Tài liệu Đề tài "NỀN KINH TẾ NHIỀU THÀNH PHẦN VỚI PHÁT HUY CÁC NGUỒN LỰC ĐỂ PHÁT TRIỂN" ppt

NỀN KINH TẾ NHIỀU THÀNH PHẦN VỚI PHÁT
HUY CÁC NGUỒN LỰC ĐỂ PHÁT TRIỂN
TRẦN QUANG NHIẾP
1 – Sự cần thiết của nền kinh tế nhiều thành phần ở nước ta
Một trong những thành tựu lớn nhất của gần 18 năm đổi mới ở nước ta là đổi mới kinh
tế, tạo nên những tiềm lực mới cho sự phát triển của đất nước.
Có được thành tựu ấy là do nhiều nguyên nhân, trong đó đổi mới tư duy kinh tế, thực
hiện nền kinh tế nhiều thành phần, gắn với thị trường theo định hướng xã hội chủ nghĩa là
cơ bản nhất.
Một thời chưa xa, chúng ta lúng túng trong nền kinh tế chỉ thừa nhận hai thành phần là
quốc doanh và tập thể. Và không ít người cho rằng, chỉ có như vậy mới thực sự là xã hội
chủ nghĩa.(!)
Chúng ta không phê phán một cách phi lịch sử, nhưng quan trọng là đã nhận ra những lẽ
cần thiết của sự tồn tại hai thành phần kinh tế đó và những hạn chế làm kìm hãm sự phát
triển của đất nước khi thực hiện nền kinh tế chỉ có hai thành phần như vậy để từ đó tìm ra
cách làm ăn mới phù hợp với quy luật phát triển.
Từ Đại hội VI (1986), Đảng ta đề ra đường lối đổi mới toàn diện trong đó có đổi mới
kinh tế, phát triển các thành phần kinh tế với nhiều hình thức rất phong phú, đa dạng và
sáng tạo. Nhờ đó, chỉ sau hơn 10 năm, vẫn những con người ấy, cũng những điều kiện tự
nhiên ấy, từ một đất nước thiếu ăn quanh năm, trông chờ chủ yếu vào sự viện trợ từ bên
ngoài; hàng tiêu dùng khan hiếm, người lao động không có việc làm… đã trở thành một
đất nước không những đủ ăn, mà còn có lương thực, thực phẩm dự trữ và đến nay xuất
khẩu gạo đứng hàng thứ hai thế giới; nhu cầu tiêu dùng trong nước được thỏa mãn về
nhiều mặt, kết cấu hạ tầng phát triển, nền kinh tế – xã hội sôi động, đất nước không
ngừng phát triển. Chính nhờ đổi mới cơ chế, chính sách nhằm không ngừng phát triển các
thành phần kinh tế, các tiềm năng của xã hội được khai thác, nội lực được phát huy, sức
mạnh của bên ngoài được huy động.
Chính sách đối với phát triển các thành phần kinh tế là một bộ phận trong chiến lược phát
triển kinh tế – xã hội của Đảng và Nhà nước ta. Từ chỗ không thừa nhận kinh tế tư nhân
đến chỗ thừa nhận nó; từ chỗ thừa nhận kinh doanh nhỏ ở một số ngành nghề, đến chỗ
không hạn chế về quy mô và lĩnh vực mà luật pháp không cấm. Từ chỗ cho làm, đến chỗ

được làm, mỗi lần thay đổi tư duy như vậy là một lần nhận thức của chúng ta được mở
rộng, sâu thêm và kinh tế tư nhân cùng các thành phần kinh tế phát triển. Những biến đổi
như vậy đã thúc đẩy các thành phần kinh tế đóng góp quan trọng vào tăng trưởng kinh tế,
giải quyết việc làm tạo cơ hội cho những chủ thể kinh tế, các doanh nhân mới năng động,
sáng tạo, dám nghĩ dám làm, dám chịu trách nhiệm với mình và với đất nước.
Từ Đại hội VI đến nay, Đảng ta luôn luôn khẳng định thực hiện nhất quán nền kinh tế
nhiều thành phần với ý nghĩa nêu trên và được coi như một giải pháp chiến lược góp
phần giải phóng và khai thác mọi tiềm năng để phát triển lực lượng sản xuất. Nghị quyết
Trung ương 6, khóaVI, chỉ rõ: "Trong điều kiện nước ta, các hình thức kinh tế tư nhân,
cá thể, tiểu chủ, tư bản tư nhân vẫn cần thiết lâu dài cho nền kinh tế và nằm trong cơ cấu
nền kinh tế hàng hóa đi lên chủ nghĩa xã hội". Đại hội VIII của Đảng nêu 5 thành phần
kinh tế: Kinh tế nhà nước, kinh tế hợp tác, kinh tế tư bản nhà nước, kinh tế cá thể tiểu
chủ, kinh tế tư bản tư nhân. Đại hội IX của Đảng xác định, ở nước ta hiện nay, cần phát
triển 6 thành phần kinh tế, tức là ngoài 5 thành phần kinh tế nêu trên, có thêm thành phần
kinh tế có vốn đầu tư nước ngoài và nhấn mạnh các thành phần kinh tế đó đều là bộ phận
cấu thành quan trọng của nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa cùng phát
triển lâu dài, hợp tác và cạnh tranh lành mạnh, trong đó kinh tế nhà nước cùng với kinh tế
tập thể ngày càng trở thành nền tảng vững chắc của nền kinh tế quốc dân. Có thể nói đây
là quá trình đổi mới tư duy kinh tế của Đảng có tầm quan trọng đặc biệt, nó tạo điều kiện
cho mọi cá nhân, đơn vị, tập thể khai thác phát huy mọi tiềm năng, nội lực, tạo ra một
tổng hợp lực thật sự cho việc phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ
nghĩa.
Đất nước ta đang trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội, việc xác định và phát triển
các loại hình sở hữu, phân định các thành phần kinh tế là cần thiết, hợp quy luật làm cơ
sở cho việc hoạch định chính sách phát triển kinh tế nói chung và tạo điều kiện cho từng
thành phần kinh tế nói riêng phát triển, phát huy được mọi nguồn sức mạnh, giải phóng
mọi năng lực sản xuất, hỗ trợ thúc đẩy, cạnh tranh lẫn nhau làm cho nền kinh tế của đất
nước thực sự năng động phát triển theo định hướng xã hội chủ nghĩa.
Những thành phần kinh tế này có diện mạo riêng nhưng đều nằm trong sự thống nhất của
nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa lâu dài, vừa hợp tác vừa cạnh tranh

lành mạnh góp phần phát triển vững mạnh nền kinh tế nước ta trong điều kiện thực hiện
chính sách mở cửa, hội nhập với kinh tế khu vực và thế giới.
2 – Phát huy sức mạnh các thành phần kinh tế
Kinh tế nhà nước là thành phần kinh tế bao gồm các doanh nghiệp nhà nước, các tài
nguyên quốc gia và các tài sản sở hữu nhà nước như hầm mỏ, đất đai, rừng, biển, ngân
sách, các quỹ dự trữ ngân hàng nhà nước, hệ thống bảo hiểm, kết cấu hạ tầng kinh tế – xã
hội, phần vốn nhà nước góp vào các doanh nghiệp thuộc các thành phần kinh tế khác…
Đại hội VIII của Đảng, chỉ rõ, vai trò chủ đạo của kinh tế nhà nước thể hiện ở "làm đòn
bẩy mạnh tăng trưởng kinh tế và giải quyết những vấn đề xã hội, mở đường, hướng dẫn,
hỗ trợ các thành phần kinh tế khác cùng phát triển, làm lực lượng vật chất để Nhà nước
thực hiện chức năng điều tiết và quản lý vĩ mô, tạo nền tảng cho chế độ xã hội mới".
Đại hội IX của Đảng nhấn mạnh, kinh tế nhà nước là lực lượng vật chất quan trọng và là
công cụ để nhà nước định hướng và điều tiết nền kinh tế vĩ mô. Doanh nghiệp nhà nước
giữ vị trí then chốt, đi đầu ứng dụng khoa học và công nghệ, nêu gương về năng suất,
chất lượng, hiệu quả và chấp hành pháp luật.
Sản xuất hàng hóa càng phát triển, sự cạnh tranh càng gay gắt thì những người lao động
riêng rẽ, các hộ cá thể, các doanh nghiệp nhỏ và vừa càng có yêu cầu phải liên kết, hợp
tác với nhau để tồn tại và phát triển. Vì thế, phát triển kinh tế hợp tác và hợp tác xã là con
đường để giải quyết mâu thuẫn giữa sản xuất nhỏ manh mún với sản xuất hàng hóa lớn,
đáp ứng yêu cầu của nền kinh tế thị trường, mở cửa, hội nhập kinh tế quốc tế.
Kinh tế hợp tác là hình thức kinh tế mang tính tập thể, xã hội hóa, là nhân tố quan trọng
để xây dựng đất nước theo mục tiêu dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn
minh. Nó giáo dục ý thức cộng đồng, tinh thần hợp tác hỗ trợ lẫn nhau giữa các thành
viên xã hội, giữa các thành phần kinh tế để sản xuất, kinh doanh đúng pháp luật.
Hợp tác xã kiểu mới đã khắc phục những hạn chế của hợp tác xã kiểu cũ. Nó do các
thành viên bao gồm cả thể nhân và pháp nhân (người lao động, hộ gia đình, trang trại,
doanh nghiệp vừa và nhỏ…), cả người ít vốn và người nhiều vốn, người góp sức hoặc
góp vốn xây dựng nên, trên cơ sở tự nguyện, tôn trọng các nguyên tắc, bình đẳng, cùng
có lợi và quản lý dân chủ. Hợp tác xã không tập thể hóa mọi tư liệu sản xuất của các
thành viên mà dựa trên sở hữu của các thành viên và sở hữu tập thể. Tổ chức và hoạt

động của hợp tác xã không bị giới hạn bởi quy mô, lĩnh vực và địa bàn, hoàn toàn tự chủ
trong sản xuất, kinh doanh và tự chịu trách nhiệm trong cơ chế thị trường. Hình thức
phân phối vừa theo lao động, vừa theo cổ phần và mức độ tham gia, dịch vụ…
Với những ưu việt như vậy, Đại hội IX của Đảng xác định: Kinh tế tập thể phát triển với
nhiều hình thức hợp tác xã đa dạng. Nhà nước phải giúp đỡ hợp tác xã đào tạo cán bộ,
ứng dụng khoa học – công nghệ, nắm bắt thông tin, mở rộng thị trường… để cùng với
kinh tế nhà nước ngày càng giữ vai trò nền tảng vững chắc của nền kinh tế quốc dân.
Trong chủ trương phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, Đại hội
IX của Đảng coi kinh tế cá thể, tiểu chủ có vị trí quan trọng, lâu dài. Loại hình kinh tế
này xuất hiện và phát huy tác dụng ở cả thành thị và nông thôn, cả trong nông nghiệp,
tiểu, thủ công nghiệp, thương mại và dịch vụ. Sự phát triển kinh tế cá thể, tiểu chủ trong
điều kiện nền kinh tế hàng hóa gắn với thị trường có vai trò quan trọng trước mắt cũng
như lâu dài trong việc thúc đẩy sản xuất, kinh doanh phát triển.
Qua thực tế gần 18 năm đổi mới cho thấy, kinh tế hộ cá thể, tiểu chủ là loại hình tổ chức
sản xuất, kinh doanh mang tính chất của một xí nghiệp gia đình chứa đựng những khả
năng lớn của sáng kiến cá nhân. ở đây, nguyên tắc kinh doanh, theo đuổi mục tiêu doanh
lợi kết hợp hài hòa với các giá trị gia đình. Những thành viên trong hộ gắn bó với nhau
bằng quan hệ ruột thịt, nên có tính cộng đồng, trách nhiệm cao dễ thống nhất. Ngoài các
hoạt động sản xuất, kinh doanh, chủ hộ còn quan tâm đến việc học hành, giáo dục truyền
thống, đạo đức, pháp luật cho các thành viên để hướng tới sự thành đạt. Quan hệ sản xuất
ở đây là trực tuyến, bỏ qua các khâu trung gian, nên việc quản lý rất chặt chẽ, hiệu quả.
Chất lượng sản phẩm, thương hiệu hàng hóa được quan tâm đầu tiên, bởi nó tạo nên chữ
tín của gia đình. Mọi tiềm năng trí tuệ, kinh nghiệm quản lý, tay nghề, bí quyết, kinh
nghiệm sản xuất, kinh doanh… được tích lũy qua nhiều đời là tiềm năng" chất xám" quan
trọng của kinh tế cá thể, tiểu chủ được phát huy. Quy mô của kinh tế cá thể, tiểu chủ vừa
và nhỏ nên dễ tổ chức sản xuất, kinh doanh, ít tốn kém, dễ thích nghi. Nó có khả năng
huy động mọi nguồn lực phân tán như vốn, lao động, đất đai, tài nguyên thiên nhiên, thiết
bị kỹ thuật… kết hợp lại với nhau, qua đó giải quyết việc làm cho đông đảo người lao
động, tăng thu nhập, tăng tích lũy, thúc đẩy sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp,
nông thôn thực hiện công nghiệp hóa, hiện đại hóa, tạo cơ hội cho người lao động tham

gia vào quá trình sản xuất, tái sản xuất và hưởng thụ các thành quả tăng trưởng nền kinh
tế. Kinh tế cá thể, tiểu chủ góp phần tích cực xóa đói giảm nghèo, nâng cao mặt bằng
kinh tế – xã hội, cải thiện đáng kể bộ phận đông đảo dân cư ở thành thị và nông thôn.
Kinh tế tư bản tư nhân là thành phần kinh tế mà sản xuất, kinh doanh dựa trên cơ sở
chiếm hữu tư nhân tư bản chủ nghĩa về tư liệu sản xuất và bóc lột lao động làm thuê.
Trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội, ở nước ta, thành phần kinh tế này có vai trò
quan trọng xét về phương diện phát triển lực lượng sản xuất, về phát triển nền sản xuất
hàng hóa, về giải quyết các vấn đề xã hội. Đại hội VIII của Đảng khẳng định: "Kinh tế tư
bản tư nhân có khả năng góp phần xây dựng đất nước. Khuyến khích kinh tế tư nhân đầu
tư vào sản xuất, yên tâm làm ăn lâu dài; bảo hộ quyền sở hữu và lợi ích hợp pháp, tạo
điều kiện thuận lợi đi đôi với tăng cường quản lý, hướng dẫn làm ăn đúng pháp luật, có
lợi cho quốc kế dân sinh". Văn kiện Đại hội IX của Đảng cũng khẳng định rõ hơn vai trò
vị trí của kinh tế tư bản tư nhân và Nghị quyết Trung ương 5, khóa IX, xác định: "Kinh tế
tư nhân là bộ phận cấu thành quan trọng của nền kinh tế quốc dân. Phát triển kinh tế tư
nhân là vấn đề chiến lược lâu dài trong phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã
hội chủ nghĩa, góp phần quan trọng thực hiện thắng lợi nhiệm vụ trung tâm là phát triển