Tài liệu Giải Pháp Hoàn Thiện Quy Trình Lập Kế Hoạch Kiểm Toán

tai lieu, document1 of 66.
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HCM

DD EE

NGUYỄN THỊ HOÀNG VÂN

GIẢI PHÁP HỒN THIỆN QUY TRÌNH LẬP KẾ HOẠCH
KIỂM TỐN TRONG KIỂM TỐN BÁO CÁO TÀI CHÍNH
TẠI CÁC CƠNG TY KIỂM TOÁN VIỆT NAM

LUẬN VĂN TH ẠC S Ĩ KINH TẾ

TP. Hồ Chí Minh, Năm 2009

luan van, khoa luan 1 of 66.


tai lieu, document2 of 66.

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HCM

DD EE

NGUYỄN THỊ HOÀNG VÂN

GIẢI PHÁP HỒN THIỆN QUY TRÌNH LẬP KẾ HOẠCH
KIỂM TỐN TRONG KIỂM TỐN BÁO CÁO TÀI CHÍNH
TẠI CÁC CƠNG TY KIỂM TỐN VIỆT NAM

Chun ngành: Kế tốn
Mã số: 60.34.30

LUẬN VĂN TH ẠC S Ĩ KINH TẾ

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC
TS. VŨ HỮU ĐỨC

TP. Hồ Chí Minh, Năm 2009

luan van, khoa luan 2 of 66.


tai lieu, document3 of 66.

LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là cơng trình nghiên cứu độc lập của tơi với sự cố vấn của Người
hướng dẫn khoa học. Tất cả các nguồn tài liệu tham khảo đã được công bố đầy đủ. Nội
dung của luận văn là trung thực.
Tp. Hồ Chí Minh, ngày 05 tháng 10 năm 2009
Tác giả luận văn

Nguyễn Thị Hoàng Vân

luan van, khoa luan 3 of 66.


tai lieu, document4 of 66.

LỜI CẢM ƠN

Sau hai năm trau dồi kiến thức lý luận tại Trường Đại học Kinh tế Thành phố Hồ Chí
Minh, luận văn tốt nghiệp được xem như lần ứng dụng đầu tiên các cơ sở lý luận ấy vào
thực tiễn. Để sử dụng một cách có hiệu quả khối lượng kiến thức rộng lớn đó, địi hỏi
sinh viên phải có tầm nhìn bao qt và nhạy bén. Đây cũng chính là một trong những khó
khăn mà sinh viên nói chung và bản thân tơi nói riêng phải trãi qua trong q trình hồn
thành luận văn tốt nghiệp.
Đầu tiên tôi xin chân thành cảm ơn các Thầy Cơ Trường Đại học Kinh tế Thành phố
Hồ Chí Minh đã truyền đạt cho tôi những kiến thức vô cùng bổ ích trong q trình học
tập và nghiên cứu. Đặc biệt, tôi xin chân thành cảm ơn Thầy Tiến sĩ Vũ Hữu Đức đã tận
tình hướng dẫn, giúp đỡ tơi trong suốt q trình thực hiện luận văn của mình.
Tơi cũng gửi lời cảm ơn các anh chị đồng nghiệp và các bạn bè thân thiết đã giúp đỡ
tôi trong q trình thu thập tài liệu và có những góp ý thiết thực.
Cuối cùng, tơi xin cảm ơn Gia đình đã ln quan tâm, động viên và tạo mọi điều kiện
cho tơi hồn thành tốt q trình học tập của mình.

Xin chân thành cảm ơn!
Tác giả luận văn
Nguyễn Thị Hoàng Vân

luan van, khoa luan 4 of 66.


tai lieu, document5 of 66.

MỤC LỤC
DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU VÀ SƠ ĐỒ
LỜI MỞ ĐẦU: ...................................................................................................................... 1

CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ QUY TRÌNH LẬP KẾ HOẠCH KIỂM TỐN
TRONG KIỂM TỐN BÁO CÁO TÀI CHÍNH

1.1 Tầm quan trọng và mục tiêu của việc lập kế hoạch kiểm toán ................................. 4
1.1.1 Tầm quan trọng của việc lập kế hoạch kiểm toán............................................ 4
1.1.2 Mục tiêu............................................................................................................ 5
1.2 Các giai đoạn của quy trình lập kế hoạch kiểm toán ................................................. 5
1.2.1 Giai đoạn tiền kế hoạch .................................................................................... 5
1.2.1.1 Tiếp cận khách hàng .............................................................................. 5
1.2.1.2 Thỏa thuận sơ bộ với khách hàng và ký kết hợp đồng .......................... 6
1.2.2 Giai đoạn lập kế hoạch chiến lược .................................................................... 7
1.2.2.1 Khái niệm............................................................................................... 7
1.2.2.2 Các đặc điểm của giai đoạn lập kế hoạch chiến lược ............................ 7
1.2.2.3 Những nội dung cần tìm hiểu trong giai đoạn lập kế hoạch chiến lược .. 7
1.2.3 Giai đoạn lập kế hoạch tổng thể ....................................................................... 8
1.2.3.1 Khái niệm............................................................................................... 8
1.2.3.2 Những vấn đề cần xem xét và tìm hiểu trong giai đoạn lập kế hoạch tổng
thể........................................................................................................... 8
1.2.3.2.1 Tìm hiểu thơng tin về khách hàng................................................... 8
1.2.3.2.2 Hiểu biết về hệ thống kế toán và hệ thống kiểm soát nội bộ.......... 10
1.2.3.2.3 Đánh giá rủi ro kiểm toán............................................................... 13
1.2.3.2.4 Xác lập mức trọng yếu ................................................................... 16
1.2.3.2.5 Nội dung, lịch trình và phạm vi của các thủ tục kiểm toán............ 18
1.2.3.2.6 Phối hợp, chỉ đạo, giám sát và kiểm tra ......................................... 18
1.2.3.2.7 Một số vấn đề khác cần lưu ý trong cuộc kiểm toán...................... 18
1.2.4 Giai đoạn lập kế hoạch chi tiết ........................................................................ 18

luan van, khoa luan 5 of 66.


tai lieu, document6 of 66.
1.3 Những quy định hiện hành liên quan đến quy trình lập kế hoạch kiểm tốn trong
kiểm tốn báo cáo tài chính ............................................................................................. 19

1.3.1 Chuẩn mực kiểm tốn quốc tế ......................................................................... 19
1.3.1.1 Sự tiến hóa của quy trình lập kế hoạch kiểm tốn theo chuẩn mực kiểm
tốn quốc tế ............................................................................................ 19
1.3.1.1.1 Sự tiến hóa của quy trình lập kế hoạch kiểm tốn ......................... 19
1.3.1.1.2 Mơ hình rủi ro kinh doanh.............................................................. 23
1.3.1.2 Các chuẩn mực kiểm toán quốc tế hiện hành liên quan đến quy trình lập
kế hoạch kiểm tốn trong kiểm tốn báo cáo tài chính......................... 28
1.3.2 Quy trình lập kế hoạch kiểm tốn theo các chuẩn mực kiểm toán Hoa Kỳ .... 34
1.3.3 Các chuẩn mực kiểm tốn Việt Nam liên quan đến quy trình lập kế hoạch kiểm
toán trong kiểm toán báo cáo tài chính ........................................................... 35
1.4 Kết luận chương 1 ........................................................................................................ 38

CHƯƠNG 2: QUY TRÌNH LẬP KẾ HOẠCH KIỂM TỐN TRONG KIỂM TỐN
BÁO CÁO TÀI CHÍNH ÁP DỤNG TẠI CÁC CƠNG TY KIỂM TỐN VIỆT NAM
2.1 Lịch sử về q trình hình thành và phát triển của kiểm toán độc lập tại Việt Nam 39
2.2 Thực trạng về quy trình lập kế hoạch kiểm tốn trong kiểm tốn báo cáo tài chính
áp dụng tại các cơng ty kiểm tốn Việt Nam ............................................................. 40
2.3 Đánh giá chung............................................................................................................. 38
2.3.1 Tại các cơng ty kiểm tốn quốc tế .................................................................. 41
2.3.1.1 Tình hình chung ................................................................................... 41
2.3.1.2 Tổng hợp kết quả khảo sát ................................................................... 42
2.3.1.3 Giai đoạn tiền kế hoạch........................................................................ 43
2.3.1.4 Giai đoạn lập kế hoạch ......................................................................... 44
2.3.1.5 Đánh giá chung về quy trình lập kế hoạch kiểm tốn trong các cơng ty
kiểm tốn quốc tế............................................................................................... 47
2.3.1.5.1 Ưu điểm.......................................................................................... 47
2.3.1.5.2 Khuyết điểm ................................................................................... 48

luan van, khoa luan 6 of 66.

tai lieu, document7 of 66.
2.3.2 Tại các công ty kiểm toán Việt Nam tiền thân là doanh nghiệp nhà nước ...... 49
2.3.2.1 Tình hình chung ................................................................................... 49
2.3.2.2 Tổng hợp kết quả khảo sát ................................................................... 50
2.3.2.3 Giai đoạn tiền kế hoạch........................................................................ 51
2.3.2.4 Giai đoạn lập kế hoạch ......................................................................... 52
2.3.2.5 Đánh giá chung về quy trình lập kế hoạch kiểm tốn trong các cơng ty
kiểm tốn Việt Nam tiền thân là doanh nghiệp nhà nước ................................. 55
2.3.2.5.1 Ưu điểm.......................................................................................... 55
2.3.2.5.2 Khuyết điểm ................................................................................... 57
2.3.3 Tại các cơng ty kiểm tốn Việt Nam có quy mơ nhỏ....................................... 59
2.3.3.1 Tình hình chung ................................................................................... 59
2.3.3.2 Tổng hợp kết quả khảo sát ................................................................... 59
2.3.3.3 Giai đoạn tiền kế hoạch........................................................................ 61
2.3.3.4 Giai đoạn lập kế hoạch ......................................................................... 61
2.3.3.5 Đánh giá chung về quy trình lập kế hoạch kiểm tốn trong các cơng ty
kiểm tốn Việt Nam có quy mô nhỏ.................................................................. 63
2.4 Kết luận chương 2 ......................................................................................................... 63

CHƯƠNG 3: GIẢI PHÁP HỒN THIỆN QUY TRÌNH LẬP KẾ HOẠCH KIỂM
TỐN TRONG KIỂM TỐN BÁO CÁO TÀI CHÍNH ÁP DỤNG TẠI CÁC CƠNG
TY KIỂM TỐN VIỆT NAM
3.1 Giải pháp về mặt kỹ thuật............................................................................................ 66
3.1.1 Nghiên cứu, soạn thảo và cập nhật Hệ thống chuẩn mực kiểm tốn Việt Nam,
trong đó có các chuẩn mực liên quan đến lập kế hoạch kiểm toán ............................ 66
3.1.1.1 Cơ sở của giải pháp ............................................................................... 66
3.1.1.2 Nghiên cứu, soạn thảo và cập nhật Hệ thống chuẩn mực kiểm tốn Việt
Nam, trong đó có các chuẩn mực liên quan đến lập kế hoạch kiểm toán.......... 67
3.1.1.2.1 Ban hành chuẩn mực VSA 315 thay thế VSA 310 và VSA 400... 67

3.1.1.2.2 Hiệu đính chuẩn mực VSA 240, VSA 320.................................... 70
3.1.2 Ban hành các hướng dẫn cụ thể liên quan đến đánh giá rủi ro trong giai đoạn
tiền kế hoạch và lập kế hoạch kiểm toán ........................................................... 71
3.1.2.1 Cơ sở của giải pháp ............................................................................... 71
3.1.2.2 Hướng dẫn cụ thể liên quan đến đánh giá rủi ro trong giai đoạn tiền kế
hoạch và lập kế hoạch kiểm toán....................................................................... 72

luan van, khoa luan 7 of 66.


tai lieu, document8 of 66.
3.1.2.3 Phát triển các kỹ thuật phân tích trong tiến trình lập kế hoạch phục vụ
đánh giá rủi ro.................................................................................................... 78
3.1.2.3.1 Phân tích các rủi ro từ mơi trường bên ngồi (rủi ro kinh doanh). 78
3.1.2.3.2 Tăng cường đánh giá thông tin ban đầu của doanh nghiệp thông
qua việc tiếp cận các thông tin và chỉ tiêu trên các báo cáo tài chính .......... 86
3.1.2.3.3 Nhấn mạnh về việc đánh giá rủi ro có gian lận, sai sót trọng yếu
trên báo cáo tài chính.................................................................................... 86
3.1.3 Giải pháp nhằm hồn thiện quy trình vận dụng tính trọng yếu trong tiến trình lập
kế hoạch............................................................................................................. 87
3.1.3.1 Cơ sở của giải pháp ............................................................................... 87
3.1.3.2 Quy trình vận dụng tính trọng yếu trong giai đoạn lập kế hoạch trải qua
các bước sau ...................................................................................................... 88
3.2 Giải pháp về mặt cơ chế ............................................................................................... 91
3.2.1 Cơ sở để đưa ra các giải pháp về mặt cơ chế ..................................................... 91
3.2.2 Giải pháp về phía Nhà nước............................................................................... 93
3.2.2.1 Tiếp tục hoàn thiện hệ thống văn bản pháp luật về kế tốn, kiểm tốn. 93
3.2.2.2 Đơn đốc, kiểm tra cơng tác cập nhật, hồn thiện hệ thống chuẩn mực
kiểm toán Việt Nam, đặc biệt là các chuẩn mực liên quan đến lập kế hoạch
kiểm toán trong kiểm toán báo cáo tài chính..................................................... 96

3.2.2.3 Ban hành các thơng tư hướng dẫn chi tiết chuẩn mực kiểm toán Việt
Nam ................................................................................................................... 96
3.2.3 Giải pháp về phía Hội kiểm tốn viên hành nghề Việt Nam (VACPA) ............ 96
3.2.3.1 Tiếp tục đổi mới về tổ chức, phương thức hoạt động và nội dung hoạt
động của Hội nghề nghiệp ................................................................................. 97
3.2.3.2 Tăng cường vai trị và hình ảnh của Hội nghề nghiệp trong nước và khu
vực ảnh hưởng đến mục tiêu thừa nhận lẫn nhau .............................................. 98
3.2.3.3 Đổi mới nội dung, chương trình đào tạo thi tuyển kiểm toán viên........ 98
3.2.4 Giải pháp về phía các cơng ty kiểm tốn ........................................................... 98
3.2.4.1 Ban lãnh đạo Cơng ty phải có chiến lược phát triển dài hạn, có tầm nhìn
phù hợp với sự phát triển kinh tế Việt Nam và thế giới .................................... 99
3.2.4.2 Trở thành thành viên của hãng kiểm toán quốc tế................................. 99
3.2.4.3 Nâng cao chất lượng dịch vụ cung cấp.................................................. 99
3.2.4.4 Tăng cường đào tạo, cập nhật kiến thức chuyên môn, nghiệp vụ cho
kiểm toán viên và nhân viên ............................................................................ 100

luan van, khoa luan 8 of 66.


tai lieu, document9 of 66.
3.2.4.5 Phát triển nguồn nhân lực cả về số lượng và chất lượng..................... 101
3.2.4.6 Trang bị phương tiện làm việc cho các kiểm toán viên và trợ lý kiểm
toán .................................................................................................................. 102
3.2.4.7 Quy định bằng văn bản hướng dẫn về cơng tác lập kế hoạch kiểm tốn
và tăng cường kiểm soát chất lượng hoạt động kiểm toán .............................. 102
3.3 Kết luận chương 3 ....................................................................................................... 103

KẾT LUẬN ........................................................................................................................ 104
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC

luan van, khoa luan 9 of 66.


tai lieu, document10 of 66.

DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU VÀ SƠ ĐỒ
Bảng 1.1 Mối quan hệ giữa các rủi ro............................................................................15
Bảng 1.2 Mối quan hệ giữa trọng yếu và rủi ro kiểm toán ............................................17
Bảng 1.3 Tổng hợp các chuẩn mực kiểm toán quốc tế, chuẩn mực kiểm toán Hoa Kỳ
và chuẩn mực kiểm tốn Việt Nam liên quan đến quy trình lập kế hoạch kiểm toán ....36
Bảng 2.1 Tổng hợp kết quả khảo sát về quy trình lập kế hoạch kiểm tốn của các cơng
ty kiểm tốn quốc tế........................................................................................................42
Bảng 2.2 Tổng hợp kết quả khảo sát về quy trình lập kế hoạch kiểm tốn của các cơng
ty kiểm tốn Việt Nam tiền thân là doanh nghiệp nhà nước...........................................50
Bảng 2.3 Chỉ tiêu lựa chọn mức trọng yếu tại các công ty kiểm toán Việt Nam tiền thân
là doanh nghiệp nhà nước ...............................................................................................55
Bảng 2.4 Tổng hợp kết quả khảo sát về quy trình lập kế hoạch kiểm tốn của các cơng
ty kiểm tốn Việt Nam có quy mơ nhỏ ...........................................................................59

Sơ đồ 1.1 Ngun tắc đánh giá rủi ro kinh doanh..........................................................24
Sơ đồ 1.2 Mô hình rủi ro kinh doanh.............................................................................25
Sơ đồ 1.3 Các chuẩn mực kiểm tốn Việt Nam liên quan đến quy trình lập kế hoạch
kiểm toán.........................................................................................................................35
Sơ đồ 3.1 Sơ đồ tổng quát ghi nhớ hiểu biết về tình hình kinh doanh doanh của khách
hàng.................................................................................................................................75
Sơ đồ 3.2 Sơ đồ tổng quát các bộ phận của hệ thống kiểm soát nội bộ và đánh giá rủi ro
kiểm sốt .........................................................................................................................76
Sơ đồ 3.3 Mơ hình “PEST”............................................................................................78
Sơ đồ 3.4 Mơ hình “5 Forces” .......................................................................................82

luan van, khoa luan 10 of 66.


1

tai lieu, document11 of 66.

LỜI MỞ ĐẦU
SỰ CẦN THIẾT CỦA ĐỀ TÀI
Cùng với sự phát triển của kinh tế thị trường, hoạt động kiểm tốn độc lập đã hình
thành và phát triển, ngày càng trở thành nhu cầu tất yếu đối với hoạt động kinh
doanh và nâng cao chất lượng quản lý doanh nghiệp. Qua 18 năm, hoạt động kiểm
toán độc lập đã đạt được một số thành công cơ bản và đáng khích lệ: tạo lập mơi
trường đầu tư thơng thống, thuận lợi, thúc đẩy đầu tư, đặc biệt là đầu tư nước ngoài;
với tư cách là hoạt động dịch vụ tài chính, kiểm tốn độc lập đã góp phần tăng
trưởng kinh tế và phát triển thị trường dịch vụ tài chính, tiền tệ, mở cửa và hội nhập;
đã hình thành đội ngũ kiểm tốn viên hành nghề với chất lượng ngày càng cao.
Hoạt động kiểm toán độc lập là nhu cầu cần thiết, trước hết vì lợi ích của bản thân
doanh nghiệp, của các nhà đầu tư trong và ngồi nước, lợi ích của chủ sở hữu vốn,
các chủ nợ, lợi ích và yêu cầu của Nhà nước. Người sử dụng kết quả kiểm toán phải
được đảm bảo rằng những thông tin họ được cung cấp là trung thực, khách quan, có
độ tin cậy cao để làm căn cứ cho các quyết định kinh tế hoặc thực thi trách nhiệm
quản lý, giám sát của mình.
Có thể thấy vai trị ngày càng quan trọng của ngành nghề kiểm tốn trong sự phát
triển kinh tế. Để có thể đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của dịch vụ cung cấp, các
cơng ty kiểm tốn ngày càng phải hồn thiện các quy trình hoạt động, ln đảm bảo
sự tn thủ, cập nhật chuẩn mực kiểm toán cũng như các chuẩn mực nghề nghiệp.
Đó là vấn đề ln được sự quan tâm lớn của những nhà xây dựng chuẩn mực, toàn
thể các kiểm tốn viên và cơng ty kiểm tốn.

Những năm qua, quy mô kinh doanh của các công ty và sự tồn cầu hóa hoạt động
thương mại ngày càng phát triển. Sự phát triển kéo theo sự phức tạp của công tác kế
tốn, kiểm tốn và làm nảy sinh khơng ít các vụ kiện có liên quan đến trách nhiệm
pháp lý của kiểm tốn viên và các cơng ty kiểm tốn. Trong thực tế, mọi cuộc kiểm
tốn đều có rủi ro. Vấn đề đặt ra là kiểm toán viên phải lập kế hoạch kiểm tốn để có
thể bao qt hết các khía cạnh trọng yếu của cuộc kiểm tốn từ đó góp phần đánh giá
sơ bộ các gian lận, rủi ro có thể xảy ra để có những phản ứng thích hợp, giảm thiểu
các thiệt hại cho kiểm toán viên và cơng ty kiểm tốn. Một cuộc kiểm tốn có thành
cơng hay khơng, việc thực hiện kiểm tốn có thuận lợi hay không phụ thuộc rất nhiều

luan van, khoa luan 11 of 66.


tai lieu, document12 of 66.

2

vào công tác lập kế hoạch kiểm tốn. Kế hoạch kiểm tốn là yếu tố có ý nghĩa quyết
định đến chất lượng cuộc kiểm toán, việc xác định đầy đủ, sát thực nội dung, mục
tiêu kiểm toán cũng như cách thức thực hiện cuộc kiểm toán sẽ tạo điều kiện thuận
lợi để đạt được mục tiêu cuộc kiểm tốn. Do đó, lập kế hoạch kiểm tốn là công việc
rất cần thiết, một trong những giai đoạn quan trọng là nền tảng cho suốt q trình
kiểm tốn và quyết định đến chất lượng của cuộc kiểm toán. Cơng ty kiểm tốn
thơng qua việc lập kế hoạch kiểm tốn giúp kiểm tốn viên có thể xác định nội dung,
phạm vi và thời gian của các thử nghiệm cơ bản nhằm đảm bảo chất lượng của cuộc
kiểm toán.
Với các lý do nêu trên, việc đưa ra “Giải pháp hoàn thiện quy trình lập kế hoạch
kiểm tốn trong kiểm tốn báo cáo tài chính tại các cơng ty kiểm tốn Việt
Nam” là một vấn đề cần thiết, nhằm góp phần phát triển và hồn thiện dịch vụ kiểm
tốn trong tiến trình hội nhập khu vực và thế giới.

MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU CỦA ĐỀ TÀI
Trên cơ sở nghiên cứu những yêu cầu của các Chuẩn mực kiểm toán Quốc tế và
Chuẩn mực kiểm tốn Việt Nam liên quan đến quy trình lập kế hoạch kiểm toán sẽ
đánh giá thực trạng về cơng tác lập kế hoạch kiểm tốn trong kiểm tốn báo cáo tài
chính tại các cơng ty kiểm tốn Việt Nam. Từ đó, đề xuất một số phương hướng và
giải pháp nhằm hồn thiện quy trình. Phương hướng và giải pháp phải giải quyết
được các vấn đề như: hoàn thiện các chuẩn mực kiểm toán Việt Nam liên quan đến
lập kế hoạch kiểm tốn, hồn thiện các quy trình đánh giá rủi ro, vận dụng tính trọng
yếu và vận dụng thủ tục phân tích trong tiến trình lập kế hoạch kiểm toán.
ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU
Đề tài nghiên cứu cơng tác lập kế hoạch kiểm tốn trong kiểm tốn báo cáo tài chính
do các cơng ty kiểm tốn độc lập thực hiện, không đề cập đến các loại hình kiểm
tốn khác như kiểm tốn nhà nước, kiểm tốn nội bộ.
Đề tài cũng chỉ tập trung tìm hiểu quy trình lập kế hoạch kiểm tốn được áp dụng tại
các cơng ty kiểm tốn Việt Nam. Cụ thể là các cơng ty kiểm tốn quốc tế, các cơng
ty kiểm tốn Việt Nam tiền thân là doanh nghiệp Nhà nước và các cơng ty kiểm tốn
Việt Nam có quy mơ vừa và nhỏ. Đặc biệt phân tích ưu điểm và nhược điểm của
từng nhóm cơng ty trong việc vận dụng quy trình này từ đó đề xuất những giải pháp
nhằm hồn thiện quy trình lập kế hoạch kiểm tốn.

luan van, khoa luan 12 of 66.


tai lieu, document13 of 66.

3

PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
Đề tài sử dụng các phương pháp: nghiên cứu các chuẩn mực, khảo sát thực tế. Bên
cạnh đó cịn sử dụng phương pháp phân tích và tổng hợp, phương pháp đối chiếu để

giải quyết các vấn đề của mục tiêu nghiên cứu đã đề ra.
KẾT CẤU ĐỀ TÀI
Luận văn có kết cấu như sau:
− Mở đầu
− Chương 1: Tổng quan về quy trình lập kế hoạch kiểm toán trong kiểm toán báo
cáo tài chính
− Chương 2: Thực trạng về quy trình lập kế hoạch kiểm tốn trong kiểm tốn báo
cáo tài chính áp dụng tại các cơng ty kiểm tốn Việt Nam
− Chương 3: Phương hướng và giải pháp nhằm hoàn thiện quy trình lập kế hoạch
kiểm tốn trong kiểm tốn báo cáo tài chính
− Kết luận
− Tài liệu tham khảo
− Phụ lục

luan van, khoa luan 13 of 66.


4

tai lieu, document14 of 66.

CHƯƠNG 1

TỔNG QUAN VỀ QUY TRÌNH LẬP KẾ
HOẠCH KIỂM TỐN TRONG KIỂM TỐN
BÁO CÁO TÀI CHÍNH
1.1.Tầm quan trọng và mục tiêu của việc lập kế hoạch kiểm toán
1.1.1. Tầm quan trọng của việc lập kế hoạch kiểm toán
Lập kế hoạch kiểm toán là giai đoạn đầu tiên của một cuộc kiểm tốn, nó có vai trị
rất quan trọng, có thể chi phối đến hiệu quả và chất lượng của tồn bộ cuộc kiểm

tốn. Và trong bất kỳ cuộc kiểm toán nào việc lập kế hoạch kiểm toán là một giai
đoạn bắt buộc. Tầm quan trọng của việc lập kế hoạch kiểm toán được thể hiện ở
những điểm sau:
Việc lập kế hoạch kiểm toán một cách chi tiết giúp các kiểm tốn viên có thể thực
hiện các nhiệm vụ kiểm toán đúng dự kiến theo một trật tự và phạm vi đã xác định
đồng thời có thể bao quát hết các khía cạnh trọng yếu của cuộc kiểm tốn từ đó góp
phần đánh giá sơ bộ các gian lận, rủi ro có thể xảy ra. Dựa vào đó kiểm tốn viên có
thể thu thập được đầy đủ các bằng chứng có độ tin cậy cao làm cơ sở đưa ra các ý
kiến chuẩn xác về báo cáo tài chính.
Thơng qua việc lập kế hoạch kiểm tốn giúp các kiểm tốn viên có thể phối hợp với
nhau và phối hợp với các nhân viên của khách hàng để tiến hành cuộc kiểm tốn theo
đúng chương trình đã lập với chi phí và thời gian hợp lý. Đồng thời thơng qua kế
hoạch kiểm tốn đã được lập giúp các kiểm tốn viên có thể lựa chọn phương pháp,
kỹ thuật kiểm toán phù hợp.
Trên cơ sở kế hoạch đã lập, kiểm tốn viên sẽ thống nhất với khách hàng chương
trình làm việc, thời gian tiến hành, hoàn thành cuộc kiểm toán và thỏa thuận về trách
nhiệm của mỗi bên. Điều này tránh xảy ra bất đồng giữa đơi bên.
Ngồi ra thơng qua kế hoạch kiểm tốn đã được lập giúp cho kiểm tốn viên điều
hành có thể kiểm sốt được tiến độ thực hiện cơng việc của các kiểm tốn viên trong
suốt q trình kiểm tốn để đưa ra các biện pháp khắc phục kịp thời khi xảy ra sai sót
nhằm nâng cao hơn nữa chất lượng kiểm tốn của công ty.

luan van, khoa luan 14 of 66.


tai lieu, document15 of 66.

5

1.1.2. Mục tiêu

Công việc lập kế hoạch kiểm tốn là cơng việc quan trọng trong giai đoạn chuẩn bị
kiểm toán và được thực hiện nhằm đạt được hai mục tiêu sau:
− Cuộc kiểm toán được thực hiện hiệu quả.
− Cuộc kiểm tốn hồn thành đúng hạn.
1.2.Các giai đoạn của quy trình lập kế hoạch kiểm tốn
1.2.1. Giai đoạn tiền kế hoạch
1.2.1.1.Tiếp cận khách hàng
Trong một lĩnh vực phải chịu nhiều sự cạnh tranh như nghề kiểm tốn, việc có và giữ
được một khách hàng tuy có thể khó khăn, thế nhưng kiểm tốn viên vẫn cần thận
trọng khi quyết định tiếp nhận khách hàng. Bởi lẽ, rủi ro phải gánh trách nhiệm pháp
lý của kiểm toán viên rất cao, do đó nếu nhận kiểm tốn cho những khách hàng thiếu
trung thực hay có rủi ro quá cao, hoặc thường tranh luận về phạm vi kiểm toán và giá
phí, kiểm tốn viên có thể sẽ gặp phải những bất lợi nghiêm trọng trong tương lai.
Mặt khác, ta biết rằng trọng trách của kiểm tốn viên chính là bảo vệ quyền lợi cho
chủ đầu tư, những người sử dụng báo cáo tài chính thơng qua việc xác định tính
trung thực và hợp lý trên các khía cạnh trọng yếu tình hình tài chính của doanh
nghiệp được kiểm tốn. Khơng hẳn chỉ dừng lại ở đó, các kiểm tốn viên cịn muốn
gửi gắm vào các báo cáo tài chính đã được kiểm tốn hình ảnh và danh tiếng của
chính cơng ty kiểm tốn mình. Có một số yếu tố có thể mang nguy cơ tiềm ẩn làm
ảnh hưởng đến danh tiếng của cơng ty kiểm tốn như: danh tiếng của cơng ty vượt
q mức độ thực của nó, suy giảm lịng tin và kỳ vọng của cơng chúng…Chính vì
vậy, với việc chấp nhận những khách hàng có rủi ro quá cao sẽ ảnh hưởng rất lớn
đến danh tiếng của cơng ty kiểm tốn. Bởi khi kỳ vọng của người sử dụng thơng tin
tài chính tăng lên nhưng thực chất cơng ty kiểm tốn khơng thỏa mãn được những kỳ
vọng này như đưa ra ý kiến kiểm tốn khơng phù hợp về báo cáo tài chính của những
khách hàng này thì phần thiếu hụt ấy trở thành nguy cơ. Nếu cơng ty kiểm tốn
khơng kịp bù đắp lượng thiếu hụt ấy thì rủi ro hạ thấp danh tiếng sẽ xuất hiện.
Do đó, ở giai đoạn này, kiểm tốn viên sẽ phải thu thập thông tin cơ bản về khách
hàng để đánh giá sơ bộ rủi ro của khách hàng đó. Việc đánh giá rủi ro trong giai đoạn
này có ý nghĩa quan trọng vì nó khơng chỉ ảnh hưởng đến quyết định chấp nhận

khách hàng mà còn ảnh hưởng đến việc lập kế hoạch kiểm tốn nếu hợp đồng đó

luan van, khoa luan 15 of 66.


tai lieu, document16 of 66.

6

được chấp nhận, ngồi ra nó cịn giúp xác định quy mơ và tính chất phức tạp của
cơng việc để xác định mức phí và nhân sự thực hiện kiểm tốn.
Các thơng tin cơ bản mà kiểm tốn viên cần tìm hiểu khi tiếp cận với khách hàng:
− Phải xác định được mục đích kiểm tốn của khách hàng như: kiểm toán để vay
vốn, để cổ phần hóa hay là để niêm yết trên thị trường chứng khoán…
− Phải nhận diện được các rủi ro tiềm tàng trong hoạt động kinh doanh của khách
hàng.
− Đồng thời kiểm toán viên phải nhận diện được các rủi ro kiểm soát của khách
hàng như: mức độ phức tạp của cơng việc, khả năng, trình độ của nhân viên kế
tốn tại công ty…
− Riêng đối với khách hàng cũ, kiểm tốn viên cần cập nhật thêm các thơng tin
đánh giá lại để xem xét có nên tiếp tục thực hiện kiểm tốn.
Phương pháp thu thập thơng tin:
− Kiểm tốn viên có thể thu thập thơng tin từ các ngân hàng dữ liệu, từ báo chí,
sách báo chuyên ngành…
− Phỏng vấn Ban giám đốc, bên thứ ba, các nhà quản lý hay nhân viên có vai trị
quan trọng trong doanh nghiệp.
− Phỏng vấn kiểm toán viên tiền nhiệm về những điều cần lưu ý trong cuộc kiểm
toán năm trước. Đặc biệt nếu đây là khách hàng mới thì kiểm tốn viên nên tìm
hiểu ngun nhân thay đổi cơng ty kiểm tốn, xác minh có hay khơng những tình
huống gây tranh cãi hoặc bất thường liên quan đến việc thay đổi kiểm toán viên

của khách hàng.
− Xem xét hồ sơ kiểm toán năm trước (nếu có), báo cáo tài chính hay các báo cáo
và tài liệu khác do khách hàng hay bên ngoài cung cấp.
1.2.1.2.Thỏa thuận sơ bộ với khách hàng và ký kết hợp đồng kiểm tốn
Trong q trình tiếp cận với khách hàng, nếu nhận thấy có thể chấp nhận yêu cầu
kiểm toán của khách hàng, kiểm toán viên sẽ phải có những thỏa thuận sơ bộ với
khách hàng. Những nội dung cần đạt được trong quá trình thỏa thuận: mục đích,
phạm vi và thời gian kiểm tốn; việc cung cấp các tài liệu kế toán và các phương tiện
cần thiết cho cuộc kiểm toán; vấn đề sử dụng nhân viên của khách hàng để tiết kiệm
thời gian và chi phí cho cuộc kiểm tốn; vấn đề về việc kiểm tra số dư đầu kỳ đối với
khách hàng mới và giá phí kiểm tốn.

luan van, khoa luan 16 of 66.


tai lieu, document17 of 66.

7

Khi đã quyết định chấp nhận yêu cầu kiểm toán của khách hàng bước cuối cùng
trong giai đoạn tiền kế hoạch mà cơng ty kiểm tốn cần thực hiện là ký kết hợp đồng
kiểm toán.
1.2.2. Giai đoạn lập kế hoạch chiến lược
1.2.2.1.Khái niệm
Kế hoạch chiến lược là định hướng cơ bản, là nội dung trọng tâm và là phương pháp
tiếp cận chung của cuộc kiểm toán do cấp chỉ đạo vạch ra dựa trên hiểu biết về tình
hình hoạt động và mơi trường kinh doanh của đơn vị được kiểm toán.
1.2.2.2.Các đặc điểm của giai đoạn lập kế hoạch chiến lược
Các cơng ty kiểm tốn phải lập kế hoạch chiến lược đối với các cuộc kiểm tốn lớn
về quy mơ, có tính chất phức tạp, địa bàn rộng hay cuộc kiểm toán nhiều năm.

Kế hoạch chiến lược vạch ra mục tiêu, định hướng cơ bản, nội dung trọng tâm,
phương pháp tiếp cận và tiến trình của cuộc kiểm toán.
Kế hoạch chiến lược do người phụ trách cuộc kiểm toán lập và được giám đốc hoặc
người đứng đầu cơng ty kiểm tốn phê duyệt.
Nếu trong q trình lập kế hoạch tổng thể và thực hiện kiểm toán nếu phát hiện
những vấn đề khác biệt với kế hoạch chiến lược đã được lập thì kiểm tốn viên phải
báo cáo ngay cho ban giám đốc để có những điều chỉnh kịp thời.
1.2.2.3.Những nội dung cần tìm hiểu trong giai đoạn lập kế hoạch chiến lược
Tìm hiểu về tình hình kinh doanh của khách hàng như: lĩnh vực hoạt động, loại hình
doanh nghiệp, hình thức sở hữu, cơng nghệ sản xuất, tổ chức bộ máy quản lý và thực
tiễn hoạt động của đơn vị.
Xác định những vấn đề liên quan đến báo cáo tài chính như: chế độ kế tốn, chuẩn
mực kế toán áp dụng, yêu cầu về lập báo cáo tài chính.
Xác định những rủi ro tiềm tàng của đơn vị mà có thể ảnh hưởng đến báo cáo tài
chính.
Đánh giá sơ bộ về hệ thống kiểm sốt nội bộ của đơn vị và rủi ro kiểm soát.
Xác định các mục tiêu kiểm toán trọng tâm và phương pháp tiếp cận kiểm toán.
Xác định nhu cầu hợp tác với chuyên gia như: chuyên gia tư vấn pháp luật, kiểm
toán viên nội bộ, kỹ sư xây dựng…
Bố trí nhân viên và thời gian thực hiện cuộc kiểm toán.

luan van, khoa luan 17 of 66.


tai lieu, document18 of 66.

8

1.2.3. Giai đoạn lập kế hoạch tổng thể
1.2.3.1. Khái niệm

Kế hoạch kiểm toán tổng thể là việc cụ thể hóa kế hoạch chiến lược và phương pháp
tiếp cận chi tiết về nội dung, lịch trình và phạm vi dự kiến của các thủ tục kiểm toán.
1.2.3.2.Những vấn đề cần xem xét và tìm hiểu trong giai đoạn lập kế hoạch tổng
thể
1.2.3.2.1. Tìm hiểu thơng tin về khách hàng
Để có thể xây dựng và thực hiện kế hoạch, chương trình kiểm tốn hữu hiệu và hiệu
quả, kiểm tốn viên phải có sự hiểu biết đầy đủ về khách hàng, chủ yếu về tình hình
kinh doanh và hệ thống kiểm soát nội bộ của họ. Những hiểu biết này sẽ giúp cho
kiểm toán viên hoạch định các thủ tục kiểm toán phù hợp với đặc điểm hoạt động
của đơn vị, nhất là giúp cho kiểm toán viên xác định được các khu vực có rủi ro cao
để có những biện pháp thích hợp.
Những hiểu biết trên sẽ được kiểm tốn viên thu thập, tích lũy và sử dụng trong suốt
tiến trình kiểm tốn Báo cáo tài chính. Bởi vì bên cạnh việc giúp kiểm tốn viên lập
kế hoạch và chương trình kiểm tốn, hiểu biết về khách hàng cịn giúp cho kiểm tốn
viên nhanh chóng xác định được các “khu vực” trọng tâm cần đặc biệt lưu ý khi
kiểm toán và là cơ sở đánh giá các ước tính kế tốn và những giải trình của đơn vị,
xét đốn về sự phù hợp của chính sách kế tốn, đánh giá về sự đầy đủ và thích hợp
của bằng chứng kiểm tốn trong giai đoạn thực hiện và hồn thành sau này.
a. Những nội dung cơ bản kiểm toán viên cần tìm hiểu về khách hàng
Hiểu biết chung về nền kinh tế như: thực trạng nền kinh tế, mức độ lạm phát và giá
trị đơn vị tiền tệ, các chính sách của Chính phủ về chính sách thuế, chính sách tiền tệ
ngân hàng, chính sách đầu tư…, biến động thị trường chứng khoán, kiểm soát ngoại
hối và tỷ giá ngoại tệ…
Hiểu biết về môi trường và lĩnh vực hoạt động của đơn vị được kiểm toán như: các
yêu cầu về môi trường, đặc điểm hoạt động kinh doanh (liên tục hay thời vụ), thị
trường cạnh tranh, các thay đổi công nhệ, rủi ro kinh doanh, các tỷ suất quan trọng,
các số liệu thống kê hàng năm, các quy định pháp luật và các chính sách, chuẩn mực
và chế độ cụ thể có liên quan, …
Các đặc điểm quan trọng về sở hữu và quản lý: loại hình doanh nghiệp; lĩnh vực,
phạm vi, đối tượng được phép kinh doanh; thời hạn được phép hoạt động; các chủ sở

luan van, khoa luan 18 of 66.


tai lieu, document19 of 66.

9

hữu vốn và các bên liên quan; cơ cấu vốn; sơ đồ tổ chức bộ máy kinh doanh và bộ
máy quản lý; cơ sở sản xuất chính, các chi nhánh, đại lý; chức năng và chất lượng
của bộ phận kiểm toán nội bộ; quan niệm và thái độ của ban giám đốc…
Tình hình kinh doanh của đơn vị: đặc điểm, quy mô hoạt động sản xuất kinh doanh;
các điều kiện sản xuất, kho bãi, văn phòng; các vấn đề về nhân lực; sản phẩm, dịch
vụ và thị trường; các nhà cung cấp quan trọng; luật pháp và các quy định có ảnh
hưởng đáng kể đến doanh nghiệp; các hệ thống thông tin quản lý; cơ cấu nợ vay, các
điều khoản thu hẹp và giới hạn nợ; các tài sản, công nợ, nghiệp vụ bằng ngoại tệ…
Khả năng tài chính của đơn vị: các tỷ suất quan trọng và các số liệu thống kê về hoạt
động kinh doanh; xu hướng biến động của kết quả tài chính.
Mơi trường lập báo cáo: các tác động khách quan có ảnh hưởng đến giám đốc đơn vị
trong việc lập báo cáo tài chính.
Các yếu tộ luật pháp: mơi trường và các quy định pháp luật; các chính sách tài chính
và chính sách thuế; các yêu cầu đối với báo cáo kiểm tốn và những người sử dụng
báo cáo tài chính.
b. Phương pháp tìm hiểu về khách hàng
Việc tìm hiểu khách hàng có thể tiến hành bằng cách thu thập tài liệu, phân tích hoặc
tiếp cận thực tế. Bằng những cách này, kiểm tốn viên sẽ có được hiểu biết khá đầy
đủ về khách hàng, xác định được những vấn đề cần quan tâm và lựa chọn những thủ
tục kiểm toán phù hợp.
Các tài liệu kiểm toán viên cần phải thu thập: giấy phép thành lập, điều lệ công ty,
những quy định của Nhà nước đối với ngành kinh doanh của khách hàng, các tài liệu

nhân sự, chính sách quỹ lương, các biên bản họp hội đồng quản trị, ban giám đốc,
báo cáo tài chính, báo cáo kiểm tốn, các báo cáo thanh tra, kiểm tra của năm hiện
hành hay một vài năm trước… Đây sẽ là căn cứ cho kiểm tốn viên nắm được những
thơng tin để hiểu biết về hoạt động của khách hàng, xem xét hoạt động, tổ chức quản
lý của khách hàng có rõ ràng hay khơng, khách hàng có hay vi phạm quy định nhà
nước hay khơng… từ đó xét đốn các khả năng xảy ra gian lận và sai sót trong báo
cáo tài chính.
Về thủ tục phân tích, kiểm tốn viên có thể căn cứ trên các số liệu của báo cáo tài
chính năm nay và các năm trước để xem xét xu hướng biến động qua các năm có gì
bất thường cần quan tâm hay khơng, tình hình hoạt động, tình hình tài chính, khả

luan van, khoa luan 19 of 66.


tai lieu, document20 of 66.

10

năng sinh lợi của khách hàng như thế nào, những khoản mục nào có khả năng xảy ra
sai sót và gian lận.
Ngồi ra kiểm tốn viên có thể tìm hiểu khách hàng khi thăm cơ sở kinh doanh, trụ
sở của khách hàng, quan sát và phỏng vấn các nhân viên, cách này cũng đưa ra được
những thơng tin quan trọng về hệ thống kiểm sốt nội bộ của doanh nghiệp và tình
hình kinh doanh của doanh nghiệp, chẳng hạn các thủ tục kiểm sốt của cơng ty có
hữu hiệu và hiệu quả hay khơng, phong cách quản lý và điều hành của ban giám đốc
có ảnh hưởng đến hoạt động của công ty và thái độ của nhân viên như thế nào, hoạt
động của khách hàng ổn định hay bất ổn…Đây cũng là một cách tiếp cận khách hàng
tốt nhưng vì áp lực về thời gian, đặc biệt trong mùa kiểm toán nên thường các kiểm
toán viên ít tiếp cận thực tế trước khi xuống kiểm toán tại khách hàng.
1.2.3.2.2. Hiểu biết về hệ thống kế toán và hệ thống kiểm soát nội bộ

a. Hiểu biết về hệ thống kế tốn
Báo cáo tài chính sẽ được kiểm tốn chính là sản phẩm của hệ thống kế tốn đuợc
tạo ra bởi khách hàng. Vì thế tìm hiểu hệ thống kế tốn của khách hàng là cơng việc
quan trọng mà kiểm toán viên cần thực hiện. Việc hiểu biết về hệ thống kế toán của
khách hàng sẽ giúp kiểm toán viên trong việc phán đoán khả năng xảy ra gian lận,
sai sót cũng như việc xác định rủi ro kiểm tốn.
Nội dung cần tìm hiểu về hệ thống kế tốn: bộ máy kế tốn của khách hàng, các
chính sách kế toán mà khách hàng sử dụng đã được cho phép bởi các cơ quan chức
năng. Ngoài ra, kiểm toán viên cần quan tâm đến số lượng của nhân viên kế tốn, áp
lực cơng việc dẫn đến khả năng sai sót trong những ngày cuối niên độ, sự thay đổi kế
toán trưởng nhiều hơn một lần trong thời gian tương đối ngắn…
b. Hiểu biết về hệ thống kiểm soát nội bộ
Kiểm tốn viên phải có sự hiểu biết đầy đủ về năm bộ phận hợp thành hệ thống kiểm
soát nội bộ để phục vụ cho việc lập kế hoạch bao gồm: mơi trường kiểm sốt, đánh
giá rủi ro, thơng tin và truyền thơng, các hoạt động kiểm sốt, giám sát. Sự hiểu biết
này được thực hiện trên cả hai phương diện: thiết kế và thực hiện. Sự hiểu biết này
được kiểm toán viên sử dụng để: xác định các loại sai sót tiềm tàng; xem xét các yếu
tố ảnh hưởng có thể dẫn đến rủi ro có các sai lệch trọng yếu trên báo cáo tài chính;
thiết kế các thử nghiệm cơ bản…

luan van, khoa luan 20 of 66.


tai lieu, document21 of 66.

11

b.1. Mơi trường kiểm sốt
Để đánh giá mơi trường kiểm sốt, kiểm tốn viên cần chú ý đến những vấn đề sau:
− Chức năng, nhiệm vụ của hội đồng quản trị, ban giám đốc, các phòng ban;

− Tính chính trực và giá trị đạo đức của ban lãnh đạo;
− Tư duy quản lý và phong cách điều hành;
− Năng lực của đội ngũ nhân viên;
− Cơ cấu tổ chức, phân công nhiệm vụ, trách nhiệm giữa các phịng ban;
− Hệ thống kiểm sốt của ban quản lý, chức năng, quyền hạn của bộ phận kiểm soát
nội bộ (nếu có);
− Ảnh hưởng từ các cơ quan quản lý cấp trên hay cơng ty mẹ…
Kiểm tốn viên cần tập trung vào bản chất của mơi trường kiểm sốt hơn là hình
thức của nó bởi vì kiểm sốt có thể được thiết lập nhưng chưa chắc đã được thực
hiện đúng như vậy.
b.2. Đánh giá rủi ro
Khi tìm hiểu quá trình đánh giá rủi ro tại doanh nghiệp, kiểm tốn viên thường xem
xét các vấn đề như:
− Những mục tiêu của doanh nghiệp bao gồm các kế hoạch, chiến lược có được
thiết lập và truyền đạt?
− Q trình đánh giá rủi ro bao gồm ước đoán mức độ trọng yếu, đánh giá khả năng
xảy ra rủi ro và những hoạt động cần thiết phải thực hiện đối với những rủi ro
phát hiện được, có được thiết lập hay khơng?
− Phịng ban kế tốn có thực hiện các quy trình để tìm hiểu những thay đổi trong
mơi trường hoạt động cũng như những thay đổi trong các nguyên tắc kế toán?
Nếu kiểm tốn viên quyết định có sự yếu kém trong q trình đánh giá rủi ro của
doanh nghiệp kiểm tốn viên sẽ trao đổi điều này với Ban giám đốc, Hội đồng quản
trị hay Ban kiểm toán nội bộ.

luan van, khoa luan 21 of 66.


tai lieu, document22 of 66.

12

b.3. Thông tin và truyền thông
Để tìm hiểu hệ thống thơng tin của khách hàng, kiểm tốn viên thường xem xét các
vấn đề:
− Hệ thống thơng tin có cung cấp các báo cáo cần thiết cho doanh nghiệp?
− Hệ thống thơng tin có cung cấp cho đúng người sử dụng những thông tin đầy đủ
và kịp thời tạo điều kiện cho người sử dụng thực hiện trách nhiệm của mình một
cách hiệu quả?
− Các kế hoạch phục hồi dữ liệu cho tất cả các trung tâm thơng tin chính có được
thiết lập?
Để tìm hiểu hệ thống truyền thơng của khách hàng, kiểm tốn viên thường xem xét
các vấn đề:
− Các cá nhân có được thơng báo một cách hiệu quả nhiệm vụ, công việc và trách
nhiệm của họ trong q trình kiểm sốt khơng?
− Các kênh thơng tin có được thiết lập để thơng báo cho người sử dụng khi mắc
phải sai lầm hay không?
− Doanh nghiệp có thường xun theo dõi các kênh thơng tin từ khách hàng, nhà
cung cấp, các quy định mới hay khơng?
b.4. Hoạt động kiểm sốt
Khi tìm hiểu hoạt động kiểm soát của đơn vị, kiểm toán viên thường xem xét các vấn
đề:
− Có các quy trình và nội quy cho mỗi hoạt động của doanh nghiệp hay khơng?
− Có sự theo dõi chênh lệch giữa kết quả đạt được và mục tiêu đề ra hay khơng? Có
sự xem xét và hành động nào của ban quản lý khi phát hiện có sự chênh lệch đáng
kể hay khơng?
− Có sự phân quyền và trách nhiệm giữa các thành viên trong doanh nghiệp để giảm
thiểu rủi ro hay khơng?
− Có chế độ bảo mật đảm bảo khơng có sự thâm nhập của người ngồi vào hệ thống
cũng như có sự phân quyền khi truy cập vào hệ thống hay không?

luan van, khoa luan 22 of 66.


tai lieu, document23 of 66.

13

b.5. Giám sát
Khi tìm hiểu hoạt động giám sát tại doanh nghiệp, kiểm toán viên thường xem xét
các vấn đề:
− Có sự đánh giá định kỳ hoạt động của hệ thống kiểm soát nội bộ hay khơng?
− Có sự theo dõi thường xun đảm bảo sự hoạt động hiệu quả của hệ thống kiểm
soát nội bộ hay khơng?
− Ban quản lý có đảm bảo việc thực hiện đầy đủ những kiến nghị về hệ thống kiểm
soát nội bộ được đưa ra bởi các kiểm toán nội bộ và kiểm tốn độc lập hay
khơng?
− Sự tồn tại chức năng của ban kiểm soát hỗ trợ cho hoạt động giám sát của ban
quản lý…
Sau khi tìm hiểu từng bộ phận của hệ thống kiểm soát nội bộ, kiểm toán viên sẽ đánh
giá chung về sự hữu hiệu và hiệu quả của hệ thống kiểm soát nội bộ ở mức độ tổng
thể. Sự đánh giá này sẽ giúp kiểm tốn viên xem xét lưu ý những nhân tố có khả
năng gây ra sai sót trọng yếu, xây dựng thủ tục kiểm tốn thích hợp. Điều này thứ
nhất để hướng dẫn cho cơng việc kiểm tốn, thứ hai là để giúp cơng việc kiểm tốn
khơng lãng phí thời gian và chi phí vào những thủ tục ít phù hợp hay không hiệu quả.
Một kỹ thuật khá hữu dụng đối với kiểm tốn viên trong q trình cân nhắc các nhân
tố có thể dẫn đến kết luận khơng hữu hiệu đối với hệ thống kiểm soát nội bộ là đặt ra
câu hỏi “Sai sót nào có thể xảy ra?”. Câu trả lời sẽ hỗ trợ cho quá trình cân nhắc mức
độ quan trọng và ảnh hưởng của các nhân tố cần xem xét trong q trình đánh giá
của kiểm tốn viên. Kết quả đánh giá sẽ giúp quá trình đánh giá rủi ro kết hợp cũng
như việc quyết định thời gian và chiến lược kiểm toán.

1.2.3.2.3. Đánh giá rủi ro kiểm toán
a. Các bộ phận của rủi ro kiểm toán
a.1. Rủi ro tiềm tàng
Dựa vào những hiểu biết của mình về khách hàng, kiểm tốn viên có thể đánh giá
được rủi ro tiềm tàng của khách hàng và của các khoản mục kiểm tốn. Có thể bằng
phán đốn của kiểm tốn viên hay sự trợ giúp của phần mềm để đánh giá rủi ro tiềm
tàng.

luan van, khoa luan 23 of 66.


tai lieu, document24 of 66.

14

Rủi ro tiềm tàng xuất phát từ bản chất hoạt động kinh doanh của khách hàng, hoặc từ
bản chất của các số dư và các loại nghiệp vụ. Rủi ro tiềm tàng do đó tồn tại một cách
khách quan và độc lập với những nỗ lực của kiểm toán viên trong việc làm giảm rủi
ro. Kiểm toán viên chỉ dừng lại ở mức độ nhận diện và đánh giá hợp lý rủi ro tiềm
tàng để có những điều chỉnh thích hợp đến cơng việc kiểm tốn.
Do đó, kiểm tốn viên phải thu thập, đánh giá các nhân tố ảnh hưởng trên với thái độ
hoài nghi nghề nghiệp để quyết định rủi ro tiềm tàng thích hợp với từng bộ phận của
cuộc kiểm toán. Mặc dù ngành nghề không xây dựng các chuẩn mực hoặc sự chỉ đạo
để thành lập rủi ro tiềm tàng, nhưng nhiều chuyên gia nghiên cứu về kiểm toán tin
rằng các kiểm toán viên thường bảo thủ khi tiến hành những quá trình đánh giá trên.
Việc đánh giá trên dựa rất nhiều vào xét đốn nghề nghiệp và có nhiều quan điểm
khác nhau về vấn đề này. Ví dụ: Đối với Cơng ty kiểm toán AFC, hầu hết kiểm toán
viên chắc chắn sẽ thành lập mức rủi ro tiềm tàng vào khoảng trên 50%, cả trong
trường hợp tốt nhất; và ở mức 100% khi có bất kỳ khả năng hợp lý nào của các sai
sót đáng kể.

a.2. Rủi ro kiểm sốt
Sau khi tìm hiểu về hệ thống kiểm soát nội bộ của khách hàng, kiểm tốn viên có thể
đánh giá ban đầu về rủi ro kiểm soát đối với cơ sở dẫn liệu cho từng số dư tài khoản
hoặc các loại nghiệp vụ kinh tế chủ yếu. Khi đánh giá rủi ro kiểm soát, kiểm toán
viên thường dự kiến ở mức cao nhất có thể có, ngay cả khi họ đã hiểu khá thấu đáo
về thiết kế và vận hành của các thủ tục kiểm sốt. Để đi đến kết luận chính thức là
rủi ro kiểm soát thấp hơn mức tối đa, kiểm tốn viên phải bổ sung thêm những bằng
chứng có được từ kết quả thực hiện các thử nghiệm kiểm soát.
Những thử nghiệm kiểm soát thường được sử dụng là phỏng vấn, kiểm tra tài liệu,
quan sát việc áp dụng các thủ tục kiểm soát, thực hiện lại thủ tục kiểm soát. Dựa trên
kết quả thử nghiệm kiểm soát, kiểm toán viên xác định xem hệ thống kiểm sốt nội
bộ có được thiết kế và thực hiện phù hợp với đánh giá ban đầu về rủi ro kiểm sốt
hay khơng? Nếu có sự thay đổi lớn thì kiểm tốn viên phải xem xét lại mức độ rủi ro
kiểm soát và phải thay đổi nội dung, lịch trình và phạm vi thực hiện các thử nghiệm
cơ bản đã dự kiến. Nếu mức rủi ro kiểm soát thấp hơn đánh giá ban đầu, kiểm tốn
viên có thể quyết định thu hẹp phạm vi thử nghiệm cơ bản hoặc chỉ cần thực hiện
một vài thử nghiệm cơ bản nào đó vào cuối năm. Ngược lại, kiểm toán viên cần tăng
các thử nghiệm cơ bản.

luan van, khoa luan 24 of 66.


15

tai lieu, document25 of 66.

Sau khi đã thực hiện các thử nghiệm kiểm soát, bước cuối cùng là kiểm toán viên
phải đưa ra đánh giá cuối cùng về rủi ro kiểm soát. Khi nghiên cứu bằng chứng làm
cơ sở cho việc đánh giá lại rủi ro kiểm soát, kiểm toán viên phải xem xét cả về số
lượng và chất lượng của bằng chứng. Rủi ro kiểm soát càng được đánh giá thấp thì

kiểm tốn viên càng phải lưu nhiều bằng chứng cho đánh giá thấp đó.
a.3. Rủi ro phát hiện
Rủi ro phát hiện là rủi ro xảy ra sai sót trọng yếu trong từng nghiệp vụ, từng khoản
mục trong báo cáo tài chính khi tính riêng rẽ hoặc tính gộp mà trong q trình kiểm
tốn, kiểm tốn viên và cơng ty kiểm tốn khơng phát hiện được.
Mức độ rủi ro phát hiện có liên quan trực tiếp đến thử nghiệm cơ bản của kiểm toán
viên. Kiểm toán viên phải dựa vào đánh giá mức độ rủi ro tiềm tàng và rủi ro kiểm
sốt để xác định nội dung, lịch trình và phạm vi thử nghiệm cơ bản để giảm rủi ro
phát hiện và giảm rủi ro kiểm toán xuống thấp đến mức có thể chấp nhận được.
b. Mối quan hệ giữa các bộ phận của rủi ro kiểm toán
Mối quan hệ giữa các loại rủi ro được xác lập bằng một bảng dưới dạng ma trận
nhằm xác định rủi ro phát hiện như sau:
Bảng 1.1: Mối quan hệ giữa các rủi ro
Đánh giá của KTV về rủi ro kiểm soát

Đánh giá của
KTV về rủi ro
tiềm tàng

Cao

Trung bình

Thấp

Cao

Tối thiểu

Thấp

Trung bình

Trung bình

Thấp

Trung bình

Cao

Thấp

Trung bình

Cao

Tối đa

Trong bảng trên, rủi ro phát hiện (in nghiêng và đậm) được xác định căn cứ vào mức
rủi ro tiềm tàng và rủi ro kiểm soát tương ứng.
c. Mơ hình rủi ro kiểm tốn
Để trợ giúp cho việc nghiên cứu về mối quan hệ giữa các loại rủi ro, các chuẩn mực
kiểm tốn đưa ra những mơ hình rủi ro. Vào đầu thập niên 1980, chuẩn mực kiểm
toán của một số quốc gia đã thiết lập mơ hình rủi ro kiểm tốn và biểu thị bởi cơng
thức sau:

luan van, khoa luan 25 of 66.