Nâng cao chất lượng giáo dục tư tưởng chính trị cho đội ngũ giáo viên các trường trung học phổ thông tỉnh tiền giang

PHẠM HOÀNG DỰ 

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC VINH

PHẠM HOÀNG DỰ

NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG GIÁO DỤC C TƯ TƯỞNG HÍNH TRỊ
CHO ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN CÁC TRƯỜNGTRUNG HỌC
PHỔ THÔNG CỦATỈNH TIỀN GIANG HIỆN NAY

NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG GIÁO DỤC TƯ TƯỞNG CHÍNH TRỊ
CHO ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC
PHỔ THÔNG TỈNH TIỀN GIANG

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC CHÍNH TRỊ

 2016

Long An, 2016



1

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC VINH

PHẠM HOÀNG DỰ

NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG GIÁO DỤC TƯ TƯỞNG CHÍNH TRỊ

CHO ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC
PHỔ THÔNG TỈNH TIỀN GIANG

Chuyên ngành: Chính trị học
Mã số: 60.31.02.01

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC CHÍNH TRỊ

Người hướng dẫn khoa học:
PGS. TS. Trần Viết Quang
TRANG PHỤ BÌA

Long An, 2016


2

LỜI CẢM ƠN
Trong quá trình học tập tại Trường Đại học Vinh - Trường Đại học Kinh
tế - Công nghiệp Long An, tôi đã được rất nhiều sự quan tâm, hỗ trợ giúp đỡ
từ phía hai trường, q Thầy cơ và đồng nghiệp.
Tơi chân thành biết ơn Phó Giáo sư – Tiến sĩ Trần Viết Quang, thầy đã
giúp đỡ và trực tiếp hướng dẫn đề tài, để tơi hồn thành luận văn.
Cảm ơn Ban Giám hiệu Trường Đại học Vinh, Trường Đại học Kinh tế Công nghiệp Long An, quý Thầy, cơ giáo của Khoa Giáo dục Chính trị,
Trung tâm Thông tin - Thư viện Nguyễn Thúc Hào - Trường Đại học Vinh,
Phòng Đào tạo Sau Đại học của hai trường, Lãnh đạo Sở Giáo dục và Đào tạo
tỉnh Tiền Giang và đồng nghiệp đã quan tâm giúp đỡ tôi trong q trình thực
hiện luận văn.
Tuy bản thân đã có cố gắng trong quá trình thực hiện luận văn nhưng sẽ
khơng tránh khỏi thiếu sót. Rất mong nhận được sự góp ý của q Thầy cơ

và các đồng nghiệp.
Xin chân thành cám ơn!
Long An, tháng 6 năm 2016
Tác giả

Phạm Hoàng Dự


3

MỤC LỤC
Trang
TRANG PHỤ BÌA ............................................................................................ 1
LỜI CẢM ƠN ................................................................................................... 2
MỤC LỤC ......................................................................................................... 3
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ............................................................... 5
DANH MỤC CÁC BẢNG................................................................................ 6
A. MỞ ĐẦU ..................................................................................................... 7
B. NỘI DUNG ................................................................................................ 13
Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ VIỆC NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG
GIÁO DỤC TƯ TƯỞNG CHÍNH TRỊ CHO ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN
CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG .......................................... 13
1.1. Khái niệm tư tưởng, chính trị và giáo dục tư tưởng chính trị .................. 13
1.2. Nội dung và phương thức giáo dục tư tưởng chính trị cho đội ngũ giáo
viên các trường Trung học phổ thông ............................................................. 16
1.3. Tầm quan trọng và tiêu chí đánh giá chất lượng giáo dục tư tưởng chính
trị cho đội ngũ giáo viên các trường Trung học phổ thơng............................. 29
Chương 2: THỰC TRẠNG CƠNG TÁC GIÁO DỤC TƯ TƯỞNG
CHÍNH TRỊ CHO ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN CÁC TRƯỜNG TRUNG
HỌC PHỔ THÔNG TỈNH TIỀN GIANG ................................................. 40

2.1. Khái quát về tự nhiên, lịch sử văn hóa, xã hội và giáo dục, các trường
Trung học phổ thông và đội ngũ giáo viên Trung học phổ thông của tỉnh Tiền
Giang ............................................................................................................... 40


4

2.2. Những thực trạng trong giáo dục tư tưởng chính trị cho đội ngũ giáo viên
các trường Trung học phổ thông tỉnh Tiền Giang........................................... 48
2.3. Kết quả, hạn chế và nguyên nhân của những kết quả, hạn chế trong giáo dục
tư tưởng chính trị cho đội ngũ giáo viên các trường Trung học phổ thông tỉnh
Tiền Giang ....................................................................................................... 55
Chương 3: QUAN ĐIỂM VÀ GIẢI PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG
GIÁO DỤC TƯ TƯỞNG CHÍNH TRỊ CHO ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN
CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG TỈNH TIỀN GIANG ..... 61
3.1. Quan điểm nâng cao chất lượng giáo dục tư tưởng chính trị cho đội ngũ
giáo viên các trường Trung học phổ thông tỉnh Tiền Giang ........................... 61
3.2. Một số giải pháp nâng cao chất lượng giáo dục tư tưởng chính trị cho đội
ngũ giáo viên các trường Trung học phổ thông Tiền Giang ........................... 72
C. KẾT LUẬN ............................................................................................... 92
D. DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................ 95
E. PHỤ LỤC .................................................................................................. 99


5

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
Ký hiệu

Stt

Diễn giải

1

CBQL

Cán bộ quản lí

2

CNH, HĐH

Cơng nghiệp hóa, hiện đại hóa

3

CNXH

Chủ nghĩa xã hội

4

THPT

Trung học phổ thông

5

XHCN

Xã hội chủ nghĩa


6

DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 2.1. Số lượng cán bộ quản lý và giáo viên các trường THPT: Cái
Bè, Phan Việt Thống, Dưỡng Điềm, Tân Phước, Phước Thạnh, Thủ Khoa
Huân, Trần Văn Hồi và Gị Cơng Đơng tỉnh Tiền Giang.
Bảng 2.2. Nhận thức về tầm quan trọng trong công tác giáo dục tư
tưởng chính trị của cán bộ quản lý và giáo viên các trường THPT tỉnh Tiền
Giang.
Bảng 2.3. Điều tra về nội dung giáo dục tư tưởng chính trị của đội ngũ
giáo viên các trường THPT tỉnh Tiền Giang.
Bảng 2.4. Hiệu quả của các biện pháp giáo dục tư tưởng chính trị cho
đội ngũ giáo viên các trường THPT tỉnh Tiền Giang.


7

A. MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Hiến pháp Nước Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Việt Nam năm 2013 tại khoản
1, điều 61 đã chỉ rõ: “Phát triển giáo dục là quốc sách hàng đầu nhằm nâng cao
dân trí, phát triển nguồn nhân lực, bồi dưỡng nhân tài”. Luật Giáo dục Việt
Nam năm 2005 tại điều 9 cũng đã khẳng định: “Phát triển giáo dục là quốc
sách hàng đầu, nhằm nâng cao dân trí, đào tạo nguồn nhân lực, bồi dưỡng
nhân tài”.
Trong những năm qua, ngành giáo dục đào tạo cả nước đã có những bước

phát triển mới, đạt được nhiều kết quả đáng khích lệ trong việc mở rộng quy mô
đào tạo giáo viên, tạo nguồn nhân lực để giảng dạy chuyên môn cho học sinh
cấp THPT, tạo nguồn thúc đẩy sự nghiệp CNH, HĐH đất nước. Tuy vậy, trước
những yêu cầu tăng về quy mô, nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo nguồn
nhân lực theo yêu cầu đổi mới và hội nhập, nâng cao chất lượng cho đội ngũ
giáo viên đạt chuẩn về trình độ, đủ về số lượng, đồng bộ về cơ cấu và vững về tư
tưởng chính trị đang là vấn đề bức bách cần sự quan tâm đầu tư của Đảng và
Nhà nước, xã hội và của ngành giáo dục.
Tình hình trên đòi hỏi ngành giáo dục đào tạo phải tăng cường việc nâng
cao chất lượng đội ngũ giáo viên THPT một cách tồn diện. (Ban Bí thư
Trung ương Đảng đã ban hành Chỉ thị số 40-CT/TW ngày 15/6/2004 nêu rõ
“Mục tiêu là xây dựng đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục được
chuẩn hóa, đảm bảo chất lượng, đủ về số lượng, đồng bộ về cơ cấu, đặc biệt
chú trọng nâng cao bản lĩnh chính trị, phẩm chất, lối sống, lương tâm, tay
nghề của nhà giáo;) [1, tr.1].
Tại Nghị quyết số 29-NQ/TW ngày 04/11/2013 của Hội nghị Trung
ương 8 khóa XI, về đổi mới căn bản, tồn diện giáo dục và đào tạo đã nêu
“Coi trọng công tác phát triển đảng, cơng tác tư tưởng chính trị trong các


8

trường học, trước hết là trong đội ngũ giáo viên” và “Chú trọng giáo dục nhân
cách, đạo đức, lối sống, kiến thức pháp luật và ý thức công dân. Tập trung vào
những giá trị cơ bản của văn hóa, truyền thống và đạo lý dân tộc, tinh hoa văn
hóa nhân loại, giá trị cốt lõi và nhân văn của chủ nghĩa Mác - Lênin và tư
tưởng Hồ Chí Minh” [2, tr.5].
Ngành giáo dục đào tạo tỉnh Tiền Giang nói chung và giáo dục THPT
nói riêng trong những năm gần đây đã có những bước phát triển cả về quy mơ
và chất lượng. Đội ngũ giáo viên ở các trường THPT đáp ứng được những

yêu cầu cơ bản về công tác giảng dạy, nâng cao chất lượng giáo dục đào tạo,
góp phần nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài, thúc đẩy sự
phát triển kinh tế - xã hội ở địa phương.
Tuy nhiên, trước xu thế hội nhập của nước ta, thời kỳ CNH, HĐH thời kỳ
phát triển về công nghệ thông tin, kinh tế tri thức thì ngành giáo dục đào tạo
tỉnh Tiền Giang nói chung và giáo dục cấp THPT nói riêng bộc lộ nhiều hạn chế.
Công tác tuyển dụng, điều động, bồi dưỡng đội ngũ giáo viên các trường THPT
trong tỉnh vẫn còn thụ động, chưa có tính kế thừa và phát triển, cơng tác quản
lý, đào tạo, bồi dưỡng bộc lộ nhiều yếu kém bất cập. Đội ngũ giáo viên các
trường THPT còn yếu kém về năng lực giảng dạy, về khả năng sử dụng
phương pháp giảng dạy, thiếu cân đối về cơ cấu, chất lượng giảng dạy chưa
đáp ứng được yêu cầu hiện nay.
Điều này bắt nguồn từ các khâu quy hoạch, tuyển chọn, điều động, đào
tạo, bồi dưỡng, chính sách đãi ngộ sử dụng, ... đối với giáo viên các trường
THPT tỉnh Tiền Giang chưa được nghiên cứu, phát triển một cách có cơ sở và
có tầm nhìn dài hạn.
Giáo dục tư tưởng chính trị cho đội ngũ giáo viên nói chung và cho
đội ngũ giáo viên các trường THPT nói riêng khơng phải là vấn đề hồn
tồn mới. Cái mới là việc giáo dục tư tưởng chính trị được thay đổi cho phù


9

hợp với từng đối tượng, hoàn cảnh lịch sử nhất định. Vì vậy, trong thời
gian qua, đã có nhiều tác giả, ở nhiều góc độ triết học, chính trị học, tâm lý
học, giáo dục học đã công bố các công trình nghiên cứu của mình.
Viện Khoa học giáo dục Việt Nam và khối các trường Đại học Sư
phạm (Trường Đại học Sư phạm Hà Nội, Trường Đại học Vinh, Đại học Sư
phạm Huế, Trường Đại học Sư phạm TP Hồ Chí Minh ...) đã có những đóng
góp quan trọng vào lĩnh vực nghiên cứu này với các tác giả: Phạm Minh Hạc

[17], [18], Nguyễn Lương Bằng [4] và nhiều tác giả khác. Để đi đến các quan
niệm và giải pháp về nâng chất lượng giáo dục tư tưởng chính trị các tác giả
đã lựa chọn cho mình những cách tiếp cận khác nhau, tạo ra sự đa dạng,
phong phú về nội dung và phương pháp nghiên cứu. Có tác giả chú trọng đến
vấn đề tổ chức quá trình nâng chất lượng giáo dục tư tưởng chính trị thơng
qua dạy học các môn khoa học, nhất là các môn khoa học xã hội và nhân văn,
rèn luyện phương pháp tư duy khoa học để trên cơ sở đó giáo dục thế giới
quan, nhân sinh quan, bồi dưỡng ý thức giáo dục tư tưởng chính trị cho giáo
viên; Có tác giả đã đề cập đến vấn đề giáo dục tư tưởng chính trị trên các
phương diện khác nhau, đưa ra các tiêu chí đánh giá chuẩn giáo viên trong
tình hình hiện nay.
Tác giả Lê Thị Hoài Thanh trong luận án Tiến sĩ Quan hệ biện chứng
giữa truyền thống và hiện đại trong giáo dục đạo đức cho thanh niên Việt
Nam hiện nay (2002) [34] đã đi sâu làm rõ mối quan hệ biện chứng giữa
truyền thống và hiện đại trong sự phát triển giáo dục tư tưởng chính trị; phân
tích đặc điểm và xu hướng biến đổi về giáo dục tư tưởng chính trị của đội ngũ
giáo viên các trường THPT hiện nay và thực trạng cơng tác giáo dục tư tưởng
chính trị cho giáo viên; đề xuất một số giải pháp chủ yếu trong giáo dục tư
tưởng chính trị cho giáo viên dạy học ở các trường THPT theo hướng kết hợp
truyền thống và hiện đại.


10

Giáo sư Nguyễn Trọng Chuẩn, Phó Giáo sư Nguyễn Văn Phúc (2003)
đồng chủ biên cuốn Mấy vấn đề về đạo đức trong điều kiện kinh tế thị trường
hiện nay, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội [10]. Các tác giả đã bàn về những
nội hàm của việc giáo dục tư tưởng chính trị trong nền kinh tế thị trường,
những giải pháp khắc phục những hạn chế trên một số việc về giáo dục tư
tưởng chính trị trong xã hội hiện tại.

Vấn đề giáo dục tư tưởng chính trị cho đội ngũ giáo viên giảng dạy ở
các trường THPT hiện nay cũng được các nhà nghiên cứu đề cập qua các bài
viết trên một số báo như: “Vai trò của giáo dục đạo đức đối với sự phát triển
nhân cách trong cơ chế thị trường” của Nguyễn Văn Phúc, Tạp chí Triết học,
số 10 năm 1996 [30]; “Xây dựng đạo đức, lối sống và chuẩn mực giá trị xã
hội để phát triển toàn diện con người” của Nguyễn Khắc Vinh, Tạp chí Thơng
tin lý luận, số 3, năm 1999 [37].
Một số luận văn Thạc sĩ Khoa học Giáo dục, Triết học, Chính trị học ở
các học viện, trường Đại học, Viện nghiên cứu cũng đã bàn đến vấn đề giáo
dục tư tưởng chính trị cho đội ngũ giáo viên các trường THPT hiện nay như:
Vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về đạo đức trong quá trình giáo dục đạo đức
cho học sinh Trung học cơ sở - Qua khảo sát tại Trường Trung học cơ sở
Collette, Quận 3, thành phố Hồ Chí Minh của tác giả Đồn Hữu Khánh [25].
Từ nhiều góc độ khác nhau, tác giả đã nghiên cứu về giáo dục tư tưởng chính
trị cho đội ngũ giáo viên nói chung, giáo viên THPT nói riêng trong giai đoạn
hiện nay, thể hiện rõ ý nghĩa sâu sắc của vấn đề trên các phương diện lý luận
và thực tiễn. Tuy nhiên, chưa có một cơng trình nào đề cập một cách trực tiếp,
toàn diện vấn đề nâng cao chất lượng giáo dục tư tưởng chính trị cho đội ngũ
giáo viên các trường THPT tỉnh Tiền Giang trong giai đoạn hiện nay.


11

Vì vậy, tác giả chọn vấn đề “Nâng cao chất lượng giáo dục tư tưởng
chính trị cho đội ngũ giáo viên các trường Trung học phổ thông tỉnh Tiền
Giang” làm đề tài luận văn thạc sĩ, chuyên ngành Chính trị học.
2. Mục đích nghiên cứu
Nghiên cứu những lý luận và thực tiễn giáo dục tư tưởng chính trị cho
đội ngũ giáo viên các trường THPT tỉnh Tiền Giang. Nêu các quan điểm, đề
xuất những giải pháp nâng cao chất lượng giáo dục tư tưởng chính trị cho đội

ngũ giáo viên các trường THPT, đáp ứng được các yêu cầu đổi mới toàn diện
giáo dục và đào tạo.
3. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Nghiên cứu những cơ sở lý luận về việc nâng cao chất lượng giáo dục
tư tưởng chính trị cho đội ngũ giáo viên các trường THPT.
- Khảo sát, đánh giá thực trạng đội ngũ giáo viên và việc nâng cao chất
lượng giáo dục tư tưởng chính trị cho đội ngũ giáo viên các trường THPT tỉnh
Tiền Giang giai đoạn 2014 đến 2015.
- Nêu một số quan điểm và đề xuất những giải pháp nhằm nâng cao
chất lượng giáo dục tư tưởng chính trị cho đội ngũ giáo viên, đặc biệt giáo
viên các trường THPT tỉnh Tiền Giang.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
4.1. Đối tượng nghiên cứu
Nâng cao chất lượng giáo dục tư tưởng chính trị cho đội ngũ giáo viên
các trường Trung học phổ thông tỉnh Tiền Giang.
4.2. Phạm vi nghiên cứu
Đội ngũ giáo viên đề cập trong đề tài này chỉ giới hạn ở một số trường
THPT: Cái Bè, Phan Việt Thống, Dưỡng Điềm, Tân Phước, Phước Thạnh,
Thủ Khoa Hn, Trần Văn Hồi và Gị Cơng Đông tỉnh Tiền Giang. Giai
đoạn từ năm 2014 - 2015.


12

5. Phương pháp nghiên cứu
- Sử dụng phương pháp luận của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ
Chí Minh và quan điểm của Đảng ta về nâng cao chất lượng giáo dục tư
tưởng chính trị cho đội ngũ giáo viên các trường THPT tỉnh Tiền Giang.
- Thực hiện các phiếu hỏi nhằm khảo sát thực trạng về việc tổ chức bồi
dưỡng chính trị cho giáo viên các trường THPT, thu thập thông tin cần thiết

cho việc nghiên cứu.
- Chú trọng phương pháp lôgic, đánh giá để xử lý số liệu thu thập được.
6. Những đóng góp mới của đề tài
Luận văn đánh giá thực trạng trình độ và năng lực tư tưởng chính trị của
đội ngũ giáo viên các trường THPT của tỉnh Tiền Giang. Đề xuất với tỉnh
những giải pháp chủ yếu để từng bước nâng cao trình độ lý luận lẫn thực tiễn
trong cơng tác này. Góp phần nâng cao chất lượng giáo dục tư tưởng chính trị
cho đội ngũ giáo viên các trường THPT của tỉnh Tiền Giang, đáp ứng với yêu
cầu của sự nghiệp giáo dục trong giai đoạn mới.
7. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục các tài liệu tham khảo, danh
mục các chữ viết tắt, danh mục các bảng số lượng, phụ lục, luận văn gồm 3
chương, 8 tiết.
Chương 1. Cơ sở lý luận về việc nâng cao chất lượng giáo dục tư tưởng
chính trị cho đội ngũ giáo viên các trường Trung học phổ thông
Chương 2. Thực trạng cơng tác giáo dục tư tưởng chính trị cho đội ngũ
giáo viên các trường Trung học phổ thông tỉnh Tiền Giang
Chương 3. Quan điểm và giải pháp nâng cao chất lượng giáo dục tư
tưởng chính trị cho đội ngũ giáo viên các trường Trung học phổ thông


13

B. NỘI DUNG
Chương 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ VIỆC NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG GIÁO DỤC
TƯ TƯỞNG CHÍNH TRỊ CHO ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN CÁC TRƯỜNG
TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
1.1. Khái niệm tư tưởng, chính trị và giáo dục tư tưởng chính trị
1.1.1. Khái niệm tư tưởng

Hiểu theo nghĩa chung nhất tư tưởng là một hình thức tồn tại của ý thức
xã hội, kết quả của quá trình nhận thức hiện thực khách quan, trở thành kinh
nghiệm và sự hiểu biết trong tâm trí mỗi con người. V.I.Lê nin coi tư tưởng là
hình thức cao của nhận thức, là mục tiêu, chương trình, kế hoạch nhằm tiếp
tục nhận thức và cải tạo thế giới khách quan - Tư tưởng là nhận thức và khát
vọng của con người.
Theo Từ điển triết học: “Tư tưởng là hình thức phản ánh thế giới bên
ngồi, trong đó bao hàm sự ý thức về mục đích và triển vọng của việc tiếp tục
nhận thức và cải tạo thế giới bên ngồi. Tư tưởng khái qt hóa kinh nghiệm
của sự phát triển tri thức trước đó và được dùng làm nguyên tắc để giải thích
các hiện tượng” [19, tr.451].
Tư tưởng là một hình thái ý thức xã hội thuộc kiến trúc thượng tầng, tư
tưởng là sự phản ánh của hiện thực trong ý thức, là biểu hiện của quan hệ giữa
con người với thế giới xung quanh. Tư tưởng được qui định bởi tính chất của
chế độ xã hội, do điều kiện sinh hoạt vật chất của con người quyết định.
Trong xã hội có giai cấp, tư tưởng luôn mang bản chất giai cấp, tư tưởng là
biểu hiện lợi ích vật chất của các giai cấp, cuộc đấu tranh về tư tưởng thực
chất là một dạng thức của cuộc đấu tranh giai cấp.


14

1.1.2. Khái niệm chính trị
Chính trị là sự tham gia vào các công việc của nhà nước, việc qui định
những hình thức, nhiệm vụ, nội dung hoạt động của nhà nước. Lĩnh vực chính
trị bao hàm các vấn đề chế độ nhà nước, quản lý đất nước, lãnh đạo các giai
cấp, vấn đề đấu tranh đảng phái,... những lợi ích căn bản của các giai cấp và
những quan hệ qua lại của các giai cấp biểu hiện ra trong chính trị. Chính trị
cũng biểu hiện những quan hệ giữa các dân tộc và giữa các quốc gia (chính
sách đối ngoại). Các quan hệ giữa các giai cấp và do đó, cả tư tưởng chính trị

của họ nữa bắt nguồn từ địa vị kinh tế của họ. Những tư tưởng chính trị và
những thể chế tương ứng với chúng là những kiến trúc thượng tầng bên trên
cơ sở hạ tầng kinh tế. Tuy nhiên, điều đó hồn tồn khơng có nghĩa rằng
chính trị là hệ quả thụ động của kinh tế. [19, tr.85-86].
Chính trị là tồn bộ những hoạt động có liên quan đến mối quan hệ giữa
các giai cấp, giữa các dân tộc, các tầng lớp xã hội, mà cốt lõi của nó là vấn đề
giành chính quyền, duy trì và sử dụng quyền lực nhà nước, sự tham gia vào
cơng việc của nhà nước, sự xác định hình thức tổ chức, nhiệm vụ, nội dung
hoạt động của nhà nước. Bất kỳ vấn đề chính trị nào cũng đều liên quan đến
quyền lợi của các giai cấp và nhà nước. Chính trị thuộc cấu trúc thượng tầng
(bao gồm hệ tư tưởng chính trị, nhà nước, các đảng phái) xuất hiện khi xã hội
phân chia thành các giai cấp dựa trên cơ sở hạ tầng kinh tế. Lênin khẳng định:
"Khơng có một lập trường chính trị đúng thì một giai cấp nhất định nào đó
khơng thể giữ vững được sự thống trị của mình, và do đó, cũng khơng thể
hồn thành được nhiệm vụ của mình trong lĩnh vực sản xuất". Chính trị cịn là
sự biểu hiện tập trung của nền văn minh, của hoạt động sáng tạo, của sự giải
phóng. Và Người chỉ rõ, khơng thể có một đảng vững mạnh nếu khơng có lý
luận cách mạng. Lý luận cách mạng tạo nên nền tảng tư tưởng của đảng.
Đảng ra đời trên nền tảng tư tưởng đó, tức là có lý luận một cách cơ bản nhất;


15

những người giác ngộ, tiên tiến cùng nhau xây dựng tổ chức đảng theo lý luận
đó. Khi đảng ra đời, cương lĩnh hành động, đường lối chiến lược, sách lược
do đảng đề ra cũng dựa trên nền tảng tư tưởng đó. Khơng đồng tình với quan
điểm đảng chỉ cần bắt đầu từ việc xây dựng được tổ chức của mình, Lênin đã
phủ nhận: "có thể thống nhất việc xây dựng tổ chức khơng, nếu quan niệm về
lợi ích và về nhiệm vụ của giai cấp không thống nhất?".
1.1.3. Khái niệm giáo dục tư tưởng chính trị

Trong thực tế có những khái niệm khác nhau về giáo dục tư tưởng chính
trị. Có quan niệm cho rằng đây là lĩnh vực riêng của công tác tư tưởng, của
những người làm công tác tư tưởng. Lại có quan niệm cho rằng giáo dục tư
tưởng chính trị là nội dung của giáo dục, chỉ cần thực hiện giảng dạy những
mơn chính trị theo quy định của Bộ Giáo dục và Đào tạo là đủ. Hiểu như vậy
là chưa đầy đủ về các mặt của nó. Con đường tiến lên CNXH của nước ta
dưới sự lãnh đạo toàn diện của Đảng Cộng sản Việt Nam, mọi lĩnh vực Đảng
đều lãnh đạo nhất quán, trong đó có cơng tác giáo dục tư tưởng chính trị. Đó
là hoạt động có chủ đích của Đảng nhằm xác lập thế giới quan khoa học trên
cơ sở hệ tư tưởng là chủ nghĩa Mác - Lênin. Giáo dục tư tưởng chính trị là
truyền bá chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, chủ trương, đường
lối, chính sách của Đảng và pháp luật của Nhà nước, giáo dục truyền thống
cách mạng của dân tộc, lý tưởng XHCN tới cán bộ đảng viên và quần chúng
nhân dân thống nhất về tư tưởng, nâng cao nhận thức chính trị, lý tưởng
XHCN và năng lực lãnh đạo hoạt động thực tiễn của họ, hướng họ vận dụng
những hiểu biết đó vào đời sống chính trị. Mặt khác cũng cần hiểu rõ hơn về
cơng tác tư tưởng của Đảng là hoạt động có mục đích của một giai cấp, một
chính Đảng nhằm hình thành và phát triển hệ tư tưởng, truyền bá hệ tư tưởng
cho quần chúng, thúc đẩy quần chúng hành động vì lợi ích của chủ thể hệ tư
tưởng. Cơng tác tư tưởng trong chế độ XHCN là hoạt động có mục đích của


16

Đảng Cộng sản và Nhà nước nhằm hình thành phát triển hệ tư tưởng XHCN,
biến hệ tư tưởng XHCN thành hệ tư tưởng thống trị xã hội, động viên cổ vũ
con người hành động tích cực sáng tạo vì lý tưởng mục tiêu của CNXH.
Giáo dục tư tưởng chính trị là sự tác động có mục đích, có hệ thống với
các hình thức, biện pháp khác nhau của một chủ thể đến khách thể nhằm nâng
cao tri thức của khách thể về hệ tư tưởng, đường lối chính trị, thực hiện tập

hợp, tổ chức, định hướng và giác ngộ họ tự giác trong hoạt động thực tiễn
theo mục tiêu đã đề ra.
Như vậy cơng tác giáo dục tư tưởng chính trị là một bộ phận của công
tác tư tưởng quan trọng của Đảng mà mọi ngành dưới sự lãnh đạo của Đảng
đều phải thực hiện và tham gia. Ngành giáo dục phải làm tốt công tác tư
tưởng cho đảng viên, giáo viên, nhất là giáo viên cấp THPT thông qua việc
giáo dục tư tưởng chính trị mà hình thành nền văn hóa chính trị cho đội ngũ
đảng viên, giáo viên nói chung, giáo viên cấp THPT nói riêng cổ vũ hành
động của họ ngày một tích cực hơn trên cơ sở nhận thức niềm tin biến thành
hành động cụ thể để họ trở thành con người mới - con người XHCN, cống
hiến sức lực cho cuộc cách mạng XHCN, xây dựng đất nước. Bác Hồ đã
khẳng định “Muốn xây dựng CNXH trước hết phải có con người XHCN”,
những con người đó có được khi thực hiện giáo dục tồn diện: chun mơn,
đạo đức, tăng cường giáo dục tư tưởng chính trị bằng nhiều nội dung, hình
thức, phương tiện, cách thức nhất là trong các lớp tập huấn, bồi dưỡng cán bộ,
đảng viên và cho giáo viên.
1.2. Nội dung và phương thức giáo dục tư tưởng chính trị cho đội
ngũ giáo viên các trường Trung học phổ thông
1.2.1. Nội dung giáo dục tư tưởng chính trị cho đội ngũ giáo viên các
trường Trung học phổ thông
1.2.1.1. Giáo dục lý luận chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh


17

Chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh là một hệ thống lý luận
được khái quát từ thực tiễn; bản thân nó là một khoa học. Giáo dục lý luận
chủ nghĩa Mác - Lênin đó là trang bị cho cán bộ, giáo viên kiến thức về quá
trình vận động và quy luật phát triển xã hội; về bản chất và quy luật vận động
của chủ nghĩa tư bản; về động lực và lực lượng cách mạng XHCN; về thời kỳ

quá độ, CNXH, chủ nghĩa cộng sản... Do vậy, khi đưa nội dung lý luận này
đến đội ngũ cán bộ, giáo viên cấp THPT cần giải thích bằng lý lẽ và cả liên hệ
thực tế để họ dễ tiếp thu. Trên cơ sở đó, xây dựng quan điểm nhận thức đúng
đắn, làm cho họ thấm nhuần các quan điểm lý luận chính trị, có niềm tin khoa
học, nâng cao tính tự giác, để tự giáo dục và vận dụng lý luận vào thực tiễn
cuộc sống, đồng thời phê phán, khắc phục những nhận thức sai trái, lạc hậu,
khắc phục lối tư duy siêu hình, phiến diện.
Tính giáo dục tư tưởng chính trị ở đây khơng chỉ hình thành ở họ
những tư tưởng, tình cảm, đạo đức, lối sống, mà cả nhân cách sống, khát vọng
và lý tưởng cao đẹp đồng thời cả khả năng tư duy hành động thực tiễn; hình
thành lớp cán bộ, đảng viên, giáo viên cấp THPT có phẩm chất “vừa hồng
vừa chuyên”. Để đạt được điều này, nội dung giáo dục tư tưởng chính trị phải
thể hiện đúng và sâu sắc tinh thần cơ bản của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng
Hồ Chí Minh, quan điểm, chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp
luật của Nhà nước. Qua giáo dục tư tưởng chính trị giúp cho họ hình thành thế
giới quan khoa học và cách mạng, nhân sinh quan cộng sản, tin tưởng vào chủ
nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, vào sự lãnh đạo của Đảng Cộng
sản Việt Nam, vào đường lối đổi mới do Đảng khởi xướng, lãnh đạo và con
đường đi lên CNXH ở nước ta.
Trong quá trình lãnh đạo cách mạng, Đảng ta kiên trì lấy chủ nghĩa
Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh làm kim chỉ nam cho hành động. Trong
điều kiện đất nước ta đang chuyển sang cơ chế thị trường, mở rộng giao lưu


18

và hội nhập kinh tế quốc tế đã tác động đến giá trị truyền thống nhân văn của
dân tộc; lối sống ích kỷ, vun vén cá nhân bất chấp đạo đức, pháp luật, xem
nhẹ truyền thống dân tộc, đạo lý, văn hố, tinh thần... thì tính giáo dục, tính tư
tưởng, tính đảng cần được đặc biệt xem trọng.

Trong giáo dục lý luận chính trị cần đảm bảo tính chiến đấu biểu hiện ở
sự phê phán. Khi các thế lực thù địch, phản cách mạng trong và ngoài nước
bằng chiến lược “diễn biến hồ bình”, với những hoạt động vừa cơng khai
vừa không công khai tuyên truyền xuyên tạc vu khống, thổi phồng những khó
khăn, thiếu sót, thậm chí những sai lầm, khuyết điểm trong quá trình nhận
thức hay chỉ đạo thực hiện đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng và
Nhà nước; kết hợp giữa tác động từ bên ngoài với sự vận động chuyển hoá từ
bên trong với mục đích làm tan rã, tiến tới xóa bỏ vai trị lãnh đạo của Đảng
Cộng sản Việt Nam, phủ nhận chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí
Minh thì phê phán là nội dung cần thiết trong các bài dạy, tuyên truyền nhằm
khẳng định tính đúng đắn, bản chất khoa học, cách mạng, nhân văn của chủ
nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và đường lối, quan điểm của Đảng
Cộng sản Việt Nam.
1.2.1.2. Giáo dục chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp
luật của Nhà nước
Sự nghiệp giáo dục và giáo dục tư tưởng chính trị được Đại hội toàn
quốc lần thứ X đặc biệt quan tâm và nhấn mạnh đến giáo dục tư tưởng chính
trị cho cán bộ, giáo viên và nhất là thế hệ trẻ.
Đại hội XI đã xác định mục tiêu giáo dục là nhằm bồi dưỡng thế hệ trẻ
tinh thần yêu nước, lịng tự tơn dân tộc lý tưởng CNXH, lịng nhân ái ý thức
tôn trọng pháp luật tinh thần hiếu học, ý chí tiến thủ lập nghiệp khơng cam
chịu nghèo nàn, đào tạo lớp người lao động có kiến thức cơ bản làm chủ năng


19

lực nghề nghiệp quan tâm hiệu quả thiết thực nhạy cảm với tư tưởng chính trị,
có ý chí vươn lên về khoa học, cơng nghệ.
Để cụ thể chủ trương đó Đảng và Nhà nước ta đã chủ trương phát triển
giáo dục tư tưởng chính trị một cách tổng thể và toàn diện bắt đầu từ chủ

trương phát triển giáo dục mầm non thực hiện xoá mù chữ và phổ cập giáo
dục Tiểu học và Trung học cơ sở trên phạm vi cả nước tạo môi trường thuận
lơi để cho mọi người học tập và học tập suốt đời.
Hiện nay Đảng và Nhà nước ta đã quan tâm hơn đến việc giáo dục tư
tưởng chính trị nhằm nâng cao trình độ lý luận của đội ngũ cán bộ, giáo viên
THPT để họ tham gia hội nhập mà vẫn giữ vững truyền thống văn hóa dân tộc
đồng thời tiếp cận tư tưởng chính trị một cách tốt nhất, tiếp thu tinh hoa văn
hóa nhân loại làm chủ khoa học tiên tiến.
Giáo dục tư tưởng chính trị là một lĩnh vực rất quan trọng của đời sống
xã hội nó có liên quan đến nhiều lĩnh vực khác cho nên Đảng ta rất chú trọng
phát triển giáo dục tư tưởng chính trị. Những năm qua quan điểm của Đảng về
đường lối phát triển giáo dục tư tưởng chính trị chủ yếu tập trung ở các nghị
quyết của Trung ương, các Văn kiện đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ X, XI.
Từ các văn kiện này thể hiện một số quan điểm chỉ đạo phát triển giáo
dục tư tưởng chính trị như sau:
- Giáo dục tư tưởng chính trị nhằm xây dựng con người có đầy đủ
phẩm chất, năng lực chính trị để xây dựng và bảo vệ đất nước.
- Giữ vững mục tiêu XHCN trong giáo dục tư tưởng chính trị nhất là
chính sách công bằng xã hội.
- Coi giáo dục tư tưởng chính trị là việc làm then chốt, yếu tố quyết
định góp phần phát triển giáo dục và xã hội.
- Giáo dục tư tưởng chính trị là sự nghiệp của Đảng, của lãnh đạo.


20

- Giáo dục tư tưởng chính trị phải gắn với việc phát triển xã hội, củng
cố quốc phòng an ninh.
- Đa dạng hóa các loại hình giáo dục tư tưởng chính trị.
- Chăm lo giáo dục tư tưởng chính trị là chăm lo cho cán bộ, giáo viên Phát triển giáo dục và đào tạo phải theo nguyên lý: học đi đôi với hành giáo

dục kết hợp với lao động sản xuất lý luận gắn liền với thực tiễn giáo dục nhà
trường kết hợp với giáo dục gia đình và giáo dục xã hội.
Cùng với giáo dục lý luận chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí
Minh thì việc giáo dục chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật
của Nhà nước cho đảng viên, CBQL và đội ngũ giáo viên THPT cần được coi
trọng. Bởi vì, chính lực lượng này là người tuyên truyền, phổ biến đường lối
của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước cho quần chúng; đồng thời là
người tổ chức cho quần chúng thực hiện thắng lợi đường lối, chính sách ấy.
Đường lối, chính sách thể hiện mục tiêu lý tưởng của Đảng, nhiệm vụ
của cách mạng, nguyện vọng của nhân dân; song, điều đó chỉ có thể trở thành
hiện thực bằng sự tự giác, đồng tình ủng hộ và hăng hái thực hiện thông qua
việc giảng dạy các bộ môn trong trường học. Vì vậy, lực lượng giáo viên phải
học tập, nắm vững đường lối của Đảng và chính sách, pháp luật của Nhà nước
để thấy rõ phương hướng tiến lên của cách mạng, hiểu rõ mình cần phải làm
gì và làm như thế nào để đạt được mục đích đó. Chính lực lượng này mà
không hiểu không nắm vững đường lối đổi mới, chính sách và pháp luật của
Nhà nước thì khó tránh khỏi chệch hướng XHCN.
1.2.1.3. Giáo dục, tuyên truyền việc học tập và làm theo tấm gương đạo
đức Hồ Chí Minh theo tinh thần Chỉ thị số 03/CT-TW của Bộ Chính trị
Tại Hội nghị lần thứ 4 Ban Chấp hành Trung ương Đảng ra Nghị quyết
“Một số vấn đề cấp bách về xây dựng Đảng hiện nay” nêu rõ quyết tâm chính
trị của tồn Đảng ngăn chặn, đẩy lùi tình trạng suy thối về tư tưởng chính trị,


21

đạo đức, lối sống trong một bộ phận cán bộ, đảng viên, giáo viên khắc phục
những hạn chế, khuyết điểm trong công tác cán bộ, trong việc thực hiện các
nguyên tắc tổ chức sinh hoạt đảng. Nghị quyết Trung ương 4 đề ra 4 nhóm
giải pháp, trong đó giải pháp hàng đầu trong nhóm các giải pháp là giải pháp

thứ 4 về cơng tác tư tưởng chính trị là đẩy mạnh việc học tập và làm theo tấm
gương đạo đức Hồ Chí Minh. Chính vì thế, việc giáo dục, tun truyền học
tập và làm theo tư tưởng, tấm gương đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh là
một bộ phận quan trọng cho hoạt động giáo dục lý luận chính trị.
Trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng XHCN và hội nhập
quốc tế, tồn cầu hóa kinh tế thế giới thì việc học tập và làm theo tấm gương
đạo đức Hồ Chí Minh là nhân tố hàng đầu đảm bảo cho việc nâng cao chất
lượng giáo dục tư tưởng chính trị trong thời gian tới. Giáo dục đạo đức cho
cán bộ, giáo viên cần tập trung làm rõ các nội dung: Trung thành với lý
tưởng, dũng cảm sẵn sàng hy sinh vì lý tưởng; ra sức phấn đấu để thực hiện
mục tiêu của Đảng, quyết tâm suốt đời đấu tranh cho Đảng, cho cách mạng;
đặt lợi ích của Đảng lên trên lợi ích cá nhân, kết hợp hài hịa giữa lợi ích cá
nhân và lợi ích tập thể. Yêu thương con người; hịa mình cùng quần chúng;
trọng dân, gần dân, hiểu dân, học dân và có trách nhiệm với dân. Cần, kiệm,
liêm, chính, chí cơng vơ tư; có ý thức tự phê bình và phê bình, nghiêm khắc
với bản thân và khoan dung với người khác. Chống chủ nghĩa cá nhân, nâng
cao tính tập thể, tinh thần đồn kết, đại đồn kết, tính tổ chức và tính kỷ luật.
Chống quan liêu, tham nhũng, lãng phí, chống tiêu cực.
Bên cạnh đó, cần tăng cường giới thiệu những tấm gương về đạo đức
cách mạng, biểu dương người tốt việc tốt, góp phần bồi đắp, cổ vũ cái tốt, cái
đúng, cái cao thượng trong hành vi đạo đức, lên án, đẩy lùi cái xấu, cái sai, cái
ác. Giáo dục những tấm gương của các đồng chí lãnh đạo cách mạng lão


22

thành, của những chiến sĩ cách mạng trung kiên qua các thời kỳ của cách
mạng giải phóng dân tộc và xây dựng bảo vệ Tổ quốc.
1.2.1.4. Giáo dục nâng cao ý thức cảnh giác cách mạng, chống âm mưu
và thủ đoạn “diễn biến hịa bình” của các thế lực thù địch, phản cách mạng

Việc giáo dục nâng cao ý thức cảnh giác cách mạng, chống âm mưu và
thủ đoạn “diễn biến hịa bình” của các thế lực thù địch, phản cách mạng cho
đội ngũ cán bộ, đảng viên và giáo viên các trường THPT có ý nghĩa hết sức
quan trọng trong giai đoạn hiện nay, nhằm góp phần ổn định tình hình chính
trị - xã hội, tạo điều kiện thuận lợi để phát triển kinh tế - xã hội, củng cố quốc
phịng - an ninh, cơng tác xây dựng Đảng, cơng tác giảng dạy các mơn chính
trị và các mơn văn hóa. Chính vì thế, cần tăng cường cơng tác tuyên truyền
nâng cao nhận thức về đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật
của Nhà nước, nhất là tun truyền đấu tranh chống âm mưu "diễn biến hịa
bình" trong cán bộ, đảng viên và giáo viên thông qua các hội nghị tập huấn và
các chương trình bồi dưỡng lý luận chính trị, tập huấn cơng tác bảo vệ chính
trị nội bộ, các cuộc họp sinh hoạt chi bộ, các diễn đàn sinh hoạt chính trị của
các tổ chức đồn thể chính trị - xã hội. Qua đó, giúp cán bộ, đảng viên và giáo
viên nhận thấy rõ âm mưu, thủ đoạn của các thế lực thù địch, lực lượng phản
cách mạng chống phá cách mạng Việt Nam.
Bên cạnh đó, thực hiện tốt cơng tác lãnh đạo, chỉ đạo các hoạt động
thơng tin, tun truyền, văn hóa, văn nghệ và chú ý nắm bắt, định hướng tư
tưởng, dư luận xã hội, đấu tranh với tư tưởng sai trái, góp phần giữ vững ổn
định chính trị, cổ vũ, động viên cán bộ, đảng viên, giáo viên và nhân dân hăng
hái thực hiện các cuộc vận động, các phong trào thi đua yêu nước. Đồng thời,
cần tăng cường công tác kiểm tra, quản lý và xử lý các hoạt động báo chí,
xuất bản, Internet, văn hóa phẩm độc hại, bảo vệ an ninh tư tưởng - văn hóa,


23

góp phần giữ gìn, bảo vệ bản sắc văn hóa dân tộc, giáo dục tư tưởng chính trị,
phẩm chất lối sống lành mạnh đối với cán bộ, đảng viên và giáo viên.
1.2.1.5. Giáo dục tinh thần đoàn kết dân tộc, tinh thần quốc tế trong
sáng; tinh thần tương thân, tương ái, hướng về cội nguồn, các hoạt động xã

hội; giữ gìn truyền thống, đạo lý tốt đẹp của dân tộc
Dưới sự lãnh đạo của Ðảng, các tầng lớp nhân dân không phân biệt
thành phần, giai cấp, dân tộc, tôn giáo, tập hợp đoàn kết trong Mặt trận Dân
tộc thống nhất Việt Nam, tạo nên sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc giành
thắng lợi lịch sử trong Cách mạng Tháng Tám năm 1945 và các cuộc kháng
chiến cứu nước, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Ðại đoàn kết toàn dân tộc là
truyền thống quý báu của dân tộc ta, được hun đúc qua hàng nghìn năm dựng
nước và giữ nước. Khi mới ra đời, Ðảng ta và Chủ tịch Hồ Chí Minh ln coi
trọng việc xây dựng, củng cố và mở rộng khối đại đoàn kết toàn dân tộc.
Ngày nay, sức mạnh của khối đại đoàn kết toàn dân tộc đang tiếp tục phát huy
cao độ, trở thành động lực của sự nghiệp CNH, HÐH đất nước. Ðại đoàn kết
toàn dân tộc là đường lối chiến lược, là bài học lớn của cách mạng nước ta.
Văn kiện Ðại hội XI của Ðảng đã nêu “Phát huy sức mạnh đại đoàn kết
toàn dân tộc. Nâng cao nhận thức, trách nhiệm của toàn Ðảng, toàn dân, toàn
quân về phát huy sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc trong bối cảnh mới. Lấy
mục tiêu xây dựng một nước Việt Nam hòa bình, độc lập, thống nhất, tồn
vẹn lãnh thổ, dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh làm điểm
tương đồng; xóa bỏ mặc cảm, định kiến về quá khứ, thành phần giai cấp, chấp
nhận những điểm khác nhau không trái với lợi ích chung của dân tộc. Ðề cao
tinh thần dân tộc, truyền thống nhân nghĩa, khoan dung để tập hợp, đoàn kết
mọi người vào mặt trận chung, tăng cường đồng thuận xã hội” [16, tr.365].
Hiện nay, chúng ta đang tiếp tục đẩy mạnh việc học tập và làm theo tấm
gương đạo đức Hồ Chí Minh theo tinh thần Chỉ thị số 03/CT-TW của Bộ