Tài liệu Rủi ro đạo đức trong thị trường tài chính docx

Rủi ro đạo đức trong thị trường tài chính
Rủi ro đạo đức nảy sinh khi bên có ưu thế thông tin hiểu được tình thế thông tin phi đối
xứng giữa các bên giao dịch và tự nhiên hình thành động cơ hành động theo hướng làm lợi cho
bản thân bất kể hành động đó có thể làm hại cho bên kém ưu thế thông tin. Hành vi tha hóa
theo hướng như thế của bên có ưu thế thông tin được bên kém ưu thế thông tin cho là không
đứng đắn, là một thứ nguy hiểm, rủi ro cho mình. Việc này sẽ dẫn tới nguy cơ tổn hại về mặt tài
chính đối với các bên tham gia:
Rủi ro đạo đức trong thị trường Nợ
Xảy ra khi người đi vay sử dụng những khoản vay không đúng mục đích
cam kết trong hợp đồng vay nợ. Sử dụng vốn sai trình tự, đầu tư vào những hạng
mục rủi ro mà không thông báo cho bên nhận vốn.

Ta thấy rằng, người đi vay bao giờ cũng hiểu
rõ mục đích sử dụng những khoản vay trong khi
người cho vay (Ngân hàng, các tổ chức tài chính,
hoặc cá nhân thì không). Trong các lĩnh vực cho vay
tiêu dùng, cho vay dự án, các Ngân hàng thường ưu
tiên cho vay đối với các khách hàng có tài sản thế
chấp. Tuy nhiên, để đẩy nhanh con số tín dụng,
bước đầu nhiều Ngân hàng đã “dấn thân” vào lĩnh
vực cho vay tín chấp. Khi này rủi ro tiềm ẩn đối với ngân hàng thường sẽ tăng lên khi Ngân
hàng khó bao quát, thẩm định việc sử dụng đồng vốn của khách hàng.
Ví dụ: Ông Nguyễn Văn X vay tiền của Ngân hàng XYZ. Trong hợp đồng vay mượn có
ghi rõ ông dùng khoản vay này để mở rộng nhà hàng của mình. Tuy nhiên, ông X đã mang số
tiền đó đổ vào Chứng khoán. Nếu thị trường Chứng khoán lên giá, dĩ nhiên ông ta sẽ có lời và
dư sức thanh toán nợ gốc và lãi cho Ngân hàng. Nhưng thử tưởng tượng nếu như TTCK “rớt
giá” thê thảm, khoản đầu tư của ông ta “bốc hơi” tới hơn 2/3. Khi này chắc chắn ông X sẽ rơi
vào tình trạng “khó hoàn trả” nghĩa vụ nợ. Lúc này Ngân hàng gặp phải một rủi ro trong việc thu
hồi khoản cho vay.
Rủi ro đạo đức trong các hoạt động giao dịch vay nợ là khá phổ biến. Nó đặt ra câu hỏi
“kiểm soát” đối với các Tổ chức tài chính trong việc giám sát việc sử dụng “đồng vốn” của

khách hàng.
b. Rủi ro đạo đức trong thị trường Vốn
Trong thị trường Vốn, ta cũng gặp những rủi ro về mặt đạo đức. Những rủi ro này cũng
gây ra những tổn thất lớn về mặt tài chính. Những ví dụ và phân tích
dưới đây sẽ phần nào làm sáng tỏ vấn đề trên.
- Sự tách bạch về mặt quản lý và sở hữu trong các công ty cổ
phần là yêu cầu cơ bản của Ủy ban chứng khoán đối với các công ty đại
chúng niêm yết. Các cổ đông có vốn góp trong công ty cổ phần và có
trách nhiệm trong phạm vi vốn góp. Hội đồng cổ đông hàng năm sẽ họp
và tìm ra một ban giám đốc để thực hiện lèo lái hoạt động sản xuất công
ty. Trong quá trình hoạt động, các cổ đông cũng không thể nắm rõ toàn bộ tình hình công ty
cũng như tác động của các quyết định của ban giám đốc tới hoạt động của công ty. Rõ ràng
điều này là hiện tượng của thông tin không đối xứng giữa một bên là cổ đông và một bên là
Ban giám đốc.
- Ban giám đốc là những người được thuê để điều hành doanh nghiệp và công ty. Đôi
khi họ không phải là cổ đông hoặc ràng buộc về mặt tài chính đối với công ty là không rõ ràng.
Hơn nữa, họ lại nắm khá rõ những thông tin tài chính của công ty, và “sức khỏe” của công ty
hiện tại như thế nào.
- Việc ra quyết định của nó sẽ thật rủi ro nếu như Ban giám đốc hành động không đứng
trên lợi ích của Cổ đông.
Ví dụ: Ông Phạm Thành B là giám đốc của một công ty tài chính ABC. Và ông ta đã
quyết định đầu tư vào một dự án mạo hiểm. Nếu dự án đó thành công theo dự tính của ông ta,
công ty ABC sẽ thu được một mối lợi rất lớn, khi đó uy tín của ông B sẽ tăng cao và chắc chắn
ông B được khen thưởng. Nhưng hãy lật ngược vấn đề, nếu dự án đầu tư tài chính đó bị thất
bại do những rủi ro trên thị trường, khoản đầu tư đó bị “bốc hơi” thì điều gì xảy ra? Dĩ nhiên
những tổn thất tài chính sẽ đổ lên đầu các cổ đông, trong khi ông B không chịu quá nhiều trách
nhiệm. Khi này bạn sẽ thấy sự chênh lệch về thông tin bất cân xứng và rủi ro đạo đức sẽ nguy
hại như thế nào trong hoạt động điều hành công ty.
Vậy có cách gì hạn chế và kiểm soát rủi ro đạo đức?
- Cần thành lập ra cơ quan để thu thập đánh giá sự minh bạch về mặt tài chính đối với

các chủ thể tham gia. Những thông tin này cần được cung cấp một cách liên tục và miễn phí.
Khi thông tin tài chính được xây dựng, dĩ nhiên các quyết định cho vay, góp vốn sẽ sáng suốt
hơn.
- Đối với hoạt động giải ngân, thành lập trung tâm thống kê tín nhiệm khách hàng.
Thống kê này càng đầy đủ, chi tiết thì nó càng là cơ sở để hạn chế rủi ro trong các hoạt động
vay nợ.
Ví dụ: Thông tin khách hàng: Tuổi tác, nghề nghiệp, thu nhập, tôn giáo, mức độ hoàn
trả các khoản vay thời gian trước...
- Đối với thị trường vốn và công ty Cổ phần, sự hoạt động tốt của Ban kiểm soát sẽ góp
phần hạn chế những quyết định rủi ro của Ban giám đốc. Thành viên của Ban Kiểm soát sẽ
luôn luôn phải nghiên cứu phân tích những cơ hội, những rủi ro phải đối mặt của các hoạt động
đầu tư.
Rủi ro đạo đức là một lĩnh vực lớn, nó xuất phát từ những hành vi vụ lợi bên trong của
các chủ thể kinh tế trên thị trường. Việc cung cấp minh bạch các thông tin và khả năng kiểm
soát hành vi của các cá nhân sẽ phần nào hạn chế bớt rủi ro đạo đức, từ đó ngăn chặn nguy
cơ xảy ra tổn thất đối với các tổ chức hoạt động trên thị trường tài chính.