DỰ ÁN PHÁT TRIỂN GIÁO DỤC ĐẠI HỌC THEO ĐỊNH HƯỚNG NGHỀ NGHIỆP ỨNG DỤNG (POHE) Ở VIỆT NAM GIAI ĐOẠN II

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
DỰ ÁN PHÁT TRIỂN GIÁO DỤC ĐẠI HỌỌC
THEO ĐỊNH HƯỚNG NGHỀ NGHIỆP ỨNG DỤNGG (POHE)
Ở VIỆT NAM GIAI ĐOẠN 2

PHÁT TRIỂN CHƯƠNG TRÌNH
H
Đ
ĐÀO
TẠO ĐẠI HỌC
ĐỊNH HƯỚN
NG NGHỀ NGHIỆP ỨNG DỤNG
Tài liệu cơ bản

Đơn vị tài trợ

Nhóm đối tác hỗ trợ kĩ thuậtt

NHÀ XUẤT BẢN ĐẠI HỌC SƯ PHẠM


UNIVERSITY OF EDUCATION PUBLISHING HOUSE

Tài liệu này được thực hiện bởi Dự án Phát triển Giáo dục Đại học
theo định hướng nghề nghiệp ứng dụng (POHE) ở Việt Nam giai đoạn 2 thuộc Bộ Giáo dục và Đào tạo Việt Nam.
Mã số Dự án: NICHE/ VNM-103
Chỉ đạo biên tập:
Ông Bùi Anh Tuấn – Giám đốc Dự án
Ông Nguyễn Tiến Dũng – Điều phối viên Dự án
Ông Siep Littooij – Đồng Giám đốc Dự án
Ông Nguyễn Văn Đường – Ban Quản lí Dự án

Bà Nguyễn Thị Thu Hà – Ban Quản lí Dự án
Biên soạn:
PGS.TS. Phạm Thị Hương – TS. Lê Thái Hưng
Bản quyền tài liệu thuộc về Dự án Phát triển Giáo dục Đại học
theo định hướng nghề nghiệp ứng dụng (POHE) ở Việt Nam giai đoạn 2.
Nội dung tài liệu này có thể được trích dẫn một phần với điều kiện nêu rõ nguồn trích dẫn và tên tài liệu.
Nghiêm cấm việc sao chép với mục đích thương mại.
Thơng tin trong tài liệu được cập nhật tại thời điểm tháng 01/2016.
Bản quyền xuất bản thuộc về Nhà xuất bản Đại học Sư phạm.
Mọi hình thức sao chép tồn bộ hay một phần hoặc các hình thức phát hành
mà khơng có sự cho phép trước bằng văn bản
của Nhà xuất bản Đại học Sư phạm đều là vi phạm pháp luật.

Chúng tôi luôn mong muốn nhận được những ý kiến đóng góp của quý vị độc giả
để sách ngày càng hồn thiện hơn. Mọi góp ý về sách, liên hệ về bản thảo và dịch vụ bản quyền
xin vui lòng gửi về địa chỉ email:

Mã số sách tiêu chuẩn quốc tế: ISBN 978-604-54-3087-3

2

Dự án Phát triển Giáo dục Đại học theo định hướng nghề nghiệp ứng dụng (POHE) ở Việt Nam giai đoạn 2


MỤC LỤC
LỜI NĨI ĐẦU ........................................................................................................................... 7
DANH MỤC HÌNH VẼ ............................................................................................................... 9
DANH MỤC BẢNG .................................................................................................................10
DANH MỤC HỘP ...................................................................................................................10
DANH MỤC KÍ HIỆU............................................................................................................... 11

HƯỚNG DẪN SỬ DỤNG TÀI LIỆU..........................................................................................12
MÔ TẢ HỌC PHẦN.................................................................................................................13
BÀI 1. KHÁI NIỆM CHƯƠNG TRÌNH ĐÀO TẠO VÀ MƠ HÌNH PHÂN TÍCH SƯ PHẠM............16
1.1. Khái niệm chương trình đào tạo ................................................................................................... 16
1.2. Mục đích của chương trình đào tạo ............................................................................................ 21
1.3. Cách tiếp cận trong phát triển chương trình đào tạo .......................................................... 23
1.4. Phân loại chương trình đào tạo .................................................................................................... 26
1.5. Giới thiệu tóm tắt về mơ hình phân tích sư phạm và các thành tố ................................ 34
CÂU HỎI ÔN TẬP................................................................................................................................................. 36
TÀI LIỆU THAM KHẢO........................................................................................................................................ 36
BÀI 2. MỤC TIÊU ĐÀO TẠO VÀ HỆ THỐNG PHÂN LOẠI MỤC TIÊU ĐÀO TẠO .....................38
2.1. Xây dựng và áp dụng mục tiêu đào tạo trong xây dựng chương trình đào tạo ........ 38
2.2. Giới thiệu hệ thống phân loại mục tiêu đào tạo theo Bloom và Block.......................... 45
2.3. Ứng dụng hệ thống phân loại của Bloom và Block
trong xây dựng chương trình đào tạo ......................................................................................... 54
CÂU HỎI ÔN TẬP................................................................................................................................................. 56
BÀI TẬP ................................................................................................................................................................... 57
TÀI LIỆU THAM KHẢO........................................................................................................................................ 57
BÀI 3. CÁC ĐẶC TRƯNG CƠ BẢN CỦA ĐÀO TẠO ĐẠI HỌC THEO TIẾP CẬN POHE .............58
3.1. Các đặc trưng cơ bản của chương trình đào tạo POHE ....................................................... 58

Phát triển Chương trình đào tạo đại học định hướng nghề nghiệp ứng dụng – Tài liệu cơ bản

 

3


3.2. Sự khác biệt giữa với đào tạo POHE với đào tạo truyền thống
trong giáo dục đại học ở nước ta ................................................................................................. 65

CÂU HỎI ÔN TẬP ................................................................................................................................................. 68
TÀI LIỆU THAM KHẢO........................................................................................................................................ 69
BÀI 4. CHU TRÌNH PHÁT TRIỂN CHƯƠNG TRÌNH ĐÀO TẠO POHE
VÀ CÁC KHÁI NIỆM CƠ BẢN .......................................................................................70
4.1. Giới thiệu tóm tắt về chu trình phát triển chương trình đào tạo
trong đào tạo POHE ........................................................................................................................... 70
4.2. Giới thiệu tóm tắt các bước cơ bản trong chu trình phát triển
và đổi mới chương trình đào tạo .................................................................................................. 72
CÂU HỎI ƠN TẬP ................................................................................................................................................. 79
BÀI TẬP ................................................................................................................................................................... 80
TÀI LIỆU THAM KHẢO........................................................................................................................................ 80
BÀI 5. PHÂN TÍCH NHU CẦU CỦA THẾ GIỚI NGHỀ NGHIỆP
VÀ XÂY DỰNG HỒ SƠ NGHỀ NGHIỆP .........................................................................81
5.1. Tại sao phải tìm hiểu nhu cầu của thế giới nghề nghiệp? .................................................. 82
5.2. Khi nào cần tiến hành phân tích nhu cầu của thị trường lao động? .............................. 84
5.3. Phương pháp, công cụ thu thập thơng tin và phân tích nhu cầu
của thế giới nghề nghiệp ................................................................................................................ 85
CÂU HỎI ÔN TẬP ................................................................................................................................................. 91
TÀI LIỆU THAM KHẢO........................................................................................................................................ 92
BÀI 6. XÂY DỰNG MỤC TIÊU VÀ NỘI DUNG HỌC TẬP
TRONG CHƯƠNG TRÌNH ĐÀO TẠO POHE .................................................................94
6.1. Xây dựng Hồ sơ năng lực, Hồ sơ tốt nghiệp hay Chuẩn đầu ra ........................................ 94
6.2. Phân bổ mục tiêu học tập và thiết kế chủ đề, nội dung học tập ..................................... 98
6.3. Xây dựng khung chương trình đào tạo....................................................................................100
CÂU HỎI ÔN TẬP...............................................................................................................................................103
BÀI TẬP .................................................................................................................................................................104
TÀI LIỆU THAM KHẢO......................................................................................................................................104
BÀI 7. XÂY DỰNG ĐỀ CƯƠNG HỌC PHẦN ..........................................................................105
7.1. Xác định mục tiêu học phần.........................................................................................................106

4

Dự án Phát triển Giáo dục Đại học theo định hướng nghề nghiệp ứng dụng (POHE) ở Việt Nam giai đoạn 2


7.2. Lựa chọn phương pháp giáo dục ...............................................................................................107
7.3. Lựa chọn phương pháp đánh giá kết quả học tập ..............................................................110
7.4. Tổ chức các hoạt động dạy và học.............................................................................................114
CÂU HỎI ÔN TẬP...............................................................................................................................................116
BÀI TẬP .................................................................................................................................................................117
TÀI LIỆU THAM KHẢO......................................................................................................................................117
BÀI 8. GIẢNG VIÊN POHE VÀ CÁN BỘ QUẢN LÍ GIÁO DỤC................................................118
8.1. Vai trị của giảng viên POHE .........................................................................................................118
8.2. Vai trị của cán bộ quản lí giáo dục đối với đào tạo POHE................................................123
8.3. Đào tạo nguồn nhân lực cho đào tạo POHE ..........................................................................125
CÂU HỎI ÔN TẬP...............................................................................................................................................126
BÀI TẬP .................................................................................................................................................................126
TÀI LIỆU THAM KHẢO......................................................................................................................................126
BÀI 9. CƠ SỞ VẬT CHẤT, HỌC LIỆU VÀ MÔI TRƯỜNG THỂ CHẾ
TRONG ĐÀO TẠO POHE ...........................................................................................127
9.1. Cơ sở vật chất trong đào tạo POHE ...........................................................................................127
9.2. Phát triển tài liệu dạy và học ........................................................................................................130
9.3. Xây dựng các quy định, hướng dẫn đối với việc dạy, học
và đánh giá kết quả học tập .........................................................................................................130
CÂU HỎI ÔN TẬP...............................................................................................................................................134
TÀI LIỆU THAM KHẢO......................................................................................................................................134
BÀI 10. QUAN HỆ HỢP TÁC VỚI THẾ GIỚI NGHỀ NGHIỆP TRONG ĐÀO TẠO POHE..........135
10.1. Vai trò của thế giới nghề nghiệp trong đào tạo POHE ....................................................135
10.2. Sự tham gia của thế giới nghề nghiệp
trong phát triển chương trình đào tạo POHE ......................................................................137

10.3. Phương thức thu hút sự tham gia của thế giới nghề nghiệp .......................................139
CÂU HỎI ÔN TẬP ...............................................................................................................................................140
TÀI LIỆU THAM KHẢO......................................................................................................................................141

Phát triển Chương trình đào tạo đại học định hướng nghề nghiệp ứng dụng – Tài liệu cơ bản

 

5


BÀI 11. TỔ CHỨC VÀ QUẢN LÍ ĐÀO TẠO CHƯƠNG TRÌNH POHE ......................................142
11.1. Vai trị, trách nhiệm của các bên liên quan trong đào tạo POHE ................................142
11.2. Tổ chức và quản lí đào tạo ..........................................................................................................144
11.3. Xây dựng mơi trường học tập trong đào tạo POHE .........................................................148
11.4. Giám sát quá trình thực hiện .....................................................................................................149
11.5. Đảm bảo chất lượng .....................................................................................................................150
CÂU HỎI ÔN TẬP ...............................................................................................................................................153
TÀI LIỆU THAM KHẢO......................................................................................................................................154
PHỤ LỤC. TIÊU CHUẨN NĂNG LỰC GIẢNG VIÊN POHE LIÊN QUAN ĐẾN MỤC TIÊU
CỦA HỌC PHẦN ..................................................................................................155
Tiêu chuẩn 3.1. Phát triển chương trình đào tạo POHE .....................................................................155
Tiêu chuẩn 3.2. Thực hiện chương trình đào tạo POHE.....................................................................155
Tiêu chuẩn 2.5. Xây dựng môi trường học tập......................................................................................155
Tiêu chuẩn 1.3. Thái độ, đạo đức nghề nghiệp.....................................................................................155

6

Dự án Phát triển Giáo dục Đại học theo định hướng nghề nghiệp ứng dụng (POHE) ở Việt Nam giai đoạn 2

LỜI NĨI ĐẦU
Trong khn khổ pha 1 (2005 – 2009), Dự án Giáo dục đại học Việt Nam –
Hà Lan (PROFED) đã nỗ lực nâng cao các lựa chọn nghề nghiệp cho sinh viên
thông qua việc xây dựng các chương trình đào tạo theo hình thức thí điểm,
trong đó trọng tâm là sự thích ứng với thị trường lao động và phương pháp
học tập lấy người học làm trung tâm, nhằm góp phần vào cơng cuộc đổi mới
căn bản và toàn diện hệ thống giáo dục đại học ở nước ta. Cùng với sự hỗ trợ
của các trường khoa học ứng dụng Hà Lan, năm 2007, 8 trường đại học của
Việt Nam tham gia Dự án đã xây dựng và triển khai giảng dạy 10 chương trình
đào tạo POHE thuộc các lĩnh vực như: Du lịch và khách sạn, Sư phạm, Công nghệ
Rau Hoa Quả và Cảnh quan, Nông lâm, Xây dựng, Công nghệ thông tin, Điện tử.
Đến nay, hàng ngàn sinh viên POHE tốt nghiệp từ các chương trình đào tạo
POHE đã gia nhập thị trường lao động thành công và chứng tỏ sự ưu việt của
tiếp cận đào tạo POHE so với đào tạo truyền thống.
Với mục tiêu củng cố và nhân rộng mơ hình đào tạo POHE trong phạm vi
8 trường tham gia Dự án và các trường đại học khác trong hệ thống giáo dục
đại học, Dự án Phát triển chương trình đào tạo đại học định hướng nghề nghiệp
ứng dụng ở Việt Nam giai đoạn 2 (gọi tắt là POHE 2) (2012 – 2015) đã và đang
hỗ trợ các trường tiếp tục phát triển các chương trình POHE mới. 5 Trung tâm
POHE tại 5 trường trong số đó đã được thành lập năm 2014 để đào tạo nâng
cao năng lực cho đội ngũ giảng viên POHE. Dự kiến hơn 40 chương trình POHE
mới được chuyển đổi từ các chương trình đào tạo truyền thống sẽ bắt đầu
tuyển sinh trong năm học 2015 – 2016.
Nhận thấy sự thành công và chất lượng đào tạo POHE phụ thuộc nhiều
vào chất lượng đội ngũ giảng viên, Dự án POHE 2 cũng đã xây dựng bộ
tiêu chuẩn năng lực dành cho giảng viên tham gia giảng dạy các chương trình
đào tạo POHE, trên cơ sở đó đã xây dựng Khung trình chương trình bồi dưỡng
giảng viên theo bộ tiêu chuẩn năng lực này. Đó là cơ sở pháp lí để các Trung
tâm POHE triển khai các khoá bồi dưỡng giảng viên và cấp chứng chỉ cho

những giảng viên tham gia chương trình bồi dưỡng này.

Phát triển Chương trình đào tạo đại học định hướng nghề nghiệp ứng dụng – Tài liệu cơ bản

 

7


Để triển khai đào tạo đội ngũ giảng viên nguồn cho 5 Trung tâm POHE,
dự án POHE đặt hàng cho các nhóm chuyên gia biên soạn tài liệu tập huấn
cho 5 học phần chung trong Chương trình bồi dưỡng giảng viên theo tiêu
chuẩn giảng viên POHE. Đó chính là lí do nhóm tác giả biên soạn tài liệu học
tập cho học phần Phát triển chương trình đào tạo đại học định hướng nghề
nghiệp ứng dụng.
Tài liệu này được biên soạn nhằm mục đích cung cấp cho học viên những
hiểu biết cần thiết về triết lí đào tạo đại học theo tiếp cận POHE; kiến thức cốt
lõi cần thiết cho việc xây dựng, tổ chức thực hiện và quản lí chương trình đào
tạo theo tiếp cận POHE. Tài liệu cũng cung cấp thông tin về cách thức tổ chức
thực hiện học phần cùng với các câu hỏi ôn tập, các bài tập rèn luyện kĩ năng
và nguồn tài liệu tham khảo cần thiết. Đi kèm theo Tài liệu Cơ bản này là tập
Tài liệu giảng viên. Tài liệu giảng viên được biên soạn để hướng dẫn và gợi ý
cho giảng viên các hoạt động dạy và học trên lớp, ngoài thực địa và thực hiện
các bài tập về nhà cho từng bài học, trên cơ sở đó giảng viên các Trung tâm
POHE có thể biên soạn giáo án tập huấn.
Phát triển chương trình đào tạo POHE là một tiếp cận mới ở Việt Nam nên
trong quá trình biên soạn tài liệu khơng tránh khỏi những sai sót. Nhóm tác giả
mong nhận được những góp ý từ độc giả, các giảng viên có kinh nghiệm trong
đào tạo POHE, các nhà quản lí giáo dục để hoàn thiện tài liệu tập huấn này.
Mọi góp ý, nhận xét xin gửi về địa chỉ Văn phòng Dự án POHE 2 qua địa chỉ email:

Xin trân trọng cảm ơn!
Nhóm tác giả
PGS.TS. Phạm Thị Hương1
TS. Lê Thái Hưng2

1
2

Học viện Nông nghiệp Việt Nam
Trường Đại học Giáo dục – Đại học Quốc gia Hà Nội

8

Dự án Phát triển Giáo dục Đại học theo định hướng nghề nghiệp ứng dụng (POHE) ở Việt Nam giai đoạn 2


DANH MỤC HÌNH VẼ
HÌNH 1.1: Khái niệm chương trình đào tạo của Bobbitt (1924) ............................. 17
HÌNH 1.2: Khái niệm chương trình đào tạo của Hollis và Doak Campbell (1935) ..... 18
HÌNH 1.3: Cấu trúc của chương trình đào tạo .............................................................. 19
HÌNH 1.4: Thành tố cơ bản trong chương trình đào tạo .......................................... 20
HÌNH 1.5: Các loại chương trình đào tạo theo cấp độ tổ chức ............................... 27
HÌNH 1.6: Sơ đồ cấu trúc chương trình đào tạo theo mơ-đun ............................... 31
HÌNH 1.7: Chương trình đào tạo theo chuẩn nghề nghiệp ..................................... 33
HÌNH 1.8: Mơ hình phân tích sư phạm trong phát triển chương trình đào tạo ..... 34
HÌNH 1.9: Mơ hình phân tích sư phạm trong phát triển chương trình đào tạo ..... 35
HÌNH 2.1: Mục tiêu đào tạo trong mơ hình phân tích sư phạm............................. 39
HÌNH 2.2: Ba lĩnh vực cần quan tâm khi xây dựng mục tiêu đào tạo ................... 40
HÌNH 2.3: Các cấp độ của mục tiêu đào tạo ................................................................. 41

HÌNH 2.4: Cấu trúc mục tiêu đào tạo............................................................................... 43
HÌNH 2.5: Thang bậc nhận thức Bloom (1956) ............................................................ 46
HÌNH 2.6: Thang bậc thái độ của David Krathwohl .................................................... 48
HÌNH 2.7: Thang bậc kĩ năng của Simpson ................................................................... 50
HÌNH 2.8: Cấu trúc của năng lực ....................................................................................... 54
HÌNH 4.2: Định kì các hoạt động phát triển chương trình đào tạo ....................... 72
HÌNH 4.3: Q trình xây dựng và phát triển chương trình POHE .......................... 77
HÌNH 5.1: Quy trình xây dựng chương trình đào tạo POHE .................................... 81
HÌNH 5.2: Lực lượng lao động từ các trường đào tạo POHE
hỗ trợ cho thị trường lao động ...................................................................... 82
HÌNH 8.1: Các nhóm năng lực của giảng viên POHE .............................................. 121

Phát triển Chương trình đào tạo đại học định hướng nghề nghiệp ứng dụng – Tài liệu cơ bản

 

9


DANH MỤC BẢNG
BẢNG 2.1: Các động từ có thể dùng để xây dựng mục tiêu nhận thức .............. 47
BẢNG 2.2: Các động từ có thể dùng để xây dựng mục tiêu thái độ..................... 49
BẢNG 2.3: Các động từ có thể dùng để xây dựng mục tiêu tâm vận động ....... 51
BẢNG 2.4: Động từ chỉ hành vi trong thang Block ..................................................... 52
BẢNG 2.5: Sáu cấp độ nội dung trong thang Block ................................................... 53
BẢNG 2.6: Sắp xếp cấp độ năng lực theo cách thức hình thành ........................... 55
BẢNG 2.7: Sắp xếp năng lực theo giai đoạn phát triển ............................................ 55
BẢNG 2.8: Hệ thống các mục tiêu đào tạo .................................................................... 56
BẢNG 3.1: So sánh những điểm khác biệt giữa tiếp cận POHE
và tiếp cận truyền thống trong đào tạo đại học ở nước ta ................. 67

BẢNG 7.1: Ví dụ về phân bổ mục tiêu học tập cho các bài học trong học phần ... 106
BẢNG 7.2: Quan hệ giữa phương pháp giáo dục với loại mục tiêu đào tạo ... 108
BẢNG 7.3: Một số phương pháp thu thập số liệu đánh giá kết quả học tập.. 110
BẢNG 7.4: Phương pháp tối ưu để thu thập thông tin đánh giá
cho một số loại mục tiêu đánh giá .......................................................... 111
BẢNG 9.1: Lựa chọn phương tiện phù hợp với hình thức dạy học .................... 129

DANH MỤC HỘP
HỘP 5.1: Ví dụ về Mơ tả danh mục nghề nghiệp
của đợt khảo sát thế giới nghề nghiệp ........................................................ 88
HỘP 5.2: Hồ sơ nghề nghiệp ngành Công nghệ Rau Hoa Quả và Cảnh quan .... 90
HỘP 6.1: Ví dụ về Hồ sơ tốt nghiệp ngành Công nghệ Rau Hoa Quả
và Cảnh quan ........................................................................................................ 95
HỘP 6.2: Ví dụ về Năng lực 3 trong chương trình đào tạo
ngành Cơng nghệ Rau Hoa Quả và Cảnh quan ......................................... 97
HỘP 6.3: Hướng dẫn cấu trúc mô-đun S2–LA2–M8 (Sản xuất Rau Hoa Quả I) .... 102

10

Dự án Phát triển Giáo dục Đại học theo định hướng nghề nghiệp ứng dụng (POHE) ở Việt Nam giai đoạn 2


DANH MỤC KÍ HIỆU

Mục tiêu bài học

Nội dung kiến thức quan trọng

Câu hỏi ơn tập

Bài tập cá nhân

Bài tập nhóm

Tài liệu tham khảo

Phát triển Chương trình đào tạo đạại học định hướng nghề nghiệp ứng dụng – Tài liệu cơ bản

 

11


HƯỚNG DẪN SỬ DỤNG TÀI LIỆU
Tiếp cận POHE được Dự án PROFED bắt đầu đưa vào thực hiện ở 8 trường
đại học được lựa chọn tham gia dự án từ năm 2005 dưới sự tài trợ của Chính phủ
Hà Lan cho cơng cuộc đổi mới tồn diện và căn bản hệ thống giáo dục đại học
ở Việt Nam. Cho đến nay, 10 chương trình đào tạo POHE đang được triển khai
ở 8 trường này và dự kiến sang năm học 2015 – 2016 khoảng hơn 40 chương
trình đào tạo POHE khác sẽ được đưa vào tuyển sinh. Đã có hàng trăm sinh
viên POHE gia nhập thành công thị trường lao động. Tuy nhiên, cho đến nay
chưa có nhiều tài liệu về hướng dẫn phát triển chương trình đào tạo theo tiếp
cận POHE ngồi các tài liệu ít ỏi của Dự án được biên soạn từ pha 1. Nhóm tác
giả biên soạn tài liệu này chủ yếu dựa vào các tài liệu từ pha 1, kinh nghiệm
của bản thân trong quá trình tham gia Dự án và tư vấn cho một số hoạt động
của Dự án POHE 2 cùng với việc tham khảo các tài liệu khác (đã được ghi rõ ở
phần tài liệu tham khảo sau mỗi bài).
Tài liệu được biên soạn nhằm mục đích cung cấp cho học viên và giảng
viên các trung tâm POHE những kiến thức cốt lõi, cần thiết cho việc xây dựng, tổ
chức thực hiện và đánh giá chương trình đào tạo theo tiếp cận POHE. Tài liệu

được trình bày trong 11 bài học với các nội dung xoay quanh cơng tác phát triển
chương trình đào tạo POHE. Các câu hỏi ôn tập và bài tập được thiết kế khá đa
dạng cho mỗi bài học nhằm khuyến khích học viên học tập một cách tích cực,
đào sâu suy nghĩ, đồng thời ứng dụng vào thực tiễn nghề nghiệp của mình dựa
trên những ví dụ cụ thể về kết quả phát triển chương trình đào tạo tại các
trường tham gia Dự án. Tài liệu cũng giới thiệu nguồn tài liệu tham khảo phong
phú cho học viên tham khảo sau mỗi bài học. Ngoài ra, các tài liệu về Hướng
dẫn phát triển chương trình đào tạo POHE do 7 trường tham gia Dự án pha 1
cùng với 3 cuốn Sổ tay dành cho giảng viên POHE, Sổ tay dành cho sinh viên POHE
và Sổ tay hướng dẫn hợp tác với thế giới nghề nghiệp được đăng tải trên website
của Dự án POHE 2 là những tài liệu bổ ích cho học viên trong việc theo học
chương trình bồi dưỡng nói chung và học phần này nói riêng, đặc biệt bổ ích
trong việc hồn thành các bài tập nhóm và bài tập cá nhân.
Học viên được khuyến khích nghiên cứu tài liệu trước khi đến lớp để có
được những hiểu biết nhất định và chuẩn bị sẵn sàng cho việc tham gia vào
các hoạt động học tập ở lớp một cách tích cực, chủ động và hiệu quả.
12

Dự án Phát triển Giáo dục Đại học theo định hướng nghề nghiệp ứng dụng (POHE) ở Việt Nam giai đoạn 2


MƠ TẢ HỌC PHẦN
1. Tên học phần
Phát triển chương trình đào tạo đại học định hướng nghề nghiệp ứng dụng.
2. Mục tiêu của học phần
Sau khi kết thúc học phần, học viên có:
 Kiến thức: Hiểu rõ các đặc điểm, cấu trúc và quy trình phát triển chương
trình đào tạo nói chung và chương trình đào tạo POHE nói riêng.
 Kĩ năng: Có khả năng ứng dụng lí thuyết vào việc phát triển và phổ biến
chương trình đào tạo POHE.

 Năng lực: Có tầm nhìn, xác định và phân tích vấn đề, định hướng kết
quả, giao tiếp, tổ chức, lập kế hoạch và đạt được các tiêu chuẩn năng lực sau
đây trong Bộ tiêu chuẩn năng lực đối với giảng viên POHE: Tiêu chuẩn 1.3,
Tiêu chuẩn 2.5, Tiêu chuẩn 3.1, Tiêu chuẩn 3.2 (xem Phụ lục 1).
3. Tóm tắt nội dung học phần
Nội dung của học phần được trình bày trong 11 bài học với các chủ đề sau:
Bài 1. Khái niệm về chương trình đào tạo và mơ hình phân tích sư phạm
Bài 2. Mục tiêu đào tạo và hệ thống phân loại mục tiêu đào tạo của Bloom
và Block
Bài 3. Các đặc trưng cơ bản của đào tạo theo tiếp cận POHE
Bài 4. Chu trình phát triển chương trình đào tạo POHE và các khái niệm
cơ bản
Bài 5. Phân tích nhu cầu của thế giới nghề nghiệp, xây dựng Hồ sơ
nghề nghiệp
Bài 6. Xây dựng mục tiêu của chương trình đào tạo và nội dung học tập
Bài 7. Xây dựng đề cương học phần/mô-đun học tập

Phát triển Chương trình đào tạo đại học định hướng nghề nghiệp ứng dụng – Tài liệu cơ bản

 

13


Bài 8. Giảng viên POHE và cán bộ quản lí giáo dục
Bài 9. Cơ sở vật chất, học liệu và môi trường thể chế
Bài 10. Quan hệ hợp tác với thế giới nghề nghiệp trong đào tạo POHE
Bài 11. Tổ chức và quản lí đào tạo chương trình POHE
4. Nội dung
Nội dung chính của học phần được trình bày tập trung vào những

điểm sau:
 Cung cấp cơ sở lí luận và khoa học về phát triển chương trình đào tạo
nói chung và áp dụng với POHE nói riêng;
 Khái quát những đặc trưng cơ bản của đào tạo đại học theo tiếp cận
POHE và làm rõ sự khác biệt giữa đào tạo POHE với đào tạo truyền thống;
 Giới thiệu nội dung cơ bản của chu trình phát triển chương trình đào
tạo POHE và ứng dụng chu trình để phát triển và cập nhật các chương trình
đào tạo POHE theo kịp sự thay đổi về nhu cầu nguồn nhân lực chất lượng cao
của thế giới nghề nghiệp;
 Trình bày chi tiết về các nội dung trong quy trình xây dựng chương
trình đào tạo POHE, từ việc phân tích nhu cầu của thế giới nghề nghiệp đến
xây dựng chương trình đào tạo và đánh giá kết quả học tập của sinh viên
hướng tới chuẩn đầu ra đã xác định;
 Nguồn lực cần thiết và công tác tổ chức thực hiện chương trình
đào tạo POHE;
 Cơng cụ đánh giá chương trình đào tạo POHE.
5. Phần đọc thêm/mở rộng
Ngoài những tài liệu tham khảo được giới thiệu ở cuối mỗi bài, học viên
được khuyến cáo tham khảo và cập nhật thông tin về các quy định, chính sách
của Bộ Giáo dục và Đào tạo liên quan đến xây dựng, tổ chức thực hiện chương
trình đào tạo đại học và quản lí đào tạo, các quy định nội bộ tại các trường
tham gia đào tạo POHE.

14

Dự án Phát triển Giáo dục Đại học theo định hướng nghề nghiệp ứng dụng (POHE) ở Việt Nam giai đoạn 2


6. Câu hỏi ôn tập và bài tập thực hành
Sau mỗi bài học nhóm tác giả trình bày bộ câu hỏi ôn tập liên quan đến

nội dung học tập trong phạm vi của bài học. Các bài tập nhóm và bài tập cá
nhân được thiết kế cho những bài học cần rèn luyện kĩ năng tương ứng với nội
dung trong bài. Số lượng câu hỏi ôn tập và bài tập biến động tuỳ theo khối
lượng học tập ở mỗi bài và năng lực nghề nghiệp đóng góp cho học phần với
mục tiêu sau khi học xong mỗi bài, học viên tích luỹ được những kiến thức và
kĩ năng cần thiết, đồng thời có thể thực hiện những hành vi phù hợp với các
tình huống nghề nghiệp mà mục tiêu đặt ra cho bài học.
7. Phương pháp dạy và học
Áp dụng theo hướng tiếp cận “người học là trung tâm”, “học đi đôi với hành”
và “học tập qua trải nghiệm” tạo điều kiện cho học viên có cơ hội trải nghiệm
càng nhiều càng tốt, đồng thời khuyến khích học tập nhóm với những bài tập
thiết kế sẵn cho thực hành trên lớp và tự học. Đó là các phương pháp dạy học
áp dụng phổ biến trong tiếp cận POHE.
8. Phương pháp đánh giá kết quả học tập
Học phần này áp dụng phương pháp đánh giá dựa vào năng lực đã được
thiết kế sẵn trong Tài liệu “Chương trình bồi dưỡng giảng viên theo chuẩn
năng lực giảng viên POHE” của Dự án POHE 2 năm 2014. Đó là:
STT

Nội dung

Trọng số

1

Thái độ học tập1

10%

2

Kiểm tra kiến thức

30%

3

Sản phẩm 1 (Bài tập nhóm + semina)

30%

4

Sản phẩm 2 (Bài tập cá nhân)

30%

Ghi chú: 1 Tham gia ít nhất 80% số giờ học và tích cực tham gia vào các hoạt
động học tập trên lớp.

Phát triển Chương trình đào tạo đại học định hướng nghề nghiệp ứng dụng – Tài liệu cơ bản

 

15


Bài 1
KHÁI NIỆM CHƯƠNG TRÌNH ĐÀO TẠO
VÀ MƠ

Ơ HÌNH PHÂN TÍCH SƯ PHẠM

MỤC TIÊU BÀ
ÀI HỌC
 Hệ thống các kiến thức cơ bản (khái niệm, mục đích, cấu trúc, cách tiếp
cận...) về chương trình đào tạo;
 Giải thích rõ cácc thành phần trong mơ hình phân tích sư ph
hạm;
 Rèn luyện các kĩĩ năng mềm: làm việc nhóm, thuyết trình...
Chương trình đào
o tạo (curriculum) là khâu quan trọng nhấất trong mọi
quy trình đào tạo ở mọ
ọi cấp bậc học. Tuỳ theo cách tiếp cận tron
ng việc thiết
kế, tuỳ theo quan điểm
m về phương thức tổ chức triển khai các hoạtt động trong
quy trình đào tạo, căn cứ
c vào nhu cầu thực tế của sự phát triển kin
nh tế – xã hội
trong từng giai đoạn, các
c chuyên gia về khoa học giáo dục có cácc định nghĩa
khác nhau về chương trình
t
đào tạo. Hiểu rõ quá trình hình thành và
v phát triển
của khái niệm chương trình đào tạo sẽ giúp người học nhìn tồn
n diện, nhiều
chiều về phát triển chư
ương trình đào tạo.
1.1. Khái niệm chương

c
trình đào tạo
Trong lịch sử giááo dục, thuật ngữ “chương trình đào tạo
o” xuất hiện
từ năm 1820, tuy nhiê
ên phải đến giữa thế kỉ XX, thuật ngữ nàày mới được
sử dụng một cách chu
uyên nghiệp ở Hoa Kì và một số nước có nền
n giáo dục
phát triển. Chương trìn
nh đào tạo có gốc Latinh là Currere, có ngh
hĩa là “to run”
(chạy, điều hành hoặcc “to run a course” – điều hành một khoá học).
h
Do vậy,
định nghĩa truyền th
hống của chương trình đào tạo là “mộtt khố học”
1.
(Course of Study)

1

Ir. P.J. van Engelshoven, Drss. N.G. Verhoeven, Ir.G.J. van Zantvoort (2006), Principlees Of Curriculum
Development, Fontys Univerrsity of Applied Sciences.

16

Dự án Phát triển Giáo dục
d Đại học theo định hướng nghề nghiệp ứng dụng (POHE) ở Việệt Nam giai đoạn 2

Kinh tế – xã hội phát triển, nhiều môn học mới được đưa thêm vào
chương trình đào tạo. Sự khác biệt giữa người học đã trở nên rõ rệt hơn đối
với giảng viên và các nhà quản lí, định nghĩa về chương trình đào tạo được
mở rộng hơn1. Chương trình đào tạo được phân thành nhiều loại khác nhau:
chương trình đào tạo cho khối cơ bản, khối kĩ thuật, khối thực hành...
Bobbitt (1924) cho rằng Chương trình đào tạo có thể được định nghĩa là
hệ thống các hoạt động nhằm phát hiện khả năng hoặc hoàn thiện
người học.2
Phát hiện
khả năng
người học
Chương trình đào tạo

Chuỗi hoạt động
Hồn thiện
người học

HÌNH 1.1: Khái niệm chương trình đào tạo của Bobbitt (1924)

Hollis và Doak Campbell3 (1935) cho rằng chương trình đào tạo “bao gồm
tất cả những hiểu biết và kinh nghiệm mà người học có được sự hướng dẫn
của nhà trường”. Chương trình đào tạo được xem là một chuỗi những kinh
nghiệm được nhà trường phát triển nhằm giúp người học tăng cường tính kỉ
luật, phát triển năng lực tư duy và hành động. Chương trình đào tạo gồm tất
cả những gì người học có được nhằm đạt các mục đích và mục tiêu cụ thể.
Chương trình đào tạo được xây dựng theo khung lí thuyết và nghiên cứu hoặc
những thực tiễn nghề nghiệp trong quá khứ hay hiện tại.

1

Nguyễn Đức Chính, Vũ Lan Phương (2015), Phát triển chương trình giáo dục, NXB Giáo dục Việt Nam.
Bobbitt (1924), How to Make a Curriculum, Houghton Mifflin Company.
3
Hollis Leland Caswell, Doak Sheridan Campbell (1935), Curriculum Development, American
Book Company.
2

Phát triển Chương trình đào tạo đại học định hướng nghề nghiệp ứng dụng – Tài liệu cơ bản

 

17


Kế hoạch
cung cấp
cơ hội
học tập
NGƯỜI
HỌC

Chương trình
đào tạo

MỤC
ĐÍCH
GIÁO
DỤC

Kế hoạch
học tập

HÌNH 1.2: Khái niệm chương trình đào tạo của Hollis
và Doak Campbell (1935)

Dưới tác động mạnh mẽ của xã hội tới giáo dục, người học tiếp nhận
nhiều kinh nghiệm xã hội phong phú khơng chỉ từ trường học. Theo đó,
chương trình đào tạo được mở rộng hơn là bản kế hoạch học tập hoặc cung
cấp cơ hội học tập cho người học để đạt mục đích giáo dục đã đề ra.
Từ những năm 60 của thế kỉ XX, hiệu quả của chương trình đào tạo được
nhắc đến nhiều hơn. Chương trình đào tạo nhấn mạnh đến những gì người
học phải làm, những gì họ sẽ học được hay kết quả cuối cùng của q trình
học tập. Đó là những hoạt động học tập được hoạch định và chỉ đạo bởi nhà
trường nhằm giúp người học phát triển năng lực cá nhân và xã hội một cách
liên tục.
Từ những năm 90 đến những năm đầu của thế kỉ XXI, quan niệm về
chương trình đào tạo có những thay đổi to lớn. William Doll Jr. (1993)1 cho
rằng một hệ thống giáo dục theo trình tự tuyến tính và định lượng như hiện
nay sẽ nhường chỗ cho một hệ thống giáo dục đa dạng và phức tạp hơn, ít có
tính ổn định hơn. Theo Wentling (1993) “Chương trình đào tạo là một bản thiết
kế tổng thể cho một hoạt động đào tạo cho biết toàn bộ nội dung cần đào tạo,
1

William Doll Jr. (1993), Curriculum Studies in the United States: Present Circumstances, Intellectual
Histories, Palgrave Macmillan.

18

Dự án Phát triển Giáo dục Đại học theo định hướng nghề nghiệp ứng dụng (POHE) ở Việt Nam giai đoạn 2

chỉ rõ những gì có thể trơng đợi ở người học sau khố đào tạo, phác thảo ra
quy trình cần thiết để thực hiện nội dung đào tạo, các phương pháp đào tạo
và cách thức kiểm tra, đánh giá kết quả học tập và tất cả những cái đó được
sắp xếp theo một thời gian biểu chặt chẽ”1. Về cấu trúc, Tyler (1949) cho rằng
chương trình đào tạo phải bao gồm 4 thành tố cơ bản sau:

Mục tiêu

Phương pháp
đánh giá
kết quả

Bối cảnh xã hội

Nội dung

Phương pháp
dạy học
và quy trình

HÌNH 1.3: Cấu trúc của chương trình đào tạo

Hiện nay, quan niệm về chương trình đào tạo ngày càng rộng và
hồn chỉnh hơn, khơng chỉ là việc trình bày mục tiêu cuối cùng và bảng
danh mục các nội dung giảng dạy. Gatawa B.S.M (1990)2 đã mơ tả bốn nhóm
thành tố cơ bản và mối quan hệ giữa chúng được đặt trong bối cảnh
quốc gia:
1

Wentling T (1993), Planning for effective training: A guide to curriculum development, Food and
Agricultural Organization of the United Nation.
2
Gatawa B.S.M (1990), The Politics of the School Curriculum: An Introduction, Harare: College Press.

Phát triển Chương trình đào tạo đại học định hướng nghề nghiệp ứng dụng – Tài liệu cơ bản

 

19


Mục đích
và chuẩn

Đánh giá
kết quả
giáo dục

Chương trình
đào tạo

Phạm vi
và nội dung

Phương pháp,
hình thức tổ chức
dạy học và kinh nghiệm
học tập

HÌNH 1.4: Thành tố cơ bản trong chương trình đào tạo

Chương trình vừa cần cụ thể, bao quát hơn, vừa là một phức hợp bao
gồm các bộ phận cấu thành. Những thành tố nói trên thường được trình bày ở
nhiều loại văn bản, chương trình khác nhau như: định hướng phát triển
chương trình giáo dục; các vấn đề chung về chương trình; chuẩn đầu ra;
chương trình mơn học hoặc lĩnh vực học tập; hướng dẫn thực hiện chương
trình; hướng dẫn kiểm tra, đánh giá kết quả giáo dục; giáo trình và tài liệu
tham khảo... và được gọi là bộ phận nhìn thấy của chương trình. Bên cạnh đó,
bao giờ cũng có những thành tố quan trọng khác, nhưng được thiết kế lồng
ghép, thẩm thấu vào tất cả các thành tố trên, như cơ sở Triết học, Tâm lí học,
Giáo dục học, Xã hội học, Văn hoá... và gọi là bộ phận ẩn của chương trình.
20

Dự án Phát triển Giáo dục Đại học theo định hướng nghề nghiệp ứng dụng (POHE) ở Việt Nam giai đoạn 2


Như vậy, cấu trúc của chương trình bao gồm hai nhóm thành phần chính:
kết quả kì vọng mà người học sẽ đạt được sau một thời gian học tập và cách
thức, phương tiện, con đường, điều kiện để đạt được những kì vọng đó.
Từ những lập luận trên đây, có thể xem chương trình đào tạo là kế hoạch
tổng thể, hệ thống về toàn bộ hoạt động đào tạo, bao gồm: mục đích đào tạo,
mục tiêu, chuẩn đầu ra, nội dung đào tạo (với độ rộng và sâu), phương thức
đào tạo và hình thức tổ chức đào tạo (với các phương pháp, phương tiện,
công cụ dạy học), phương thức đánh giá kết quả đào tạo (trong so sánh, đối
chiếu với chuẩn đầu ra).
1.2. Mục đích của chương trình đào tạo
Một chương trình đào tạo khi hồn thiện sẽ là tài liệu được dùng cho
nhiều đối tượng: người học, người dạy, lãnh đạo nhà trường, Bộ Giáo dục và
Đào tạo, đối tác và tồn xã hội. Do vậy, chương trình đào tạo phải chứa đựng

đầy đủ các thơng tin hữu ích cho từng đối tượng để họ có thể tham gia một
cách hiệu quả vào quá trình đào tạo.
1.2.1. Đối với người học

Khi sinh viên lựa chọn nghề nghiệp tương lai, họ sẽ tìm kiếm những
thơng tin về các chương trình đào tạo để biết được về bằng cấp và khả năng
có việc làm sau khi tốt nghiệp. Ở đầu khố học, họ cần thông tin chi tiết về kế
hoạch học tập cho cả khoá học. Ở đầu mỗi năm học, họ cần kế hoạch học tập
của cả năm học, chi tiết đến từng tuần, kế hoạch thi cử... Khi người học thực sự
nghiêm túc, họ sẽ có nguyện vọng được hướng dẫn để lập kế hoạch học tập
phù hợp. Họ cần thông tin của tất cả các môn học, các mơ-đun, thơng tin về
kiểm tra đánh giá, thậm chí là hệ thống bài tập – nhiệm vụ. Tất cả những
thông tin đó là một phần cấu thành nên chương trình đào tạo.
1.2.2. Đối với đối tác và cộng đồng

Các doanh nghiệp, các tổ chức ở gần địa bàn của các trường sẽ là những
“khách hàng” của các chương trình đào tạo. Những thông tin về nhu cầu
nguồn nhân lực của các doanh nghiệp rất cần thiết cho việc thiết kế các
chương trình đào tạo. Đồng thời, họ cũng chính là những đối tác có thể cung
cấp mơi trường thực tập tốt cho người học; là “trạm” kiểm soát chất lượng
Phát triển Chương trình đào tạo đại học định hướng nghề nghiệp ứng dụng – Tài liệu cơ bản

 

21


đào tạo nghiêm khắc và hiệu quả nhất; họ cần được biết thông tin về sản
phẩm đầu ra của các chương trình đào tạo.
1.2.3. Đối với giảng viên

Giảng viên cần được cung cấp các thông tin cần thiết cho quá trình giảng
dạy của họ, cần có tài liệu giúp họ có thể trả lời các câu hỏi sau:
 Tơi phải dạy những môn học nào?
 Những đề cương, sách, bài giảng nào của mơn học đang có?
 Những thiết bị nào trong phịng thí nghiệm có thể dùng cho mơn học
của tôi?
 Quyền hạn của tôi đối với môn học?
 Mối quan hệ của môn học với những môn học khác là gì?
 Người học đã biết gì về mơn học?
 Đồng nghiệp của tơi dạy những gì và khi nào họ sẽ dạy?
 Thời điểm tổ chức thi kết thúc môn học là khi nào?
Khi giảng viên chuẩn bị bài dạy, họ phải chọn lựa phương pháp giảng dạy
cho bài học, phải cấu trúc nội dung bài học và phải chuẩn bị những phương
tiện cần thiết như: tranh ảnh, video, thí nghiệm. Những thơng tin đó cũng cần
có trong chương trình đào tạo.
1.2.4. Đối với hiệu trưởng và các nhà quản lí

Nhà quản lí về giáo dục và đào tạo phải lựa chọn, sắp xếp giảng viên, lên
kế hoạch và tổ chức việc đào tạo trong nhà trường. Họ cần quan tâm đến
những yếu tố:
 Nhóm mơn học;
 Số lượng sinh viên trong lớp học, số lượng sinh viên trong một nhóm;
 Loại hình lớp học hay phịng học cần thiết cho từng môn học.
Họ phải thông báo cho các phịng/ban chức năng, người học, người dạy...
những thơng tin về chương trình đào tạo, phịng học, trang thiết bị. Họ cần
tài liệu về chương trình đào tạo để thơng báo cho đối tác, cộng đồng xã hội.
22

Dự án Phát triển Giáo dục Đại học theo định hướng nghề nghiệp ứng dụng (POHE) ở Việt Nam giai đoạn 2

1.2.5. Đối với các cơ quan chức năng

Các viện nghiên cứu, các cơ quan chức năng địa phương hoặc quốc gia
thường dành rất nhiều kinh phí cho việc đào tạo thường xuyên. Họ sẽ tìm đến
các cơ sở đào tạo để tìm hiểu các thơng tin:
 Những loại hình và cấp độ chương trình đào tạo?
 Bằng cấp sẽ được nhận?
 Mối quan hệ với địa phương, khu vực hoặc cấp quốc gia?
 Có bao nhiêu người đang làm việc trong nhà trường?
1.2.6. Đối với các Bộ ngành

Bộ Giáo dục và Đào tạo, Bộ Khoa học và Công nghệ và các cơ quan Nhà
nước khác đầu tư ngân sách quốc gia cho thế hệ tương lai của đất nước. Họ
cần phải xác định được những loại hình giáo dục và đào tạo, trình độ bằng
cấp mà họ muốn đảm bảo chất lượng. Họ quan tâm đến khía cạnh dân chủ và
học tập suốt đời, khía cạnh tài chính của các chương trình đào tạo.
1.3. Cách tiếp cận trong phát triển chương trình đào tạo
Các nhà trường thường có khuynh hướng đi theo một cách tiếp cận nhất
định đối với chương trình đào tạo của mình, nhưng rất khó tìm thấy chỉ một
cách tiếp cận duy nhất. Thông thường, trong một chương trình đào tạo, bên
cạnh một cách tiếp cận chủ đạo, có thể nhận ra những khía cạnh của các cách
tiếp cận khác. Trong lịch sử phát triển giáo dục có các cách tiếp cận khác nhau
trong việc xây dựng chương trình đào tạo: cách tiếp cận nội dung, cách tiếp
cận mục tiêu, cách tiếp cận phát triển và tiếp cận năng lực.
1.3.1. Cách tiếp cận nội dung

Ở cách tiếp cận này, giáo dục chỉ được coi là “quá trình truyền thụ kiến
thức”. Chương trình đào tạo chỉ là bản phác thảo nội dung đào tạo, giáo dục là

quá trình truyền thụ nội dung – kiến thức. Tiếp cận nội dung là cách tiếp cận
kinh điển trong xây dựng chương trình đào tạo, theo đó mục tiêu của đào tạo
chính là nội dung kiến thức. Hiện nay, cách tiếp cận này rất phổ biến ở nước
ta. Theo cách tiếp cận này, chương trình đào tạo chẳng khác gì bản mục lục

Phát triển Chương trình đào tạo đại học định hướng nghề nghiệp ứng dụng – Tài liệu cơ bản

 

23


của một cuốn sách giáo khoa. Phương pháp giảng dạy thích hợp với cách tiếp
cận này nhằm mục tiêu truyền thụ được nhiều kiến thức nhất, người học thụ
động nghe theo người dạy. Việc đánh giá kết quả học tập sẽ gặp khó khăn vì
các mức độ của kiến thức không được thể hiện rõ ràng.
Với tốc độ phát triển của khoa học công nghệ và kiến thức gia tăng
nhanh chóng, chương trình đào tạo được thiết kế theo tiếp cận nội dung sẽ bế
tắc vì khơng thể truyền thụ đủ nội dung trong một thời gian hạn chế, và nội
dung cũng nhanh chóng lạc hậu, khơng đáp ứng được mong muốn của thị
trường lao động. Giáo dục là quá trình truyền thụ kiến thức và chương trình
giáo dục chú trọng trước hết đến nội dung khơng cịn phù hợp, nó bỏ qua nhiều
khía cạnh khơng kém phần quan trọng khi thiết kế chương trình giáo dục. Nó
khơng khuyến khích hoặc bắt người dạy có trách nhiệm gì với người học.
Người học chỉ có cách học tốt nhất là học thuộc những gì thầy truyền thụ cho
họ. Cách tiếp cận theo nội dung cho đến nay đã trở nên lạc hậu, phần lớn các
trường đại học trên thế giới không còn sử dụng cách tiếp cận này. Tuy nhiên,
ở Việt Nam, đây là cách tiếp cận vẫn còn khá phổ biến ở các trường đại học.
1.3.2. Cách tiếp cận mục tiêu

Giữa thế kỉ XX, cách tiếp cận mục tiêu bắt đầu được sử dụng ở Mỹ. Theo đó,
chương trình đào tạo phải được xây dựng xuất phát từ mục tiêu đào tạo. Dựa
trên mục tiêu đào tạo người lập chương trình mới quyết định lựa chọn nội dung,
phương pháp đào tạo cũng như cách đánh giá kết quả học tập. Mục tiêu đào
tạo ở đây được thể hiện dưới dạng mục tiêu đầu ra: những thay đổi về hành vi
của người học. Cách tiếp cận này chú trọng đến sản phẩm đào tạo và coi đào
tạo là công cụ để tạo nên các sản phẩm với các tiêu chuẩn định sẵn. Người ta
quan tâm đến những thay đổi ở người học sau khi kết thúc khoá học về hành vi
trong các lĩnh vực nhận thức, kĩ năng và thái độ. Mục tiêu đào tạo phải được xây
dựng rõ ràng sao cho có thể định lượng được và dùng nó làm tiêu chí để đánh
giá hiệu quả của q trình đào tạo. Dựa vào mục tiêu đào tạo có thể đề ra nội
dung kiến thức đào tạo, phương pháp giảng dạy cần thực hiện để đạt được
mục tiêu đề ra và phương pháp đánh giá thích hợp theo các mục tiêu đào tạo.
Cách tiếp cận mục tiêu có thể chuẩn hố quy trình xây dựng chương trình
đào tạo cũng như quy trình đào tạo theo một cơng nghệ nhất định.
Giống như một quy trình cơng nghệ, các bước đều được thiết kế chặt chẽ
24

Dự án Phát triển Giáo dục Đại học theo định hướng nghề nghiệp ứng dụng (POHE) ở Việt Nam giai đoạn 2


nhằm tạo ra sản phẩm với một chất lượng đồng đều theo các chỉ tiêu kĩ thuật.
Chính vì thế người ta mới đưa ra khái niệm về “công nghệ giáo dục” và
chương trình đào tạo được xây dựng theo kiểu này cịn được gọi là “chương
trình đào tạo kiểu cơng nghệ”.
Đối với việc xây dựng chương trình theo cách tiếp cận mục tiêu, điều
quan trọng đầu tiên là xác định rõ mục tiêu đào tạo theo ba lĩnh vực nhận
thức, kĩ năng và tình cảm, thái độ. Để mơ tả mục tiêu được rõ ràng, nhiều tác
giả cho rằng một mục tiêu cụ thể phải được cấu thành bởi ba bộ phận: điều
kiện (condition) mà trong đó hành vi được thực hiện, sự thực hiện (performance)

hành vi có thể quan sát, và các tiêu chuẩn (standards) về mức độ có thể đạt
được của hành vi.
1.3.3. Cách tiếp cận phát triển

Theo cách tiếp cận này, người ta chú trọng đến phát triển sự hiểu biết ở
người học hơn là truyền thụ nội dung kiến thức đã được xác định trước hay
tạo nên sự thay đổi nào đó về hành vi ở người học. Với quan điểm giáo dục là
một quá trình, mức độ làm chủ bản thân tiềm ẩn ở mỗi người được phát triển
một cách tối đa. Whitehead (1932) cũng đã từng nói giáo dục là nghệ thuật sử
dụng kiến thức hơn là nắm được các “ý tưởng trơ trọi”.
Con người khơng thể học tất cả những gì cần trong cuộc đời chỉ qua quá
trình đào tạo ở nhà trường. Vì vậy, chương trình đào tạo phải được xây dựng
sao cho tạo ra được những sản phẩm có thể đương đầu với những địi hỏi của
nghề nghiệp khơng ngừng thay đổi, với một thế giới khơng ngừng biến động. Do
đó chương trình đào tạo phải là một quá trình cần phải thực hiện sao cho có
thể giúp người học phát triển tối đa các tố chất sẵn có nhằm đáp ứng được
mục đích đào tạo nói trên. Như vậy, sản phẩm của q trình đào tạo phải đa
dạng chứ khơng gị bó theo một khn mẫu đã định sẵn. Cách tiếp cận theo
quá trình chú trọng việc dạy người ta học cách học hơn là chỉ chú trọng đến
nội dung kiến thức.
Vì quan niệm giáo dục là một sự phát triển, người thiết kế chương trình
chú trọng nhiều đến khía cạnh nhân văn của chương trình đào tạo. Cách tiếp
cận này chú trọng đến lợi ích, nhu cầu của từng cá nhân người học, chú trọng
đến những giá trị mà chương trình đem lại cho từng người học. Chương trình

Phát triển Chương trình đào tạo đại học định hướng nghề nghiệp ứng dụng – Tài liệu cơ bản

 

25