sang kienkinh nghiem 20112012

<span class='text_page_counter'>(1)</span><div class='page_container' data-page=1>

Sở GD & ĐT tỉnh BR-VT
<b>Trường THPT Trần Hưng Đạo </b>

<b>XÂY DỰNG HỆ THỐNG CÂU HỎI CHO TIẾT DẠY </b>

<b>TÁC PHẨM VĂN CHƯƠNG</b>

<b>Người viết : Nguyễn Thị Phấn </b>

<b>Đơn vị : Tổ văn –Trường THPT Trần Hưng Đạo </b>
<b>A/ LÍ DO CHỌN ĐỀ TAØI </b>

Về định hướng chiến lược phát triển giáo dục đào tạo trong thời kì cơng
nghiệp hố và hiện đại hố, hội nghị lần thứ II Ban chấp hành Trung ương
Đảng Cộng sản Việt Nam (Khố VIII) đã phân tích và nhận định sâu sắc thực
trạng và phương pháp giáo dục và đào tạo ở nước ta thời gian qua chậm đổi
mới, chưa phát huy được tính chủ động sáng tạo của người học, đồng thời nêu
bật yêu cầu“<i><b>Đổi mới mạnh mẽ phương pháp giáo dục đào tao, khắc phục lối truyền thụ</b></i>
<i><b>một chiều, rèn luyện thành nếp tư duy sáng tạo của người học</b></i> ”. Quan điểm của Đảng

coi giáo dục đào tạo là quốc sách hàng đầu nay lại càng đuợc nhận thức sâu
sắc và toàn diện hơn,đặc biệt là phương hướng có tính chiến lược, nhằm tạo ra
động lực cho những thay đổi căn bản về phương pháp dạy học, thiết thực đáp
ứng yêu cầu to lớn của công cuộc đổi mới đất nước .Trong những yêu cầu thay
đổi cấp bách đó, u cầu phát huy tính chủ động sáng tạo của người học được
đặt như là một vấn đề nổi bật .

</div>
<span class='text_page_counter'>(2)</span><div class='page_container' data-page=2>

Muốn cho học sinh chiếm lĩnh được tác phẩm và rèn luyện tư duy sáng tạo
trong dạy học tác phẩm văn chương, người giáo viên phải xây dựng được hệ
thống câu hỏi khoa học lơ gíc. Đây là vấn đề rất khó khăn đối với giáo viên
dạy văn đặc biệt là đội ngũ giáo viên trẻ mới ra trường .

B/ THỰC TRẠNG –NGUYÊN NHÂN

1. Thực trạng

-Đa số học sinh khơng thích học mơn văn

-Một số tiết dạy văn nhàm chán, không tạo được hứng thú cho học sinh
-Một số tiết dạy gượng ép, khô khan

2.Nguyên nhân

-Giáo viên chưa tạo được hứng thú cho học sinh. Vì hệ thống câu hỏi chưa kích
thích được sự sáng tạo, gợi trí tị mị, khám phá cho học sinh

-Câu hỏi quá dễ hoặc quá khó chưa phân đuợc đối tượng học sinh

-Có những câu hỏi mơ hồ, ngơ nghê, tối nghĩa, khơng thốt ý, có những câu hỏi
đơn điệu sáo mịn, các câu hỏi khơng có sự liên kết hoặc ơm đồm kiến thức .
-Học sinh chưa soạn bài, chưa đọc kỹ tác phẩm

Ví dụ :

-Tác giả sử dụng biện pháp nghệ thuật gì ? có tác dụng gì ?

-Bà Tú làm nghề gì (Quanh năm <i><b>buôn banù</b> ở mom sông - tất nhiên là</i>
học sinh sẽ trả lời bà làm nghề buôn bán ) .

-Xanh mướt là xanh như thế nào ? Hoặc trăng là cái gì mà tác giả khát
khao?(Đây thôn Vĩ Dạ ), ta nên hỏi : Màu sắc vườn thôn Vĩ Dạ được tác giả
miêu tả như thế nào ?

-Chi tiết con chuột béo nói lên điều gì ? Cưới nàng anh toan dẫn voi…
<i>Dẫn con chuột béo, mời dân mời làng (Ca dao hài hước )</i>

-Bác phở Siêu được miêu tả như thế nào ?Mẹ con chị Tí được miêu tả
<i>như thế nào ? Chị em Liên được miêu tả như thế nào ?...Ta nên hỏi mang tính</i>
khái quát : Cuộc đời của những con người trên phố huyện vào lúc chiều tối
được miêu tả như thế nào ? Có điểm gì giống nhau và khác nhau ? Qua cảnh
đời của những con người trên phố huyện, Liên có tâm trạng ra sao?(Hai đứa
trẻ của Thạch Lam )

Với những dạng câu hỏi trên dễ gây nhàm chán, buồn ngủ, không tạo được niềm
hứng thú trong tiết học văn .Từ thực trang dạy học văn trên tôi đưa ra những giải
pháp sau:

<b>C/ PHƯƠNG PHÁP XÂY DƯNG HỆ THỐNG CÂU HỎI </b>

</div>
<span class='text_page_counter'>(3)</span><div class='page_container' data-page=3>

của việc nhận thức. Các câu hỏi nói chung và các câu hỏi liên tưởng, tưởng
tượng nói riêng khơng chỉ thể hiện từng bước khai thác giá trị nghệ thuật và
nội dung của tác phẩm mà cịn thể hiện lơ gíc kiến thức, tiến trình lĩnh hội
một đơn vị kiến thức và khả năng sáng tạo trong tiếp nhận thẩm mĩ .Việc đặt
câu hỏi nói chung và câu hỏi liên tưởng, tưởng tượng nói riêng trong giờ dạy
văn khơng chỉ có ý nghĩa khắc phục những nhược điểm của kiểu dạy học
truyền thụ kiến thức một chiều mà bản thân nó địi hỏi những yêu cầu :

-Phương thức trình bày nghệ thuật của tác phẩm .
-Đặc trưng tư duy và hứng thú của lứa tuổi học sinh .
-Yêu cầu phát triển của đối tượng qua bài học

Trên cơ sở đó ta đưa ra hệ thống câu hỏi trong từng bài dạy bao gồm các

dạng sau :

-Câu hỏi gợi trí nhớ (về tác giả, hoàn cảnh viết tác phẩm ).
-Câu hỏi khái quát

-Caâu hỏi phát hiện

-Câu hỏi tái hiện, liên tưởng, tưởng tượng .
-Câu hỏi phân tích .

-Câu hỏi so sánh

-Câu hỏi tranh luận (mở rộng kiến thức )
-Câu hỏi vận dụng kiến thức

-Câu hỏi liên hệ …

Sau đây tôi đưa ra hệ thống câu hỏi cho 2 bài hai thể loại :

<b>Bài 1</b>: Người <i><b>trong bao</b></i> của Sê-khốp (nằm trong chương trình lớp

11-Học kì II)

-Nhân vật Bêlicốp có đặc điểm gì chung và nổi bật ?

-Tìm những chi tiết miêu tả vật dụng hàng ngày của Bêlicốp ? Trong
cuộc sống sinh hoạt, đối với đồng nghiệp ?

-Tại sao trong tư tưởng và suy nghĩ, tình cảm Bêlicốp cũng cần đến
những cái bao ?

-Qua cái bao, ta hiểu Bêlicốp là con người như thế nào ?

-Tựa đề Người trong bao gợi lên nhiều ý nghĩa, đó là những nghĩa gì?
Theo em ý nghĩa sâu sa mà tác giả muốn gửi gắm qua Bêlicốp ?

-Trong cuộc sống ngày nay có cịn những con người trong bao khơng ?
-Thành ngữ, tục ngữ mà dân gian đã đúc kết những hạng người như
Bêlicốp qua câu nào ? <i><b>Nhát như thỏ đế, Rụt cổ rùa, co vòi rụt cổ, con ốc</b></i>
<i><b>nằm co, len lét như rắn mồng năm</b></i>…

</div>
<span class='text_page_counter'>(4)</span><div class='page_container' data-page=4>

<b>Bài 2</b> : Đàn ghi ta của Lorca (Thanh Thảo)- lớp 12 học kì I

Đây là bài thơ khó, trước hết giáo viên phài nắm vững nội dung kiến thức
chuẩn : cảm thụ được vẻ đẹp cao cả của nhà thơ-người chiến sĩ Lorca qua cách
cảm nhận và tái hiện độc đáo của Thanh Thảo, làm quen với cách biểu đạt mang
đậm dấu ấn của trường phái siêu thực. Đọc thêm tài liệu tham khảo .

Hệ thống câu hỏi :

1.Trình bày sự hiểu biết của em về nhà thơ Thanh Thảo?

2.Từ tựa đề bài thơ em cần phải khám phá điều gì để hiểu bài thơ (Cây đàn ghi ta,
Lorca)

3. Cảm nhận của em về câu thơ đề từ

4. Sử hiểu biết của em về đất nước Tây Ban Nha ?

5.Đọc khổ thơ đầu và cho biết hình tượng Lorca xuất hiện trên khunng nền văn

hoá, thiên nhiên Tây ban Nha như thế nào? Tìm hình ảnh mang ý nghĩa ẩn dụ,
tượng trưng

6.Qua khổ thơ em cảm nhận vẻ đẹp của Lorca, tình cảm của Thanh thảo giành
cho ơng ?

7.Trình bày bi kịch cuộc đời Lorca? Tác giả sử dụng hình ảnh nào để diễn đạt cái
chết của Lorca?

8. Khổ thơ:

(Trên đây chỉ là một số câu hỏi có tính chất minh hoạ )

Trong quá trình đặt câu hỏi, giáo viên cần kết hợp thực hiện một chuỗi các
công việc liên hoàn từ đọc đến dẫn dắt vấn đề, gợi mở, yêu cầu học sinh phân
tích, tổng hợp, so sánh khái quát, nâng cao.

<i><b>Ví dụ</b></i> : Ước mơ của chàng trai trong bài <i><b>Tương tư</b></i> của Nguyễn Bính có điểm
gì giống và khác với chàng trai trong bài ca dao <i><b>Hôm qua tát nước đầu</b></i>

<i><b> đình</b></i> …? Trước hết giáo viên đọc diễn cảm :
Nhà em có một giàn giầu

<i> Nhà anh có một hàng cau Liên Phịng </i>
<i> Thơn Đồi thì nhớ thôn Đông </i>

<i> Cau thôn Đồi nhớ giầu khơng thơn nào .</i>
(<i><b>Tương tư</b></i>- Nguyễn Bính )

Tương tư của chàng trai diễn biến : Nhớ ->trách móc->than thở ->hờn giận ->

nôn nao mơ tưởng -> khát vọng nên duyên

</div>
<span class='text_page_counter'>(5)</span><div class='page_container' data-page=5>

Như vậy giữa hai bài có điểm giống nhau :Về hình thức đều nói vịng vo .
Nội dung : khát vọng hạnh phúc lứa đôi. Điểm khác : Bài ca dao cách nói mộc
mạc hơn đó là giúp em chuẩn bị cho một đám cưới. Bài <i><b>Tương tư</b></i> , người con
trai lại nói khác : Nhà em có giầu, nhà anh có cau. Các cặp Thơn Đồi-thơn
Đơng, anh-em, cau-trầu, khát vọng nên duyên. Tất cả chờ câu trả lời của em.
Em mà đến trầu cau thắm lại, ta sẽ thành đôi . Bệnh tương tư sẽ khỏi. Chất
dân gian -chất hiện đại kết hợp tạo nên nét đẹp của bài thơ. Một lời tỏ tình
thật ý nhị, một lời cầu hơn thật tình tứ .

2. Nếu trong một giờ dạy tác phẩm văn chương, giáo viên không biết xây
dựng hệ thống câu hỏi, giờ học sẽ nhàm chán, giờ dạy gượng ép, không phát
huy được sự sáng tạo của học sinh. Nêú câu hỏi chỉ là những yêu cầu phát
hịên giản đơn (học sinh chủ quan, coi thường ) hay nhắc lại những yếu tố vụn
vặt của tác phẩm (làm chẽ nhỏ tác phẩm ), việc tiếp nhận của học sinh sẽ rời
rạc khơng bản chất , thậm chí hời hợt, nơng cạn buồn tẻ. Nếu câu hỏi khơng
có hệ thống và khơng tuân thủ những nguyên tắc cấu tạo hình tượng của tác
phẩm và đặc trưng tư duy văn học cuả học sinh thì việc tiếp nhận sẽ kém hiệu
quả –thậm chí xa rời tác phẩm hoặc lệch lạc, đồng thời không xác lập được
mối giao cảm thẩm mĩ giữa nhà văn và bạn đọc .

Qua các đợt hội giảng tổ và trường chúng ta có thể rút ra được: Giáo viên
chưa xây dựng được hệ thống câu hỏi đi theo trình tự : Đi từ câu hỏi khái quát
-> gợi mơ û-> tái hiện -> phân tích -> so sánh nâng cao -> nhận xét –đánh giá
… <i><b>3.Giải pháp</b></i> :

Muốn xây dựng hệ thống câu hỏi tốt cho một tiết dạy tác phẩm, phát huy
được trí tuệ của học sinh, tạo được hứng thú cho giờ dạy :

-Đọc kĩ tác phẩm.

-Đọc các tư liệu tham khảo

-Nắm được đặc trưng của thể loại .

-Tuỳ vào đối tượng của học sinh mà đưa ra hệ thống câu hỏi linh hoạt, phù
hợp trình độ nhận thức của các em .

-Dự giờ đồng nghiệp để học hỏi, rút kinh nghiệm .
-Vận dụng các kiến thức ở các lĩnh vực khác .

-Trong tiết dạy vận dụng kết hợp các phương pháp dạy học .
<i><b>4. Kết quả</b></i> :

Trong các tiết dạy tôi chú ý xây dựng hệ thống câu hỏi khoa học, lơgíc làm
nỗi rõ trọng tâm của bài dạy nên các tiết dạy đạt kết quả cao.

</div>
<span class='text_page_counter'>(6)</span><div class='page_container' data-page=6>

-Về phía giáo viên : Trong các tiết hội giảng, đồng nghiệp đánh giá tiết dạy
tốt

<b>PHAÀN III :KẾT LUẬN </b>

Từ kinh nghiệm của bản thân, tôi muốn trao đổi với đồng nghiệp về
phương pháp xây dựng hệ thống câu hỏi cho một tiết dạy tác phẩm văn
chương, mong sao chúng ta lấy lại được niềm đam mê học văn đối với cacù em,
giúp các em hiểu bài, phát huy được tính chủ động sáng tạo theo tinh thần đổi
mới phương pháp dạy và học .

Trên đây là những ý kiến của bản thân rất mong nhận được sự đóng góp của

q thầy cơ.

<b>PHỤ LỤC</b>

<b>PHẦN I </b>

Lí do chọn đề tài

<b>PHẦN II :NỘI DUNG </b>

</div>
<span class='text_page_counter'>(7)</span><div class='page_container' data-page=7>

4. Kết quả

<b>PHẦN III: KẾT LUẬN </b>

<b>TÀI LIỆU THAM KHẢO</b>

1. Nguyễn Bính thi sĩ của đồng quê của Hà Minh Đức
2. Sách giáo khoa Ngữ văn 11(Nâng cao) –tập II.
3. Sách giáo viên Ngữ văn 11(Nâng cao)-tập II
4.Thiết bài giảng Ngữ văn 11 (Nâng cao)-tập II

5. Rèn luyện tư duy sáng tạo trong dạy học tác phẩm văn chương của Nguyễn
Trọng Tạo .

</div>

<!--links-->