Tài liệu Yếu tố tâm lý trong nhiếp ảnh nghệ thuật ppt

Yếu tố tâm lý trong
nhiếp ảnh nghệ thuật



Ða số người chụp ảnh cho rằng, muốn có ảnh đẹp ta cần phải có
những máy ảnh và những “ống kính đắc tiền. Ít có ai nghĩ rằng não bộ đóng
một vai trò rất quan trọng trong nhiếp ảnh nghệ thuật. Ðồng ý rằng máy ảnh
đắc tiền và những ống kính có khẩu độ lớn sẽ cho ta những hình đẹp về kỹ
thuật. Những máy ảnh SLR thuộc loại chuyên nghiệp hay bán chuyên
nghiệp thường giúp ta chụp được những tấm ảnh trong những điều kiện ánh
sáng khó khăn mà hình không bị những đóm chấm (noise) nhiều. Ngoài ra
nhu liệu trong máy sẽ cho ra những tấm hình mà vùng sáng và vùng tối
không bị chênh lệch nhiều (good dynamic range). Ống kính có khẩu độ lớn
sẽ làm cho hình mờ và chủ thể rõ nổi bậc lên. Khẩu độ lớn làm cho những
vùng mờ (bokeh) nhìn rất đẹp mắt so với những ống kính rẽ với khẩu độ
nhỏ hơn.
Tuy nhiên nắm vững về kỹ thuật chỉ giúp cho ta có một tấm hình rõ
và màu sắc đẹp nhưng rất tiếc là nó không giúp cho ta có được những tấm
hình nghệ thuật. Kỹ thuật chụp ảnh, cách chỉnh máy ảnh và chọn óng kính
cho thích hợp với điều kiện chụp hình chỉ là những viên gạch nhỏ để xây
dựng nền tảng của lâu đài nghệ thuật. Trước khi xây cất lâu đài, ta rất cần
nền tảng đó. Thí dụ nếu ta không thấu hiểu được cách đóng mở khẩu độ để
điều chỉnh độ mờ trước và sau chủ thể (depth of field, DOF) thì cái “ống
kính” $5,000 sẽ cho ra những hình không khác gì cái ống kính rẻ tiền (kit
lens). Ta tốn công sức vác cái ống kính nặng cồng kềnh để trèo non lội suối,
về nhà đau lưng mấy ngày chưa hết mà hình thì không khác gì cái máy nhỏ
của người đi kế bên. Nếu ta không biết chọn ống kính để chụp chân dung
thì ta sẽ có nhiều tấm hình đầu to mà người thì ... teo (khi dùng ống kính
wide angle)! Khi hoàn tất kiến thức về kỹ thuật xong rồi thì ta mới bắt đầu
xây dựng công trình nghệ thuật được.

Nghệ thuật và não bộ liên quan với nhau nhu thế nào? Não bộ đóng
một vài trò hết sức quan trọng trong nhiếp ảnh nghệ thuật. Nếu không có
não bộ thì sẽ không có nghệ thuật. Não bộ là bộ phận quan trọng giúp con
người sáng tác nghệ thuật và thưởng thức nghệ thuật. Não bộ là nơi tích trữ
những kinh nghiệm trong cuộc sống. Những kinh nghiệm tình cảm đầu đời
của con người ở dạng hình ảnh. Những ước mơ của ta cũng ở dạng hình ảnh.
Trước khi biết nói, đứa bé quan sát nét mặt của mẹ nó. Nó vui buồn theo
nét mặt của người mẹ. Thật vậy, nghiên cứu cho thấy hầu hết trẻ sơ sinh bị
cận thị, tầm nhìn của chúng chỉ vừa đủ để quan sát mặt người mẹ. Khi lớn
lên thì mắt dần dần trở lại bình thường.
Hình ảnh là ngôn ngữ sơ cấp và đầu tiên của loài người dùng để cảm
nhận và truyền đạt tình cảm. Hình ảnh có tác động sâu sắc và trực tiếp lên
tình cảm con người. Ngôn ngữ có thể dùng để nói dối hay nói bóng nói gió
được, nhưng hình ảnh thì không. Hình ảnh rất trung thực và có khả năng
trực tiếp đi sâu vào lòng người. Hình nghệ thuật phản ảnh một cách thâu
gọn cái nhìn cuộc sống của nhiếp ảnh gia. Khi người chiêm ngưỡng hình
cảm nhận giá trị tình cảm của hình, thì người đó và nhiếp ảnh gia nói
chuyện với nhau cùng một ngôn ngữ vô lời. Bạn có biết không, phong cách
chụp hình (style) của bạn và sở thích nhìn hình của bạn tùy thuộc vào rất
nhiều yếu tố được lưu trữ trong não bộ của bạn ngay từ lúc bạn còn bé.
Những yếu tố đó là giáo dục, văn hóa và môi trường sống.
Khi đề cập đến hình nghệ thuật thì ta phải nói đến ánh sáng. Ánh
sáng ở não bộ là sự nhận thức. Ta không có một tấm hình đẹp khi ta không
nhận thức được vẻ đẹp chung quanh ta. Nhận thức vẻ đẹp, nói về tâm lý,
không phải là một chuyện dễ làm. Khi ta lo âu, khi ta để những phiền toái
của cuộc sống chiếm lấy tâm hồn ta thì ánh sáng ý thức bị tối dần. Ta có thể
lái xe đi dọc bờ biển, trước mặt ta là cảnh hoàng hôn thật đẹp, nhưng vì tâm
ta quá bận rộn lo nghĩ về những công việc căng thẳng trong sở nên ta chỉ
thấy có con đường trước mắt mà không để ý đến cảnh đẹp. Vì thế việc làm
trước tiên khi ta muốn bước vào ngưỡng cửa nghệ thuật của nhiếp ảnh là ta

phải thực tập buôn bỏ lo âu và thắp sáng ngọn đèn ý thức trong tâm ta. Ta ý
thức những diễn biến chung quanh ta càng nhiều thì sự nhậy cảm trước vẻ
đẹp càng tăng theo.
Ánh sáng là nụ cười của nữ thần nghệ thuật. Khi không có nụ cười
của nàng chiếu cố thì ta sẽ không có hình để chụp. Ánh sáng còn là tâm hồn
của bức ảnh nghệ thuật. Mỗi loại ánh sáng diễn tả một tâm trạng khác nhau.
Ánh sáng từ sau tới (back light) diễn tả một tâm trạng huyền bí, với những
vùng trong bóng tối gợi lên tưởng tượng của người xem hình. Ánh sáng
nghiên chiếu xéo là loại ánh sáng đẹp nhất trong nhiếp ảnh vì nó làm nổi
lên những đường nét của chủ thể. Nếu biết dùng đúng cách thì ta có thể
nhấn mạnh những đường nét đẹp (điểm mạnh) trong vùng sáng và giấu
những nét ta không thích (điểm yếu) trong vùng ít sáng. Ánh sáng nghiên
về màu xanh của buổi trưa nói lên sự nhẹ nhàng trong sáng. Ánh sáng
nghiên về màu vàng của hoàng hôn diễn tả những tình cảm nồng nàn, đắm
đuối và tiếc rẻ.
Trình bày chủ thể trong bức hình là một nghệ thuật cá nhân đòi hỏi
sự kết hợp hài hòa giữa lý trí và tình cảm. Người nghiên về lý trí nhiều quá
sẽ cấu tạo bức hình qua những đường nét thẳng hàng, bối cảnh cực kỳ đơn
giản và hay chọn màu sắc tương phản. Ngược lại người nghiên về tình cảm
thì sẽ cấu tạo bức hình qua những đường cong và nhiều màu sắc. Bối cảnh
bức hình thì cầu kỳ và phức tạp. Những bức hình chụp ở 2 thái cực tâm lý
này có thể gây ấn tượng nhưng khó tạo được một cảm giác hài hòa trong
tâm hồn người xem. Hình nghệ thuật đòi hỏi sự cân đối của 2 yếu tố kể trên.
Bức hình nghệ thuật thường diễn tả tâm trạng và sở thích người chụp. Nếu
tâm hồn phức tạp và mâu thuẫn thì bức ảnh, sản phẩm của tâm hồn, khó mà
được hài hòa. Vì thế muốn có hình nghệ thuật thì ta phải tập cho tâm ta tỉnh
lặng. Chính sự tỉnh lặng đó sẽ giúp ta có cặp mắt nghệ thuật.
Hôn nhân giũa lý trí và tình cảm sẽ cho ra đời những đứa con có tên
là sáng tạo. Ảnh không thể gọi là nghệ thuật nếu không có sự sáng tạo trong
đó. Sáng tạo là sự thay đổi không ngừng, nhưng mà thay đổi trong sự hài

hòa. Sáng tạo đi nghịch với lo âu. Người lo âu không thích có sự thay đổi.
Khi ta chụp hình với tâm trạng lo âu người khác phê bình xấu thì hình ta sẽ
bị đóng khung trong khuôn khổ của ước định. Ta khó mà tạo được sự ngạc
nhiên thích thú ở người xem. Khi nói đến nghệ thuật thì phải nói đến sự
phóng khoáng tự do. Người đam mê nghệ thuật không e ngại cởi bỏ những
gì đã được chấp nhận và tự tìm cho mình một hướng đi mới lạ. Sự kết hợp
của ánh sáng với vật thể sẽ cho ta vô số bức hình có tiềm năng nghệ thuật.
Cái hạn chế của ta là ta có hiện diện lúc đó và có khả năng nhận ra những
khoảng không gian và thời gian có khả năng tạo ra hình nghệ thuật hay
không.
Nói tóm lại máy ảnh và ống kính đắc tiền chỉ tạo cho ta những
phương tiện thuận lợi chụp những tấm hình nghệ thuật. Chủ yếu là cặp mắt
và tâm hồn của người đứng sau máy ảnh mới có thể tạo được hình nghệ
thuật. Nói một cách khác, khả năng nhìn cái mới lạ trong sự tầm thường của
đời sống hàng ngày mới giúp ta có được một tấm hình nghệ thuật. Người
đam mê nghệ thuật biết phối hợp ánh sáng nhận thức với ánh sáng bên
ngoài. Sự phối hợp của 2 loại ánh sáng này có tiềm năng cho ta những tấm
hình nghệ thuật vô giá. Giá trị nghệ thuật của ảnh là không ghi nhận lại vật
thể mà dùng vật thể và ánh sáng để diễn tả tâm hôn say mê của người