tiểu luận tốt nghiệp quan điểm chủ nghĩa mác lê nin về giai cấp công nhân và sự biến đổi giai cấp công nhân tại quận 7 thành phố hồ chí minh hiện nay

HỌC VIỆN CÁN BỘ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
KHOA LÝ LUẬN CƠ SỞ

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP
LỚP TRUNG CẤP LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ - HÀNH CHÍNH
QUAN ĐIỂM CHỦ NGHĨA MÁC - LÊ NIN VỀ GIAI CẤP CÔNG NHÂN
VÀ SỰ BIẾN ĐỔI GIAI CẤP CÔNG NHÂN TẠI QUẬN 7 - THÀNH PHỐ HỒ
CHÍ MINH

Họ tên học viên:
Lớp:
Mã số học viên:
Đơn vị cơng tác:
Giáo viên hướng dẫn:

Thành phố Hồ Chí Minh, tháng 6 năm 2021


MỤC LỤC
Trang
MỞ ĐẦU
NỘI DUNG
Lý luận của chủ nghĩa Mác - Lênin về giai cấp công
Chương 1. nhân và sự biến đổi của giai cấp công nhân trên thế giới
hiện nay
Quan điểm của chủ nghĩa Mác - Lênin về giai cấp công
1.1.
nhân và đặc điểm của giai cấp công nhân
Những biến đổi của giai cấp công nhân trên thế giới hiện
1.2.
nay

Quan điểm của Đảng ta về vai trò, sứ mệnh lịch sử của giai
1.3.
cấp công nhân Việt Nam hiện nay
Những biến đổi của giai cấp công nhân tại Quận 7,
Chương 2. Thành phố Hồ Chí Minh hiện nay và những vấn đề đặt
ra
Đặc điểm tình hình giai cấp cơng nhân tại Quận 7, Thành
2.1.
Phố Hồ Chi Minh
Những biến đổi của giai cấp cơng nhân tại Quận 7, Thành
2.2.
Phố Hồ Chí Minh trong điều kiện kinh tế thị trường, hội
nhập quốc tế hiện nay
Những giải pháp, kiến nghị nhằm phát huy mặt tích cực,
2.3.
hạn chế mặt tiêu cực trong sự biến đổi của giai cấp cơng
nhân Quận 7, Thành Phố Hồ Chí Minh
KẾT LUẬN
TÀI LIỆU THAM KHẢO


MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Giai cấp công nhân là giai cấp lãnh đạo cách mạng; động lực chính của
cuộc cách mạng xã hội chủ nghĩa, cơ sở xã hội chủ yếu của Đảng Cộng sản Việt
Nam và Nhà nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Xây dựng giai cấp
công nhân Việt Nam vững mạnh là vấn đề cấp bách. Điều đó xuất phát từ thực
trạng giai cấp công nhân nước ta hiện nay,đặc biệt từ vai trị của nó và địi hỏi
khách quan qua việc xây dựng giai cấp công nhân trong sự nghiệp đổi mới, sự
nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa. Trong tình hình hiện

nay,khi chủ nghĩa xã hội thế giới đang trải qua một thời kỳ khủng hoảng nghiêm
trọng nhất; khi mà cuộc tiến công mới của kẻ thù đang tập trung vào việc xoá bỏ
hệ tư tưởng Mác-Lênin, phủ nhận tính tất yếu của chủ nghĩa xã hội và vai trò
lãnh đạo của Đảng Cộng sản - đội tiên phong của giai cấp cơng nhân - thì việc
nghiên cứu về giai cấp công nhân Việt Nam để góp phần củng cố, xây dựng giai
cấp này vững mạnh; việc khẳng định vai trò lịch sử của giai cấp công nhân Việt
Nam cách mạng xã hội chủ nghĩa càng có ý nghĩa quan trọng.
Để xây dựng giai cấp cơng nhân Việt Nam vững mạnh, nhằm đáp ứng yêu
cầu của cuộc cách mạng trong giai đoạn mới, Đảng và Nhà nước ta phải nghiên
cứu, giải quyết nhiều vấn đề lý luận và thực tiễn về giai cấp công nhân Việt
Nam. Trong những vấn đề ấy, một vấn đề có ý nghĩa lý luận và thực tiễn cấp
thiết đã và đang đặt ra, đòi hỏi phải được nghiên cứu, giải đáp, đó là: xu hướng
biến động về cơ cấu, vai trị của giai cấp công nhân Việt Nam trong nền kinh tế
hàng hoá nhiều thành phần ở thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội.
Nghiên cứu làm rõ vấn đề này có ý nghĩa rất quan trọng. Bởi lẽ, đó là một
trong những vấn đề lý luận và thực tiễn bao quát và định hướng xã hội chủ nghĩa
của công cuộc đổi mới, là một trong những cơ sở khoa học cho Đảng và Nhà
nước ta định hướng ra các chính sách đúng đắn để phát triển giai cấp cơng nhân
cả về số lượng và chất lượng. Tầm quan trọng của vấn đề cịn ở chỗ, khi ở nước
ta có khuynh hướng phủ nhận vai trò lãnh đạo của giai cấp cơng nhân, cho rằng
vai trị đó ngày nay phải thuộc về tầng lớp trí thức; khi trên thế giới có những
3


người cho rằng, sứ mệnh lịch sử của giai cấp cơng nhân khơng cịn nữa; trong
bối cảnh ấy, nghiên cứu vấn đề này sẽ góp phần làm sáng tỏ một trong những
nguyên lý gốc, điểm chủ yếu của học thuyết Mác-Lênin trong thời đại ngày nay
- luận điểm về sứ mệnh lịch sử thế giới của giai cấp công nhân. Trên cơ sở đó,
góp phần củng cố và nâng cao lịng tin của giai cấp cơng nhân vào sức mạnh và
vai trò lịch sử của họ trong sự nghiệp xây dựng xã hội mới, khắc phục những

biểu hiện hữu khuynh, dao động, lạc hướng trong công cuộc đổi mới, xây dựng
đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội ở nước ta. Nghiên cứu, nhận
thức một cách khoa học, đầy đủ, toàn diện về “Quan điểm chủ nghĩa Mác - Lê
nin về giai cấp công nhân và sự biến đổi giai cấp công nhân tại Quận 7 thành
phố Hồ Chí Minh hiện nay” làm đề tài tiểu luận có ý nghĩa lý luận và thực tiễn
sâu sắc.
2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
Mục đích: Khóa luận giải một số vấn đề lý luận và thực tiễn về sứ mệnh
lịch sử của giai cấp công nhân và giai cấp cơng nhân hiện đại. Từ đó luận giải sự
biến đổi giai cấp công nhân tại quận 7 thành phố Hồ Chí Minh hiện nay.
Nhiệm vụ nghiên cứu:
Luận giải làm rõ sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân và giai cấp công
nhân hiện đại ngày nay.
Luận giải sự biến đổi giai cấp công nhân tại quận 7 thành phố Hồ Chí
Minh hiện nay.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu: Sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân và sự
biến đổi giai cấp công nhân ngày nay.
Phạm vi nghiên cứu: Sự biến đổi giai cấp cơng nhân tại thành phố Hồ
Chí Minh.
4. Phương pháp nghiên cứu
Khóa luận sử dụng phương pháp luận của chủ nghĩa Mác - Lênin là chủ
nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử, đồng thời sử dụng kết
4


hợp các phương pháp khác như lôgic - lịch sử, phân tích, tổng hợp, so sánh, điều
tra xã hội học…
5. Kết cấu của đề tài
Ngồi phần mở đầu, khóa luận được kết cấu thành 2 chương, 6 tiết, kết

luận và danh mục tài liệu tham khảo.

5


NỘI DUNG
Chương 1. Lý luận của chủ nghĩa Mác - Lênin về giai cấp công nhân
và sự biến đổi của giai cấp công nhân trên thế giới hiện nay
1.1. Quan điểm của chủ nghĩa Mác - Lênin về giai cấp công nhân và
đặc điểm của giai cấp công nhân
Giai cấp công nhân là giai cấp bao gồm những người lao động hoạt động
sản xuất trong các nghành cơng nghiệp có trình độ kỹ thuật khác nhau, địa vị kinh
tế xã hội tuỳ thuộc vào chế độ xã hội đương thời. Dưới xã hội cũ họ chỉ được coi
là những người nghèo khổ đáng thương, tuy nhiên Mác, Ăngghen bằng sự thiên
tài của mình, các ơng đã kế thừa và phát triển những giá trị tư tưởng nhân loại, đi
sâu vào nghiên cứu xã hội tư bản và phát hiện ra rằng giai cấp cơng nhân là lực
lượng xã hội có sứ mệnh lịch sử thế giới là lật đổ chủ nghĩa tư bản, xây dựng
thành công chủ nghĩa xã hội và cuối cùng là chủ nghĩa cộng sản trên phạm vi tồn
thế giới [1, tr.190]. Các ơng cũng khẳng định sứ mệnh lịch sử của giai cấp công
nhân là khách quan, do địa vị kinh tế xã hội của họ quy định và do đó giúp cho
giai cấp cơng nhân là giai cấp đại diện cho lực lượng sản xuất hiện đại, cho
phương thức sản xuất tiên tiến, có tính tổ chức, tính kỷ luật cao, có tinh thần cách
mạng triệt để và tính thần quốc tế cao cả. Việc phát hiện ra sứ mệnh lịch sử thế
giới của giai cấp công nhân là một trong những cống hiến vĩ đại của Mác và Ăng
ghen, nhờ có phát kiến vĩ đại này đã giúp cho giai cấp công nhân ý thức sâu sắc
về địa vị và sứ mệnh lịch sử của mình, để từ đó từng bước lãnh đạo và cùng toàn
thể nhân dân lao động đấu tranh thực hiện sứ mệnh lịch sử đó, đưa lồi người tiến
tới một xã hội văn minh, tiến bộ, khơng cịn áp bức, bóc lột, bất cơng...
Chính C.Mác và Ph.Ăngghen chỉ rõ: “Vấn đề là ở chỗ tìm hiểu xem giai
cấp vơ sản thực ra là gì và phù hợp với tồn tại ấy của bản thân nó, giai cấp vơ

sản buộc phải làm gì về mặt lịch sử” [2, tr.189].
C.Mác và Ph.Ăngghen đưa ra hai tiêu chí để phân biệt giai cấp công nhân
với các giai cấp, tầng lớp khác. Một là “Các giai cấp khác đều suy tàn và tiêu
vong cùng với sự phát triển của đại cơng nghiệp, cịn giai cấp vô sản lại là sản
phẩm của nền đại công nghiệp”; “công nhân cũng là một phát minh của thời đại
6


mới, giống như máy móc cũng vậy ... cơng nhân Anh là đứa con đầu lịng của
nền đại cơng nghiệp hiện đại” [3, tr.146].
Hai là “giai cấp tư sản, tức là tư bản, mà lớn lên thì giai cấp vơ sản, giai cấp
công nhân hiện đại - tức là giai cấp chỉ có thể sống với điều kiện là kiếm được
việc làm, và chỉ kiếm được việc làm, nếu lao động của họ làm tăng thêm tư bảncũng phát triển theo. Những cơng nhân ấy, buộc phải tự bán mình để kiếm ăn
từng bữa một, là một hàng hóa, tức là một món hàng đem bán như bất cứ một
món hàng nào khác, vì thế họ phải chịu hết sự may rủi của cạnh tranh, mọi sự
lên xuống của thị trường” [3, tr.147]. Hai tiêu chí trên thể hiện đặc trưng của giai
cấp công nhân trong xã hội tư bản.
C.Mác và Ph.Ăngghen chỉ ra giai cấp công nhân hiện đại có sứ mệnh lịch
sử là: tổ chức, lãnh đạo tồn thể nhân dân lao động tiến hành một cuộc cải biến
cách mạng triệt để, xóa bỏ thái kinh tế xã hội tư bản, giải phóng nhân loại khỏi
ách áp bức, bất cơng, mọi hình thức bóc lột.
Ph.Ăngghen viết: “Thực hiện sự nghiệp giải phóng thế giới ấy - đó là sứ
mệnh lịch sử của giai cấp vô sản hiện đại”. Còn Lênin đã chỉ rõ: “Điểm chủ yếu
trong học thuyết của C.Mác là ở chỗ nó làm sáng tỏ vai trị lịch sử thế giới của
giai cấp vơ sản là người xây dựng xã hội chủ nghĩa” [4, tr.102].
Sau khi Mác và Ăngghen qua đời, lý luận về sứ mệnh lịch sử của các ông
tiếp tục được V.I.Lênin bảo vệ và phát triển một cách sáng tạo trong điều kiện
lịch sử mới - điều kiện chủ nghĩa đế quốc và cách mạng vô sản. Cuối thế kỷ
XIX, đầu thế kỷ XX, chủ nghĩa tư bản phát triển thành chủ nghĩa đế quốc, chấm
dứt thời kỳ phát triển tương đối hoà bình những năm 70, 80 của thế kỷ XIX; vì

vậy làm cho những mâu thuẫn vốn có của nó đã gay gắt trở nên càng gay gắt
hơn, nhất là mâu thuẫn giữa giai cấp công nhân với giai cấp tư sản. Đối với giai
cấp công nhân giai đoạn này tiếp tục phát triển cả về số và chất lượng, chủ nghĩa
Mác ảnh hưởng ngày càng sâu rộng vào phong trào công nhân làm cho phong
trào đấu tranh của công nhân phát triển cả về quy mơ, hình thức và tính chất
chính trị ngày càng rõ hơn; vì vậy cách mạng vô sản đã đặt ra một cách trực tiếp.
Đặc biệt nước Nga trở thành nơi tập trung mâu thuẫn của thời đại, trở thành
7


trung tâm của cách mạng thế giới; do đó khả năng bùng nổ cách mạng vô sản ở
nước Nga là hoàn toàn hiện hữu. Như vậy đến giai đoạn này do quy luật phát
triển không đều của chủ nghĩa đế quốc, Lênin đã nhận định: cách mạng vơ sản
có thể nổ ra và giành thắng lợi ở một số nước, thậm chí ở một nước tách riêng ra
mà nói, đó là nơi tập trung những mâu thuẫn gay gắt làm cho nước đó trở thành
khâu yếu nhất trong sợi dây chuyền của chủ nghĩa đế quốc. Vì thế theo
V.I.Lênin, nước Nga khơng cần phải chờ sự chín muồi của cách mạng Tây Âu,
giai cấp cơng nhân Nga có thể tiến hành cách mạng để giành chính quyền. Tuy
nhiên trong giai đoạn này phong trào công nhân thế giới cũng như ở nước Nga
chịu sự ảnh hưởng tiêu cực của chủ nghĩa cơ hội trong Quốc tế II. Đặc biệt ở
nước Nga, quan điểm của phái Dân tuý và phái Mác-xít hợp pháp đã gây chia rẽ
nghiêm trọng phong trào công nhân. Chính vì vậy từ thực tiễn lịch sử cuối thế
kỷ XIX, đầu thế kỷ XX đặt ra cho V.I.Lênin phải bảo vệ và phát triển toàn diện
chủ nghĩa xã hội khoa học, trong đó có vấn đề sứ mệnh lịch sử của giai cấp công
nhân, nhằm trang bị thế giới quan khoa học và củng cố phong trào công nhân
cũng như chuẩn bị mọi mặt để giai cấp công nhân Nga tiến hành cách mạng vô
sản thực hiện sứ mệnh lịch sử của mình.
Từ yêu cầu thực tiễn đặt ra, thơng qua các tác phẩm: “Làm gì?”(1902),
“Một bước tiến hai bước lùi”(1904), “Hai sách lược của đảng xã hội dân chủ
trong cách mạng dân chủ”(1905), “Nhà nước và cách mạng”(1917-1918), “Kinh

tế chính trị trong thời đại chun chính vơ sản”(1919), “Bệnh ấu trĩ tả khuynh
trong phong trào cộng sản”(1920), “Thà ít mà tốt”(1923)... một mặt V.I.Lênin
tiếp tục đấu tranh bảo vệ và khẳng định lại những quan điểm, tư tưởng của Mác
và Ăngghen về vai trò sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân cũng như các
nguyên lý của chủ nghĩa xã hội khoa học. Mặt khác V.I.Lênin còn bổ sung phát
triển, làm rõ những điều kiện và khả năng để giai cấp công nhân thực hiện sứ
mệnh lịch sử của mình. Đặc biệt vấn đề xây dựng chính đảng được V.I.Lênin
phát triển thành học thuyết về xây dựng đảng kiểu mới của giai cấp cơng nhân,
trong đó V.I.Lênin chỉ ra quy luật hình thành đảng, nhấn mạnh đảng kiểu mới
của giai cấp công nhân phải lấy chủ nghĩa xã hội khoa học làm nền tảng, kim chỉ
8


nam cho hành động; Người viết: khơng có lý luận thì khơng có phong trào cách
mạng… chỉ đảng nào được một lý luận tiên phong hướng dẫn thì mới có khả
năng làm tròn vai trò chiến sỹ tiên phong. Về điều kiện để thực hiện sứ mệnh
lịch sử của giai cấp công nhân, V.I.Lênin tiếp tục khẳng định quan điểm của Mác
về một trong những điều kiện quan trọng là phải thực hiện liên minh giai cấp.
Tuy nhiên, V.I.Lênin đã bổ sung, phát triển tư tưởng về liên minh lên trình độ
mới, đó là giai cấp cơng nhân phải mở rộng liên với các tầng lớp lao động khác
trong xã hội, đặc bịêt là trí thức. V.I.Lênin viết: “Trước sự liên minh của các đại
biểu khoa học, giai cấp vô sản và giới kỹ thuật, không một thế lực đen tối nào
đứng vững được” [6, tr.190]. Những đóng góp của V.I.Lênin không chỉ thể hiện
sự trung thành với lý luận của Mác và Ăngghen, mà cịn góp phần bảo vệ và
phát triển sáng tạo lý luận về sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân của Mác và
Ăngghen lên tầm cao mới trong điều kiện đế quốc chủ nghĩa và cách mạng vơ
sản. Do đó nó đã cổ vũ mạnh mẽ giai cấp công nhân Nga cũng như giai cấp cơng
nhân trên tồn thế giới đứng lên đấu tranh thực hiện mục tiêu sứ mệnh lịch sử
của mình.
Cơng lao của V.I.Lênin không chỉ thể hiện ở việc đấu tranh bảo vệ và phát

triển sáng tạo lý luận về sứ mệnh lịch sử của Mác và Ăngghen, mà còn thể hiện
ở việc V.I.Lênin đã trực tiếp cùng với Đảng Bơnsêvích lãnh đạo giai cấp công
nhân Nga, tiến hành cuộc cách mạng xã hội chủ nghĩa tháng Mười thành công
năm 1917, mở ra một thời đại mới - thời đại quá độ từ chủ nghĩa tư bản lên chủ
nghĩa xã hội trên phạm vi toàn thế giới, biến lý luận trở thành hiện thực. Trong
quá trình lãnh đạo xây dựng chủ nghĩa xã hội hiện thực trên nước Nga V.I.Lênin
tiếp tục bổ sung phát triển làm phong phú thêm lý luận về sứ mệnh lịch sử của
giai cấp công nhân trong điều kiện có chính quyền, giai cấp cơng nhân bước vào
thời kỳ cải tạo xã hội cũ, xây dựng xã hội mới và đấu tranh chống các thế lực
thù địch bao vây chống phá từ mọi phía. Cách mạng tháng Mười thành công
cùng những thành tựu bước đầu trong dựng xã hội mới và đấu tranh chống các
thế lực thù địch của giai cấp cơng nhân Nga, khẳng định tính hiện thực sứ mệnh
lịch sử của giai cấp công nhân và cổ vũ động viên giai cấp công nhân trên toàn
9


thế giới đứng lên đấu tranh thực hiện sứ mệnh lịch sử của mình. Theo gương
cách mạng tháng Mười, giai cấp công nhân ở nhiều nước trên thế giới đã tiến
hành cuộc cách mạng thành công, làm tan vỡ một mảng lớn của chủ nghĩa tư
bản và làm cho chủ nghĩa xã hội hiện thực từ một nước trở thành một hệ thống
trên thế giới.
Sau V.I.Lênin, các đảng cộng sản và cơng nhân quốc tế, trong q trình
lãnh đạo xây dựng chủ nghĩa xã hội hiện thực, tiếp tục khẳng định tính đúng đắn
và bổ sung phát triển thêm nhiều nội dung mới làm phong phú thêm lý luận của
chủ nghĩa Mác-Lênin về sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân. Đặc biệt đối
với các nước xã hội chủ nghĩa còn lại đang tiến hành cải cách đổi mới hiện nay
như Trung Quốc, Việt Nam, Cuba, thông qua những thành tựu của công cuộc đổi
mới, cải cách, đã phát triển thêm nhiều vấn đề quan trọng về sứ mệnh lịch sử
của giai cấp cơng nhân như: vai trị sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân trong
sự nghiệp cơng nghiệp hóa, hiện đại hóa và vai trị, u cầu xây dựng của đảng

cộng sản trong điều kiện toàn cầu hoá, hội nhập quốc tế cũng như trong xây
dựng, phát triển nền kinh tế tri thức hiện nay...
Tuy có những bước thăng trầm nhất định, thậm chí cả những thoái trào tạm
thời, nhưng lịch sử hơn 80 năm tồn tại của chủ nghĩa xã hội hiện thực đã chứng
minh tính ưu việt của chế độ xã hội mới do giai cấp cơng nhân và chính đảng của
nó xây dựng nên. Đó cũng là bằng chứng sinh động nhất để minh chứng giai cấp
công nhân là giai cấp duy nhất đủ khả năng tiến hành cách mạng xã hội chủ nghĩa
xây dựng xã hội mới. Tuy nhiên, cuộc đấu tranh của giai cấp công nhân nhằm thực
hiện mục tiêu, sứ mệnh lịch sử của mình khơng phải lúc nào cũng diễn ra một cách
dễ dàng, chỉ có thuận lợi; mà là q trình hết sức lâu dài, khó khăn phức tạp; sự sụp
đổ của chủ nghĩa xã hội ở Liên xơ và Đơng Âu đã chứng minh điều đó.
1.2. Những biến đổi của giai cấp công nhân trên thế giới hiện nay
Trong giai đoạn hiện nay, trước sự sụp đổ của chủ nghĩa xã hội ở Liên Xô,
Đông Âu; trước những điều chỉnh thích nghi của chủ nghĩa tư bản, những biến
đổi của những điều kiện kinh tế, chính trị, xã hội thế giới; bên cạnh đó cuộc cách
mạng khoa học cơng nghệ hiện đại và xu thế tồn cầu hoá kinh tế thế giới đang
10


diễn ra mạnh mẽ, tác động sâu sắc đến mọi mặt của đời sống xã hội; làm mờ đi
tính chính trị của cuộc đấu tranh giữa giai cấp công nhân và giai cấp tư sản. Lợi
dụng tình hình đó, nhiều người cho rằng chủ nghĩa tư bản đã thay đổi về bản
chất, công nhân ở các nước tư bản không cịn bị bóc lột nữa, địa vị của họ đã có
sự thay đổi căn bản, do đó lý luận của Mác về sứ mệnh lịch sử của giai cấp công
nhân khơng cịn đúng trong thời đại hiện nay. Theo họ, thời đại hiện nay là thời
đại của “văn minh trí tuệ”, của “kinh tế tri thức” thì trí thức mới là lực lượng
tiên phong, có vai trị lãnh đạo cách mạng trong sự nghiệp xây dựng xã hội mới.
Chúng ta không phủ nhận một thực tế là, hiện nay chủ nghĩa tư bản do
nắm được ưu thế về vốn, khoa học cơng nghệ, nên có bước phát triển nhất định.
Mặt khác trong quá trình quản lý xã hội, chủ nghĩa tư bản có sự điều chỉnh và

thực hiện một số chính sách xã hội như, cho cơng nhân đóng góp cổ phần, quan
tâm đến nơi ăn, ở, điều kiện làm việc, phương tiện đi lại của công nhân…Sự
điều chỉnh này đã dẫn tới một sự ngộ nhận rằng ngày nay chủ nghĩa tư bản đã
thay đổi bản chất, rằng giai cấp cơng nhân đã giàu có, khơng cịn bị bóc lột như
trước đây nữa, và do đó những nguyên lý lý luận mà chủ nghĩa xã hội khoa học
nêu ra đã trở nên lỗi thời, lạc hậu.
Sự sụp đổ của chủ nghĩa xã hội ở Liên Xô và Đông Âu đối với giai cấp
công nhân và nhân loại tiến bộ trên thế giới, đó là một thực tế đau xót. Sự thối
trào của chủ nghĩa xã hội hiện thực khơng chỉ là “mảnh đất hiện thực” cho sự
tấn công của các thế lực phản động, thù địch vào chủ nghĩa xã hội, mà còn ảnh
hưởng đến niềm tin của những người cộng sản về mục tiêu, con đường đi lên
chủ nghĩa xã hội. Thế nhưng, điều đó khơng có nghĩa là giai cấp cơng nhân đã
“mất vai trị lịch sử”: cũng khơng làm mất đi ý chí phấn đấu và niềm tin vào
tương lai xã hội chủ nghĩa của đa số công nhân và nhân dân lao động trên thế
giới. Trái lại, giai cấp cơng nhân có thêm những bài học quý giá về những vấn
đề cơ bản của cách mạng, bài học sâu sắc về “cách mạng phải biết tự bảo vệ”;
càng nhận thức rõ hơn tính chất quyết liệt, gay go của cuộc đấu tranh giai cấp,
đấu tranh dân tộc trong thời đại ngày nay; càng hiểu rõ hơn những bước thăng
trầm, những khúc quanh trên con đường thực hiện sứ mệnh lịch sử của mình.
11


Thực tiễn cho thấy, sau khi chủ nghĩa xã hội hiện thực ở Liên Xô và các
nước Đông Âu sụp đổ, các Đảng cộng sản ở các nước xã hội chủ nghĩa cịn lại
đã rút ra cho mình những bài học q báu, kiên trì chủ nghĩa Mác-Lênin, lãnh
đạo cơng cuộc cải cách, đổi mới giành được những thành tựu rất to lớn góp phần
phục hồi uy tín, vị thế cũng như khẳng định bản chất ưu việt của chế độ xã hội
chủ nghĩa, đồng thời bảo vệ và phát triển sáng tạo lý luận chủ nghĩa xã hội nói
chung, lý luận về sứ mệnh lịch sử của giai cấp cơng nhân nói riêng trong điều
kiện mới.

Mặc dù dưới sự tác động của tồn cầu hóa, nhưng địa vị kinh tế - xã hội,
Sứ mệnh lịch sử của giai cấp cơng nhân trong bối cảnh tồn cầu hố về cơ bản
vẫn không thay đổi. Giai cấp công nhân vẫn là giai cấp đại diện cho lực lượng
sản xuất tiên tiến, phương thức sản xuất hiện đại; là giai cấp trung tâm của thời
đại và quyết định xu hướng phát triển tất yếu của xã hội lồi người; là giai cấp
có sứ mệnh lịch sử xóa bỏ chế độ tư bản chủ nghĩa, xóa bỏ chế độ người bó lột
người, giải phóng giai cấp cơng nhân, nhân dân lao động và tồn thể nhân loại
khỏi mọi sự áp bức, bóc lột, nghèo nàn lạc hậu; đấu tranh cho hịa bình, độc lập
dân tộc, dân chủ và chủ nghĩa xã hội; xây dựng thành công chủ nghĩa xã hội và
chủ nghĩa cộng sản trên phạm vi toàn thế giới.
Thực chất sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân hiện nay là: Lãnh đạo
cách mạng xó hội chủ nghĩa lật đổ ách thống trị của giai cấp tư sản, thiết lập
chuyên chính vơ sản, từng bước xóa bỏ chế độ tư hữu tư bản chủ nghĩa, xây
dựng chế độ công hữu về tư liệu sản xuất chủ yếu; là quá trình kết hợp chặt chẽ
giữa cải tạo và xây dựng trong đó lấy xây dựng là chủ yếu; phải kết hợp chặt chẽ
sự nghiệp giải phóng dân tộc, giải phóng giai cấp, giải phóng xã hội và giải
phóng con người.
Trước tác động của tồn cầu hóa, giai cấp cơng nhân có nhiều biến đổi
nhưng địa vị kinh tế - xã hội của giai cấp công nhân trong xã hội tư bản vẫn giữ
nguyên. Vì vậy, sứ mệnh lịch sử của họ vẫn là lực lượng lãnh đạo cách mạng xó
hội chủ nghĩa thủ tiêu chủ nghĩa tư bản, xây dựng thành công chủ nghĩa xó hội
và chủ nghĩa cộng sản trên tồn thế giới. Tuy nhiên, việc thực hiện sứ mệnh lịch
12


sử của giai cấp cơng nhân trong bối cảnh tồn cầu hóa hiện nay có những thuận
lợi và khó khăn như sau:
Thuận lợi: Chủ nghĩa xã hội hiện thực sau sự khủng hoảng, sụp đổ ở
Đông Âu và Liên Xô. Các nước xó hội chủ nghĩa cịn lại đã nhanh chóng rút ra
được những bài học q báu, tiếp tục đổi mới, cải cách nên đã giành được nhiều

thành tựu to lớn có ý nghĩa lịch sử; đưa chủ nghĩa xó hội hiện thực vượt qua
khủng hoảng, đứng vững, phục hồi, phát triển, vẫn là xu hướng phát triển tất yếu
trong sự phát triển của xã hội loài người. Phong trào cách mạng thế giới lấy lại
được sức lực và có bước phát triển mới, nhất là phong trào cánh tả Mỹ La tinh. í
thức độc lập dân tộc, tự lực, tự cường; tính tích cực đấu tranh từng bước giành
độc lập và bình đẳng trên các lĩnh vực kinh tế, chính trị, văn hóa và giải quyết
các mối quan hệ trên trường quốc tế của các dân tộc ngày một nâng cao. Xu thế
hịa bình, hợp tác ngày càng phát triển cũng tạo ra môi trường thuận lợi để giai
cấp cơng nhân các nước xích lại gần nhau, hiểu biết, tôn trọng và giúp đỡ lẫn
nhau trong lao động sản xuất, chuyển giao cơng nghệ, giao lưu văn hóa và tăng
cường tình đồn kết quốc tế.
Khó khăn: Bên cạnh những thuận lợi cơ bản, việc thực hiện sứ mệnh lịch
sử của giai cấp cơng nhân trong bối cảnh tồn cầu hóa hiện nay cũng gặp khơng
ít những khó khăn thách thức: Trong xu thế tương quan so sánh lực lượng đang
bất lợi cho phong trào cách mạng; Chủ nghĩa đế quốc đang nắm ưu thế vốn,
khoa học công nghệ, thị trường chúng đang tích cực điều chỉnh thích nghi và
điên cuồng chống phá cách mạng bằng chiến lược “Diễn biến hịa bình” kết hợp
bạo loạn lật đổ, làm suy yếu, tan giã phong trào cách mạng với dã tâm “ Chiến
thắng không cần chiến tranh”, “Thua trên chiến trường, thắng trên thị trường” và
khi cần vẫn sẵn sàng bất chấp chủ quyền, công lý tiến hành các cuộc chiến tranh
phi đối xứng từ ngoài đường chân trời, từ trên không ập xuống; và đem quân
dạo mát ở bất kỳ thủ đơ nước nào, nếu như nước đó nằm trong “liên minh ma
quỉ” hay tiếp tay cho khủng bố.
Trước những thuận lợi và khó khăn như trên để thực hiện sứ mệnh lịch sử
của giai cấp công nhân trong bối cảnh tồn cầu hóa hiện nay. Các nước xó hội
13


chủ nghĩa còn lại đang trực tiếp thực hiện sứ mệnh lịch sử của giai cấp công
nhân cần phải tập trung: Xây dựng Đảng cộng sản trong sạch vững mạnh về

chính trị, tư tưởng, tổ chức; liên minh chặt chẽ giai cấp cơng nhân, giai cấp nơng
dân, đội ngũ trí thức và các tầng lớp lao động khác; tiến hành đấu tranh cải tạo
xã hội cũ, xây dựng xã hội mới trên mọi lĩnh vực của đời sống xã hội, đồng thời
phải khơng ngừng đồn kết trong phong trào cộng sản và cơng nhân quốc tế;
Trong đó xây dựng kinh tế là nhiệm vụ trung tâm, xây dựng Đảng là nhiệm vụ
then chốt đó là nhiệm vụ có ý nghĩa sống còn đối với chế độ xã hội chủ nghĩa và
thực hiện sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân.
1.3. Quan điểm của Đảng ta về vai trò, sứ mệnh lịch sử của giai cấp
công nhân Việt Nam hiện nay
“Giai cấp công nhân Việt nam là một lực lượng xã hội to lớn, đang phát
triển, bao gồm những người lao động chân tay và trí óc, làm cơng hưởng lương
trong các loại hình sản xuất kinh doanh và dịch vụ công nghiệp, hoặc sản xuất
kinh doanh và dịch vụ có tính chất cơng nghiệp” [7, tr.217]. Giai cấp cơng nhân
Việt Nam ra đời thông qua các cuộc khai thác thuộc địa của thực dân Pháp những
năm cuối thế kỷ XIX, đầu thế kỷ XX. Là một bộ phận của giai cấp công nhân
quốc tế, nên giai cấp công nhân Việt nam có địa vị kinh tế xã hội cũng như đặc
điểm, khả năng cách mạng như giai cấp công nhân quốc tế. Tuy nhiên do sự khác
biệt về điều điều kiện sinh trưởng và điều kiện kinh tế xã hội của Việt nam, vì vậy
giai cấp cơng nhân Việt nam có những đặc điểm và khả năng cách mạng riêng.
Trước hết giai cấp công nhân Việt Nam ra đời muộn hơn giai cấp công
nhân quốc tế, nên gặp những khó khăn nhất định, song lại khơng chịu ảnh hưởng
nhiều bởi chủ nghĩa cơ hội - xét lại trong quốc tế II, đồng thời được Quốc tế III,
mà trực tiếp là đồng chí Nguyễn ái Quốc, quan tâm sát sao, tuyên truyền, giáo
dục, nên dễ dàng trong việc tiếp thu lý luận chủ nghĩa Mác - Lênin, giác ngộ giai
cấp và sớm tổ chức ra chính Đảng. Hơn nữa chính ra đời muộn nên giai cấp
cơng nhân Việt Nam có điều kiện để tiếp thu kinh nghiệm của giai cấp công
nhân quốc tế và tranh thủ được sự ủng hộ, giúp đỡ của giai cấp công nhân quốc
tế; đặc bịêt được sự cổ vũ mạnh mẽ của Cách mạng Tháng 10 Nga năm 1917.
14

Thành phần xuất thân của công nhân Việt Nam chủ yếu từ giai cấp nông
dân - một lực lượng lao động đông đảo của xã hội Việt nam. Tuy chịu ảnh hưởng
bởi tư tưởng tư hữu, lối sản xuất nhỏ của nông dân, song lại dễ thực hiện sự liên
minh với nông dân và các tầng lớp lao động khác tạo nên sức mạnh to lớn trong
đấu tranh cách mạng.
Quan điểm của Đảng ta chỉ rõ: Ngay từ khi ra đời, giai cấp công nhân Việt
Nam thực sự là lực lượng tiên phong trong đấu tranh cách mạng, đã anh dũng,
kiên cường đấu tranh chống kẻ thù xâm lược trước đây cũng như trong sự
nghiệp xây dựng và bảo vệ tổ quốc xã hội chủ nghĩa hiện nay. Trong công cuộc
đổi mới hiện nay, tuy đã đạt được nhiều thành tựu to lớn trên các lĩnh vực của
đời sống xã hội, giai cấp công nhân Việt Nam ngày càng trưởng thành lớn mạnh,
song trước sự tác động của xu thế tồn cầu hố hiện nay giai cấp cơng nhân Việt
Nam vẫn còn nhiều mặt hạn chế cần khắc phục.
Hiện nay không chỉ riêng Việt Nam, mà đời sống xã hội các dân tộc trên
thế giới đang trải qua những biến động dữ dội mang tính tồn cầu, đó là những
biến động trên tất cả các lĩnh vực từ kinh tế, chính trị, qn sự đến văn hố, khoa
học; từ đời sống của mỗi con người đến đời sống của cả cộng đồng nhân loại.
Tất cả những biến động ấy đã, đang và sẽ dẫn các quốc gia, dân tộc tới sự liên
kết khu vực và quốc tế bằng quá trình tồn cầu hố. Tồn cầu hố đang diễn ra
ngày càng mạnh mẽ trong thế giới hiện đại, không chỉ giới hạn trong lĩnh vực
kinh tế mà còn mở rộng sang tất cả các lĩnh vực khác.
Nội dung của sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân Việt Nam: Tiến hành
xoá bỏ chế độ tư hữu tư nhân tư liệu sản xuất, xây dựng chế độ công hữu tư liệu
sản xuất; trở thành giai cấp thống trị trong xã hội, đập tan chính quyền tư sản;
xây dựng chính quyền nhà nước; xố bỏ giai cấp bóc lột, tạo ra sự bình đẳng
trong quan hệ giữa người với người.
Giai cấp cơng nhân Việt Nam là một lực lượng xã hội to lớn và đang phát
triển, bao gồm những người làm công hưởng lương trong các loại hình sản xuất
kinh doanh và dịch vụ công nghiệp, hoặc sản xuất kinh doanh và dịch vụ có tính

chất cơng nghiệp, bao gồm những người lao động chân tay và trí óc.
15


Giai cấp công nhân Việt Nam là một bộ phận của giai cấp công nhân quốc
tế, tuy ra đời muộn ở một nước thuộc địa nửa phong kiến, kinh tế lạc hậu, song
giai cấp cơng nhân Việt Nam có đầy đủ đặc trưng cơ bản của giai cấp công nhân
quốc tế và sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân nói chung. Đánh giá về giai
cấp cơng nhân Việt Nam Hồ Chí Minh khẳng định: “Chỉ có giai cấp công nhân
là giai cấp dũng cảm nhất, cách mạng nhất, ln ln gan góc đương đầu với
bọn đế quốc, thực dân… giai cấp công nhân ta tỏ ra là người lãnh đạo xứng
đáng nhất và đáng tin cậy nhất của nhân dân Việt Nam” [5, tr.139]. Đặc biệt từ
khi đảng cộng sản Việt Nam - đội tiền phong của giai cấp công nhân Việt Nam
ra đời, đã lãnh đạo cách mạng Việt Nam đi từ thắng lợi này đến thắng lợi khác.
Trước hết, dưới sự lãnh đạo của Đảng, giai cấp cơng nhân Việt Nam cùng tồn
thể dân tộc đã tiến hành thắng lợi cuộc cách mạng tháng Tám năm 1945 thành
công, khai sinh ra nước Việt Nam dân chủ cộng hồ, nhà nước cơng nơng đầu
tiên ở khu vực Đơng Nam Á. Tiếp đó giai cấp cơng nhân Việt Nam và đội tiền
phong của nó lại tiến hành lãnh đạo cuộc cách mạng giải phóng dân tộc thắng
lợi, đánh bại sự xâm lược của chủ nghĩa thực dân cũ và mới, làm tan rã một
mảng lớn chủ nghĩa đế quốc ở thuộc địa, thống nhất tổ quốc, đưa cả nước quá độ
đi lên chủ nghĩa xã hội.
Trong sự nghiệp đổi mới tồn diện đất nước, giai cấp cơng nhân Việt Nam
đã và đang cùng toàn dân tiến hành hai nhiệm vụ chiến lược, xây dựng thành
công chủ nghĩa xã hội và bảo vệ vững chắc tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.
Thực hiện thắng lợi mục tiêu “dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ,
văn minh” đồng thời tích cực hội nhập quốc tế, cùng với các lực lượng tiến bộ
trên toàn thế giới phấn đấu vì hồ bình, độc lập và tiến bộ xã hội.
Chương 2. Những biến đổi của giai cấp công nhân tại Quận 7, Thành
phố Hồ Chí Minh hiện nay và những vấn đề đặt ra

2.1. Đặc điểm tình hình giai cấp công nhân tại Quận 7, Thành Phố Hồ
Chi Minh

16


Quận 7 thành phố Hồ Chí Minh được chính thức thành lập ngày 1/4/1997
theo Nghị định số 03/CP ngày 6/1/1997. Gồm 10 phường, tổng diện tích 35,76
km2 (3576 ha).
Kể từ khi đổi mới đến nay, cùng với chính sách đổi mới kinh tế của Đảng
và Nhà nước, giai cấp công nhân tại Quận 7, Thành Phố Hồ Chi Minh thành
phần trở nên đa dạng và có sự thay đổi to lớn. Nếu như trước, giai cấp công
nhân chủ yếu làm việc trong các nhà máy, xí nghiệp của nhà nước hoặc các hợp
tác xã thủ cơng nghiệp thì từ khi đổi mới đến nay, giai cấp cơng nhân có đầy đủ
các thành phần, bao gồm từ những người lao động làm th khơng có tư liệu sản
xuất đến những người làm trong các doanh nghiệp có cơng nghệ hiện đại, bao
gồm cả những người làm trong xí nghiệp tư nhân, trong các doanh nghiệp có
vốn đầu tư nước ngồi lẫn các doanh nghiệp nhà nước. Sự đa dạng về thành
phần của giai cấp công nhân là một tất yếu trong q trình cơng nghiệp hóa và
hiện đại hóa tại Quận 7, Thành Phố Hồ Chi Minh. Ngay cả những nước cơng
nghiệp như Nhật Bản và Hàn Quốc, ngồi những người cơng nhân có trình độ và
tay nghề cao, làm việc trong các nhà máy có cơng nghệ hiện đại vẫn cần những
lao động phải dùng nhiều đến chân tay và cơ bắp. Chính chính sách nhập khẩu
về lao động nhằm giải quyết sự thiếu hụt về đội ngũ lao động này.
Song, quá trình phát triển của thành phố, cái mà chúng ta đáng quan tâm
chính là cơ cấu của đội ngũ này. Có thể nói rằng, so các nước phát triển thì bộ
phận có tay nghề cao, có khả năng sử dụng các công nghệ hiện đại trong giai cấp
công nhân của ta thấp hơn, còn bộ phận lao động chân tay và giản đơn nhiều
hơn so với các nước đó.
Cùng với q trình cơng nghiệp hóa và hiện đại hóa ở thành Hồ Chí Minh,

giai cấp cơng nhân tại Quận 7 ngày càng được trí thức hóa. Song, bên cạnh q
trình trí thức hóa cơng nhân, theo chúng tơi, cịn có q trình cơng nhân hóa
nơng dân, cơng nhân hóa trí thức. Ở đây, chúng tơi muốn nói tới những người
xuất thân từ giai cấp nông dân hoặc tầng lớp trí thức nhưng tự nguyện đi theo
giai cấp cơng nhân, nhập vào đội ngũ của những người cộng sản. Quá trình này
17


đã từng diễn ra từ khi giai cấp công nhân chưa giành được chính quyền. Nhưng
khi giai cấp cơng nhân đã có chính quyền thì q trình đó diễn ra một cách mạnh
mẽ hơn. Cùng với q trình đơ thị hóa, những người nơng dân, những người
xuất thân từ nơng thôn ngày càng đổ dồn về thành phố kiếm công ăn việc làm.
Họ trở thành những người làm thuê dưới nhiều dạng khác nhau và trong số họ
nhiều người tham gia vào giai cấp cơng nhân.
Đây là q trình diễn ra một cách tự phát cùng với quá trình di dân tự do.
Ngồi q trình tự phát đó cịn một q trình diễn ra một cách có kế hoạch, đó là
quá đào tạo một đội ngũ công nhân kỹ thuật và những đội ngũ kỹ sư lành nghề
được đào tạo từ các trường trung học, cao đẳng và đại học khác nhau. Họ là
những người xuất thân từ nông dân hoặc trí thức tham gia vào lĩnh vực cơng
nghiệp và trở thành những người công nhân thực thụ. Vấn đề là ở chỗ, mặc dù là
những quá trình tất yếu, song nếu q trình cơng nhân hóa được diễn ra một
cách có kế hoạch thì sẽ đẩy nhanh được cơng cuộc cơng nghiệp hóa và hiện đại
hóa ở quận 7 nhanh hơn.
Xét về đời sống, giai cấp khổ nhất vẫn là nơng dân, sau đó là cơng nhân.
Những người cơng nhân khơng có tay nghề, những người lao động chân tay khổ
hơn những người có tay nghề và lao động trí óc. Thêm vào đó, tâm lý khơng
muốn làm cơng nhân vì sợ vất vả cịn khá nặng nề trong xã hội ta hiện nay nói
chung và ở Quận 7 nói riêng. Mọi người khơng muốn cho con em mình đi học
nghề để sau này trở thành công nhân mà cố tìm cách đưa chúng vào các trường
đại học mặc dù nhiều người học xong đại học cũng khơng có việc hoặc phải đi

làm nghề không đúng với công việc đào tạo của mình.
2.2. Những biến đổi của giai cấp cơng nhân tại Quận 7, Thành Phố
Hồ Chí Minh trong điều kiện kinh tế thị trường, hội nhập quốc tế hiện nay
2.2.1. Một số biểu hiện cơ bản
* Xu hướng đa dạng, phức tạp và không thuần nhất trong cơ cấu giai
cấp cơng nhân quận 7 thành phố Hồ Chí Minh
Xu hướng này đã và đang diễn ra. Tính đa dạng, phức tạp và khơng thuần
nhất cịn tồn tại trong một thời gian khá dài. Trong chặng đường đầu - do điều
18


kiện lịch sử, kinh tế - xã hội của nước ta, do cơ chế thị trường mới được hình
thành, do thực trạng của đội ngũ công nhân Việt Nam hiện nay - dưới tác động
cách mạng công nghiệp 4.0 xu hướng trên sẽ diễn ra mạnh mẽ với tốc độ nhanh.
Sự biến động cơ cấu giai cấp công nhân Quận 7 sẽ diễn ra theo xu hướng
nêu trên là tất yếu. Nó là sự phản ánh khách quan của nền kinh tế hàng hoá
nhiều thành phần với nhiều dạng sở hữu và hình thức tổ chức kinh doanh, của cơ
cấu kinh tế bao gồm nhiều ngành nghề, nhiều loại hình kinh tế, nhiều qui mơ,
nhiều trình độ cơng nghệ mà chúng ta chủ trương xây dựng, phát triển.
Đảng và Nhà nước ta chủ trương: “Phát triển một nền kinh tế hàng hoá
nhiều thành phần, … Kinh tế quốc doanh giữ vai trị chủ đạo. Kinh tế tập thể
khơng ngừng được củng cố và mở rộng. Kinh tế cá thể còn có phạm vi tương đối
lớn,… Tư bản tư nhân được kinh doanh trong những ngành có lợi cho quốc kế
dân sinh,… phát triển kinh tế tư bản Nhà nước dưới nhiều hình thức. Kinh tế gia
đình được khuyến khích phát triển mạnh” và “Tạo môi trường và điều kiện
thuận lợi cho người nước ngoài vào nước ta đầu tư, hợp tác kinh doanh” [2,
tr.89]. Cùng với chính sách kinh tế ấy, chính sách xã hội của Đảng và Nhà nước
ta không phân biệt đối xử với người lao động trong các thành phần, khu vực
kinh tế.
Sự phân hố trong cơng nhân là một vấn đề tất yếu sẽ nảy sinh, nhất là

dưới tác động cách mạng công nghiệp 4.0, trong điều kiện sẽ xuất hiện ngày
càng nhiều những xí nghiệp, nhà máy, cơng ty của tư bản nước ngồi đầu tư vào
nước ta. Ở đó, cơng nhân được trả lương cao hơn, được đào tạo tay nghề tốt hơn.
Nhìn chung, bộ phận cơng nhân này có tay nghề cao. Trong điều kiện cạnh tranh
và đấu tranh giai cấp ngày nay, các nhà tư bản sẽ dùng mọi biện pháp về vật
chất, tinh thần, … để tranh thủ, lôi kéo công nhân. Sẽ có tình trạng một bộ phận
cơng nhân trong trong một số nhà máy, xí nghiệp, trong một số ngành được
hưởng một vị trí đặc âm, mang ơn huệ với các ông chủ và chịu sự tác động của
tư tưởng, lối sống tư sản. Tình hình đó sẽ khơng tránh khỏi dẫn đến sự giảm sút
về chất lượng, trên một số mặt, ở một bộ phận công nhân, đặc biệt là số công
nhân làm việc trong các nhà máy, xí nghiệp, cơng ty do nước ngồi đầu tư, cơng
19


nhân làm việc ở nước ngồi, trong các nước khơng xã hội chủ nghĩa. Ở đó họ
được trả lương cao, điều kiện làm việc, công tác bảo hộ lao động,… tốt hơn
trong các xí nghiệp quốc doanh của ta. Tình hình ấy sẽ dẫn đến sự giảm sút lịng
tin vào chủ nghĩa xã hội, mơ hồ giai cấp, nhận thức, giác ngộ giai cấp giảm ở
mọt số công nhân. Thậm chí, dẫn đến sự dao động về mục tiêu, lý tưởng, hồi
nghi tính ưu việt của chủ nghĩa xã hội, không phân biệt được bản chất chế độ, …
không chỉ ở trong số cơng nhân làm việc trong các xí nghiệp, nhà máy do nước
ngoài đầu tư, hoặc làm việc ở nước ngồi, mà cả trong đội ngũ cơng nhân làm
việc ở trong nước, trong các xí nghiệp quốc doanh, tập thể, cơng tư hợp doanh,
nhất là trong tình hình diễn biến phức tạp hiện nay trong các nước xã hội chủ
nghĩa và những khó khăn về kinh tế - xã hội của nước ta. Hơn nữa, trong cuộc
đấu tranh giữa hai con đường, đấu tranh giai cấp gay go, quyết liệt hiện nay, giai
cấp tư sản đã và sẽ dùng mọi thủ đoạn để chia rẽ, phân hoá đội ngũ giai cấp
công nhân, từ việc tuyên truyền tâm lý, lối sống tư sản, sách báo, phim ảnh đồi
truỵ, chủ nghĩa thực dụng, hưởng lạc, mua chuộc, hủ hoá một bộ phận công
nhân,… đến việc lập ra các tổ chức cơng đồn làm tay sai cho giai cấp tư sản.

Tình hình ấy, khó tránh khỏi sẽ có một bộ phận cơng nhân bị thối hố, biến
chất, tha hố.
Tất cả những điều nêu trên sẽ làm tăng thêm tính khơng thuần nhất, đa
dạng, phức tạp trong cơ cấu đội ngũ công nhân Quận 7. Trong giai cấp công
nhân Quận 7 sẽ không thuần tuý chỉ bao gồm những người vô sản, mà xuất hiện
một bộ phận hữu sản, ở mức độ khác nhau. Xuất hiện sự phân cực trong nhận
thức, ý thức, phẩm chất giai cấp.
* Xu hướng tăng lên của bộ phận cơng nhân trong khu vực kinh tế
ngồi quốc doanh
Đây là đòi hỏi khách quan của nền sản xuất từng bước tiến lên hiện đại ở
nước ta cũng như ở tất cả các nước tiến hành cơng nghiệp hố.
Q trình thực hiện những nhiệm vụ trên cũng là quá trình tiếp tục tạo ra
những sự chuyển biến mới trong giai cấp cơng nhân. Q trình đó sẽ làm tăng
thêm “chất xám” trong đội ngũ người thợ. Những nhà nghiên cứu, kỹ sư, kỹ
20


thuật viên cao cấp, những người có trình độ đại học và trên đại học,… sẽ tham
gia ngày càng đông vào quá trình sản xuất, làm xuất hiện một đội ngũ cơng nhân
lao động trí tuệ là chủ yếu. Tỷ lệ lao động trí óc trong cơng nhân ngày càng tăng
cùng với sự phát triển của khoa học kỹ thuật, của q trình cơng nghiệp hố và
hiện đại hố. Trong các ngành công nghiệp mũi nhọn, hiện đại và dây chuyền
sản xuất với những qui trình cơng nghệ tiên tiến, cũng như trong quá trình hợp
tác liên doanh với nước ngồi, địi hỏi người cơng nhân phải có trình độ lành
nghề, bậc thợ và học vấn cao.
Đó là địi hỏi khách quan của sản xuất công nghiệp hiện đại dưới tác động
cách mạng cơng nghiệp 4.0. Vì thế, để đáp ứng được yêu cầu của sản xuất và
nếu không muốn bị gạt ra khỏi dây chuyền sản xuất, người công nhân phải
khơng ngừng nâng cao trình độ nghề nghiệp, học vấn, … như vậy, đội ngũ cơng
nhân có học vấn, tay nghề cao cũng ngày càng phát triển. Sự xuất hiện của đội

ngũ cơng nhân trên là địi hỏi tất yếu của nền sản xuất công nghiệp hiện đại
trong thời đại ngày nay. Ở nước ta, đội ngũ công nhân này sẽ ngày càng lớn lên
về số lượng và chất lượng, cùng với q trình cơng nghiệp hố, hiện đại hoá nền
kinh tế quốc dân.
Xu hướng trên gắn liền với xu hướng trẻ hố đội ngũ cơng nhân cả về tuổi
đời và tuổi nghề. Bởi vì, những dây chuyền sản xuất hiện đại, những qui trình
cơng nghệ tiên tiến, những ngành nghề mới (như đã nói ở trên) địi hỏi phải có
đội ngũ cơng nhân trẻ, có sức khỏe, có văn hoá và tay nghề cao. Mặt khác, để
đảm bảo hiệu quả sản xuất kinh doanh, các thành phần kinh tế ngoài quốc doanh
sẽ chỉ tuyển chọn những lao động trẻ, khoẻ, có trình độ tay nghề cao. Khu vực
kinh tế quốc doanh, tập thể cũng phải nhanh chóng đào tạo ra một đội ngũ cơng
nhân mới, trẻ, khoẻ, có tay nghề cao để đáp ứng được yêu cầu của nền sản xuất
hiện đại, của sự nghiệp cơng nghiệp hố và phù hợp với cơ chế mới. Có như
vậy, kinh tế quốc doanh mới giữ được vai trò chỉ đạo, thực hiện được chức năng
của một “công cụ điều tiết vĩ mơ của Nhà nước”. Đó cũng là địi hỏi khách quan
của nền kinh tế dưới tác động cách mạng công nghiệp 4.0. Và do vậy, xu hướng
biến đổi (nêu trên) của giai cấp công nhân Quận 7 là tất yếu.
21


* Xu hướng tăng sự chênh lệch về chất lượng giữa các bộ phận công
nhân trong khu vực kinh tế quốc doanh và ngoài quốc doanh tại quận 7
thành phố Hồ Chí Minh
Xu hướng này diễn ra mạnh ở chặng đường đầu của thời kỳ quá độ do
những nguyên nhân khách quan và chủ quan chi phối. Khắc phục sự chênh
lệch này đến mức độ nào còn tuỳ thuộc vào những chính sách kinh tế - xã hội
của Đảng và Nhà nước đối với giai cấp công nhân.
Khu vực quốc doanh, trong những năm tới sẽ có sự thiếu hụt, mất cân
đối giữa công nhân lành nghề, thợ bậc cao, giữa công nhân được đào tạo với
các bộ phận khác. Một mặt, do sự “ra đi” dưới nhiều hình thức (chuyển ra

ngồi, nghỉ hưu, mất sức,…) của đội ngũ cơng nhân lành nghề, thợ bậc cao,
do công tác đào tạo, bồi dưỡng trong những năm qua không được chú ý.
Trong những năm tới, công tác đào tạo công nhân vẫn cịn hạn chế. Vì kinh
phí khó khăn, cơ chế, chế độ, chính sách khơng phù hợp, đời sống khó khăn,
v.v. nên khơng khuyến khích cơng nhân học tập, rèn luyện nâng cao tay nghề.
Mặt khác, đội ngũ công nhân lành nghề, thợ bậc cao mà nước ta đã có
trong những năm qua do được đào tạo, trưởng thành trong cơ chế cũ và trong
điều kiện của một nền công nghiệp q lạc hậu, hiện nay, phần lớn trong số
đó, khơng thích ứng với yêu cầu của sản xuất, kinh doanh trong cơ chế mới,
khơng đáp ứng được những địi hỏi của qui trình cơng nghệ mới, dây chuyền
sản xuất hiện đại, buộc họ phải rời khỏi nhà máy, xí nghiệp hoặc chuyên
nghề, làm cho đội ngũ công nhân lành nghề phân tán, giảm đi.
Đồng thời, với việc giảm tỷ lệ công nhân lành nghề, thợ bậc cao, ở khu
vực này, trong những năm tới, có sự tăng lên về tuổi đời bình qn của đội
ngũ cơng nhân, do việc tuyển dụng cơng nhân trẻ hạn chế. Tình hình đó, nhìn
chung ảnh hưởng tới năng suất lao động, hiệu quả sản xuất kinh doanh. Bởi
vì, cơng nghệ mới địi hỏi phải có một đội ngũ cơng nhân trẻ, khoẻ, giỏi nghề,
năng động, sáng tạo, có trình độ văn hố cao, nhạy bén với cái mới, nhanh
chóng đưa tiến bộ khoa học, kỹ thuật, công nghệ vào sản xuất. Đội ngũ công
nhân Quận 7 hiện nay có nhiều hạn chế so với yêu cầu công nghệ mới.
22


Nhưng, chúng ta không thể một sớm một chiều thay thế bằng một đội ngũ
cơng nhân mới ngay được, vì nhiều lý do: điều kiện kinh tế, chính sách xã
hội, v.v..
Trong điều kiện có khó khăn về vốn, vật tư, ngun liệu, thị trường tình trạng này cịn kéo dài, máy móc, thiết bị cũ kỹ, lạc hậu, xuống cấp (mà ta
chưa có khả năng thay thế bằng hệ thống máy móc thiết bị mới, trong một
thời gian ngắn); trình độ quản lý của đội ngũ cán bộ hiện nay cịn nhiều hạn
chế; đời sống của đội ngũ cơng nhân cịn nhiều khó khăn,… tất cả những vấn

đề đó cũng sẽ làm cho nước lao động, hiệu quả sản xuất, kinh doanh của đội
ngũ công nhân ở một số nhà máy, xí nghiệp, đơn vị sản xuất, kinh doanh
trong khu vực kinh tế quốc doanh còn thấp, làm hạn chế đến vai trị kinh tế,
xã hội, chính trị của đội ngũ này. Thêm vào đó là tác động tiêu cực của tình
hình khủng hoảng trong các nước xã hội chủ nghĩa, tình hình khủng hoảng
kinh tế - xã hội trong nước, tình trạng tham nhũng trong một bộ phận (khơng
nhỏ) những người quản lý, lãnh đạo dẫn đến sự đổ vỡ lòng tin, sa sút phẩm
chất giai cấp trong một bộ phận (khơng ít) cơng nhân khu vực quốc doanh.
Cùng với việc giảm tuyển dụng lực lượng lao động trẻ (trong những năm
trước mắt) là xu hướng giảm tỷ lệ đồn viên thanh niên cơng nhân trong các
xí nghiệp quốc doanh. Xu hướng giảm ấy do các yếu tố sau: giảm thuần tuý
về mặt sinh học, công nhân hết tuổi thanh niên sẽ xin ra khỏi tổ chức đồn.
Tuổi bình quân của thanh niên công nhân khu vực quốc doanh hiện nay khá
cao: 26 tuổi, có nơi tới 27,5 tuổi. Trong 3 năm gần đây nguồn bổ sung thanh
niên công nhân trẻ vào các ngành công nghiệp nặng, khai thác, xây dựng giao
thơng rất ít. Các trường đào tạo nghề giảm phần lớn, trừ các ngành công
nghiệp nhẹ như dệt, cơng nghệ phẩm, cơng nghệ chế biến cịn được bổ sung,
song rất hạn chế. Ngồi ra, cịn do đồn viên bỏ sinh hoạt đồn ở những nơi
sản xuất khơng ổn định. Và, ngay cả những nơi ổn định sản xuất, đồn viên
vẫn bỏ sinh hoạt, vì đồn khơng có tác dụng, tổ chức đồn ở các cơ sở khơng
mang lại quyền lợi gì cho họ, hình thức sinh hoạt gị bó, thiếu sinh động
khơng thu hút được thanh niên. Mặt khác, cịn do cơng tác phát triển đồn
23


viên chậm. Tâm lý chung của thanh niên công nhân hiện nay là khơng muốn
vào đồn, vào Đảng, họ chỉ quan tâm tới việc làm và thu nhập. Tình trạng trên
là xu hướng đã, đang và sẽ còn diễn ra trong những năm tới. Việc sắp xếp lại
sản xuất, lao động trong các đơn vị kinh tế quốc doanh, đã và sẽ cịn làm
giảm mạnh lực lượng cơng nhân, kéo theo, làm giảm một lực lượng lớn đồn

viên cơng đồn trong khu vực này.
* Xu hướng tăng lên về trình độ văn hố, tay nghề và đội ngũ cơng
nhân lành nghề, trẻ hoá về tuổi đời và tuổi nghề tại quận 7 thành phố Hồ
Chí Minh
Đây là địi hỏi khách quan của nền sản xuất từng bước tiến lên hiện đại
ở Quận 7 cũng như ở tất cả các nước tiến hành cơng nghiệp hố. Chúng ta tiến
hành cơng nghiệp hố, hiện đại hố với quan điểm: “… Cơng nghiệp hố theo
hướng hiện đại, vươn lên trình độ tiên tiến của thế giới”.
Q trình đó sẽ làm tăng thêm “chất xám” trong đội ngũ người thợ.
Những nhà nghiên cứu, kỹ sư, kỹ thuật viên cao cấp, những người có trình độ
đại học và trên đại học,… sẽ tham gia ngày càng đơng vào q trình sản xuất,
làm xuất hiện một đội ngũ cơng nhân lao động trí tuệ là chủ yếu. Tỷ lệ lao
động trí óc trong cơng nhân ngày càng tăng cùng với sự phát triển của khoa
học kỹ thuật, của q trình cơng nghiệp hố và hiện đại hố. Trong các ngành
cơng nghiệp mũi nhọn, hiện đại và dây chuyền sản xuất với những qui trình
cơng nghệ tiên tiến, cũng như trong quá trình hợp tác liên doanh với nước
ngồi, địi hỏi người cơng nhân phải có trình độ lành nghề, bậc thợ và học vấn
cao. Đó là địi hỏi khách quan của sản xuất cơng nghiệp hiện đại. Vì thế, để đáp
ứng được yêu cầu của sản xuất và nếu không muốn bị gạt ra khỏi dây chuyền
sản xuất, người công nhân phải không ngừng nâng cao trình độ nghề nghiệp, học
vấn, … như vậy, đội ngũ cơng nhân có học vấn, tay nghề cao cũng ngày càng
phát triển. Sự xuất hiện của đội ngũ công nhân trên là địi hỏi tất yếu của nền sản
xuất cơng nghiệp hiện đại trong thời đại ngày nay. Ở nước ta, đội ngũ công nhân
này sẽ ngày càng lớn lên về số lượng và chất lượng, cùng với quá trình cơng
nghiệp hố, hiện đại hố nền kinh tế quốc dân.
24


Xu hướng trên gắn liền với xu hướng trẻ hoá đội ngũ công nhân cả về
tuổi đời và tuổi nghề. Bởi vì, những dây chuyền sản xuất hiện đại, những qui

trình cơng nghệ tiên tiến, những ngành nghề mới (như đã nói ở trên) địi hỏi
phải có đội ngũ cơng nhân trẻ, có sức khỏe, có văn hố và tay nghề cao. Mặt
khác, để đảm bảo hiệu quả sản xuất kinh doanh, các thành phần kinh tế ngoài
quốc doanh sẽ chỉ tuyển chọn những lao động trẻ, khoẻ, có trình độ tay nghề
cao. Khu vực kinh tế quốc doanh, tập thể cũng phải nhanh chóng đào tạo ra
một đội ngũ cơng nhân mới, trẻ, khoẻ, có tay nghề cao để đáp ứng được yêu
cầu của nền sản xuất hiện đại, của sự nghiệp cơng nghiệp hố và phù hợp với
cơ chế mới. Có như vậy, kinh tế quốc doanh mới giữ được vai trò chỉ đạo,
thực hiện được chức năng của một “công cụ điều tiết vĩ mô của Nhà nước”.
Đó cũng là địi hỏi khách quan của nền kinh tế. Và do vậy, xu hướng biến đổi
(nêu trên) của giai cấp công nhân Quận 7 là tất yếu.
* Xu hướng phi tập trung hố cơng nhân trong các nhà máy, xí
nghiệp có qui mơ lớn, số lượng cơng nhân đơng tại quận 7 thành phố Hồ
Chí Minh
Đây là một thực tế đang và sẽ còn diễn ra ở nước ta dưới tác động cách
mạng công nghiệp 4.0. Thực tế cho thấy, dưới tác động cách mạng công nghiệp
4.0, nhiều ngành, nghề mới ra đời, những nhà máy, xí nghiệp có số lượng cơng
nhân đơng, qui mơ lớn, trong điều kiện sản xuất hiện nay tỏ ra không năng động,
làm ăn kém hiệu quả. Những xí nghiệp qui mơ vừa và nhỏ, số lượng cơng nhân
ít sẽ năng động hơn, làm ăn có hiệu quả hơn, thay đổi qui trình cơng nghệ nhanh
hơn. Chính ở các xí nghiệp nhỏ mới có khả năng dễ dàng và nhanh chóng thay
đổi được dây chuyền sản xuất, mặt hàng, qui trình cơng nghệ,… Cũng ở đó, mới
có khả năng nhanh chóng phát hiện ra các phát minh và ứng dụng các phát minh
khoa học.
Thực tế ở các nước xung quanh Quận 7 đã cho thấy, thành phần kinh tế
nhỏ càng nhiều, càng phát triển cao và mở rộng thì kinh tế ở các nước đó càng
phát triển nhanh chóng, càng ổn định. Quá trình sắp xếp lại sản xuất trong các xí
nghiệp quốc doanh ở nước ta cũng cho thấy: xí nghiệp ngày càng có qui mơ lớn,
25