LÃI SUẤT, NHỮNG NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG VÀ TÁC ĐỘNG CỦA LÃI SUẤT ĐẾN NỀN KINH TẾ VIÊT NAM

Tiểu luận tài chính tín dụng

Nhóm tiểu luận Anh 1/ K4

LÃI SUẤT, NHỮNG NHÂN TỐ ẢNH
HƯỞNG VÀ TÁC ĐỘNG CỦA LÃI SUẤT
ĐẾN NỀN KINH TẾ VIÊT NAM
LỜI NÓI ĐẦU

Lãi suất là một trong những biến số quan trọng trong nền kinh tế
vĩ mô, được theo dõi một cách chặt chẽ bởi các chủ thể trong nền kinh tế từ
các hộ gia đình, các nhà đầu tư, các doanh nghiệp, đến các ngân hàng vì nó
trực tiếp ảnh hưởng đến đời sống hàng ngày của chúng ta và có những hệ
quả quan trọng đối với sức khoẻ của nền kinh tế . Nó tác động đến những
quyết định cá nhân như chi tiêu hay để dành ,mua nhà hay mua trái phiếu
hay giửi vốn vào một tài khoản tiết kiệm. Lãi suất cũng tác động đến những
chỉ số của nền kinh tế vĩ mô như CPI , cán cân xuất nhập khẩu, tỷ giá hối
đoái và GDP…

Cùng với mục tiêu theo đuổi chính sách tự do lãi suất của chính
phủ, lãi suất khơng cịn là 1 cơng cụ mang tính mệnh lệnh hành chính, cứng
nhắc. Ngân hàng trung ương sử dụng các cơng cụ của chính sách tiền tệ tác
động đến nhóm các mục tiêu trung gian, từ đó cho phép lãi suất biến động
đáp ứng được những thay đổi của tiêu dùng và đầu tư nhằm đạt được các
mục tiêu cuối cùng trong chính sách tiền tệ như ổn định giá cả , tăng trưởng
bền vững.

Với nhũng lý do trên việc phân tích những tác động của chính
sách tiền tệ đến lãi suất, và những nguyên nhân làm thay đổi lãi suất trong
từng thời kỳ của nền kinh tế là hết sức quan trọng. đồng thời nắm được
những tác động của lãi suất đến các chủ thể kinh tế, đến nền kinh tế vĩ mô

cũng giúp chúng ta lựa chon cho mình những phương án đầu tư hay chi tiêu
tốt nhất.

Bài luận tập trung phân tích những thay đổi của nền kinh tế
cũng như chính sách tiền tệ đã ảnh hưởng thế nào đến lãi suất. Đồng thời
đánh giá những ảnh hưởng của lãi suất đến các chủ thể của nền kinh tế
cùng với những chỉ số của nền kinh tế vĩ mô. Lấy bối cảnh nền kinh tế từ
những tháng cuối năm 2007 đến nửa
đầu của năm 2009, thời kỳ lãi suất
biến động mạnh, tăng và giảm nhanh
chóng trong 1 thời gian ngắn do sự
biến động của nền kinh tế cũng như
1


Tiểu luận tài chính tín dụng

Nhóm tiểu luận Anh 1/ K4

chính sách tiền tệ của NHTW hứa hẹn sẽ là một đề tài rất hấp dẫn và sẽ
minh họa một cách sinh động chủ đề của bài luận. Bài luận khơng chỉ giúp
người đọc có một cái nhìn tổng qt về nền kinh tế việt nam trong một giai
đoạn đầy biến động mà còn hệ thống một cách chân thực những nhân tố ảnh
hưởng đến lãi suất cũng như những ảnh hưởng của lãi suất đến nền kinh tế.

Lãi suất là 1 biến số kinh tế phức tạp không những về kỹ thuật
tính tốn, mà đặc biệt là về vấn đề xác định các nhân tố ảnh hưởng, dự báo
và hoạch định. Vì vậy trong bài luận khơng thể tránh khỏi những nhận định
mang tính chủ quan, rất mong được sự hướng dẫn và chỉ dạy của thầy. Một
lần nữa nhóm làm tiểu luận xin chân thành cảm ơn thầy đã cung cấp cho

nhóm những hiểu biết đầu tiên về bộ mơn tài chính để giúp nhóm có thể
hồn thành bài tiểu luận này.
Trân trọng cảm ơn.

TÓM TẮT BÀI TIỂU LUẬN
Để giúp người đọc dễ hiểu, cũng như nắm bắt được các ý chính.
Nhóm làm tiểu luận xin trình bày bài thành 3 phần chính, bao gồm :
Phần I : Những hiểu biết chung về lãi suất.
Phần II : Nội dung lãi suất.
 Phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến lãi suất đồng thời đánh giá
những tác động của lãi suất đến nền kinh tế.
 Kinh tế việt nam giai đoạn 2007-2009
Phần III : Gải pháp và định hướng cơ chế lãi suất tại Việt Nam trong
tương lai.
Sau đây là những ý chính trong từng phần :


Những hiểu biết chung nhất về lãi suất: (trang 5 đến trang 8)
Phần I 
: Khái niệm và phân lọai lãi suất. (5-7)
 Nguyên tắc xác định lãi suất . (8)
Cơ chế và chính sách lãi suất trong các giai đoạn ở Việt Nam. (8-12)



2

Phần II :

Tiểu luận tài chính tín dụng

Nhóm tiểu luận Anh 1/ K4

 Những yếu tố tác động và những ảnh hưởng của lãi suất (trang 13 đến
19)
Các nhân tố ảnh hưởng đến lãi suất: (12-16)
yếu tố thuộc lực lượng thị trường. (13-14)
Tác động của lãi 
suất:Nhóm
(16-19)
 Tác động của
suất đến
chủ thể
kinhsách
tế. (16-18)
 lãiNhóm
yếucác
tố thuộc
chính
tiền tệ. (14-16)
 Tác động của lãi suất đến tổng quan nền kinh tế vĩ mô. (19)

 Như chúng ta đã biết trong năm 2008, Việt Nam phải đối mặt với 2 cuộc
khủng hoảng diễn ra liên tiếp. Đó là lạm phát kỷ lục trong giai đoạn 9 tháng
đầu năm 2008, và khi vấn đề lạm phát bắt đầu hạ nhiệt thì Việt Nam tiếp tục
phải hứng chịu tác động của cuộc khủng hoảng kinh tế bùng nổ vào tháng 9
năm 2008. Trong cùng một năm Việt Nam đã phải hai lần thay đổi mục tiêu
ưu tiên với những chính sách phù hợp.

3


Tiểu luận tài chính tín dụng

Nhóm tiểu luận Anh 1/ K4

Để người đọc dễ dàng tiếp cận, có thể thấy rõ các yếu tố tác động đến
lãi suất, cũng như thấy được tác động của lãi suất trong từng giai đoạn của
nền kinh tế tương ứng với 2 cuộc khủng hoảng trong năm 2008, trong phần
này nhóm tiểu luận chia ra thành 3 vấn đề chính, bao gồm :

Những nhân tố gây ra tình trạng lạm phát những tháng đầu năm 2008. (19-21)
Giai đoạn lạm phát cao. (21-26)
Giai đoạn suy thối kinh tế. (27- 32)


Trong mỗi giai đoạn nhóm tiểu luận đều phân tích
một cách rõ ràng những nhân tố kinh tế đã gây đến những thay đổi trong
chính sách tiền tệ của NHTW, những ảnh hưởng của chính sách đó tới vấn
đề lãi suất. Rồi phân tích đánh giá những ảnh hưởng của lãi suất đến :
 Các cá nhân nhà đầu tư.
 Các doanh nghiệp.
 Các ngân hàng.
 Thị trường tài chính.
 Các chỉ số của nền kinh tế vĩ mơ.

Và ở cuối mỗi giai đoạn nhóm sẽ tổng kết các vấn đề
về lãi suất để giúp người đọc có cái nhìn về cơ cấu tác động cũng như ảnh
hưởng của lãi suất trên phương diện lý thuyết.


Phần III : Phần này nhóm tập trung đánh giá chính
sách lãi suất của NHTW trong giai đoạn biến động trên của nền kinh tế.
Đồng thời là những giải pháp cho vấn đề lãi suất ở Việt Nam. (23-35)
 Phân tích những dấu hiệu cho thấy chính phủ đang theo đuổi cơ
chế tự do hóa lãi suất.
 Những ưu điểm của cơ chế tự do hóa lãi suất.
 Những bất cập trong q trình tiến tới tự do hóa lãi suất.
4


Tiểu luận tài chính tín dụng

Nhóm tiểu luận Anh 1/ K4

PHẦN I : NHỮNG HIỂU BIẾT CHUNG VỀ LÃI SUẤT
Lãi suất – một biến số kinh tế vĩ mô phức tạp, phức tạp cả về vấn đề
tính tốn, về xác định nhân tố ảnh hưởng cũng như hoạch định. Nhưng biến
số kinh tế này lại có tác động sâu sắc đến đời sống kinh tế của 1 quốc gia,
ảnh hưởng trực tiếp đến các chủ thể trong nền kinh tế đó. Lãi suất – cơng cụ
của chính sách tiền tệ mỗi quốc gia do NHTW nắm giữ, và sử dụng nhằm
điều chỉnh và can thiệp vào thị trường giúp hạn chế và khắc phục những yếu
kém của nền kinh tế.
A. KHÁI NIỆM VÀ PHÂN LOẠI LÃI SUẤT.
I. Khái niệm lãi suất:
Có thể định nghĩa về lãi suất trên 2 phương diện : Thứ nhất trên phương diện
thị trường thì lãi suất là giá cả của quyền sử dụng vốn. Thứ hai trên phương
diện nhà nước thì lãi suất là cơng cụ để nhà nước can thiệp và điều chỉnh thị
trường.
Lãi suất là giá của vốn, chi phí phải trả cho việc th vốn.

Trong nền kinh tế ln có những chủ thể tạm thời dư thừa vốn, cùng lúc đó
có những người có cơ hội đầu tư sinh lợi, cần vốn song lại thiếu vốn, thị
trường tài chính ra đời làm thơng suốt q trình chuyển vốn từ người thừa
vốn sang người cần vốn, các chủ thể qua quan hệ vay mượn tín dụng hoặc
mua bán các cơng cụ nợ đều đạt được mục đích của mình; người thừa vốn
thu được tiền lãi, cịn người thiếu vốn có đủ vốn để hoạt động đầu tư. Từ thị
trường đó, lãi suất được hình thành như giá cả của một loại hàng hố đặc
biệt (ở đây là vốn), nó là chi phí mà người đi vay phải trả cho người cho vay
để được quyền sử dụng vốn, nó vận động tuân theo quy luật cung cầu, xác
định trên cơ sở cân bằng giữa nhu cầu về vốn và cung về vốn trên thị trường.
Như vậy, lãi suất chính là tín hiệu thị trường tham gia vào việc nâng cao hiệu
quả sử dụng vốn và phân bổ nguồn vốn một cách hợp lý.
Lãi suất – cơng cụ của chính sách tiền tệ
Ở trên là khái niệm lãi suất theo nguyên tắc thị trường, song lãi suất cịn
được hiểu là cơng cụ chủ yếu của chính sách tiền tệ của mỗi quốc gia, nó do

5


Tiểu luận tài chính tín dụng

Nhóm tiểu luận Anh 1/ K4

ngân hàng trung ương - cơ quan thay mặt nhà nước thực thi chính sách tài
chính tiền tệ - nắm giữ, và sử dụng nhằm điều chỉnh và can thiệp vào thị
trường giúp hạn chế và khắc phục những yếu kém của nền kinh tế.
II. Phân biệt lãi suất và 1 số khái niệm khác
Lãi suất và tỷ suất lợi tức :
 Như ta đã biết, lãi suất phản ánh mức sinh lời của người đầu tư
(người cho vay). Nhưng có một vấn đề đặt ra, nếu thời gian nắm giữ ngắn

hơn thời hạn của cơng cụ nợ thì mức sinh lợi của người đầu tư là bao nhiêu.
Từ đó hình thành nên khái niệm tỷ suất lợi tức : Tỷ suất lợi tức là tỷ lệ %
giữa thu nhập mà người đầu tư nhận được từ một khoản đầu tư so với giá trị
của khoản vốn đầu tư ban đầu.
 Chẳng hạn đối với 1 khoản cho vay thông thường thì thu nhập
của người cho vay chỉ là tiền lãi của khoản cho vay, nhưng nếu đầu tư vào
trái khốn thì thu nhập của nhà đầu tư khơng chỉ là tiền lãi thu được trong
thời gian lưu giữ trái khốn mà cịn cộng với sự thay đổi giá của trái khốn.
 Cho dù có sự khác nhau về bản chất nhưng lãi suất và tỷ suất lợi
tức có sự tương quan. Sự tương quan đó thể hiện qua sự tác động của lãi suất
đối với giá của các công cụ nợ. Một sự tăng lên của lãi suất thị trường sẽ
khiến các nhà đầu tư đòi hỏi lãi suất hòa vốn của trái phiếu tăng lên tương
ứng, nhưng do thù nhập từ trái phiếu cố định nên giá của trái phiếu sẽ phải
giảm xuống. Vậy có thể thấy, sự thay đổi trong giá các công cụ nợ do lãi suất
thị trường thay đổi sẽ làm thay đổi tỷ suất lợi tức của các nhà đầu tư.
Lãi suất – giá cả của hàng hóa đặc biệt (quyền sử dụng vốn)
Khác với giá cả của các hàng hóa thơng thường giá cả biểu hiện giá trị của
hàng hóa trên thị trường, lãi suất là giá cả biểu hiện giá trị sử dụng của
khoản vốn cho vay. Rõ ràng khi lợi nhuận dự tính của người vay cao tức là
giá trị sử dụng của vốn vay lớn thì họ sẵn sàng chấp nhận một mức lãi suất
cao và ngược lại.
III. Phân loại lãi suất :
Lãi suất có thể phân thành những loại chính sau:
Căn cứ vào tính chất của khoản vay
Lãi suất tiền gửi ngân hàng : là lãi suất ngân hàng trả
cho các khoản tiền gửi vào ngân hàng
6

Với các NHTM 2 lãi suất
này hình thành khoản thu

nhập và chi phí chủ yếu
của ngân hàng


Tiểu luận tài chính tín dụng

Nhóm tiểu luận Anh 1/ K4

Lãi suất tín dụng ngân hàng : là lãi suất người đi vay
trả cho ngân hàng
 Lãi suất chiết khấu : áp dụng khi ngân hàng cho khách hàng vay dưới
hình thức chiết khấu giấy tờ có giá trị chưa đến hạn thanh toán của khách hàng
( bằng tỷ lệ % mệnh giá giấy tờ và khấu trừ ngay khi đưa tiền vay cho khách
hàng)
 Lãi suất liên ngân hàng : là lãi suất mà các ngân hàng áp dụng cho nhau
vay trên thị trường liên ngân hàng
 Được hình thành qua quân hệ cung – cầu vốn vay trên thị trường liên
ngân hàng
 Chịu sự chi phối bỏi lãi suất cho các ngân hàng trung gian vay của
NHTW
 Mức độ chịu sự chi phối phụ thuộc vào :
 Sự phát triển của hoạt động thị trường mở
 Tỷ trọng sử dụng vốn vay NHTW của các ngân hàng trung gian ( rõ
ràng là nếu tỷ trọng sử dụng vốn vay NHTW cao thì các ngân hàng
trung gian sẽ phụ thuộc lớn vào lãi suất mà NHTW cho các ngân hàng
này vay)
 Lãi suất tái chiết khấu : là lãi suất NHTW cho các NHTM vay dưới hình
thức tái chiết khấu các giấy tờ có giá ngắn hạn chưa đến kỳ thanh toán mà các
NHTM đã chiêt khấu
 Lãi suất tái chiết khấu do NHTW ấn định, vì hoạt động cung ứng vốn

cho các NHTM nên thường nhỏ hơn lãi suất chiết khấu (cung ứng tiền mặt)
 Nhưng trong các trương hợp cần hạn chế khả năng mở rộng tín dụng
của ngân hàng tức giảm tiền mặt trong lưu thông ( đẩy lùi lạm phát )
NHTW có thể ấn định lãi suất tái chiết khấu lớn hơn lãi suất chiết khấu
Lãi suất cơ bản : đối với VN lẫi suất cơ bản do NHTW ấn định và từ đó các NHTM
ấn định lãi suất cho ngân hàng mình với biên độ dao động do NHTW ấn định
Căn cứ giá trị tiền lãi
Lãi suất danh nghĩa : là lãi suất trên hợp đồng và là lãi suất chưa loại trừ gộp lãi và tỷ
lệ lạm phát
 Lãi suất thực trả : là con số đã tính đến yếu tố lãi mẹ đẻ lãi con nhưng
chưa tính đến tỷ lệ lạm phát
 Vd : cho vay 100 triệu , lãi suất 10% ( lãi suất danh nghĩa) , hạn 3 năm trả
lãi 6 tháng 1 lần
n

7

2

i
0,1
 Lãi suất thực trả là : ie 1    1 1    1 10,25%
2 
 n


 Số tiền trả thực :

p

t

i

 p 1  
0
 n

nt

 0,1 
100 1  
2 


23

134


Tiểu luận tài chính tín dụng

Nhóm tiểu luận Anh 1/ K4

Lãi suất thực:
 Là lãi suất đã tính đến tỷ lệ lạm phát
 Lãi suất danh nghĩa = lãi suất thực + tỷ lệ lam phát
Kết luận :
 Như vậy đối với người cho vay , khi lãi suất thực nhỏ hơn 0 thì
cho vay sẽ bất lợi , họ sẽ tìm phương án đầu tư khác có lãi suất ít nhất bù

được sự mất giá của đồng tiền
 Con đối với người vay khi mà lãi suất thực nhỏ hơn 0 ( lãi suất
tăng nhưng ko bằng sụ tăng của tỷ lệ lạm phát ) họ có thể yên tâm đi vay
để sản xuất
IV. Các nguyên tắc xác định lãi suất:
Căn cứ cơ chế thị trường :
 Lãi suất tiền gửi nhỏ hơn lãi suất tín dụng
 Lãi suất tín dụng nhỏ hơn lợi nhuận bình qn
 Lãi suất phi kinh tế (khơng kích thích sản xuất, tăng trưởng kinh tế)
 lãi suất tín dụng cao hơn tỷ suất lợi nhuận bình quân
 lãi suất tiền gửi lớn hơn tỷ suất lợi nhuận bình quân
Theo luật định:
 Đối với lãi suất tiền gửi
 Lãi suất tiền gửi không kỳ hạn nhỏ hơn lãi suất có kỳ hạn
 Lãi suất tiền gửi của các tổ chức kinh tế nhỏ hơn lãi suất tiền gửi các
khu vực dân cư
 Với lãi suất tín dụng:
 Lãi suất cho vay ngắn hạn nhỏ hơn lãi suất cho vay dài hạn
 Lãi suất cho vay với các ngành kinh doanh nhỏ hơn các ngành dịch
vụ

B. CƠ CHẾ VÀ CHÍNH SÁCH LÃI SUẤT QUA CÁC
GIAI ĐOẠN Ở VIỆT NAM
8


Tiểu luận tài chính tín dụng

Nhóm tiểu luận Anh 1/ K4

1. Trước tháng 3/1989:
Là thời kì điều hành theo cơ chế lãi suất âm
Tuy từng thời gian ngân hàng nhà nước có điều chỉnh lãi suất, nhưng do
lạm phát phi mã, lãi suất ln trong tình trạng âm. Điều này có nghĩa là:
- Lãi suất tiền gửi thấp hơn mức lạm phát.
- Lãi suất cho vay thấp hơn lãi suất huy động và thấp hơn mức lạm phát.
Hệ thống lãi suất âm có nhiều tiêu cực :
- Ngân hàng bao cấp qua lãi suất cho khách hàng, tạo lỗ không đáng có cho
ngân hàng, ngân hàng khơng thể kinh doanh tiền tệ bình thường theo cơ chế
thị trường.
- Khơng có tác dụng khuyến khích khu vực dân cư gửi tiền tiết kiệm vào hệ
thống ngân hàng, họ tăng nắm giữ vàng bạc và ngoại tệ. Ngân hàng thiếu
vốn, lợi nhuận thấp nên khơng có khả năng cho vay ra nền kinh tế.
2. Từ tháng 3/1989:
Ngân hàng nhà nước đã chủ động sử dụng công cụ lãi suất, chuyển từ lãi
suất âm qua lãi suất dương.
Để thu hút tiền trong lưu thông và kiềm chế được lạm phát, tránh bao cấp
qua lãi suất, ngân hàng nhà nước đã nâng lãi suất huy động lên một mức rất
cao trong một thời gian ngắn (lãi suất tiết kiệm khơng kì hạn 9%/tháng – tức
là 109%/năm ; Lãi suất tiết kiệm 3 tháng 12%/tháng – túc là 144%/năm).
Hạn chế
- Hệ thống lãi suất còn phức tạp, còn nhiều mức lãi suất tiền gửi và tiền vay:
- Mức thực dương phi thực tế (năm 1991 – lãi suất thực 25,6% ; năm 1992 –
17,9%) đã kích thích nạn đầu cơ tiền tệ, khan hiếm tiền mặt trong lưu thơng
và làm tê liệt hoạt động tín dụng đầu tư phát triển.
3. Từ 1/10/1993:
Ngân hàng nhà nước vừa áp dụng lãi suất trần (cho vay) vừa áp dụng lãi
suất thoả thuận.
a) Trần : Cho vay doanh nghiệp nhà nước 1,8%/tháng ; Kinh tế ngoài quốc
doanh 2,1%/tháng.

b) Thoả thuận : Trường hợp ngân hàng không huy động đủ vốn để cho vay
theo lãi suất quy định phải phát hành kì phiếu với lãi suất cao hơn thì được
áp dụng lãi suất thoả thuận.
Hạn chế
9


Tiểu luận tài chính tín dụng

Nhóm tiểu luận Anh 1/ K4

Thời kì cho vay theo lãi suất thoả thuận, các ngân hàng đạt được mức
chênh lệch lãi suất cho vay và lãi suất huy động rất cao, phổ biến là từ 0,7 –
1%/tháng, cho nên hầu hết các ngân hàng thương mại đều có mức lợi nhuận
cao trong khi các doanh nghiệp và hộ nơng dân lại gặp khó khăn về tài
chính. Từ thực trạng này, quốc hội khố IX, kì họp thứ 8 tháng 10/1995 đã
thơng qua nghị quyết bỏ thuế doanh thu hoạt động tín dụng ngân hàng, đồng
thời khống chế chênh lệch giữa lãi suất cho vay và lãi suất huy động
0,35%/tháng.
4. Từ 01/01/1996:
a) Ngân hàng nhà nước đã quyết định điều hành chính sách lãi suất theo
trần lãi suất nhằm khống chế lãi suất cho vay tối đa và các ngân hàng
thương mại chỉ được hưởng chênh lệch 0,35%/tháng thay cho việc quy định
các mức lãi suất tiền gửi cụ thể và xoá bỏ lãi suất cho vay thoả thuận.
Ưu điểm:
- Việc quy định chênh lệch lãi suất đã thúc đẩy các tổ chức tín dụng đi vào
cạnh tranh trong kinh doanh tiền tệ. Thay vì sự quy định từng loại lãi suất cụ
thể như trước đây, ngân hàng nhà nước chỉ khống chế mức chênh lệch giữa
lãi suất cho vay bình quân và lãi suất huy động bình qn, các tổ chức tín
dụng được tự chủ trong việc ấn định các mức lãi suất huy động cụ thể.

Hạn chế:
- Việc ấn định mức chênh lệch lãi suất 0,35%/tháng gây khó khăn cho hoạt
động của ngân hàng và các biện pháp để giám sát sự thực hiện quy định này
là hầu như khơng có.
- Trần lãi suất cho vay nông thôn cao hơn thành thị tạo động lực cho các
ngân hàng thương mại mở rộng hoạt động song lại bị cản trở trong việc thực
hiện chính sách ưu đãi nơng nghiệp, khuyến khích nơng nghiệp phát triển.
b) Từ 21/01/1998 đến 08/2000:
Tại kì họp thứ hai, tháng 12/1997 quốc hội khoá IX cho phép bỏ mức
chênh lệch 0,35%/tháng, đồng thời để thu hẹp sự cách biệt giữa mức lãi suất
cho vay giữa thành thị và nông thôn, rút từ 4 trần xuống còn 3 trần và
khoảng cách giữa các trần cũng khơng cịn xa nhau như trước.
- Trần lãi suất cho vay ngắn hạn 1,2%/tháng.
- Trần lãi suất cho vay trung dài hạn 1,25%/tháng.
- Trần lãi suất cho vay quỹ tín dụng cho vay các thành viên 1,5%/tháng.
Việc quản lý lãi suất theo trên có những ưu điểm sau:
10


Tiểu luận tài chính tín dụng

Nhóm tiểu luận Anh 1/ K4

- Trong phạm vi trần, các tổ chức tín dụng được tự do hoá ấn định mức lãi
suất cho vay tiền gửi cụ thể, linh hoạt, phù hợp điều kiện kinh doanh.
- Lãi suất tiền gửi được hoàn toàn tự do.
Nhược điểm
Nó ít linh hoạt, khơng được điều chỉnh theo quan hệ cung cầu vốn và điều
kiện khó khăn thuận lợi của từng vùng.
5. Từ 8/2000 đến nay :

Đang thực hiện điều hành chính sách lãi suất bằng cơng cụ lãi suất cơ
bản.
 Lãi suất cơ bản là lãi suất do ngân hàng nhà nước công bố làm
cơ sở cho các tổ chức tín dụng ấn định làm lãi suất kinh doanh.
 Việc chuyển hướng này có nhiều lí do, song về cơ bản là bởi lãi
suất trần đã trở thành một cơng cụ chỉ cịn tính hình thức, xơ cứng mất hết
tác dụng đối với nền kinh tế. Nền tảng kinh tế vĩ mô trong nước chưa cho
phép thực hiện tự do hoá lãi suất, do vậy thực hiện chính sách lãi suất theo
lãi suất cơ bản là bước chuyển giao từ việc điều hành hành chính sang việc
để thị trường xác định và nhà nước chỉ tác động qua các công cụ kinh tế.
Nội dung chủ yếu của cơ chế điều hành lãi suất mới :
Lãi suất cơ bản được hình thành trên cơ sở nguyên tắc thị trường nhưng
với bước đi thích hợp thận trọng, phù hợp với điều kiện thực tế của thị
trường tiền tệ, xử lý lãi suất đồng Việt Nam trong mối quan hệ với lãi suất
ngoại tệ và chính sách tỷ giá, quản lý ngoại hối. Cụ thể là:
Đối với lãi suất cho vay bằng đồng Việt Nam : Ngân hàng nhà nước bãi
bỏ quy định trần lãi suất cho vay của tổ chức tín dụng với khách hàng,
chuyển sang xác định và công bố lãi suất cơ bản và tỷ lệ biên độ %.
Lãi suất cho vay và huy động của tổ chức tín dụng gắn với lãi suất cơ bản.
Theo đó lãi suất cho vay của tổ chức tín dụng cao nhất = lãi suất cơ bản
+ tỷ lệ %. Lãi suất cơ bản và biên độ được công bố hàng tháng, trường hợp
cần thiết ngân hàng nhà nước sẽ công bố điều chỉnh kịp thời.
Đối với lãi suất cho vay bằng đồng ngoại tệ :
- Cho vay bằng đồng đô la Mỹ : Bỏ việc quy định trần lãi suất cho vay của
ngân hàng thương mại đối với khách hàng, chuyển sang cơ chế lãi suất linh
hoạt phù hợp với thị trường quốc tế nhưng vẫn cịn sự kiểm sốt của nhà
nước.

11

Tiểu luận tài chính tín dụng

Nhóm tiểu luận Anh 1/ K4

Như vậy, so với cơ chế trần lãi suất tín dụng, cơ chế lãi suất cơ
bản có một số ưu việt sau:
- Tạo điều kiện cho các tổ chức tín dụng và khách hàng gửi, vay vốn có thể
thoả thuận để lựa chọn lãi suất cố định hoặc lãi suất thả nổi có điều chỉnh, có
lợi cho các bên khuyến khích tổ chức tín dụng mở rộng huy động vốn và cho
vay trung và dài hạn.
- Làm cho mối quan hệ giữa lãi suất VND – tỷ giá lãi suất ngoại tệ linh hoạt
hơn, phản ánh được chính xác hơn cung – cầu vốn, ngoại tệ tạo cơ sở cho
ngân hàng nhà nước khi cần thiết có thể can thiệp để ổn định thị trường.
 Đánh giá :
Gần 15 năm đổi mới hoạt động ngân hàng, chính sách lãi suất đối với nền
kinh tế đã có nhiều đổi mới tiến dần đến một chính sách lãi suất theo thị
trường, cụ thể:
- Chuyển từ lãi suất âm qua lãi suất dương, xoá bỏ bao cấp qua lãi suất.
- Thực hiện lãi suất cho vay trung và dài hạn cao hơn lãi suất cho vay ngắn
hạn theo thông lệ quốc tế và phù hợp với rủi ro do thời hạn.
- Rút ngắn khoảng cách chênh lệch giữa lãi suất cho vay nội tệ và ngoại tệ
phù hợp chính sách quản lý ngoại hối và lãi suất trên thị trường quốc tế.
- Từ việc quy định lãi suất cụ thể, ngân hàng nhà nước với việc công bố trần
lãi suất và tiếp tục áp dụng lãi suất cơ bản đã thực hiện ở một mức độ nhất
định sự tự do hoá lãi suất tiền gửi và tiền vay.
Lãi suất khơng cịn mang tính chất là cơng cụ hành chính mệnh lệnh
cứng nhắc, với việc thông qua các công cụ trực tiếp và gián tiếp của chính
sách tiền tệ, nhà nước tác động đến lãi suất từ đó thực hiện các chính sách
của mình. Cùng với việc ngân hàng nhà nước công bố lãi suất cơ bản, lãi

suất tái cấp vốn để từ đó các tổ chức tài chính tự quyết định mức lãi suất
kinh doanh tạo điều kiện cho các tổ chức tài chính cạnh tranh, bắt kịp nhu
cầu vay tín dụng và tiền gửi. Từ đó lãi suất bám sát tình hình cung cầu vốn
thị trường, nhà nước vẫn có thể sử dụng lãi suất như một cơng cụ của chính
sách tiền tệ, đồng thời tránh được sự mất cân đối giữa lãi suất và cung cầu
thị trường.

PHẦN II : NỘI DUNG LÃI SUẤT
A. CÁC NHÂN TỐ TÁC ĐỘNG VÀ ẢNH HƯỞNG CỦA
LÃI SUẤT
12


Tiểu luận tài chính tín dụng

Nhóm tiểu luận Anh 1/ K4

I. Các nhóm yếu tố tác động
Có vốn cho vay
Các gia đình (chủ
yếu)
Các cơng ty
Chính phủ
Nước ngồi

NHTW
NHTM
LÃI SUẤT

Cần vốn đi vay

Các cơng ty (chủ
yếu)
Chính phủ(chủ yếu
Các gia đình
Nước ngồi

Căn cứ vào cơ chế lãi suất từ tháng 8/2000 đến nay của nhà nước, điều
hành chính sách lãi suất bằng lãi suất cơ bản, lãi suất được hình thành trên
cơ sở cung – cầu thị trường dưới sự điều hành của nhà nước. Ta có thể chia
những nhân tố tác động đến lãi suất thành hai nhóm chính bao gồm : Nhóm
yếu tố thuộc lực lượng thị trường và nhóm yếu tố thuộc chính sách tiền tệ.
1.
Nhóm yếu tố thuộc lực lượng thị trường :
Như đã biết lãi suất cũng là một loại giá cả, lãi suất được xác định do tình
hình cung cầu thị trường, trong bài này xin nêu ảnh hưởng của cung cầu vốn
vay đối với lãi suất.
 Các nhân tố ảnh hưởng cung vốn
Tăng
Ảnh hưởng Lý do
cung vốn
Tài sản và
Tăng
Trong giai đoạn đang tăng trưởng kinh tế, tìa sản của các
thu nhập
chủ thể kinh tế tăng lên và từ đó tăng khả năng cung vốn.
Lợi tức dự
Tăng
Lợi tức dự tính của các cơng cụ nợ khơng chỉ phụ thuộc lãi
tính
suất mà cịn phụ thuộc biến động giá thị trường của cơng

cụ đó , lợi tức dự tính tăng làm tăng cầu về các cơng cụ đó
do đó làm tăng cung vốn vay.
Tính lỏng
Tăng
Nếu các cơng cụ nợ có thể mua bán dễ dàng sẽ tăng nhu
cầu đầu tư vào chúng vì vậy cung vốn sẽ tăng lên.
Rủi ro
Giảm
Nếu rủi ro tăng lên, làm cho đầu tư vào các công cụ nợ
kém hấp dẫn, kết quả là cung vốn giảm xuống.
 Các nhân tố ảnh hưởng cầu vốn
Tăng
ảnh hưởng
Lý do
tới cầu vốn

13


Tiểu luận tài chính tín dụng
Khả năng sinh
lợi dự tính

tăng

Lạm phát dự
tính

Tăng

Ngân sách
chính phủ

Tăng

Nhóm tiểu luận Anh 1/ K4
Trong giai đoạn tăng trưởng kinh tế, càng có
nhiều cơ hội đầu tư sẽ làm tăng nhu cầu vay
vốn để đầu tư.
Như ta đã biết, chi phí thực của việc vay tiền
được đo một cách chính xác hơn bằng lãi
suất thực là lãi suất danh nghĩa trừ đi lạm
phát dự tính. Do đó một lãi suất cho trước,
khi lạm phát dự tính tăng lên, chi phí thực
hiện việc vay tiền giảm xuống nên cầu tiền
vốn vay tăng lên.
Chính phủ đi vay bù vào thâm hụt ngân sách
lớn, làm tăng cầu về vốn vay.

 Phân tích mơ hình:
Khi lạm phát dự tính tăng

Khi kinh tế phát triển

Làm cho lãi suất thực giảm , tăng cầu về
vốn
Làm lợi tích dự tính từ việc cho vay so
với các phương án đầu tư khác giảm , làm
cung vốn giảm

Tài sản tăng , dẫn
đến cung tăng

Nếu cung tăng ít
hơn cầu thì , I tăng

Khả năng sinh lời
Nếu cung tăng nhiều
tăng ,dẫn đến cầu
hơn cầu thì , I giảm
tăng
Nhưng thường trong thời kỳ kinh tế phát triển thì cầu ln lớn hơn cung.
2.
Nhóm yếu tố thuộc chính sách tiền tệ:
Thành phần: Duy nhất là NHTƯ. Cơ quan có nhiệm vụ phát hành
tiền, quản lý hành chính hệ thống ngân hàng, vai trị người cho vay cuối
cùng, xâydựng chính sách tiền tệ. Nó tác động đến lãi suất bằng các cơng cụ
mang tính quyền lực nhà nước hoặc các cơng cụ mang tính thị trường để từ
đó thực hiện các mục đích cuối cùng của chính sách tiền tệ như:

14

i tăng
lên


Tiểu luận tài chính tín dụng

Nhóm tiểu luận Anh 1/ K4

 Ổn định tiền tệ.
 Tạo việc làm.
 Tăng trưởng kinh tế.
Các học thuyết , nghiên cứu về cơ chế điều hành lãi suất chỉ ra rằng,
NHTƯ có thể trực tiếp (sử dụng các cơng cụ manh tính mệnh lệnh hành
chính) hoặc gián tiếp tác động (thơng qua sử dụng các công cụ thị trường)
lên lãi suất.
Với cơ chế lãi suất ở Việt Nam từ tháng 8/2000 đến nay, sử dụng công
cụ lãi suất cơ bản để điều hành lãi suất, nhà nước chủ yếu tác động một cách
gián tiếp đến lãi suất. Phần này chủ yếu sẽ phân tích ảnh hưởng của các cơng
cụ gián tiếp của chính sách tiền tệ ảnh hưởng thế nào đến lãi suất.
Cơ chế tác động gián tiếp: NHTƯ sử dụng công cụ gián tiếp- mang
tính thị trường- của chính sách tiền tệ để tác động đến lãi suất thông qua
hành vi của hệ thống ngân hàng.
Các cơng cụ đó là:
Dự trữ bắt buộc: dự trữ bắt buộc là cơng cụ của chính sách tiền tệ.
Các ngân hàng thương mại được yêu cầu phải giữ lại một tỉ lệ phần trăm các
khoản tiền gửi của họ dưới dạng dự trữ hoặc là bằng tiền mặt tại quỹ hoặc là
bằng tiền gửi tại quỹ dự trữ của NHTƯ. Sự thay đổi tỷ lệ dự trữ bắt buộc có
tác động mạnh mẽ lên khả năng cho vay của các tổ chức tín dụng và cho cả
hệ thống tài chính.
Sự thay đổi về khả năng mở rộng tín dụng của các NHTM ảnh hưởng
lớn đến tình hình cung vốn của thị trường, và từ đó sẽ làm thay đổi lãi suất
trên thị trường.
Khi NHTƯ muốn kiềm chế lạm phát, họ có thể nâng tỉ lệ dự trữ bắt
buộc, hạn chế khả năng mở rộng tín dụng của cá tổ chức tín dụng và buộc
các ngân hàng thương mại phải nâng lãi suất cho vay. Ngược lại, khi NHTƯ
muốn đẩy mạnh tăng trưởng, họ giảm tỉ lệ dự trữ bắt buộc do đó các tổ chức
tín dụng có thể mở rộng tín dụng và hạ lãi suất cho vay.
Lãi suất tái chiết khấu: Lãi suất tái chiết khấu là lãi suất NHTƯ cho

các tổ chức tín dụng vay trên cơ sở những chứng từ có giá của ngân hàng
thương mại.Việc ấn định lãi suất tái chiết khấu cao hay thấp có tác động đến
khả năng cho vay của các NHTM và từ đó làm thay đổi lãi suất trên thị
trường.

15


Tiểu luận tài chính tín dụng

Nhóm tiểu luận Anh 1/ K4

Việc NHTƯ nâng lãi suất tái chiết khấu buộc các ngân hàng thương mại
phải tăng dự trữ để đảm bảo khả năng thanh toán. Đồng thời ngân hàng
thương mại cũng phải tăng lãi suất cho vay để bù đắp những chi phí cho
những khoản tăng thêm dự trữ, do vậy mà lãi suất thị trường tăng lên. Ngược
lại, việc giảm lãi suất tái chiết khấu của NHTƯ cho phép các ngân hàng
thương mại giảm dự trữ và hạ lãi suất cho vay, do đó mà hạ lãi suất thị
trường.
Nghiệp vụ thị trường mở: nghiệp vụ thị trường mở là nghiệp vụ mua
bán chứng khoán (thường là chứng khoán nhà nước) trên thị trường tiền tệ
ngắn hạn. NHTƯ muốn đẩy mạnh tăng trưởng, mở rộng tín dụng, bằng cách
mua vào các chứng khốn có giá làm cho cung về tiền tệ tăng lên, dẫn tới
làm giảm lãi suất.
Ngược lại, khi NHTƯ muốn thu hẹp tín dụng bằng cách bán ra các
chứng khốn có giá làm cho cung tiền tệ giảm xuống dẫn tới tăng lãi suất
trên thị trường tiền tệ.
Hợp đồng mua lại: hợp đồng mua lại là hợp đồng bán những chứng
khốn, trong đó người bán cam kết sẽ mua lại chứng khoán này vào một
thời điểm trong tương lai với mức giá được xác định trước trong hợp đồng.

Như vậy, thực chất hợp đồng mua bán lại là hợp đồng cho vay có thế chấp,
trong đó chứng khốn đóng vai trò thế chấp. Khi mua thế chấp (tức cho
vay ), NHTƯ bơm tiền vào thị trường tài chính và do vậy làm giảm lãi suất
ngắn hạn.
Khi bán thế chấp từ tài khoản của mình NHTƯ rút tiền ra khỏi thị
trường tiền tệ và do đó tạo ra sức ép làm tăng lãi suất ngắn hạn.
II. Các tác động của lãi suất
Lãi suất là một trong những biến số được theo dõi một cách chặt chẽ
nhất trong nền kinh tế. Diễn biến của nó được đưa tin hầu như hàng ngày
trên báo chí vì nó trực tiếp ảnh hưởng đến đời sống hàng ngày của mỗi
người chúng ta và có những hệ quả quan trọng đối với sức khoẻ của nền
kinh tế.
Nó tác động to lớn đối với việc tăng hoặc giảm khối lượng tiền lưu
thông, thu hẹp hay mở rộng tín dụng, khích lệ hay hạn chế huy động vốn,
kích thích hay cản trở đầu tư, tạo lợi nhuận hay khó khăn cho hoạt động
ngân hàng.

16


Tiểu luận tài chính tín dụng

Nhóm tiểu luận Anh 1/ K4

Tóm lại, lãi suất là một phạm trù phức tạp có liên quan và tác động
trực tiếp hoặc gián tiếp tới nhiều yếu tố của nền kinh tế vĩ mô.
Chúng ta sẽ lần lượt xem xét tác động của lãi suất lên các chủ thể
kinh tế, và các chỉ số của nền kinh tế vĩ mô như thế nào.
1.
Lãi Suất với quá trình huy động vốn.

Đối với Việt Nam trên con đường phát triển kinh tế thì vấn đề tích luỹ
và sử dụng vốn có tầm quan trọng đặc biệt trong cơng cuộc xây dựng đất
nước. Chính sách lãi suất có tác động trực tiếp tới tình hình cung – cầu vốn
trên thị trường, vì vậy một lãi suất hiệu quả sẽ thúc đẩy vốn từ nơi nhàn rỗi
đến nơi thiếu. Nâng cao hiệu quả và tận dụng đựơc hết giá trị vủa vốn.
Lượng cầu về hãng đầu tư phụ thuộc vào lãi suất, để một dự án đầu tư
có lãi, lợi nhuận thu được phải cao hơn chi phí. Vì lãi suất phản ánh chi phí
vốn để tài trợ cho đầu tư, việc tăng lãi suất làm giảm số lượng dự án đầu tư
có lãi, bởi vậy nhu cầu về hãng đầu tư giảm do đó đầu tư tỷ lệ nghịch với lãi
suất.
Việc áp dụng một chính sách lãi suất hợp lý đảm bảo nguyên tắc:
 Tỷ lệ lạm phát< lãi suất tiền gửi < lãi suất tiền vay < tỷ suất lợi
nhuận bình quân.
 Lãi suất ngắn hạn < lãi suất dài hạn (đối với cả tiền gửi và tiền
vay)
Nếu nguyên tắc này bị phá vỡ sẽ dẫn đến những đổ vỡ trong nền
kinh tế, lãi suất thực âm khiến cung vốn giảm, làm hạn chế khả năng mở
rộng sản xuất do thiếu vốn, lãi suất cao hơn tỷ suất lợi nhuận bình quân làm
cầu vốn giảm dẫn đến đình đốn sản xuất, sụt giảm kinh tế.
2.
Lãi suất với quá trình đầu tư
Quá trình đầu tư của doanh nghiệp vào tài sản cố định được thực hiện
khi mà họ dự tính lợi nhuận thu được từ tài sản cố định này nhiều hơn số lãi
phải trả cho các khoản đi vay để đầu tư. Do đó khi lãi suất xuống thấp các
hãng kinh doanh có điều kiện tiến hành mở rộng đầu tư và ngược lại. Trong
môi trường tiền tệ hoàn chỉnh, ngay cả khi một doanh nghiệp thừa vốn thì
chi tiêu đầu tư có kế hoạch vẫn bị ảnh hưởng bởi lãi suất, bởi vì thay cho
việc đầu tư vào mở rộng sản xuất doanh nghiệp có thể mua chứng khốn khi
lãi suất có xu hướng giảm hay gửi vào ngân hàng nếu lãi suất của nó cao.
Đặc biệt trong thời kỳ nền kinh tế bị đình trệ, hàng hố ứ đọng và

xuống giá, có dấu hiệu thiếu vốn và áp lực lạm phát thấp cần phải hạ lãi suất
vì nguyên tắc cơ bản là lãi suất phải nhỏ hơn lợi nhuận bình quân của đầu tư,

17


Tiểu luận tài chính tín dụng

Nhóm tiểu luận Anh 1/ K4

sự chênh lệch này sẽ tạo động lực cho các doanh nghiệp mở rộng quy mô
đầu tư.
3.
Lãi suất với tiêu dùng và tiết kiệm:
Theo lý thuyết tài chính chúng ta có thể đưa ra phương trình về thu
nhập như sau :
Thu nhập = Tiêu dùng + Tiết kiệm.
Tỷ lệ phân chia này phụ thuộc vào nhiều nhân tố như thu nhập, vấn
đề hàng hố lâu bền và tín dụng tiêu dùng, hiệu quả của tiết kiệm, trong đó
lãi suất có tác dụng phân chia tỷ lệ tiêu dùng và tiết kiệm.
Khi lãi suất thấp chi phí tín dụng tiêu dùng thấp, người ta vay nhiều
cho việc tiêu dùng hàng hoá nghĩa là tiêu dùng nhiều hơn. Khi lãi suất cao
đem lại thu nhập từ khoản tiền để dành nhiều hơn sẽ khuyến khích tiết kiệm,
do đó tiết kiệm tăng.
4.
Lãi suất với tỷ giá hối đoái và hoạt động xuất nhập khẩu
Tỷ giá chịu ảnh hưởng của sự thay đổi lãi suất tiền gửi nội tệ và ngoại tệ.
 Lãi suất tiền gửi nội tệ :
Nếu lãi suất danh nghĩa tăng do tỷ lệ lạm phát tăng (lãi suất thực
không đổi) thì tỷ giá giảm.

Nếu lãi suất danh nghĩa tăng do lãi suất thực tế tăng (tỷ lệ lạm phát
không đổi) thì tỷ giá tăng.
Vai trị của lãi suất trong nước với quá trình Xuất Nhập Khẩu: khi lãi
suất thực tế tăng lên làm cho tỷ giá hối đoái tăng lên. tỷ giá hối đoái cao hơn
làm hàng hoá của nước đó ở nước ngồi trở nên đắt hơn lên và hàng hố
nước ngồi ở nước đó sẽ trở nên rẻ hơn, dẫn đến giảm xuất khẩu ròng.
 Lãi suất tiền gửi ngoại tệ
Khi lãi suất tiền gửi bằng ngoại tệ tăng lên, đường lợi tức dự tính của
đồng ngoại tệ dịch chuyển sang phải làm giảm tỷ giá hối đoái.
Vai trị của lãi suất nước ngồi với xuất khẩu rịng: Lãi suất tiền gửi
bằng ngaọi tệ tăng dẫn đến hàng xuất khẩu trở nên rẻ hơn so với các quốc
gia khác, khuyến khích xuất khẩu.
5.
Lãi suất vai trị của nó đối với Ngân Hàng Thương mại
NHTM với hai nghiệp vụ chính trong hoạt động kinh doanh của mình
là huy động vốn và sử dụng vốn đã phản ánh quy mô hoạt động của các
NHTM.

18


Tiểu luận tài chính tín dụng

Nhóm tiểu luận Anh 1/ K4

Với phương châm “đi vay để cho vay”, NHTM huy động vốn tạm
thời nhàn rỗi trong các doanh nghiệp và dân cư để cho vay phát triển kinh tế
và các nhu cầu tiêu dùng khác của nhân dân.
Nếu lãi suất thấp, sẽ khơng khuyến khích các chủ thể kinh tế gửi tiền
vào NHTM, dẫn tới giảm huy động vốn của các ngân hàng, làm giảm khả

năng mở rộng tín dụng đáp ứng nhu cầu vay vốn của các tổ chức sản xuất
kinh doanh. Mặt khác lãi suất thấp khuyến khích vay vốn để đầu tư máy móc
trang bị sản xuất kinh doanh. Điều này làm cung cầu vốn trên thị trường mất
cân bằng, các ngân hàng không thể đạt được hiệu quả cao nhất.
Ngựợc lại, khi lãi suất tăng cao sẽ khuyến khích gửi tiền vào ngân
hàng nhưng lại giảm cầu về vốn, làm tăng dư nợ của các ngân hàng, làm
tăng chi phí của ngân hàng từ những khoản trả lãi cho những khoản huy
động vốn, làm giảm lợi nhuận ngân hàng.
Do vậy, các NHTM phải xác định được một mức lãi suất phù hợp dựa
trên lãi suất cơ bản mà NHTW cơng bố để có thể kinh doanh một cách tốt
nhất
6.
Lãi suất với lạm phát
Lý luận và thực tiễn đã thừa nhận mối quan hệ chặt chẽ giữa lãi suất
và lạm phát. Fishes chỉ ra rằng lãi suất tăng cao trong thời kỳ lạm phát, do
đó lãi suất được sử dụng để điều chỉnh lạm phát. Cụ thể tăng lãi suất, thu hẹp
được lượng tiền trong lưu thông, lạm phát được kìm chế.
Tuy nhiên, dùng lãi suất để chống lạm phát khơng thể duy trì lâu dài
vì nó sẽ làm giảm đầu tư, tổng cầu, sản lượng. Do vậy phải kết hợp nó với
các cơng cụ khác.
7.
Lãi suất với tăng trưởng kinh tế
Trong bối cảnh kinh tế sụt giảm, NHTW giảm lãi suất cơ bản, sử dụng
các công cụ chính sách tiền tệ làm giảm lãi suất trên thị trường, khuyến
khích vay vốn để đầu tư, sản xuất mở rộng kinh doanh.
Tuy nhiên, lãi suất giảm khiến luồng tiền huy động được của các
NHTM giảm, vì vậy nhà nước thường kết hợp nó với các cơng cụ khác.

B. LÃI SUẤT VÀ NỀN KINH TẾ VIỆT NAM
(GIAI ĐOẠN 2007 – 2008)

I. 2007 và những nhân tố gây ra tình hình lạm phát những
tháng đầu năm 2008
Hình 1: Chỉ số giá hàng tiêu dùng (CPI)
19


Tiểu luận tài chính tín dụng

Nhóm tiểu luận Anh 1/ K4

Nguồn: IMF, International Financial Statistics

Trong các báo cáo, Chính phủ đã chỉ ra được hầu hết những nguyên
nhân gây ra những yếu kém kinh tế trong thời kỳ này. Cụ thể là, "cơ cấu kinh
tế chậm cải thiện; công nghiệp khai thác tài nguyên và gia công vẫn chiếm tỷ
trọng lớn, công nghiệp phụ trợ chậm phát triển, giá trị gia tăng sản xuất cơng
nghiệp thấp. Tình trạng đầu tư từ nguồn vốn ngân sách nhà nước vẫn còn
dàn trải, khơng bảo đảm tiến độ, cịn nhiều thất thốt, hiệu quả thấp... kéo
dài, chậm được khắc phục. Quản lý tài chính, tiền tệ, thị trường, giá cả, xuất
nhập khẩu chưa chặt chẽ.
Các phân tích dưới đây sẽ chỉ ra rằng những nhược điểm của một chế
độ tỷ giá neo với đồng USD và mất cân đối cơ cấu kinh tế gây ra tình trạng
"thắt cổ chai" là nguyên nhân cơ bản của lạm phát. Lạm phát trong kinh tế
học được hiểu là sự tăng giá chung trong một thời gian dài. Lạm phát thường
có nguyên nhân từ tiền tệ do ngân hàng nhà nước cung ứng quá nhiều tiền
trong lưu thơng. Lạm phát cũng có thể có ngun nhân từ việc tăng giá do
cầu tăng mạnh đột biến lớn hơn khả năng sản xuất của nền kinh tế tạo ra lạm
phát do cầu kéo. Chi phí sản xuất gia tăng cũng đẩy giá hàng hóa lên cao tạo
ra lạm phát do chi phí đẩy. Có thể nói lạm phát ở Việt Nam hiện nay hội tụ
đủ các nguyên nhân do cả cầu kéo lẫn chi phí đẩy và tiền tệ.

Nhóm nguyên nhân thứ nhất có nguồn gốc từ các yếu tố bên
trong của nền kinh tế. Sự mở rộng mạnh mẽ của nhu cầu chi tiêu, đầu tư tư
nhân và công cộng là nhân tố làm cho tổng cầu tăng nóng. Tổng đầu tư của
tồn xã hội năm 2007 khoảng 493,6 nghìn tỉ đồng, chiếm 43%. Tổng chi
ngân sách nhà nước đạt 399,3 nghìn tỉ đồng, vượt khoảng 11,7% so với dự
toán năm. Bội chi ngân sách nhà nước 56,5 nghìn tỉ đồng, bằng 4,95% GDP.
Thâm hụt cán cân thương mại là 14,12 tỉ USD, bằng 29% tổng kim ngạch
xuất khẩu, tăng gấp hơn 2,5 lần so với năm 2006. Tổng cầu tăng nóng vượt
quá khả năng của một nền kinh tế còn tồn tại nhiều vấn đề "thắt cổ chai" liên
quan tới hạ tầng kinh tế, xã hội và pháp luật đã làm gia tăng áp lực lạm phát.
20


Tiểu luận tài chính tín dụng

Nhóm tiểu luận Anh 1/ K4

Nhóm nguyên nhân thứ hai có nguồn gốc từ các yếu tố bên
ngồi, đó là giá cả các loại hàng hóa trên thế giới đã tăng nhanh, tỷ lệ nghịch
với sự mất giá danh nghĩa của đồng USD đẩy mặt bằng giá nguyên nhiên vật
liệu đầu vào, đặc biệt là dầu thô, lên cao gấp 2 đến 3 lần so với năm 2003.
Giá dầu lửa đã tăng từ 53,4 USD/thùng tháng 1-2007 lên 89,4 USD/thùng
tháng 12-2007, và đạt đỉnh mới 125,96 USD/thùng vào ngày 9-5-2008. Tốc
độ tăng giá năng lượng, đặc biệt là giá lương thực trong nửa cuối năm 2007
và đầu năm 2008 là nguyên nhân dẫn tới tình trạng lạm phát trên diện rộng ở
tất cả các nước trên thế giới.
Nhóm nguyên nhân thuộc yếu tố tiền tệ với tốc độ tăng trưởng
tín dụng của Việt Nam tăng quá nhanh trong những năm vừa qua. Trong ba
năm từ 2005 đến 2007, cung tiền tăng 135% nhưng GDP chỉ tăng 27%. Tốc
độ tăng tổng phương tiện thanh toán và dư nợ tín dụng năm 2007 tăng gấp

đơi so với tốc độ tăng của năm 2006. Tính đến 31-12-2007, tổng phương tiện
thanh toán tăng 46,7% so với 31-12-2006. Tổng dư nợ cho vay của nền kinh
tế năm 2007 tăng 57,53% so với năm 2006.
Bảng 1 - Tốc độ tăng trưởng kinh tế (GDP) năm từ 1997 - 2007 (%)

Năm
GDP
NLTS
CNXD
DV

1997 1998
8,15 5,76
4,33 3,53
12,62 8,33
7,14 5,08

1999
4,77
5,53
7,68
2,25

2000 2001 2002
6,79 6,89 7,08
4,63 2,89 4,17
10,07 10,39 9,48
5,32 6,10 6,54

2003 2004 2005 2006 2007

7,34 7,79 8,44 8,17 8,44
3,62 4,36 4,02 3,3 3,0
10,48 10,22 10,69 10,37 10,4
6,45 7,26 8,48 8,29 8,5

Nguồn: Niên giám Thống kê năm 2006, tr 69)
Tốc độ tăng truởng kinh tế tăng cao, đồng nghĩa với nhu cầu vốn ngày
càng lớn, đòi hỏi một sự gia tăng về phương tiện thanh toán để đảm bảo tính
thanh khoản cho nền kinh tế. Tín dụng ngân hàng tăng lên rất cao, từ 25,4%
(năm 2006) lên hơn 50% tính đến tháng 11 năm 2007. Trong giai đoạn mà
tăng trưởng kinh tế là mục tiêu hàng đầu của quốc gia, để đáp ứng được nhu
cầu của thị trường, nhà nước phải tăng lượng cung ứng tiền trong một thời
gian dài. Đây là một trong những nhân tố gây đến tình trạng bất ổn của nền
kinh tế, nguyên nhân cơ bản của lạm phát.
II. Giai đoạn lạm phát cao
Với những nguyên nhân như trên, nền kinh tế Việt Nam bước vào năm
2008 với những khó khăn to lớn. Bài toán lạm phát trở lên nhức nhối hơn
21


Tiểu luận tài chính tín dụng

Nhóm tiểu luận Anh 1/ K4

bao giờ hết với mức lạm phát kỷ lục trong vòng những năm trở lại đây. Lạm
phát tiếp tục trở thành chủ đề nóng bỏng trong tình hình kinh tế vĩ mô. Theo
Tổng cục Thống kê, giá tiêu dùng tháng 3/2008 so với tháng 12/2007 đã
tăng tới 9,19%. Chính phủ đã phải điều chỉnh lại mục tiêu lạm phát cho năm
2008 ở mức khơng cao hơn năm 2007 (12,6%). Tính bình quân 3 tháng đầu
năm 2008 so với cùng kỳ năm trước chỉ số giá tiêu dùng cũng đã tăng tới

16,37%. Tình trạng lạm phát cao tác động xấu đến cán cân thương mại, Xuất
khẩu ước đạt 29,7 tỷ USD, tăng 31,8% so với cùng kỳ năm trước. Kim
ngạch nhập khẩu ước đạt 44,5 tỷ USD, tăng 60,3% so với vùng kỳ năm
trước. Nhập siêu hàng hoá lên tới 14,8 tỷ USD, bằng 49,8% kim ngạch xuất
khẩu, gần gấp 3 lần mức nhập siêu cùng kỳ năm 2007.
Trước tình hình đó chính phủ tập trung vào giải quyết vấn đề bài toán
lạm phát, chuyển đổi ưu tiên ngắn hạn từ tăng trưởng kinh tế sang thực hiện
kiềm chế lạm phát, ổn định giá cả.
1) Những chính sách của NHTW trong việc giải quyết lạm phát:
Trong bối cảnh lạm phát tăng cao, Chính phủ thực hiện một cách đồng bộ
chính sách thắt chặt tiền tệ cụ thể như sau:
Nghiệp vụ thị trường mở: Ngày 13/2/2008, NHNN thơng báo
phát hành tín phiếu bắt buộc đối với các tổ chức tín dụng với tổng giá
trị là 20.300 tỷ, ngày hiệu lực 17/3/2008.
Dự trữ bắt buộc: Trong tháng 2 và tháng 3, Ngân hàng Nhà
nước (NHNN) đã tăng tỷ lệ dự trữ bắt buộc và mở rộng diện tiền gửi
phải dự trữ bắt buộc ở tất cả các kỳ hạn (trước đây chỉ có tiền gửi dưới
24 tháng phải dự trữ bắt buộc)
Bảng 2: Diễn biến Dự trữ bắt buộc năm 2007-2008
2007
Tỷ lệ
Năm
DTBB
(%tổng số dư tiền
gửi phải DTBB)
- Không kỳ hạn và dưới 12
tháng
+ VND
+ Ngoại tệ
- Từ 12 -24 tháng

+ VND
22

Đơn vị %
2008

Lần 1

Lần 2

10
10

11
11

10
9

4

5

4


Tiểu luận tài chính tín dụng
+ Ngoại tệ

Nhóm tiểu luận Anh 1/ K4

4

5

3

Biện pháp chiết khấu, tái chiết khấu: Bắt đầu từ tháng 2/2008,
NHTW nâng mức lãi suất chiết khấu từ mức 6% năm lên đến 13% năm.
2) Tác động của chính sách tiền tệ đối với lãi suất:

Với việc thực hiện chính sách tiền tệ thắt chặt, NHTW đã tác động
một cách gián tiếp đến lãi suất, trong đó có việc đảm bảo lãi suất thực
dương, nhằm đảm bảo lợi ích của các thành viên của thị trường tiền tệ (ngân
hàng, người gửi tiền, người vay tiền).

Yếu tố thị trường : việc thực thi chính sách thắt chặt tiền tệ của
NHTW thông qua công cụ dự trữ bắt buộc, phát hành tín phiếu bắt buộc đã
tác động trực tiếp đến thị trường tiền tệ và hoạt động kinh doanh của các
NHTM, theo hướng làm giảm quy mô nguồn vốn; giảm khả năng cho vay.
Quá trình này tác động làm tăng chi phí kinh doanh, tăng lãi suất cho vay
của các NHTM và trực tiếp đến thanh khoản của các NHTM trong thời gian
này.
 Yếu tố chủ quan: Lãi suất tăng nhanh và tăng cao ngồi yếu tố
mang tính khách quan, cịn do yếu tố chủ quan đó là q trình khai thác và
sử dụng nguồn vốn của các NHTM chưa hợp lý. Trong đó việc tăng trưởng
tín dụng q nóng, vượt khả năng nguồn vốn của một số NHTM cổ phần đã
tạo ra áp lực về thanh khoản rất lớn. Trong khi đó nguồn vốn bị thu hẹp (do
phải tăng dự trữ bắt buộc, mua tín phiếu NHNN bắt buộc) càng làm cho một
số NHTM cổ phần khó khăn về vốn trong thanh khoản – diễn biến này đã
23

Tiểu luận tài chính tín dụng

Nhóm tiểu luận Anh 1/ K4

đẩy lãi suất huy động tăng cao và tăng nhanh nhằm thu hút nguồn tiền gửi từ
dân cư để đáp ứng nhu cầu thanh khoản.Cùng với quá trình “hút” tiền về của
NHTW, quá trình này đã tác động hiệu ứng đến toàn hệ thống và làm xuất
hiện cuộc đua lãi suất trong khoảng thời gian cuối tháng 2 và nửa đầu tháng
3/2008.
Lượng cung vốn bị hạn chế do tác động của chính sách tiền tệ và
trong bối cảnh lạm phát cao, cá nhân không mặn mà với việc đầu tư mà
chuyển sang nắm giữ ngọai tệ và vàng. Điều này đã làm giảm lượng vốn
cung cấp cho nền kinh tế. Trong khi đó cầu về vốn cho đầu tư sản xuất lớn
khiến cho lãi suất tăng cao trong những tháng đầu năm 2008.
3) Tác động của mức lãi suất cao đến các chủ thể trong nền kinh tế:
Tiêu dùng và tiết kiệm : Trong bối cảnh lạm phát, giá cả các mặt
hàng chung đều tăng, lẽ dĩ nhiên là các cá nhân sẽ hạn chế tiêu dùng, và
chuyển sang tiết kiệm để đầu tư thu lời. Với việc NHTW thực hiện chính
sách lãi suất thực dương, lãi suất huy động cao đã phần nào thu hút được
khoản tiết kiệm của xã hội cho thị trường tài chính, qua đó cải thiện được
tính thanh khoản trong bối cảnh nhà nước thực thi chính sách thắt chặt tiền
tệ để kiềm chế lạm phát. Đối với cá nhân, lãi suất thực dương góp phần tạo
ra cơ hội đầu tư trong khi mức độ rủi ro của các khoản đầu tư vào kênh bất
động sản hay USD cao.
Các ngân hàng thương mại: Sau khi Ngân hàng Nhà nước
( NHNN ) điều chỉnh lãi suất cơ bản lên 14%/năm, đã xuất hiện cuộc chạy
đua lãi suất giữa các NHTM, mà mở đầu là các NHTM cổ phần nhỏ, buộc
các NHTM lớn cũng phải đ iều chỉnh để níu kéo khách hàng, kéo theo một

lượng vốn nhất định. Lãi suất huy động VND có kỳ biến động mạnh nhất từ
trước tới nay. Cuộc chạy đua bùng phát trong tháng 5 và tạo những đỉnh
điểm nóng sốt trong tháng 6. Trên thị trường liên ngân hàng, lãi suất ghi
nhận kỷ lục “treo” tới 43%/năm; nhiều thành viên đồng loạt đẩy mức huy
động trong dân cư lên tới trên 19%/năm, cá biệt có trường hợp áp tới
20%/năm.

24


Tiểu luận tài chính tín dụng

Nhóm tiểu luận Anh 1/ K4

Đó cũng là thời điểm mà hoạt động cho vay của nhiều ngân hàng
thương mại cầm chừng, doanh nghiệp vay vốn khó khăn cả về lãi suất cao
lẫn khả năng tiếp cận vốn, tín dụng tiêu dùng gần như bị cắt bỏ, tốc độ tăng
trưởng tín dụng bước vào vùng thấp nhất trong năm (liên tục tăng dưới
1%/tháng; cả năm ước chỉ tăng khoảng 21% thay vì mức dự kiến khống chế
30%). Lãi suất tăng cao, một mặt có điều kiện để kiềm chế tăng trưởng tín
dụng nóng. Một mặt lại có tác động xấu đến các ngân hàng thương mại, chi
phí huy động vốn cao, làm giảm khả năng sinh lời, và khả năng rủi ro tă ng
trong hoạt động. Đối với thị trường tài chính: lãi suất tăng cao là một trong
những nguyên nhân làm cho giá chứng khoán bị ảnh hưởng , huy động vốn
của các DN trên thị trường tài chính càng khó khăn, gây áp lực lớn về vốn
trung và dài hạn đối với các NHTM.
Các doanh nghiệp: Do lãi suất và tỷ lệ dự trữ bắt buộc tăng cao ,
điều này gây khơng ít ảnh hưởng đến những nhà doanh nghiệp bởi họ sẽ gặp
khó khăn trong việc vay vốn từ ngân hàng cũng như việc phải cố gắng huy
động những nguồn vốn khác thay thế . Các doanh nghiệp cũng cần vay tiền

từ ngân hàng thương mại để duy trì hoạt động và mở rộng sản xuất. Một khi
các khoản vay từ ngân hàng trở nên đắt hơn thì các doanh nghiệp sẽ có tâm
lý ngại vay tiền và thực tế thì họ phải trả lãi suất cao hơn cho các khoản vay.
Với một doanh nghiệp trong thời kỳ tăng trưởng thì điều này có thể tác động
nghiêm trọng, doanh nghiệp phải thu hẹp phạm vi hoạt động và kết quả là lợi
nhuận bị giảm sút.
4) Tác động của lãi suất đến các chỉ số kinh tế vĩ mơ:
GDP : Trước hết có thể thấy rõ một điều, với chính sách tiền tệ thắt
chặt, lãi suất cho vay cao đã hạn chế khả năng mở rộng sản xuất của các
doanh nghiệp. Sự thu hẹp khả năng tín dụng của các ngân hàng thương mại
25