chương trình địa
phương.
8
1. Tiếng Việt muôn màu
- Từ tuần 5, học - Sau khi học xong
kì I.
bài “Từ ngữ địa
phương và biệt ngữ
xã hội”.
2. Danh lam thắng cảnh Đăk - Tuần 23, học - Kết hợp với
Lăk
kì II.
Chương trình địa
phương.
- Tuần 8, học kì - Sau khi học xong
I
bài “Truyện Kiều”
và “Chuyện người
con gái Nam
xương”.
2. Người lính trong mắt em
- Tuần 19, học - Sau khi học xong
bài “Đồng chí” và
kì I
“Bài thơ về tiểu đội
xe khơng kính”.
3.2.3. Thứ ba: Lên kế hoạch cho hoạt động trải nghiệm sáng tạo
- Đối với giáo viên: Kế hoạch được lên từ đầu năm học, một cách rõ
ràng và chi tiết, được bàn bạc và thống nhất (cụ thể đã trình bày trong phần
3.2.2. Về việc lựa chọn chủ đề cho hoạt động trải nghiệm sáng tạo).
9
1. Phụ nữ xưa và nay
Đề tài: Kinh nghiệm tổ chức một số hoạt động trải nghiệm sáng tạo
trong môn Ngữ văn ở bậc Trung học Cơ sở.
- Trang 9 -
TRƯỜNG THCS A MA TRANG LƠNG
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM (NĂM HỌC 2020 -2021)
- Đối với học sinh: Học sinh được chủ động trong thiết kế hoạt động, lên
kế hoạch phân công nhiệm vụ, chuẩn bị và thực hiện hoạt động.
3.2.4. Thứ tư: Về hình thức, phương pháp tổ chức hoạt động trải nghiệm
sáng tạo
Trong quá trình tổ chức các hoạt động trải nghiệm sáng tạo môn Ngữ
văn tại đơn vị, bản thân tôi đã sử dụng kết hợp các phương pháp, hình thức dạy
học theo hướng phát huy tính chủ động, tích cực, tự học… cho học sinh. Các
nhiệm vụ học tập được giáo viên hướng dẫn cho học sinh thực hiện cả trong và
ngoài giờ lên lớp, trong lớp học và ngoài lớp học; từng bước giao nhiệm vụ
cho học sinh thực hiện ở nhà, tại địa phương… Cụ thể như sau:
Bước 1 : Tổ chức cho học sinh tham quan, tìm hiểu các di tích lịch
sử, cảnh đẹp, những đặc trưng văn hóa truyền thống của địa phương…
Học sinh lớp 7 đến thăm nhà Ama HAO (buôn KMang, xã ĐLiêya) để nghe ông hát dân ca
Ê đê và sưu tầm tư liệu (trong bước “Tìm kiếm và xử lí thơng tin” của hoạt động trải nghiệm
sáng tạo), chuẩn bị cho buổi Báo cáo kết quả học tập chủ đề “Ca dao - dân ca của dân tộc Ê
đê” (Chương trình địa phương, Ngữ văn 7)
Đề tài: Kinh nghiệm tổ chức một số hoạt động trải nghiệm sáng tạo
trong môn Ngữ văn ở bậc Trung học Cơ sở.
- Trang 10 -
TRƯỜNG THCS A MA TRANG LƠNG
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM (NĂM HỌC 2020 -2021)
Thu thập thông tin về các nét văn hóa, sinh hoạt cộng đồng đặc sắc của
dân tộc Ê Đê và phim trường chiến thắng BMT tại Bảo tàng Buôn Ma
Thuật
Đề tài: Kinh nghiệm tổ chức một số hoạt động trải nghiệm sáng tạo
trong môn Ngữ văn ở bậc Trung học Cơ sở.
- Trang 11 -
TRƯỜNG THCS A MA TRANG LƠNG
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM (NĂM HỌC 2020 -2021)
- Bước 2” Xử lí thơng tin và số liệu thu thập được.
- Bước 3: Tổ chức các thảo luận, báo cáo khoa học lồng ghép biểu diễn các
tiết mục văn nghệ, trị chơi… nhằm đa dạng hóa các hoạt động mang tính
chun mơn trong các buổi báo cáo kết quả học tập theo chủ đề.
Một số hình ảnh trong buổi Báo cáo kết quả học tập chủ đề trải nghiệm sáng tạo “Ca dao
- dân ca của dân tộc Ê đê” (Chương trình địa phương, Ngữ văn 7). Buổi báo cáo có sự kết
hợp giữa báo cáo kết quả học tập và biểu diễn văn nghệ (hát dân ca Ê đê).
Đề tài: Kinh nghiệm tổ chức một số hoạt động trải nghiệm sáng tạo
trong môn Ngữ văn ở bậc Trung học Cơ sở.
- Trang 12 -
TRƯỜNG THCS A MA TRANG LƠNG
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM (NĂM HỌC 2020 -2021)
Báo cáo về hoạt động tìm hiểu địa phương Bản Đơn
Hình : Poster trưng bày báo cáo kết quả học tập - sản phẩm trải nghiệm sáng
tạo của chủ đề “Phụ nữ xưa và nay” (Ngữ văn 9).
Đề tài: Kinh nghiệm tổ chức một số hoạt động trải nghiệm sáng tạo
trong môn Ngữ văn ở bậc Trung học Cơ sở.
- Trang 13 -
TRƯỜNG THCS A MA TRANG LƠNG
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM (NĂM HỌC 2020 -2021)
- Tổ chức sân khấu hóa các tác phẩm văn học: Đối với hình thức dạy
học này, chúng tơi tổ chức cuộc thi “Sân khấu hóa truyện dân gian” ở khối lớp
6. Mỗi lớp được phân công chuẩn bị một văn bản truyện dân gian trong thời
gian khoảng hai tuần. Học sinh được chia thành nhiều nhóm:
+ Nhóm viết: có trách nhiệm soạn thảo văn bản, chuyển thể từ văn bản
truyện dân gian sang kịch bản.
+ Nhóm kịch (hay có thể gọi là nhóm diễn): có nhiệm vụ dàn dựng tiểu
phẩm dựa vào nội dung và nghệ thuật của tác phẩm.
+ Nhóm đạo cụ: chuẩn bị trang phục, phơng màn, trang trí…cho tiết
mục.
Mơ hình chung là như vậy, nhưng có thể thay đổi, thêm bớt tùy theo
yêu cầu của mỗi văn bản.
Với phương pháp này, học sinh được tiếp cận với tác phẩm truyện dân
gian vừa ở phương diện nghiên cứu phê bình, vừa ở phương diện nghệ thuật
(kết hợp nghệ thuật sân khấu, vũ đạo, hội họa…; xây dựng kịch bản cho giờ
học, chuyển thể tác phẩm từ nghệ thuật ngơn từ sang các loại hình nghệ thuật
khác).
Trong q trình học, học sinh giữ vai trị chủ động, chủ đạo; giáo viên
hướng dẫn, sửa chữa, chốt lại các vấn đề tranh luận. Vai trò của thầy và trị là
bình đẳng trước tác phẩm; người học đồng sáng tạo với tác giả trong quá trình
tiếp nhận tác phẩm; những người tham dự giờ học có thể tham gia ý kiến,
khoảng cách giữa thầy và trò trở nên gần gũi, cùng chia sẻ những hiểu biết,
những cảm xúc…
Như vậy, hình thức tổ chức dạy học trải nghiệm này xây dựng cho học sinh
khả năng tự học, đánh thức tư duy nghiên cứu độc lập, tạo dựng khả năng liên
kết nhóm, sự tự tin và kĩ năng thuyết trình vấn đề…Đặc biệt giúp cho học sinh
hiểu bài sâu, nhớ bài lâu từ đó bồi dưỡng tư duy sáng tạo cho học sinh do các
em được sống và thể nghiệm vào tác phẩm.
- Hướng dẫn học sinh nghiên cứu khoa học, tham gia Cuộc thi “Khoa
học kĩ thuật dành cho học sinh trung học”: Bước đầu hướng dẫn cho học
sinh cách nghiên cứu khoa học và tham gia Cuộc thi “Khoa học kĩ thuật dành
cho học sinh trung học” về những vấn đề đã tìm hiểu được từ các buổi tham
quan thực tế tại địa phương như văn hóa truyền thống của dân tộc, văn học dân
gian, nghề truyền thống của địa phương, gia đình…
3.2.4. Thứ tư: Về kiểm tra, đánh giá
Đối với các chủ đề hoạt động trải nghiệm sáng tạo, chúng tôi thực hiện đánh
giá qua hồ sơ học tập, kết quả nghiên cứu khoa học kĩ thuật, bài thuyết
trình…có thể sử dụng các hình thức này thay cho một số bài kiểm tra truyền
thống. Sau mỗi chủ đề hoạt động trải nghiệm sáng tạo, chúng tôi tiên tiến hành
đánh giá như sau:
Đề tài: Kinh nghiệm tổ chức một số hoạt động trải nghiệm sáng tạo
trong môn Ngữ văn ở bậc Trung học Cơ sở.
- Trang 14 -
TRƯỜNG THCS A MA TRANG LƠNG
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM (NĂM HỌC 2020 -2021)
- Tiêu chí đánh giá:
+ Về sản phẩm: sản phẩm của q trình học tập có đáp ứng được những
mục tiêu mà chủ đề đặt ra hay không?
+ Về hoạt động: Các thành viên tích cực, chủ động, sáng tạo hồn thành
cơng việc được giao, xác định cơng việc cần làm, có sự phân cơng chi tiết, cụ
thể và phù hợp, làm việc chuyên nghiệp và hiệu quả, hoàn thành nhiệm vụ
đúng tiến độ đặt ra. Các thành viên trong nhóm đồn kết, tơn trọng và sẵn sàng
hợp tác.
- Tiến hành đánh giá (qua Phiếu đánh giá hoạt động)
+ Cá nhân tự đánh giá, đóng góp của các thành viên trong nhóm theo
các mức độ 0,1,2,3,4 (mức 4 là cao nhất):
Họ tên thành viên
Mức độ đóng góp
+ Cả nhóm thống nhất tự đánh giá các nội dung bằng cách khoanh tròn
vào các mức độ A, B, C, D (mức A là cao nhất):
Nội
dung
Mức
độ
Tinh thần làm việc nhóm
A
B
C
D
Hiệu quả làm việc nhóm
Trao đổi, thảo luận nhóm
A
A
B
C
D
B
C
D
3.3. Kết quả khảo nghiệm, giá trị khoa học của vấn đề nghiên cứu,
phạm vi và hiệu quả ứng dụng:
Thực hiện những giải pháp trên trong năm học 2019 – 2020 đối với giáo
viên tổ bộ môn Ngữ văn và học sinh trường THCS A Ma Trang Lơng. Bước
đầu tôi đã đạt được những kết quả nhất định như:
- Về phía giáo viên: Từ việc thống nhất kế hoạch xây dựng chủ đề, đến
việc trao đổi về hình thức, phương pháp tổ chức các hoạt động trải nghiệm
sáng tạo với giáo viên, chúng tôi đã giúp giáo viên bộ môn Ngữ văn trong tổ
chuyên mơn khắc phục được các khó khăn cơ bản trong dạy học trải nghiệm.
Giúp các thầy cô giáo chủ động tổ chức các chủ đề trải nghiệm sáng tạo trong
môn Ngữ văn ở lớp, khối mình đảm nhận, góp phần đạt được mục tiêu của
môn học. Những kết quả này được chúng tôi tổng hợp lại qua bảng khảo sát
sau:
* - Thời gian khảo sát: từ ngày 25 đến ngày 31 tháng 3 năm 2019.
- Hình thức: phỏng vấn.
- Số lượng giáo viên tham gia khảo sát: 08 giáo viên bộ môn Ngữ văn
trường THCS Ama Trang Lơng.
Đề tài: Kinh nghiệm tổ chức một số hoạt động trải nghiệm sáng tạo
trong môn Ngữ văn ở bậc Trung học Cơ sở.
- Trang 15 -
TRƯỜNG THCS A MA TRANG LƠNG
TT
Nội dung
1
Tổ chức hoạt động trải
nghiệm sáng tạo theo chủ đề
trong bộ môn.
2
Tổ chức hoạt động trải
nghiệm sáng tạo trong một
phần của bài học.
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM (NĂM HỌC 2020 -2021)
Trả
lời có
Tỉ lệ
Ghi chú
8
- Các chủ đề được
100% thống nhất trong Phân
phối chương trình.
8
100%
- Hướng dẫn học sinh
tự tìm hiểu ngữ liệu
cho bài học.
- Tìm hiểu một số vấn
đề ngồi chương trình
sách giáo khoa.
0%
Đã thống nhất trong
khung phân phối
chương trình của nhà
trường
0%
Theo Phân phối
chương trình, mỗi khối
chỉ có 02 chủ đề/01
năm học.
Những khó khăn thường gặp
trong quá trình tổ chức hoạt
động trải nghiệm sáng tạo:
1. Xác định chủ đề
0
2.Thời gian
0
3.Hình thức, phương pháp
tổ chức
3
4.Cơ sở vật chất, nhân sự,
chi phí…
0
Một số học sinh yếu,
kém chưa có ý thức
37,50%
hợp tác trong q trình
học.
Q trình dạy học trải
nghiệm khơng phát
0%
sinh chi phí, nhân sự;
sử dụng cơ sở vật chất
hiện có của nhà trường.
- Về phía học sinh: Học sinh được tiếp cận với phương pháp học mới –
học qua trải nghiệm. Phương pháp học tập này giúp học sinh tính tích cực, chủ
động; đồng thời giúp các em rèn luyện một số kỹ năng, năng lực như: kỹ năng
tư duy phản biện, giải quyết vấn đề, ra quyết định trong những hoàn cảnh cụ
thể. Phương pháp học này cũng tạo ra những cơ hội để học sinh khái quát và
củng cố lại những ý tưởng và kỹ năng của mình thơng qua việc phản hồi, phân
tích cũng như vận dụng những ý tưởng và kỹ năng đã tiếp thu được trong tình
huống mới (tư duy sáng tạo).
Đề tài: Kinh nghiệm tổ chức một số hoạt động trải nghiệm sáng tạo
trong môn Ngữ văn ở bậc Trung học Cơ sở.
- Trang 16 -
TRƯỜNG THCS A MA TRANG LƠNG
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM (NĂM HỌC 2020 -2021)
PHẦN III: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
1. Kết luận:
Như vậy việc tổ chức các chủ đề trải nghiệm sáng tạo trong môn Ngữ
văn với phương pháp học qua trải nghiệm giúp cho học sinh có thể rèn luyện
và học tập một cách tốt nhất, hiệu quả nhất. Rèn luyện cho học sinh cả về kiến
thức chuyên môn và kỹ năng học tập, tìm tịi, phân tích và áp dụng vào thực
tiễn với những thế mạnh cơ bản như:
- Là phương pháp, hình thức tổ chức dạy học tích cực.
- Học sinh là trung tâm trong mọi hoạt động.
- Học sinh được học qua làm, qua sự trải nghiệm của bản thân.
- Bồi dưỡng, phát huy năng lực sáng tạo của học sinh.
- Phát triển toàn diện năng lực của học sinh.
- Phù hợp với thực tiễn địa phương, gắn với định hướng nghề nghiệp.
- Phù hợp với chương trình nhà trường.
- Khơng phát sinh nhân sự, kinh phí tổ chức thực hiện.
- Đảm bảo mục tiêu môn học, mục tiêu giáo dục phổ thông…
2. Kiến nghị: Để chủ trương đổi mới đi vào thực tiễn dạy học một cách đồng
bộ và hiệu quả, chúng tôi mạnh dạn đưa ra một số kiến nghị như sau:
2.1.Đối với giáo viên: cần tiếp cận và vận dụng một cách sáng tạo, chủ
động trong việc lập và thực hiện kế hoạch, chương trình; lựa chọn phương
pháp, hình thức tổ chức dạy học phù hợp; đổi mới kiểm tra, đánh giá theo định
hướng phát triển năng lực học sinh.
2.2. Đối với nhà trường: Nhà trường cùng với các tổ chức Đội TNTP Hồ
Chí Minh, Đồn TNCS Hồ Chí Minh phối hợp với giáo viên Ngữ văn tổ chức
các hoạt động trải nghiệm sáng tạo như:
+ Cùng phối hợp với giáo viên bộ môn trong việc tổ chức các buổi tham
quan, dã ngoại thực tế…
+ Tổ chức những buổi hội thảo, báo cáo chuyên đề của học sinh…
+ Tổ chức các hội thi, câu lạc bộ nhỏ: Hội thi hùng biện về chủ đề xã hội
hay văn học; Hội thi sáng tác văn chương cho học sinh (viết truyện, thơ, kịch
bản văn học…).
Đliêya, ngày 10 tháng 1 năm 2021
GIÁO VIÊN
Hoàng Quỳnh Vân
Đề tài: Kinh nghiệm tổ chức một số hoạt động trải nghiệm sáng tạo
trong môn Ngữ văn ở bậc Trung học Cơ sở.
- Trang 17 -
TRƯỜNG THCS A MA TRANG LƠNG
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM (NĂM HỌC 2020 -2021)
* TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Nghị quyết Hội nghị lần thứ 8, Ban chấp hành Trung ương khóa XI
(Nghị quyết số 29 – NQ/TW) về Đổi mới căn bản, toàn diện Giáo dục và Đào
tạo.
2. Một số văn bản chỉ đạo: Hướng dẫn số 791/HD – BGDĐT năm 2013,
Công văn số 5555 năm 2014, Chỉ thị số 4325 năm 2016, Công văn số 1290
năm 2016 của Bộ Giáo dục & Đào tạo.
3. Bộ Giáo dục & Đào tạo, Sách giáo khoa Ngữ văn 9.
4. Bộ Giáo dục & Đào tạo, Phân phối chương trình mơn Ngữ văn.
5. NXB Giáo dục Việt Nam,2017, Hoạt động trải nghiệm sáng tạo trong
các môn học
Đề tài: Kinh nghiệm tổ chức một số hoạt động trải nghiệm sáng tạo
trong môn Ngữ văn ở bậc Trung học Cơ sở.
- Trang 18 -
TRƯỜNG THCS A MA TRANG LƠNG
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM (NĂM HỌC 2020 -2021)
MỤC LỤC
I. MỞ ĐẦU
1.Lí do chọn đề tài………………………………………………………1
2.Mu ̣c tiêu, nhiệm vụ của đề tài............................................................... 1
3.Đối tượng nghiên cứu............................................................................2
4. Giới hạn đề tài………………………………………………………...2
5. Phương pháp nghiên cứu.................................................................... 2
II. NỘI DUNG
1. Cơ sở lí luận .........................................................................................3
2. Thực trạng vấ n đề nghiên cứu...............................................................6
3. Nội dung và hình thức của giải pháp................................................. 8
3.1. Mục tiêu của giải pháp ...............................................................8
3.2. Nội dung và cách thức thực hiện giải pháp ................................8
3.3. Kết quả khảo nghiệm, giá trị khoa học ......................................15
III. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
1. Kết luận ............................................................................................ 17
2. Kiến nghị.......................................................................................... 17
* TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................................... 18
Đề tài: Kinh nghiệm tổ chức một số hoạt động trải nghiệm sáng tạo
trong môn Ngữ văn ở bậc Trung học Cơ sở.
- Trang 19 -
TRƯỜNG THCS A MA TRANG LƠNG
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM (NĂM HỌC 2020 -2021)
HỘI ĐỒNG CHẤM SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
TRƯỜNG THCS A MA TRANG LƠNG
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
ĐLiêya, ngày ….. tháng …. năm 2021
CHỦ TỊCH HỘI ĐỒNG
HỘI ĐỒNG CHẤM SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
PHÒNG GIÁO DỤC & ĐÀO TẠO HUYỆN KRƠNG NĂNG
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
Krơng Năng, ngày ….. tháng …. năm 2021
CHỦ TỊCH HỘI ĐỒNG
d
s
j
g
Đề tài: Kinh nghiệm tổ chức một số hoạt động trải nghiệm sáng tạo
trong môn Ngữ văn ở bậc Trung học Cơ sở.
- Trang 20 -
