Vận dụng các phương pháp dạy học tích cực trong dạy học địa lí lớp 12

Trường Đại học Vinh
Khóa luận tốt nghiêp
1
==============================================================

A. MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Cùng với sự phát triển của đất nước, nền giáo dục đào tạo Việt Nam
đang từng bước đổi mới. Như chủ tịch Hồ Chí Minh đã từng nói: “Vì lợi
ích mười năm trồng cây, vì lợi ích trăm năm trồng người”. Đảng ta đã xác
định “giáo dục là quốc sách hàng đầu”, coi đầu tư cho giáo dục là đòn bẩy
cho sự phát triển, giáo dục đi trước một bước, phục vụ đắc lực cho sự phát
triển của đất nước. Nên trong những năm gần đây giáo dục đã được đầu tư
và quan tâm đích đáng.
Đổi mới trong giáo dục nói chung và đổi mới phương pháp dạy học
nói riêng đang trở thành vấn đề được cả xã hội quan tâm. Đổi mới phương
pháp ở trường PT là một trong những nhiệm vụ chiến lược nhằm nâng cao
chất lượng giáo dục và đào tạo ở nước ta hiện nay. Điều này được thể hiện
trong Hội nghị lần thứ VI của BCH TƯ Đảng khóa X, trong “Chiến lược
phát triển giáo dục năm 2001- 2010”, trong đó các văn kiện đều nhấn mạnh
“Đổi mới hiện đại hóa phương pháp giáo dục, chuyển từ truyền đạt tri thức
thụ động, thầy giảng, trò chép sang hướng dẫn người học chủ động tư duy
trong quá trình tiếp cận tri thức. Dạy cho người học tự thu thập thông tin,
phương pháp tự học một cách hệ thống và có tư duy phân tích, tổng hợp,
phát triển được năng lực của mỗi cá nhân, tăng cường tính chủ động, tính
tự học của học sinh….”
Với yêu cầu của việc đổi mới, thực trạng sử dụng các phương pháp
dạy học tích cực có rất nhiều vấn đề cần bàn đến, ví dụ như: khó khăn về
các điều kiện để vận dụng phương pháp dạy học mới, cách thức vận dụng,
năng lực nhận thức của người học sinh từ đó đã làm giảm hiệu quả của các
phương pháp dạy học. Để khắc phục các vấn đề trên, điều quan trọng là

==============================================================
Phan Thi Sương
K49A- Địa Lí


Trường Đại học Vinh
Khóa luận tốt nghiêp
2
==============================================================

chúng ta cần đổi mới việc sử dụng các phương pháp dạy học một cách
thích hợp và khoa học.
Địa lí lớp 12 với nội dung chủ yếu là các vấn đề của các địa phương
trên cả nước Việt Nam, các vấn đề này đã và đang diễn ra xung quang cuộc
sống của các em học sinh, đây chính là một thuận lợi lớn cho việc vận dụng
các phương pháp dạy học tích cực vào q trình dạy học Địa lí 12.
Vận dụng các phương pháp dạy học tích cực trong dạy học Địa lí lớp
12 là một vấn đề cần được quan tâm, tuy nhiên từ trước đến nay chưa có đề
tài nào đi sâu vào nghiên cứu vấn đề này.
Chính vì những lí do trên, tôi đã quyết định lựa chọn đề tài “Vận
dụng các phương pháp dạy học tích cực trong dạy học Địa lí lớp 12” làm đề
tài nghiên cứu luận văn tốt nghiệp cuối khóa của mình.
2. Lịch sử nghiên cứu đề tài
Việc vận dụng các phương pháp dạy học tích cực đang là xu thế của
việc đổi mới phương pháp dạy học hiện nay, được áp dụng không chỉ với
mơn Địa lí mà cịn với tất cả các mơn học trong nhà trường phổ thơng
nhằm phát huy tính cực, tự giác, khả năng chủ động, sáng tạo trong hoạt
động nhận thức của học sinh. Do đó các phương pháp dạy học tích cực đã
được rất nhiêu tác giả ở các lĩnh vực khác nhau quan tâm. Đó là những

đóng góp của các tác giả nước ngồi như: Nghệ thuật và khoa học dạy học –
tác giả Robert J. Marzano; Những phẩm chất của người giáo viên hiệu
quả – tác giả James H. Stronge;Tám đổi mới để trở thành người giáo viên giỏi –
tác giả Giselle O. Martin-Kniep; Quản lí lớp học hiệu quả – tác giả Robert J.
Marzano, Jana S.Marzano & Debra J. Pickering; Đa trí tuệ trong lớp học – tác
giả Thomas Armstrong, Các phương pháp dạy học hiệu quả, tác giả Robert
J. Marzano, Debra J. Pickering, Jane E. Pollock.... Ở Việt Nam vấn đề này
cũng được nghiên cứu khá nhiều: Lê Nguyên Long trong tài liệu “Thử đi tìm
==============================================================
Phan Thi Sương
K49A- Địa Lí


Trường Đại học Vinh
Khóa luận tốt nghiêp
3
==============================================================

những phương pháp dạy học hiệu quả” Nxb Giáo Dục năm 2000; các tác
giả Nguyễn Dược, Nguyễn Trọng Phúc trong giáo trình “ Lí luận dạy học
Địa lí” Nxb Đại học Quốc Gia Hà Nội năm 2001; Đặng Văn Đức, Nguyễn
Thị Thu Hằng trong cuốn “Phương pháp dạy học Địa lí theo hướng tích
cực” Nxb sư phạm năm 2003. Các tác giả Phạm Đức Vũ, Nguyễn Thị Sen
trong tài liệu “Đổi mới phương pháp dạy học ở nhà trường phổ thông” Nxb
Đại học Quốc Gia Hà Nội năm 2004, và gần đây nhất là giáo trình “Một số
vấn đề trong dạy học Địa lí ở trường phổ thông” Nxb Đại học Quốc Gia
Hà Nội năm 2004. Bên cạnh đó cịn có các giáo trình phương pháp giảng
dạy Địa lí tổ phương pháp giảng dạy khoa Địa lí trường Đại học sư phạm I
Hà Nội, Đại học sư phạm Huế. Cuốn “Phương pháp dạy học tích cực” của
Nguyễn Kì, Nxb giáo dục Hà Nội năm 1995, “Bàn tiếp về phương pháp

dạy học lấy học sinh làm trung tâm” của Trần Bá Hoành, Hà Nội năm
2000; “Phương pháp dạy học phát huy tính tích cực- Một phương pháp vơ
cùng q báu” Tạp chí nghiên cứu giáo dục số 12 năm 2004 của Phạm Văn
Đồng…. đều đề cập đến tác dụng của các phương pháp dạy học tích cực và
việc vận dụng chúng trong dạy học Địa lí.
Ngồi ra, gần đây đã có một số khóa luận tốt nghiệp Đại học đề cập
đến việc vận dụng một số phương pháp dạy học tích cực trong dạy học Địa
lí như “Vận dụng phương pháp sử dụng số liệu thống kê vào dạy học Địa lí
lớp 11- THPT” của tác giả Bùi Thị Nhung ; “Xác định nội dung và phương
pháp giáo dục môi trường trong dạy học Địa lí 10- CCGD” của tác giả
Nguyễn Thị Hồng Hạnh, “Vận dụng phương pháp giải quyết vấn đề trong
dạy học Địa lí 12- CCGD” của tác giả Phùng Thị Hằng…..Nhìn chung, các
giáo trình, các tài liệu tham khảo, đề tài nghiên cứu khoa học, các khóa
luận tốt nghiệp Đại học đã đề cập đến những nét đặc trưng, cơ bản, tác
dụng và ý nghĩa của phương pháp dạy học tích cực nhưng chưa đề tài nào

==============================================================
Phan Thi Sương
K49A- Địa Lí


Trường Đại học Vinh
Khóa luận tốt nghiêp
4
==============================================================

đi sâu vào việc vận dụng các phương pháp này cho chương trình một lớp
học cụ thể.
Việc vận dụng các phương pháp dạy học tích cực trong dạy học Địa
lí lớp 12 giúp cho học sinh nâng cao những hiểu biết cụ thể về điều kiện,

thực trạng phát triển của các vùng, các địa phương trong cả nước, tạo cơ sở
cho các em đánh giá cụ thể sự phát triển khác nhau giữa các vùng, miền
trong cả nước. Từ đó các em sẽ có sự chủ động, sáng tạo trong học tập
cũng như trong tương lai sau này.
Hiện nay, trong dạy học Địa lí nói chung, dạy học Địa lí lớp 12 nói
riêng đang gặp nhiều vấn đề hạn chế, vì vậy tính tích cực của học sinh chưa
được phát huy cao độ. Với đề tài này, chúng tôi hi vọng sẽ nâng cao được
tính tích cực của học sinh trong học tập, qua đó góp phần nâng cao hiệu
quả dạy học mơn Địa lí ở các trường PT hiện nay.
3. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu
3.1. Đối tượng nghiên cứu.
Đề tài tập trung vào việc xem xét, nghiên cứu việc vận dụng các
phương pháp dạy học tích cực trong dạy học Địa lí lớp 12
3.2. Phạm vi nghiên cứu.
Học sinh lớp 12 các trường PT trên các địa bàn thuộc tỉnh Hà Tĩnh
4. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
4.1. Mục đích nghiên cứu.
Đưa ra được một số đinh hướng để vận dụng các phương pháp dạy
học tích cực trong dạy học Địa lí lớp 12.
4.2. Nhiệm vụ nghiên cứu:
- Nghiên cứu cơ sở lí luận về các phương pháp dạy học tích cực
trong dạy học Địa lí 12.
==============================================================
Phan Thi Sương
K49A- Địa Lí


Trường Đại học Vinh
Khóa luận tốt nghiêp
5

==============================================================

- Tìm hiểu thực trạng của việc vận dụng các phương pháp dạy học
tích cực trong dạy học Địa lí 12 ở các trường PT nói chung, ở trường
Nguyễn Văn Trỗi nói riêng.
- Thiết kế một số giáo án và tiến hành thực nghiệm sư phạm
5. Quan điểm nghiên cứu
Từ mục đích và nhiệm vụ đã đưa ra ở trên, đề tài cần vận dụng
những quan điểm nghiên cứu sau:
5.1. Quan điểm hệ thống cấu trúc:
Quá trình dạy học là quá trình được tạo thành từ nhiều yếu tố có mối
liên hệ hữa cơ, chặt chẽ với nhau, trong đó mục đích quyết định đến nội
dung, nội dung quyết định đến phương pháp, phương tiện. Và đến lượt
mình phương pháp, phương tiện dạy học có tác dụng tích cực đến việc thực
hiện mục đích và nội dung dạy học. Toàn bộ hệ thống này lại được đặt
trong môi trường khoa học kĩ thuật và mơi trường giáo dục Ngồi ra, Địa lí
lớp 12 là một thành phần của hệ thống cấu trúc chương trình phổ thơng, nó
có mối quan hệ với các mơn học khác và chính trong hệ thống kiến thức
Địa lí các lớp học khác nhau.
Chính vì vậy trong q trình nghiên cứu,chúng tơi dựa vào quan
điểm này để nhìn nhận một cách sâu sắc toàn diện và khách quan về đối
tượng cần nghiên cứu.
5.2. Quan điểm lịch sử:
Quan điểm lịch sử yêu cầu phải xem xét từng vấn đề của quá trình
dạy học trong từng khơng gian, thời gian cụ thể, trong mối quan hệ chặt chẽ
của các yếu tố tác động. Vì vậy, trong đề tài chúng tơi đã chú ý đến đặc
điểm tâm sinh lí trong từng thời kì phát triển của học sinh, mối quan hệ
logic trong hệ thống kiến thức Địa lí để có sự vận dụng phù hợp và hiệu
quả.
==============================================================

Phan Thi Sương
K49A- Địa Lí


Trường Đại học Vinh
Khóa luận tốt nghiêp
6
==============================================================

Xem xét đối tượng trong quá trình nghiên cứu, tác giả đã nghiên cứu
lịch sử của đề tài, các tác giả nghiên cứu trước đó giải quyết đến đâu,
những vấn đề gì cịn tồn tại? Để từ đó hồn chỉnh được vấn đề nghiên cứu
một cách đầy đủ hơn.
5.3. Quan điểm khách quan và thực tiễn giáo dục:
Xuất phát từ yêu cầu giải quyết các vấn đề do thực tế giáo dục của cả
nước, của từng địa phương, từng nhà trường đặt ra, từ đó tìm kiếm các giải
pháp phù hợp. Đồng thời, trong quá trình nghiên cứu quán triệt các nguyên
tắc khách quan, chúng tôi xem xét đánh giá đối tượng dựa trên cơ sở thực
tiễn mà chúng tôi đã tiến hành điều tra.
6. Phương pháp nghiên cứu
Căn cứ vào mục đích nhiệm vụ của đề tài, chúng tôi đã lựa chọn các
phương pháp nghiên cứu cụ thể sau:
6.1. Phương pháp nghiên cứu lí thuyết
6.1.1. Phương pháp nghiên cứu, kế thừa các cơng trình lí luận đã
cơng bố trong và ngồi nước liên quan đến đề tài để làm cơ sở lí luận cho
đề tài.
6.1.2. Phương pháp phân tích hệ thống ( phương pháp tiếp cận hệ
thống)
Khi nghiên cứu vấn đề, đã xem xét vấn đề trong một hệ thống hoàn
chỉnh gồm các nhân tố có liên quan đến nhau thành một cấu trúc chặt chẽ.

Trong cấu trúc đó, những mối quan hệ và sự tác động tương hỗ giữa các
yếu tố đã được tác giả chú ý đặc biệt.
6.2. Phương pháp thực tiễn
6.2.1. Phương pháp khảo sát thực tế
Điều tra, tìm hiểu quan sát q trình dạy học Địa lí trên lớp
==============================================================
Phan Thi Sương
K49A- Địa Lí


Trường Đại học Vinh
Khóa luận tốt nghiêp
7
==============================================================

Tiếp xúc, trao đổi với các giáo viên và học sinh phổ thông để xem
xét tình hình vận dụng phương pháp dạy học tích cực trong hạt động dạy
học của giáo viên và học sinh.
6.2.2. Phương pháp tổng hợp và xử lí tài liệu
Sử dụng thống kê toán học qua các tham số đặc trưng trong điều tra
thực tế và thực nghiệm sư phạm để kiểm chứng đề tài.
6.2.3. Phương pháp thực nghiệm sư phạm:
Để đảm bảo tính khoa học cho đề tài và kiểm tra tính khả thi của đề
tài. Sau khi xây dựng một số giáo án mẫu, tiến hành giảng dạy một số tiết
với sự tăng cường sử dụng các phương pháp dạy học tích cực, kết hợp linh
hoạt các phương pháp phù hợp với nội dung bài giảng. Sau đó đưa ra kết
quả cho tổ thực nghiệm đối chứng và rút ra kết luận.
7. Giả thiết khoa học
Nếu đề tài được nghiên cứu thành công sẽ thấy được hiệu quả của
việc vận dụng các phương pháp tích cực trong dạy học mơn mơn Địa lí 12

BCB. Đồng thời góp phần nâng cao chất lượng học tập, nghiên cứu và khả
năng vận dụng kiến thức cho học sinh cũng như mở đường thành cơng hơn
cho giáo viên trong q trình đi tìm những phương pháp dạy học hiệu quả.
8. Kế hoạch thực hiện đề tài
Đề tài được thực hiện từ tháng 11 năm 2011 đến tháng 5 năm 2012.
Gồm các giai đoạn sau:
- Giai đoạn 1: Tháng 11 năm 2011- Lựa chọn đề tài
- Giai đoạn 2: Tháng 12 năm 2011 đến tháng 1 năm 2012- Thu thập
tài liệu, nghiên cứu lí thuyết, xây dựng đề cương.
- Giai đoạn 3: Tháng 2 năm 2012 đến tháng 4 năm 2012- Tìm hiểu
tình hình dạy học Địa lí ở trường PT, thực nghiệm sư phạm.
==============================================================
Phan Thi Sương
K49A- Địa Lí


Trường Đại học Vinh
Khóa luận tốt nghiêp
8
==============================================================

- Giai đoạn 4: Tháng 5 năm 2012- Viết và bảo vệ đề tài.
9. Bố cục đề tài
- Phần 1: Mở đầu
- Phần 2: Nội dung
Chương 1: Cơ sở lí luận và thực tiễn của việc vận dụng các phương
pháp dạy học tích cực trong dạy học Địa Lí lớp 12.
Chương 2: Vận dụng các phương pháp dạy học tích cực trong dạy
học Địa lí lớp 12.
Chương 3: Thực nghiệm sư phạm

- Phần 3: Kết luận

==============================================================
Phan Thi Sương
K49A- Địa Lí


Trường Đại học Vinh
Khóa luận tốt nghiêp
9
==============================================================

B. NỘI DUNG
CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC
VẬN DỤNG CÁC PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC TÍCH CỰC TRONG
DẠY HỌC ĐỊA LÍ 12
1.1.Cơ sở lí luận.
1.1.1. Sự cần thiết phải đổi mới phương pháp dạy học địa lí
1.1.1.1. Vai trị của giáo dục trong xu thế phát triển chung của xã hội
Giáo dục là một hiện tượng xã hội, trong đó thế hệ trước truyền thụ
cho thế hệ sau những kinh nghiệm lịch sử xã hội, thế hệ sau lĩnh hội những
kinh nghiệm đó, biến nó thành kinh nghiệm của bản thân, hay giáo dục là
sự truyền thụ và lĩnh hội những kinh nghiệm lịch sử xã hội giữa người này
và người kia. Giáo dục có thể giúp con người xác định được bản thân cần
phải trở thành con người như thế nào và dẫn dắt con người phát triển theo
hướng đó. Giáo dục giúp con người phân biệt được đâu là tốt, đâu là xấu
ngay từ khi còn là một đứa trẻ, biết đâu là điều hay lẽ phải; từ đó hình
thành nên phẩm chất đạo đức của con người. Bên cạnh đó, giáo dục cung
cấp cho con người những tri thức cần thiết để ứng dụng vào thực tiễn cuộc
sống, phát triển xã hội.

Ngày nay, trên thế giới, con người ngày càng ý thức được vai trò của
giáo dục đối với sự phát triển xã hội; ý thức được sản phẩm của giáo dục là
con người, nhân tố người là nhân tố chủ yếu sản sinh ra các nguồn lực
khác. Cho nên giáo dục trong xã hội phát triển càng trở thành điều kiện,
động lực thúc đẩy mạnh mẽ xã hội phát triển. Từ nhận thức đúng đắn về vị
trí và vai trị của giáo dục đối với sự phát triển của xã hội, người ta càng
quan tâm hơn đến giáo dục, đổi mới giáo dục, tạo mọi điều kiện để giáo
dục phát triển đáp ứng kịp thời với sự phát triển của xã hội. Ở Việt Nam, ý
thức được vai trò của giáo dục đối với sự phát triển đất nước trong thời kỳ
==============================================================
Phan Thi Sương
K49A- Địa Lí


Trường Đại học Vinh
Khóa luận tốt nghiêp
10
==============================================================

đổi mới, nghị quyết của Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ VII đã xác định:
Cùng với khoa học công nghệ, giáo dục và đào tạo là quốc sách hàng đầu,
giáo dục và đào tạo là chìa khóa mở cửa tiến vào tương lai. Nghị quyết Đại
hội Đảng toàn quốc lần thứ VIII lại một lần nữa khẳng định: Cần phải thực
sự xem giáo dục và đào tạo là quốc sách hàng đầu. Từ chủ trương đó, Đảng
và Nhà nước ta đã khơng ngừng đầu tư phát triển nền giáo dục nước nhà,
xem đó là “quốc sách” hàng đầu để đào tạo nguồn nhân lực, góp phần thúc
đẩy sự phát triển của đất nước nói riêng và của tồn xã hội nói chung. Xác
định đúng đắn vai trị và vị trí của giáo dục là xác định đúng con đường hội
nhập với thế giới, xác định đúng sự phát triển của đất nước.
1.1.1.2. Các phương hướng đổi mới giáo dục trên thế giới

1.1.1.2.1.Dự báo về những thay đổi của thời đại liên quan đến giáo dục
- Sự phát triển khoa học công nghệ mang tính bùng nổ. Thơng tin
tăng nhanh, dẫn đến sự lão hóa thơng tin cũng nhanh hơn, tác động trực
tiếp đến nơi dung dạy học, giáo dục địi hỏi con người phải thương xuyên
có khả năng cập nhật tri thức và thơng tin mới.
- Các nước đang có xu hướng hội nhập cao trong các mối quan hệ đa
phương, song phương... tạo ra nhu cầu hợp tác, hội nhập và giao lưu quốc
tế lớn.
- Nhân loại đang đứng trước những cơ hội mới và những thách thức mói:
- Cơ hội: sự phát hiện ra các nguồn năng lượng mới, các loại vật liệu
mới, các thuốc chữa bệnh mới, một số nạn dịch bệnh được phát hiên và
khống chế sớm v.v.
- Thách thức: vấn đề chiến tranh và xung đột, nghèo đói và phân hóa
kinh tế, dân số và mơi trường, sức khỏe và dịch bệnh v. v.
- Nhân lọai đang có sự nhận thức lại về sự phát triển và các giá trị:

==============================================================
Phan Thi Sương
K49A- Địa Lí


Trường Đại học Vinh
Khóa luận tốt nghiêp
11
==============================================================

Con người là trung tâm và là động lực của sự phát triển. Chất
lượng và giá trị cuộc sống được hiểu là sự thỏa mãn nhu cầu lao động và
đóng góp của con người. Trình độ văn hóa của cộng đồng là thước đo tiến
bộ và văn minh xã hội.

1.1.1.2.2.Xu thế đổi mới giáo dục trên thế giới.
- Xem giáo dục là một lực lượng xản xuất xã hội:
Trước đây giáo dục được xem là một bộ phận của kiến trúc thượng
tầng xã hội, ngày nay người ta xem giáo dục là một bộ phận của hạ tầng cơ sở.
- Thay đổi quan niệm về đối tượng giáo dục:
Trước đây, người ta coi đối tượng của giáo dục là học sinh trong độ
tuổi đi học, ngày nay với quan niệm học tâp suốt đời ngừi ta quan niệm đối
tượng của giáo dục là con người trong mọi đọ tuổi.
- Thay đổi quan niệm về mục tiêu giáo dục:
Mục tiêu giáo dục trong tương lai đó là tăng cường giáo dục ý thức
nhân văn, tinh thần quốc tế, quan hệ hợp tác, năng lực giao lưu, giao tiếp và
hội nhâp theo phương châm: “Con đường tốt nhất để sống cịn đó là học
cách sống chung với người khác, học nghe người khác nói. Học tập suốt
đòi là một đặc trưng của cuộc sống”.
- Xác định một số phương hướng phát triển giáo dục:
+ Tích cực chuyển nền giáo dục sang hệ thống học tâp suốt đời.
+ Phát triển chương trình giáo dục hướng mạnh vào tính cá nhân.
+ Đa dạng hóa, mềm dẻo và liên thông trong hệ thống giáo dục quốc dân.
- Tăng cường giáo dục gia đình và cộng đồng.
- Có thay đổi lớn và có một sự khác biệt lớn giữa giáo dục thế kỉ 20
về trước và thế kỉ 21 khi mà phương châm “lấy người học làm trung tâm”
ngày càng được hiện thưc hóa:
==============================================================
Phan Thi Sương
K49A- Địa Lí


Trường Đại học Vinh
Khóa luận tốt nghiêp
12

==============================================================

Giáo dục trước TK 21
+Dựa vào thời gian
+Tập trung vào luyện trí nhớ và nhớ
các sự kiện
+Các bài học phát triển các năng lực
bậc thấp của thang Bloom– kiến
thức, tổng hợp và áp dụng.
+Dựa vào sách giáo khoa, giáo trình
+Học thụ động
+Người học làm việc trong bốn bức
tường cách biệt.

+GV là trung tâm- là nguồn cung
cấp thơng tin chính
+Người học ít hoặc khơng có tự do

+Người học ít được khuyến khích và
ít được tin tưởng
+Chương trình rời rạc, thiếu liên kết
+Cho điểm dựa vào mức trung bình
đạt được
+Khơng đặt u cầu cao đối với
người học
+Giáo viên là người duy nhất đánh
giá học sinh.
+Chương trình học ít liên quan đến
học sinh
+Ấn phẩm in là tài liệu học tập chủ

yếu của HS

Giáo dục TK 21
-Dựa vào kết quả
-Tập trung vào: học sinh biết gì, có
thể làm gì
-Việc học được thiết kế ở các bậc
cao của thang Bloom: tổng hợp,
phân tích và đánh giá.
-Dựa vào nghiên cứu
-Học tích cực
-Người học làm việc hợp tác với
những người học khác trong lớp và
ở những nơi khác trên thế giới – Lớp
học toàn cầu.
Người học là trung tâm: GV là
người trợ giúp/ huấn luyện
-Người học có nhiều tự do (lựa chọn
nội dung, phương pháp, giáo viên và
thời gian học)
-Người học được khuyến khích,
được tin tưởng và được tơn trọng
-Chương trình liên kết, thống nhất
-Cho điểm dựa trên cái học sinh học
được
-Đặt yêu cầu cao đối với người học
và tin rằng mọi học sinh đều có thể
đạt kết quả cao
-Đánh giá của chính HS, của giáo
viên và những người khác.

-Chương trình học liên quan đến sở
thích, kinh nghiệm, tài năng và thế
giới thực của HS
-Hoạt động của HS, các dự án và
nhiều hình thức khác của truyền
thơng được sử dụng cho việc học
tập.

==============================================================
Phan Thi Sương
K49A- Địa Lí


Trường Đại học Vinh
Khóa luận tốt nghiêp
13
==============================================================

+Khơng chú ý đến sự đa dạng của -Chương trình và hoạt động giảng
học sinh
dạy chú ý đến sự đa dạng của học
sinh, cá nhân hóa người học
+Xóa mù gồm ba lĩnh vực: đọc, viết -Xóa mù nhiều lĩnh vực liên quan
và tính tốn
đến cuộc sống và làm việc trong kỉ
ngun tồn cầu hóa.
1.1.1.3. Định hướng đổi mới phương pháp dạy học
Trong giai đoạn hiện nay việc đổi mới phương pháp dạy học ở nhà
trường các cấp cần dựa trên các định hướng cơ bản sau đây:
- Từng bước chuyển từ cách dạy học truyền thống theo hướng tập

trung vào GV sang cách dạy học mới hướng tập trung vào HS bằng dạy học
lấy HS làm trung tâm và dạy học tích cực hóa hoạt động nhận thức của học
sinh, tăng cường khả năng tự học, tự nghiên cứu cho HS, dạy cho họ cách
học để học sinh là chủ thể đích thực của hoạt động nhận thức của chính mình.
- Đổi mới PPDH hiểu là đưa các PPDH mới vào nhà trường trên cơ
sở phát huy ưu điểm của các PPDH truyền thống nhằm nâng cao chất lượng
dạy học (không phải gạt bỏ sạch trơn các PPDH truyền thống.
- Đổi mới PPDH cần đồng bộ và ăn khớp với việc đổi mới các yếu tố
khác của quá trình dạy học như:
+ Đổi mới công tác đào tạo, bồi dưỡng GV
+ Đổi mới chương trình, SGK, giáo trình ở các cấp học
+ Đổi mới cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học, tăng cường các
phương tiện hiện đại và ứng dụng công nghệ thơng tin vào QTDH.
+ Đổi mới các hình thức tổ chức dạy học như: tăng cường hoạt
động tự học, tự nghiên cứu của người học, tăng cường DH theo nhóm, học
ngoài lớp, tham quan…
+ Đổi mới về kiểm tra đánh giá: đánh giá kết quả học tập của người học

==============================================================
Phan Thi Sương
K49A- Địa Lí


Trường Đại học Vinh
Khóa luận tốt nghiêp
14
==============================================================

+ Đổi mới PPDH cần có độ lâu về thời gian, được tiến hành một
cách từ từ, tránh chủ quan, nóng vội, trong đó cần trân trọng khả năng sáng

tạo của đội ngũ GV.
- Đổi mới phương pháp dạy học là quá trình lâu dài, cần thực hiện có
hiệu quả, tránh chạy theo hình thức và thành tích.
- Đổi mới phương pháp dạy học cần coi trọng việc tìm kiếm và vận
dụng các lý thuyết dạy học mới vào nhà trường,
- Đổi mới phương pháp dạy học cần đi đôi với việc tăng cường các
phương tiện dạy học hiện đại, vì phương pháp càng mới càng đòi hỏi
phương tiện tinh vi.
- Đổi mới phương pháp dạy học cần đi đôi với việc đổi mới công tác
quản lý giáo dục.
1.1.1.4. Định hướng đổi mới phương pháp dạy học địa lí ở trường
phổ thơng
1.1.1.4.1. Định hướng chung
Nghị quyết TƯ 2 (khoá VIII) nêu rõ: "Đổi mới mạnh mẽ phương
pháp giáo dục và đào tạo, khắc phục lối truyền thụ một chiều, rèn lyện nếp
tư duy sáng tạo của người học. Từng bước áp dụng các phương pháp tiên
tiến và phương tiện hiện đại vào trong quá trình dạy học, bảo đảm điều kiện
và thời gian tự học, tự nghiên cứu cho học sinh, nhất là sinh viên đại học."
Điều 24.2. Luật Giáo dục qui định: "Phương pháp giáo dục phổ
thơng phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động của học sinh; phù hợp
với đặc điểm của từng lớp học, môn học; bồi dưỡng phương pháp tự học,
rèn luyện kĩ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn; tác động đến tình cảm,
đem lại niềm vui, hứng thú học tập cho học sinh."
Chiến lược phát triển giáo dục 2001- 2100 (Ban hành kèm theo
Quyết định số 201/2001/QĐ- TTg ngày 28 tháng 12 năm 2001 của Thủ tướng Chính phủ), ở mục 5.2. ghi rõ: "Đổi mới và hiện đại hoá phương pháp
==============================================================
Phan Thi Sương
K49A- Địa Lí

Trường Đại học Vinh
Khóa luận tốt nghiêp
15
==============================================================

giáo dục. Chuyển từ việc truyền thụ tri thức thụ động, thầy giảng, trò ghi
sang hướng dẫn người học chủ động tư duy trong quá trình tiếp cận tri
thức; dạy cho người học phương pháp tự học, tự thu nhận thơng tin một
cách có hệ thống và có tư duy phân tích, tổng hợp; phát triển năng lực của
mỗi cá nhân; tăng cường tính chủ động, tính tự chủ của học sinh, sinh viên
trong quá trình học tập,..."
Dựa vào trên, việc đổi mới phương pháp dạy học ở trường trung học
phổ thông được diễn ra theo bốn hướng chủ yếu:
+ Phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động của học sinh.
+ Bồi dưỡng phương pháp tự học.
+ Rèn luyện kĩ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn.
+ Tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui, hứng thú học tập cho học sinh.
Trong đó, hướng phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động của học
sinh là cơ bản, chủ yếu, chi phối đến ba hướng sau.
1.1.1.4.2. Định hướng cụ thể
- Định hướng về phương pháp, hình thức tổ chức dạy học
+ Về phương pháp dạy học, giáo viên cần vận dụng mọi phương
pháp dạy học hiện có một cách linh hoạt, đồng thời từng bước vận dụng các
phương pháp dạy học hiện đại như PPDH hợp tác (PPDH cùng tham gia),
PPDH giải quyết vấn đề,...nhằm giúp học sinh biết cách tự học, biết cách
hợp tác trong tự học; tích cực chủ động, sáng tạo trong việc phát hiện và
giải quyết vấn đề để vừa có được những kiến thức cần thiết, vừa rèn luyện
được các năng lực hành động.
+ Về hình thức tổ chức dạy học, nên áp dụng các hình thức tổ chức
dạy học một cách linh hoạt, phối hợp dạy học cá nhân và dạy học theo

nhóm nhỏ, theo lớp; phối hợp dạy học ở trong và ngoài lớp (thực địa) ở nhà
trường và ở hiện trường (cơ sở sản xuất địa phương).
- Định hướng về thiết bị dạy học
==============================================================
Phan Thi Sương
K49A- Địa Lí


Trường Đại học Vinh
Khóa luận tốt nghiêp
16
==============================================================

+ Các thiết bị dạy học địa lý là điều kiện, phương tiện và nguồn tri
thức khơng thể thiếu được trong q trình học tập của học sinh. Thông qua
hoạt động với các thiết bị, học sinh tiếp cận được với hình ảnh mơ phỏng
thực tế, rèn luyện các kỹ năng quan sát, thu thập và xử lý thơng tin, hướng
tới việc hình thành những năng lực cần thiết của người lao động mới.
Các thiết bị dạy học phải phù hợp nội dung, phương pháp của
chương trình và sách giáo khoa. Các thiết bị dạy học địa lý được sử dụng
nhiều, gồm: các loại mẫu vật, mơ hình; bản đồ, át lát, tranh ảnh, sơ đồ, biểu
bảng; các thiết bị nghe nhìn; các tài liệu tham khảo...
- Định hướng về đánh giá kết quả học tập
+ Yêu cầu của việc đánh giá là phải tồn diện, khách quan, chính xác và
có tác dụng điều chỉnh hoạt động dạy học, động viên sự cố gắng học tập của
học sinh.
+ Để tránh việc kiểm tra kiến thức theo kiểu ghi nhớ máy móc và tạo
nên sự thống nhất về đánh giá trong cả nước, sẽ tiến tới việc xây dựng hệ
thống chuẩn về kiến thức và kỹ năng của bộ môn là cơ sở cho việc đánh giá.
+ Các yêu cầu của chương trình cần được đánh giá phải bao gồm

kiến thức, kỹ năng, các phẩm chất nhân cách khác. Tuy vậy, trước hết nên
tập trung vào đánh giá về kiến thức và kỹ năng bằng cách bố trí hai yêu cầu
này trong tất cả các lần kiểm tra.
+ Các bài kiểm tra cần tạo điều kiện để học sinh bộc lộ các năng lực
như: năng lực xử lý thông tin, năng lực giải quyết vấn đề, năng lực sáng tạo...
+ Cần kết hợp các loại hình kiểm tra, đánh giá: trắc nghiệm tự luận
và trắc nghiệm khách quan...
1.1.1.5. Cách thức đổi mới phương pháp dạy học Địa lí ở trung
học phổ thơng
1.1.1.5.1. Dạy học Địa lí trung học phổ thơng theo định hướng đổi
==============================================================
Phan Thi Sương
K49A- Địa Lí


Trường Đại học Vinh
Khóa luận tốt nghiêp
17
==============================================================

mới trên được tiến hành theo cách thức: giáo viên đóng vai trị tổ chức,
hướng dẫn, chỉ đạo, điều khiển; học sinh tích cực, tự giác, chủ động làm
việc với các nguồn tri thức dưới sự chỉ đạo của giáo viên. Cách dạy học
như vậy có thể được biểu diễn theo mơ hình sau:
Tổ chức, hướng dẫn,
chỉ đạo, điều khiển

GV

K

Khái niệm, mối liên hệ,
qui luật, kĩ năng,...

K: kiến thức
H
S
Tích cực, tự
giác, chủ động

Mơ hình dạy học theo hướng
đề cao tính tích cực, chủ động học tập của học sinh

1.1.1.5.2. Đổi mới toàn diện các yếu tố của quá trình dạy học
Quá trình dạy học được tạo thành từ các yếu tố: mục đích, nội dung,
thầy và hoạt động dạy (phương pháp, hình thức), trị và hoạt động học
(phương pháp, hình thức), phương tiện, kết quả. Tất cả các yếu tố này tồn
tại trong mối liên hệ hữu cơ chặt chẽ với nhau, trong đó mục đích quyết
định đến nội dung và phương pháp, nội dung quyết định đến phương pháp,
phương tiện và đến lượt mình, phương pháp và phương tiện dạy học có tác
động tích cực (hay tiêu cực) đến thực hiện mục đích và nội dung dạy học.
Việc đổi mới PPDH cần phải được xem xét ở tất cả các yếu tố của quá trình
giáo dục, dạy học trong một chỉnh thể thống nhất liên quan chặt chẽ với nhau.
1.1.1.5.3. Đổi mới soạn giáo án và dạy học trên lớp
Việc dạy học theo cách thức mới như vậy, đối với giáo viên đứng
lớp, đòi hỏi phải thay đổi khâu soạn giáo án và tổ chức dạy học trên lớp (bảng ).
BẢNG 2. ĐỔI MỚI SOẠN GIÁO ÁN VÀ DẠY HỌC TRÊN LỚP
==============================================================
Phan Thi Sương
K49A- Địa Lí

Trường Đại học Vinh
Khóa luận tốt nghiêp
18
==============================================================

Cơng việc
Cũ
Mới
1. Soạn giáo án - Quan tâm nhiều đến kiến - Quan tâm cả kiến thức, lẫn
thức truyền thụ.

phương pháp, phương tiện dạy
học, hình thức tổ chức dạy học và

- Tập trung chủ yếu vào hoạt kiểm tra, đánh giá.
động của GV (thuyết trình, sử

- Tập trung chủ yếu vào hoạt động

dụng phương tiện dạy học, của HS (HS làm việc với các
hỏi - đáp).

nguồn tri thức dưới sự hướng dẫn,

- Kiến thức chuyển từ thầy tổ chức, điều khiển của GV).
- Kiến thức HS có được nhờ vào

đến trị

tự lực làm việc của các em, phối
hợp của GV và HS, phối hợp giữa
HS và HS.
2. Dạy học trên - GV hoạt động nhiều, chủ yếu. - HS hoạt động nhiều, chủ yếu.
lớp

HS hoạt động ít.
- GV nặng về thuyết trình,

GV hoạt động ít.
- HS làm việc với các nguồn tri

cung cấp tri thức. HS thụ thức theo cá nhân, nhóm, lớp. GV
động nghe, ghi chép,...

tổ chức, hướng dẫn, chỉ đạo hoạt
động của HS. Những kiến thức
khó, then chốt, hoặc HS khơng tự

làm lấy được - GV giảng giải, làm rõ.
1.1.2. Một số vấn đề lí luận liên quan đến phương
pháp dạy học tích cực:
1.1.2.1. Một số khái niệm liên quan:
1.1.2.1.1. Khái niệm về phương pháp:
Phương pháp được hiểu theo nghĩa chung nhất và rộng nhất là hành
vi có mục đích nhất định. Đó là những cách thức, những con đường mà
người ta cần đi theo để đạt được mục đích.
==============================================================
Phan Thi Sương

K49A- Địa Lí


Trường Đại học Vinh
Khóa luận tốt nghiêp
19
==============================================================

1.1.2.1.2. Khái niệm Phương pháp dạy học
*) Phương pháp dạy học là một trong những vấn đề cơ bản của lý
luận dạy học, đồng thời là vấn đề tồn tại nhiều ý kiến khác nhau. Vậy
phương pháp dạy học là gì? Có rất nhiều định nghĩa khác nhau về phương
pháp dạy học. Sau đây xin nêu một vài định nghĩa trong số chúng.
+ Phương pháp dạy học là cách thức tương tác giữa thầy và trò nhằm
giải quyết các nhiệm vụ giáo dưỡng, giáo dục và phát triển trong quá trình
dạy học (luk Babanski 1983).
+ Phương pháp dạy học là một hệ thống hành động có mục đích của
giáo viên nhằm tổ chức hoạt động nhận thức và thực hành của học sinh,
đảm bảo cho học sinh lĩnh hội nội dung học vấn (I. La. Léene 1981).
+ Phương pháp dạy học là cách thức hoạt động tương hỗ giữa thầy
và trò nhằm đạt được mục đích dạy học. Hoạt động này được thể hiện trong
việc sử dụng các thủ pháp đối với nguồn tri thức, các thủ thuật lôgic, các
dạng hoạt động độc lập của học sinh và cách thức điều khiển quá trình nhận
thức của thầy giáo (I.D Dverev 1980).
Ngồi ra cịn có nhiều định nghĩa có thể tóm tắt trong ba dạng cơ bản
sau đây:
+ Theo quan điểm điều khiển học, phương pháp là cách thức tổ chức
hoạt động nhận thức của học sinh và điều khiển hoạt động này.
+ Theo quan điểm lôgic, phương pháp là những thủ thuật lôgic được
sử dụng để giúp học sinh nắm kiến thức, kỹ năng, kỹ xảo một cách tự giác.

+ Theo bản chất của nội dung, phương pháp là sự vận động của nội
dung dạy học.
Mặc dù chưa có ý kiến thống nhất về định nghĩa phương pháp dạy
học, song các tác giả đều thừa nhận rằng phương pháp dạy học có những
dấu hiệu đặc trưng sau đây:
==============================================================
Phan Thi Sương
K49A- Địa Lí


Trường Đại học Vinh
Khóa luận tốt nghiêp
20
==============================================================

- Nó phản ánh sự vận động của quá trình nhận thức của học sinh
nhằm đạt được mục đích đặt ra.
- Phản ánh sự vận động của nội dung đã được nhà trường quy định.
- Phản ánh cách thức trao đổi thông tin giữa thầy và trò.
- Phản ánh cách thức giao tiếp giữa thầy và trò.
- Phản ánh cách thức điều khiển hoạt động nhận thức và kiểm tra,
đánh giá kết quả hoạt động.
Như vậy ta có thể định nghĩa: Phương pháp dạy học là tổ hợp các
cách thức, biện pháp hoạt động phối hợp của cả thầy và trị trong q trình
dạy học, dưới sự chỉ đạo của thầy nhằm thực hiện tốt nhiệm vụ dạy học.
Mục tiêu dạy học

PPDH
PPD

PPH

Chủ đạo

Tự chỉ đạo

KQDH
Trong đó : PPDH: phương pháp dạy học
PPD: phương pháp dạy
PPH: phương pháp học
KQDH: kết quả dạy học
*) Tính chất cơ bản của phương pháp dạy học
- Tính mục đích

==============================================================
Phan Thi Sương
K49A- Địa Lí


Trường Đại học Vinh
Khóa luận tốt nghiêp
21
==============================================================

Tính mục đích là tính chất cơ bản nhất của phương pháp dạy học.
phương pháp trước hết chịu sự chi phối của mục đích. Nó phải phù hợp với
mục đích tức là đảm bảo vạch ra được cách thức hoạt động đạt tới mục đích
tiết kiệm nhất và hiệu quả nhất.
Tính mục đích của phương pháp dạy học cịn biểu hiện ở chỗ nó
phục vụ những mục đích riêng, cụ thể của việc dạy học trong từng giai

đoạn, từng bài học. Tuỳ theo mục đích cụ thể là lĩnh hội tri thức, rèn luyện
kỹ năng hoặc phát triển năng lực trí tuệ, đánh giá chất lượng lĩnh hội mà
các phương pháp dạy học được vận dụng khác nhau hoặc thay đổi một cách
thích hợp.
- Tính nội dung
Tính nội dung là tính chất cơ bản thứ hai rất quan trọng của phương
pháp dạy học. Phương pháp DH chịu sự qui định của nội dung DH. Nội
dung nào thì phải có phương pháp đó, khơng có PP nào được coi là vạn
năng có thể ứng với tất cả mọi nội dung
- Tính hiệu quả
Do tính chất đa dạng của quá trình dạy học, phương pháp dạy không
chỉ bao gồm tác động của giáo viên với tư cách là chủ thể của q trình dạy
học mà cịn bao gồm tác động của tập thể học sinh với tư cách là chủ thể
của quá trình học. Các phương pháp dạy học chịu sự chi phối mạnh mẽ của
các đặc điểm lứa tuổi học sinh và tuỳ thuộc vào khả năng vận dụng của
người giáo viên trong những điều kiện cụ thể của lớp học và của từng học
sinh. Do đó khơng có phương pháp dạy học nào vạn năng, đạt hiệu quả
hoàn hảo cho mỗi trường hợp, trong quá trình dạy cần phải phối hợp nhiều
phương pháp dạy học để phát huy hiệu quả tối ưu của chúng.
- Tính hệ thống

==============================================================
Phan Thi Sương
K49A- Địa Lí


Trường Đại học Vinh
Khóa luận tốt nghiêp
22
==============================================================

Các phương pháp dạy học được vận dụng trong từng khâu của quá
trình dạy học, phải tạo thành một hệ thống được lựa chọn, cân nhắc một
cách khoa học. Mỗi phương pháp dạy học cũng phải là một hệ thống các
thao tác, biện pháp tương xứng với lôgic của hoạt động dạy học diễn ra lúc
phương pháp dạy học đó vận dụng
Tính chất của PPDH phản ánh các dấu hiệu bản chất của PPDH,
đồng thời là căn cứ để lựa chọn các phương pháp DH.
1.1.2.2. Phương pháp dạy học tích cực.
1.1.2.2.1. Khái niệm:
Phương pháp dạy học tích cực là phương pháp dạy học hướng vào
việc học tập tích cực, chủ động sáng tạo của học sinh trong quá trình lĩnh
hội tri thức.
1.1.2.2.2. Dấu hiệu đặc trưng của dạy và học tích cực:
* Dạy và học thông qua tổ chức các hoạt động học
tập của học sinh
Trong Dạy và học tích cực, người học được cuốn hút tham gia vào
các hoạt động học tập do giáo viên tổ chức và chỉ đạo, thơng qua đó, tự lực
khám phá, tìm tịi kiến thức khơng thụ động trông chờ vào việc truyền thụ
của giáo viên. Người học được hoạt động, được trực tiếp quan sát, thảo
luận, làm thí nghiệm, giải quyết vấn đề, vận dụng kiến thức vào thực tế
cuộc sống theo khả năng nhận thức, khả năng sáng tạo của mỗi cá nhân.

==============================================================
Phan Thi Sương
K49A- Địa Lí


Trường Đại học Vinh
Khóa luận tốt nghiêp

23
==============================================================

* Dạy và học chú trọng rèn luyện phương pháp tự học
Dạy và học tích cực xem việc rèn luyện phương pháp học tập cho hs
không chỉ là một biện pháp nâng cao hiệu quả học tập mà còn là một mục
tiêu dạy học.
Trong xã hội hiện đại với sự bùng nổ thông tin, sự phát triển như vũ
bão của khoa học, kĩ thuật, công nghệ, thêi gian trên lớp học khụng đủ để
trang bị cho người học mọi tri thức và không thể nhồi nhét vào đầu óc
người học quá nhiều kiến thức. Vì vậy cần phải dạy phương pháp học ngay
từ bậc tiểu học và càng lên bậc học cao hơn thì càng phải được chú trọng.
Trong phương pháp học thì cốt lõi là phương pháp tự học điều quan
trọng là phải giúp người học biết cách khai thác, lựa chọn tìm kiếm thơng
tin bằng cách hình thành thói quen tự học, tự nghiên cứu.Khi người học có
phương pháp, thói quen, ý chí tự học thì sẽ ham học, thích học, đó là điều
kiện tốt để khơi dậy nội lực, khả năng vốn có của mỗi cá nhân, kết quả học
tập sẽ nâng cao. Thói quen tự học được thể hiện ở mọi nơi, mọi lúc, học
trên lớp, học ở nhà, học trong thư viện và học ngồi thực tiễn cuộc sống,
thơng qua các phương tiện: tài liệu, sách báo, truyền hình, phim ảnh,
internet, thực tiễn, thày cô giáo và những người xung quanh.
* Tăng cường học tập cá thể, phối hợp với học tập hợp tác
Trong một lớp học, trình độ kiến thức, khả năng tư duy của học sinh
không đồng đều vì vậy khơng thể áp dụng cách dạy đồng loạt. Cách dạy
này hạn chế khả năng nhận thức của học sinh. Học sinh khá giỏi khơng có
điều kiện để phát triển. Học sinh yếu kém cũng khơng có cơ hội để vươn lên.
Để phát huy tính tích cực của người học địi hỏi phải có sự phân hóa
về trình độ, cường độ, tiến độ hòan thành nhiệm vụ học tập. Cần tăng
cường cá thể hoá hoạt động học tập theo nhu cầu và khả năng của mỗi học
sinh. Các bài học được thiết kế thành một chuỗi nhiệm vụ phù hợp với khả

==============================================================
Phan Thi Sương
K49A- Địa Lí


Trường Đại học Vinh
Khóa luận tốt nghiêp
24
==============================================================

năng nhận thức của từng đối tượng người học. Như vậy học tập cá thể đáp
ứng được trình độ của người học, phù hợp với phong cách học của mỗi cá
nhân. Qua đó người học rèn luyện ý thức tự lực, ý thức trách nhiệm với kết
quả học tập của mình.
Tuy vậy, lớp học là mơi trường giao tiếp thầy - trị, trị - trò, tạo nên
mối quan hệ hợp tác giữa các cá nhân trong q trình chiếm lĩnh kiến
thức.Thơng qua thảo luận, tranh luận trong nhóm, ý kiến mỗi cá nhân được
bộc lộ và được chia sẻ. Học sinh khơng chỉ có điều kiện học tập với nhau
mà còn học tập lẫn nhau.Kiến thức mà người học thu được là sự đóng góp
của nhiều người. Đồng thời qua học tập hợp tác, các kĩ năng giao tiếp, kĩ
năng thuyết phục, kĩ năng lắng nghe tích cực, ý thức tổ chức, tinh thần
tương trợ được rèn luyện và phát triển.
Dạy học thông qua hợp tác nhóm tạo nên mối quan hệ tương tác
giữa trò với trò, giữa thày với trò, tạo nên sự bình đẳng trong quan hệ giữa
các thành viên và tạo nên mơi trường học tập an tồn. Trong mơi trường đó
mỗi cá nhân được phép thể hiện tối đa khả năng nhận thức và kinh nghiệm
của mình một cách tự tin và thoải mái bởi cảm giác an toàn. Học tập hợp
tác theo nhóm cịn phát triển ở học sinh kỹ năng tổ chức, kỹ năng điều
khiển và lãnh đạo. Thơng qua đó hình thành ở học sinh những phẩm chất
của người lao động mới.

* Kết hợp đánh giá của thầy với tự đánh giá của trò
Trong dạy - học, việc đánh giá học sinh khơng chỉ nhằm mục đích
nhận định kết quả thực trạng và để điều chỉnh hoạt động học của trò mà còn
đồng thời nhận định kết quả thực trạng và để điều chỉnh hoạt động dạy của
thầy.
Trong dạy học thụ động, giáo viên giữ độc quyền đánh giá học sinh.
Trong dạy và học tích cực, học sinh được tạo điều kiện phát triển kỹ năng
==============================================================
Phan Thi Sương
K49A- Địa Lí


Trường Đại học Vinh
Khóa luận tốt nghiêp
25
==============================================================

tự đánh giá và đánh giá lẫn nhau để điều chỉnh cách học. Tự đánh giá và tự
điều chỉnh hành vi, hoạt động kịp thời là năng lực rất cần cho sự thành đạt
trong cuộc sống mà nhà trường phải trang bị cho hoc sinh.
Để đào tạo những con người năng động, sớm thích nghi với đời sống
xã hội, thì việc kiểm tra, đánh giá không thể dừng lại ở yêu cầu tái hiện các
kiến thức, lặp lại các kỹ năng đã học mà cần khuyến khích phát triển trí
thơng minh, óc sáng tạo trong việc giải quyết những tình huống thực tế.
Thơng qua việc đánh giá, học sinh không chỉ được rèn luyện kĩ năng
xem xét, phân tích vấn đề mà trên cơ sở đó tự điều chỉnh cách học, điều
chỉnh hành vi phù hợp.
1.2. Cơ sở thực tiễn
1.2.1. Đặc điểm tâm sinh lí của học sinh lớp 12
HS lớp 12 là lứa tuổi vị thành niên nằm trong giai đoạn chuyển giao

giữa lứa tuổi thiếu niên và lứa tuổi thanh niên.Ở giai đoạn này đặc điểm
tâm sinh lí của các em có sự phát triển vượt bậc. Quá trình nhận thức và
hoạt động trí tuệ của các em chuyển sang giai đoạn mới. Các em bước vào
môi trường giáo dục cao hơn (THPT) và bước đầu đã ý thức được tính chất
quan trọng của việc học. Nội dung học tập rộng lớn hơn, sâu hơn,hoạt động
học tập của học sinh đòi hỏi tính năng động, sáng tạo, tích cực, chủ động hơn.
Theo phương diện tâm lí học thì HS lứa tuổi THPT là lứa tuổi phát
triển mạnh mẽ cả thể chất và trí tuệ. Bên cạnh tính hiếu động, ham học hỏi
những kiến thức mới thì học sinh cũng bước đầu ý thức được mình đang
đứng trước một thử thách lớn. Sự phát triển của trí tuệ của học sinh lớp 12
đã có tính chủ động. Sự tri giác có mục đích đã bắt đầu ổn định , năng lực
quan sát, khả năng ghi nhớ, hoạt động trí tuệ của học sinh đã đạt trình độ
cao hơn nhiều so với học sinh THCS. Trong quá trình học tập, các em đã ý
thức được việc học hỏi, tìm hiểu kiến thức mới. Quá trình học tập được các
==============================================================
Phan Thi Sương
K49A- Địa Lí