Hạch toán tiền lương và các khoản trích theo lương

Lời mở đầu
Lao động của con ngời theo Mác là một trong 3 yếu tố quan trọng và quyết
định sự tồn tại của quá trình sản xuất, lao động giữ vai trò quan trọng và chủ
chốt trong việc tái tạo ra của cải vật chất tinh thần cho xã hội. Lao động có năng
suất, có chất lợng và đạt hiệu quả cao là nhân tố đảm bảo cho sự phồn thịnh của
mọi quốc gia.
Trên thực tế ngời lao động chỉ phát huy hết khả năng của mình khi sức
lao động của họ bỏ ra đợc đền bù xứng đáng. Đó là số tiền mà ngời sử dụng lao
động trả cho ngời lao động để họ có thể tái sản xuất sức lao động, đồng thời có
tích luỹ, đợc gọi là tiền lơng. Tiền lơng là một bộ phận của sản phẩm xã hội ,
nguồn khởi đầu của quá trình tái sản xuất tạo ra sản phẩm hàng hoá. Vì vậy
việc hạch toán phân bổ chính xác tiền lơng vào giá thành sản phẩm, tính đủ và
thanh toán kịp thời tiền lơng cho ngời lao động sẽ góp phần hoàn thành kế
hoạch sản xuất, hạ giá thành sản phẩm, đồng thời làm tăng năng xuất lao động,
tăng tích luỹ, cải thiện đời sống cán bộ công nhân viên.
Chính sách tiền lơng đợc vận dụng linh hoạt ở mỗi doanh nghiệp phụ
thuộc vào đặc điểm tổ chức quản lý, tổ chức kinh doanh và phụ thuộc vào tính
chất công việc. Xí nghiệp môi trờng đô thị số 4 là một thành viên của công ty
môi trờng đô thị Hà Nội với nhiệm vụ duy trì vệ sinh môi trờng trên địa bàn hai
quận Đống Đa và Thanh Xuân bảo tồn và phát triển vốn do ngân sách nhà nớc
cấp, thực hiện sản xuất kinh doanh có lãi nhằm đảm bảo đầy đủ việc làm và
không ngừng nâng cao đời sống cho ngời lao động, hoàn thành nghĩa vụ đóng
góp cho nhà nớc. Vì vậy, việc xây dựng một cơ chế trả lơng phù hợp, hạch toán
đủ và thanh toán kịp thời có 1 ý nghĩa to lớn về mặt kinh tế cũng nh chính trị.
Chuyên đề : Hạch toán tiền lơng và các khoản trích theo lơng
1
Một số vấn đề chung về chuyên đề
1. Sự cần thiết của chuyên đề đợc lựa chọn:
Lao động với t cách là hoạt động chân tay và trí óc của con ngời sử dụng
các t liệu lao động nhằm tác động, biến đổi các đối tợng lao động thành những
vật phẩm có ích phục vụ cho nhu cầu sinh hoạt của xã hội. Xã hội ngày càng

phát triển, tính chất quyết định của lao động con ngời đối với quá trình sản xuất,
quá trình sáng tạo ra của cải vật chất biểu hiện rõ rệt. Theo Mác '' Sức lao động
là xơng là bắp của sản xuất '' có nghĩa là lao động không có giá trị riêng biệt
mà lao động tạo ra giá trị. Cái mà ngời ta mua bán nh hàng hoá không phải là
lao động mà là sức lao động. Khi sức lao động trở thành hàng hoá thì giá trị của
nó đợc đo bằng lao động thể hiện. Ngời công nhân, ngời bán sức lao động nhận
đợc giá trị của sức lao động dới hình thức tiền lơng. Mặt khác để đảm bảo liên
tục quá trình tái sản xuất trớc hết cần phải tái sản xuất sức lao động nghĩa là sức
lao động mà con ngời bỏ ra phải đợc bồi hoàn dới dạng thù lao lao động.
Để tiến hành sản xuất kinh doanh, doanh nghiệp bao giờ cũng phải kết
hợp đồng thời ba yếu tố cơ bản đó là lao động, đối tợng lao động và t liệu lao
động trong đố lao động là yếu tố cần thiết giữ vai trò quyết định đối với quá
trình sản xuất.
Tiền lơng là một phạm trù kinh tế phức tạp mang tính lịch sử có ý nghĩa
chính trị và xã hội to lớn. Ngợc lại bản thân tiền lơng cũng chịu tác động mạnh
mẽ của xã hội và t tởng chính trị. ở nớc ta sau khi tiến hành công cuộc đổi mới,
Đảng và Nhà nớc ta đã khẳng định lại:" Nhà nớc là ngời chủ đại diện cho toàn
dân..." (Nghị quyết Đại hội Đảng lần thứ 7). Nh vậy ngời chủ sở hữu t liệu sản
xuất trong các doanh nghiệp Nhà nớc là Nhà nớc chứ không phải tập thể ngời
lao động, ngời lao động chỉ có quyền sử dụng các t liệu đó mà thôi. Điều này
ảnh hởng mạnh mẽ đến bản chất tiền lơng, tiền lơng đã thoát khỏi sự bao cấp và
trở thành giá cả của sức lao động. Tiền lơng là 1 phần giá trị mới sáng tạo ra của
doanh nghiệp dùng để trả lơng cho ngời lao động.
2. Mục đích của chuyên đề:
Chuyên đề : Hạch toán tiền lơng và các khoản trích theo lơng
2
Tiền lơng là một bộ phận cấu thành nên giá trị của sản phẩm do vậy
doanh nghiệp cần phải có sự quản lý chặt chẽ về công tác tiền lơng. Về mặt chất
lợng các doanh nghiệp hạch toán tiền lơng trên cơ sở nhà nớc ban hành các hình
thức trả lơng phù hợp đối với ngời lao động, phù hợp với trình độ, công việc

của mỗi ngời và phải phù hợp với điều kiện của doanh nghiệp mình. Về mặt số
lợng\ doanh nghiệp phải sử dụng lợng lao động hợp lý để từ đó tiết kiệm tiền l-
ơng và hạ giá thành sản phẩm. Điều này có ý nghĩa rất lớn và vô cùng quan
trọng đối với các doanh nghiệp.
Quản lý lao động tốt không chỉ đem lại sự tiết kiệm trong chi phí tiền l-
ơng, không xảy ra hiện tợng hao phí thừa thãi lao động mà doanh nghiệp còn
hạn chế đợc sự di chuyển, thay đổi lao động từ nơi này sang nơi khác nghĩa là
những ngời lao động có tay nghề cao sẽ chuyển sang nơi làm việc có thu nhập
lớn hơn, những lời mời hấp dẫn hơn. Từ đó mà có doanh nghiệp có số lao động
tay nghề vững nhiều còn một số doanh nghiệp sẽ dần mất đi những ngời lao
động giỏi nếu nh không có sự quản lý chặt chẽ. Sự mất cân bằng, trong nội bộ
doanh nghiệp bị phá vỡ, tiến trình sản xuất kinh doanh kém hiệu quả. Nếu công
tác tổ chức kế toán tiền lơng tại các doanh nghiệp đợc tổ chức khoa học, hợp lý
giúp cho việc hạch toán kinh doanh của doanh nghiệp nói chung đi vào nề nếp
nên từ giảm đọc các khoản chi phí không cần thiết. Vì vậy vấn đề tiết kiệm chi
phí sản xuất nói chung luôn đợc đặt trong mối quan hệ với các chi phí khác.
Hoàn thiện việc hạch toán tiền lơng và các khoản trích theo lơng nhằm
đáp ứng nhu cầu thực tế đang tồn tại trong các doanh nghiệp nhà nớc hiện nay.
Đồng thời trong quá trình nghiên cứu đề tài, tôi cũng mạnh dạn đề xuất 1 số
giải pháp nhằm góp phần vào việc Hoàn thiện công tác hạch toán tiền lơng và
các khoản trích theo lơng ở các doanh nghiệp nhà nớc nói chung và ở Xí nghiệp
môi trờng đô thị số 4 nói riêng.
3. Phạm vi đề tài
Chuyên đề : Hạch toán tiền lơng và các khoản trích theo lơng
3
Tiền lơng có vai trò quan trọng trong Doanh nghiệp, nó là công cụ
khuyến khích vật chất đối với ngời lao động, là chỉ tiêu tổng hợp phản ánh chất
lợng của quá trình Sản xuất kinh doanh, là một bộ phận cấu thành nên chi phí
sản xuất. Đây là một vấn đề nhạy cảm đối với mọi doanh nghiệp, bất kỳ một sai
lầm dù nhỏ trong chính sách tiền lơng của một doanh nghiệp cũng gây ra những

tác hại mà hậu quả của nó đến quá trình hoạt động sản xuất kinh doanh của
chính doanh nghiệp đó là không thể lờng trớc hết đợc.
Hoàn thiện công tác hoạch toán tiền lơng và các khoản trích theo lơng là
vấn đề chính đợc đề cập trong chuyên đề này. Đáp ứng đợc nhu cầu, đòi hỏi do
thực tiễn đặt ra hiện nay tại Xí nghiệp MTĐT số 4, việc hoạch toán tiền lơng và
các khoản trích theo lơng của phòng Tài chính Kế toán của Xí nghiệp đã có
những bớc đi thích hợp, mang lại những hiệu quả rõ rệt. Tuy nhiên bên cạnh
những mặt tích cực mà Xí nghiệp đã đạt đợc trong công tác kế toán nói chung
và hạch toán tiền lơng nói riêng, xí nghiệp còn bộc lộ một số tồn tại cần giải
quyết. Chuyên đề này chỉ mang tính chất nghiên cứu, xem xét, đánh giá và rút
ra những tồn tại chung cần khắc phục và sửa chữa để hoàn chỉnh hơn công tác
hoạch toán tiền lơng và các khoản trích theo lơng của Xí nghiệp MTĐT số 4.
Đề tài Hoàn thiện công tác hoạch toán tiền lơng và các khoản trích theo l-
ơng là một đề tài có phạm vi nghiên cứu rộng, có liên quan đến nhiều lĩnh vực,
khía cạnh của quá trình hoạt động của Xí nghiệp; Hơn nữa do thời gian thực tập
tại Xí nghiệp có hạn nên tôi không có điều kiện chuyên sâu vào lĩnh vực chuyên
môn. Chính vì vậy, bản chuyên đề này chắc chắn còn có những thiếu sót không
thể tránh khỏi. Rất mong nhận đợc sự thông cảm và đóng góp của độc giả nhằm
giúp cho bản chuyên để của tôi đợc hoàn thiện hơn.
4. Phơng pháp Nghiên cứu:
Phơng pháp nghiên cứu lý luận khoa học: Dựa vào những kiến thức đã
thu nhận đợc trong quá trình học tập trên giảng đờng, cũng nh qua các sách báo
tài liệu tham khảo cùng với sự hớng dẫn tận tình của các thầy cô giáo giảng dạy
và các cán bộ chuyên môn có nhiều kinh nghiệm trong lĩnh vực này.
Phơng pháp nghiên cứu thực tiễn: Dựa vào tình hình hoạt đọng thực tế
của Xí nghiệp MTĐT số 4, kết quả hoạt động của Xí nghiệp trong các năm qua,
hoạt động của phòng Tài chính Kế toán của Xí nghiệp, các quy chế, nội quy,
điều lệ của Xí nghiệp cùng với sự vận dụng những kiến thức chuyên môn thu
Chuyên đề : Hạch toán tiền lơng và các khoản trích theo lơng
4

nhận đợc để đánh giá những u điểm và những tồn tại của Xí nghiệp đồng thời
đề xuất một số giải pháp khắc phục.
Phơng pháp t duy lozic: Chuyên đề này đợc xây dựng theo bố cục từ lý
luận khoa học đến thực tiễn hoạt động; từ đó đa ra những nhận xét và giải pháp
dới sự chỉ bảo tận tình của thày giáo hớng dẫn cũng nh sự giúp đỡ, tạo điều kiện
của các cô chú Cán bộ nhân viên hiện đang công tác tại Xí nghiệp MTĐT số 4.
5. Nôi dung chuyên đề :
Chuyên đề Hoàn thiện công tác hoạch toán tiền lơng và các khoản phải trích
theo lơng gôm có 3 phần chính :
Phần I: Cơ sở Lý luận chung về công tác hoạch toán tiền lơng và các khoản
trích theo lơng ở các Doanh nghiệp ( Bản chất, khái niệm, vai trò của tiền lơng,
các hình thức tiền lơng .)
Phần II: Thực trạng Công tác hoạch toán tiền lơng và các khoản trích theo lơng
tại Xí nghiệp MTĐT số 4 (Giới thiệu về Công ty MTĐT Hà nội, Xí nghiệp
MTĐT số 4, Phòng Tài Chính Kế toán Xí nghiệp, phơng pháp hoạch toán )
Phần III: Một số đánh giá về công tác hoạch toán tiền lơng và các khoản trích
theo lơng của Xí nghiệp MTĐT số 4 ( Nhận xét, Đánh giá, Biện pháp khắc phục
)
Chuyên đề : Hạch toán tiền lơng và các khoản trích theo lơng
5
Phần thứ nhất
cơ sở lý luận chung về kế toán tiền lơng và các khoản trích
theo lơng ở trong các doanh nghiệp
I. lý luận chung trong công tác tổ chức công tác hạch toán
tiền l ơng và các khoản trích theo l ơng
1. Bản chất, khái niệm tiền lơng.
Quá trình sản xuất là quá trình kết hợp đồng thời cũng là quá trình tiêu
hao các yếu tố lao động, đối tợng lao động và t liệu lao động. Trong đó, lao
động với t cách là hoạt động chân tay và trí óc của con ngời sử dụng các t liệu
lao động nhằm tác động, biến đổi các đối tợng lao động thành các vật phẩm có

ích phục vụ cho nhu cầu sinh hoạt của mình. Để bảo đảm tiến hành liên tục quá
trình tái sản xuất, trớc hết cần phải bảo đảm tái sản xuất sức lao động, nghĩa là
sức lao động mà con ngời bỏ ra phải đợc bồi hoàn dới dạng thù lao lao động.
Tiền lơng( tiền công) chính là phần thù lao lao động đợc biểu hiện bằng
tiền mà doanh nghiệp trả cho ngời lao động căn cứ vào thời gian, khối lợng và
chất lợng của họ đóng góp. Về bản chất tiền lơng chính là biểu hiện bằng tiền
của giá cả sức lao động. Bên cạnh đó tiền lơng còn là đòn bẩy kinh tế để khuyến
khích tinh thần hăng hái lao động, kích thích và tạo mối quan tâm của ngời lao
động đến kết quả công việc. Nói cách khác tiền lơng chính là một nhân tố thúc
đẩy năng suất lao động.
Tại các doanh nghiệp, hạch toán lao động và thù lao lao động là một bộ
phận phức tạp trong việc hạch toán chi phí kinh doanh bởi vì cách trả thù lao lao
động thờng không thống nhất giữa các bộ phận, các thời kỳ, các đơn vị... Chi
phí lao động là một bộ phận cấu thành nên giá trị của sản phẩm mà sản phẩm là
cơ sở tạo ra nguồn thu nhập của doanh nghiệp. Chính vì điều đó mà yêu cầu
quản lý chặt chẽ về công tác hạch toán tiền lơng trên hai phơng diện số lợng và
chất lợng là việc bức thiết của doanh nghiệp, các đơn vị phải sử dụng lao động
một cách có hiệu quả nhằm tiết kiệm chi phí, góp phần hạ giá thành sản phẩm.
Mặt khác tổ chức tốt hạch toán lao động và tiền lơng của doanh nghiệp là một
Chuyên đề : Hạch toán tiền lơng và các khoản trích theo lơng
6
biện pháp cần thiết cho công tác quản lý lao động và tiền lơng của doanh nghiệp
đi vào nề nếp, thúc đẩy ngời lao động chấp hành kỷ luật lao động, tăng năng
suất lao động và hiệu suất công tác. Đồng thời nó còn tạo cơ sở cho việc tính,
trả lơng theo đúng nguyên tắc phân phối theo lao động và là căn cứ để xác định
các khoản nghĩa vụ phải nộp cho Ngân sách, cho các cơ quan phúc lợi xã hội.
b. Vai trò của tiền lơng và các khoản trích theo lơng.
Tiền lơng có vai trò quan trọng trong doanh nghiệp, nó là công cụ khuyến
khích vật chất đối với ngời lao động, là chỉ tiêu tổng hợp phản ánh chất lợng của
sản xuất kinh doanh, là một bộ phận cấu thành nên chi phí sản xuất.

Trên thực tế cái mà nguời lao động quan tâm không phải là khối lợng tiền
lơng mà là khối luợng t liệu sinh hoạt mà họ nhận đợc thông qua tiền lơng danh
nghĩa và tiền lơng thực tế.
Tiền lơng danh nghĩa là khối lợng tiền trả cho nhân viên dới hình thức tiền
tệ. Đó là số tiền thực tế ngời lao động nhận đợc.
Tiền lơng thực tế đợc sử dụng để xác định số lợng hàng hoá tiêu dùng và
dịch vụ ngời lao động nhận đợc thông qua tiền lơng danh nghĩa.
Về phơng diện hạch toán tiền lơng công nhân doanh nghiệp sản xuất đợc
chia làm hai loại:
Tiền lơng chính: Tiền lơng trả cho công nhân viên trong thời gian thực
hiện nhiệm vụ chính của họ bao gồm: tiền lơng trả theo cấp bậc và các khoản
phụ cấp kèm theo (phụ cấp trách nhiệm, phụ cấp khu vực...).
Tiền lơng phụ: Tiền lơng trả cho công nhân viên trong thời gian thực hiện
nhiệm vụ khác ngoài nhiệm vụ chính của họ và thời gian công nhân viên nghỉ
đợc hởng lơng theo quy định của chế độ (nghỉ phép, nghỉ vì ngừng sản xuất...).
Việc phân chia tiền lơng thành lơng chính, lơng phụ có ý nghĩa quan trọng
với công tác kế toán và phân tích tiền lơng trong giá thành sản phẩm.
Ngoài tiền lơng để tái sản xuất sức lao động và đảm bảo cuộc sống lâu dài
cho ngời lao động, theo chế độ hiện hành thì doanh nghiệp còn phải trích vào
chi phí sản xuất kinh doanh một bộ phận chi phí gồm các khoản trích bảo hiểm
xã hội( BHXH ), bảo hiểm y tế( BHYT ) và kinh phí công đoàn( KPCĐ).
Chuyên đề : Hạch toán tiền lơng và các khoản trích theo lơng
7
- BHXH đợc trích lập để tài trợ cho trờng hợp CNV tạm thời hay vĩnh viễn
mất sức lao động nh ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, mất sức, nghỉ hu ...
- BHYT để tài trợ cho việc phòng chữa bệnh và chăm sóc sức khỏe, bảo vệ
quyền lợi của ngời lao động.
- KPCĐ chủ yếu để cho hoạt động của tổ chức công đoàn các cấp theo quy
định.
Cùng với tiền lơng, các khoản trích lập quỹ nói trên hợp thành khoản chi

phí về lao động sống trong giá thành sản phẩm. Việc tính toán chi phí về lao
động sống phải trên cơ sở quản lý và theo dõi quá trình huy động sử dụng lao
động trong sản xuất kinh doanh, ngợc lại việc tính đúng, thanh toán kịp thời đầy
đủ tiền lơng và các khoản liên quan cho ngời lao động, một mặt kích thích ngời
lao động quan tâm đến thời gian, kết quả và chất lợng của lao động, mặt khác
thúc đẩy việc sử dụng lao động hợp lý, có hiệu quả.
3. Nhiệm vụ của kế toán tiền l ơng và các khoản trích theo l ơng . Kế
toán là ngôn ngữ của kinh doanh, là nghệ thuật ghi chép, phân loại tổng hợp các
cơ sở dữ liệu hoạt động kinh doanh nhằm cung cấp thông tin kinh doanh cho
các nhà quản lý, những ngời trực tiếp và gián tiếp có lợi ích từ đó.
Kế toán lao động tiền lơng có chức năng cung cấp đầy đủ các số liệu cần
thiết trong kỳ về việc tính toán phân bổ chính xác các khoản tiền lơng, BHXH,
BHYT, KPCĐ góp phần trong việc tính toán tổng chi phí phát sinhtrong kỳ làm
cơ sở hạ thấp giá thành sản phẩm, tăng thu nhập cho ngời lao động và cho
doanh nghiệp.
Để thực hiện chức năng kế toán trong việc điều hành, quản lý lao động của
doanh nghiệp, góp phần tích cực quản lý lao động về tiền lơng, BHXH, BHYT,
KPCĐ kế toán lao động và tiền lơng trong doanh nghiệp cần phải thực hiện các
nhiệm vụ chủ yếu sau:
a). Tổ chức ghi chép, phản ánh tổng hợp một cách trung thực, kịp thời, đầy
đủ, chính xác tình hình hiện có và sự biến động về số lợng, chất lợng lao động,
tình hình sử dụng thời gian lao động về kết quả lao động tính toán chính xác,
Chuyên đề : Hạch toán tiền lơng và các khoản trích theo lơng
8
kịp thời, nhanh chóng, đúng chế độ các khoản tiền lơng, tiền thởng, các khoản
trợ cấp, phụ cấp cho ngời lao động. Đồng thời phải phản ánh đầy đủ, đáp ứng
kịp thời, chính xác tình hình thanh toán các khoản trên cho ngời lao động và
tình hình chấp hành các chinh sách chế độ về lao động tiền lơng.
b). Tính toán phân bổ đúng đối tợng các khoản tiền lơng và các khoản
trích theo lơng đồng thời phân bổ chi phí nhân công cho các đối tợng sử dụng

lao động một cách chinh xác phục vụ cho việc tập hợp chi phí, tính giá thành
sản phẩm.
c). Lập báo cáo về lao động, tiền lơng và các khoản trích theo luong thuộc
trách nhiệm của kế toán. Đồng thời tiến hành tổ chức phân tích tình hình quản
lý, sử dụng lao động, thời gian và kết quả lao động và tình hình quản lý tiền l-
ơng , quỹ BHXH, đề xuất các biện pháp khai thác có hiệu quả tiềm năng lao
động sẳn có trong doanh nghiệp mình.
d). Phân loại lao động : Do lao động trong doanh nghiệp có nhiều khác
nhau nên để cho việc quản lý và hoạch toán thuận lợi, cần thiết phải tiến hành
phân loại. Phần loại lao động là việc sắp xếp lao động vào các nhóm khác nhau
theo đặc trng nhất định. Về mặt quản lý và hạch toán lao động thờng đợc phân
theo các tiêu thức sau:
* Phân theo thời gian lao động: Theo cách phân loại này lao động có thể
chia thành lao động thờng xuyên (bao gồm cả hợp đồng ngắn hạn và dài hạn)
lao động tạm thời, mang tính thời vụ. Cách phân loại này giúp cho doanh
nghiệp dễ dàng nắm bắt đợc tổng số lao động của mình từ đó có kế hoạch sử
dụng, bồi dỡng, tuyển dụng và huy động khi cần thiết. Đồng thời xác định đợc
các khoản nghĩa vụ với ngời lao động và với nhà nớc đợc chính xác.
* Phân theo quan hệ với quá trình sản xuất: Gồm hai loại
- Lao động trực tiếp sản xuất: chính là bộ phận công nhân trực tiếp tham
gia vào quá trình sản xuất sản phẩm hay thực hiện các lao vụ, dịch vụ.
- Lao động gián tiếp sản xuất: chính là bộ phận lao động tham gia một
cách gián tiếp vào quá trình sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp. Thuộc bộ
Chuyên đề : Hạch toán tiền lơng và các khoản trích theo lơng
9
phận này bao gồm nhân viên kỷ thuật, nhân viên quản lý kinh tế, nhân viên
quản lý hành chính.
Với cách phân loại này giúp cho doanh nghiệp đánh giá đợc tính hợp lý
của cơ cấu lao động. Từ đó có biện pháp tổ chức, bố trí lao động phù hợp với
yêu cầu công việc.

* Phân theo chức năng lao động trong quá trình sản xuất kinh doanh:
Xét về chức năng, trong một doanh nghiệp sản xuất công nghiệp có thể
chia nhân công thành ba loại sau:
- Nhân công thực hiện chức năng sản xuất, chế biến: bao gồm nhân công
trực tiếp sản xuất hoặc gián tiếp vào quá trình sản xuất, chế tạo sản phẩm hay
thực hiện các lao vụ, dịch vụ nh công nhân trực tiếp sản xuất, nhân viên phân x-
ởng ...
- Nhân công thực hiện chức năng lu thông, tiếp thị: bao gồm bộ phận nhân
công tham gia hoạt động bán hàng, tiêu thụ sản phẩm, hàng hóa, lao vụ dịch vụ
nh nhân viên bán hàng, tiếp thị, nghiên cứu và tiếp cận thị trờng ...
- Nhân công thực hiện chức năng quản lý hành chính: là bộ phận nhân
công tham gia quá trình hoạt động quản trị kinh doanh và quản lý hành chính
của doanh nghiệp nh nhân viên quản lý kinh tế, nhân viên quản lý hành chính ...
Phần thù lao lao động trả cho bộ phận nào sẽ hình thành nên chi phí của bộ
phận đó do đó theo cách phân loại này giúp cho việc tập hợp chi phí lao động đ-
ợc chính xác, kịp thời, phân định đợc chi phí sản xuất và chi phí thời kỳ. Mặt
khác giúp cho việc phân bổ chi phí nhân công đựơc chính xác thuận lợi, tạo
điều kiện cho việc tính giá thành sản phẩm đợc nhanh chóng.
II. hình thức tiền l ơng, thu nhập khác và các khoản trích theo
l ơng .
1. Các hình thức tiền lơng
Thực chất của việc trả lơng là các quy phạm đợc thừa nhận để xác định
tiền lơng phải trả cho ngời lao động dựa trên số lợng sức lao động dã hao phí.
Chuyên đề : Hạch toán tiền lơng và các khoản trích theo lơng
10
Tiền lơng của ngòi lao động do hai bên thoả thuận trong hợp đồng lao
động, nó cũng đợc trả theo năng suất lao động, chất lợng hiệu quả lao động.
Mặt khác tiền lơng có thể đợc trả theo thời gian làm việc(giờ, ngày, tuần, tháng)
hoặc trả theo khối lợng công việc hoàn thành ... Kết hợp với chế độ phụ cấp,
tiền lơng, tiền làm ngoài giờ, trong chi phí nhân công có bộ phận thuộc chi phí

trực tiếp, gián tiếp, có loại biến phí, có loại định phí ... Việc tính và trả chi phí
lao động có thể thực hiện theo nhiều hình thức khác nhau tuỳ theo đặc điểm
hoạt động kinh doanh, tính chất công việc và trình độ quản lý của doanh
nghiệp. Mục đích cuả chế độ tiền lơng là nhằm quán triệt nguyên tắc phân phối
theo lao động. Trên thực tế ở Việt nam hiện nay các doanh nghiệp thờng áp
dụng các hình thức tiền lơng sau:
+ Tiền lơng theo thời gian
+ Tiền lơng theo sản phẩm
+ Tiền lơng khoán
1.1. Tiền l ơng theo thời gian : Đây là hình thức mà tiền lơng đợc dựa trên
khả năng, thao tác, trình độ kỷ thuật và thời gian làm việc thực tế. Hình thức
này mang tính chất bình quân, cha thực sự gắn với kết quả sản xuất, không đánh
giá đúng kết quả lao động của mỗi ngời, không đảm bảo đợc nguyên tắc '' làm
theo năng lực, hởng theo lao động '' theo hình thức này thì:
Chuyên đề : Hạch toán tiền lơng và các khoản trích theo lơng
11
Tiền lơng thời gian Thời gian Đơn giá tiền lơng
phải trả cho CNV = làm việc x theo thời gian


Hình thức lơng này thờng đợc áp dụng cho các đơn vị hành chính sự
nghiệp, cho các lao động làm công tác văn phòng nh hành chính quản trị, tổ
chức lao động, thống kê, tài vụ- kế toán ... Những nhân viên này không có điều
kiện xác định đợc khối lợng công việc hoàn thành. Do những hạn chế trên mà
hình thức này chỉ đợc áp dụng cho những công việc không thể xác định đọc hao
phí lao động đã tiêu hao vào đó.
Tuỳ theo điều kiện và trình độ quản lý, thời gian lao động có thể áp dụng
hai hình thức trả lơng đó là hình thức trả lơng theo thời gian giản đơn và hình
thức trả lơng theo thời gian có thởng.
* Hình thức trả l ơng theo thời gian giản đơn : Tiền lơng theo thời gian giản

đơn đó là số tiền trả cho ngời lao động căn cứ vào bậc lơng và thời gian làm
việc thực tế không xét đến thái độ lao động và kết quả công việc hoàn thành.
Lơng tháng = Lơng cơ bản + Phụ cấp (nếu có)
Lơng ngày =x số ngày làm thực tế
Lơng giờ: áp dụng cho những ngời làm việc tạm thời đối với từng công
việc.
Mức lơng giờ = x số giờ làm việc thực tế.
Hình thức này có u điểm là đơn giản dễ theo dõi nhng bên cạnh đó chúng
ta thấy tiền lơng đợc tính theo cách trả lơng này dựa trên mức lơng cấp bậc
mang tính bình quân vì thế nó không khuyến khích ngời lao động trong việc
làm cũng nh phát huy tính sáng tạo, nó không gắn bó quyền lợi cá nhân với
quyền lợi tập thể.
* Hình thức trả l ơng theo thời gian có th ởng : Là tiền lơng đã trả cho CNV
căn cứ vào mức lơng thời gian làm việc có kết hợp khen thởng khi ddạt và vợt
mức các chỉ tiêu quy định nh : tiết kiệm thời gian lao động, tiết kiệm nguyên vật
Chuyên đề : Hạch toán tiền lơng và các khoản trích theo lơng
12
liệu, tăng năng suất lao động, đảm bảo nhu cầu sản xuất ... thực chất của chế độ
này là sự kết hợp giữa việc trả lơng theo thời gian giản đơn và tiền thởng khi
công nhân vợt mức những chỉ tiêu chất lợng và số lợng quy định.
Tiền lơng = mức lơng theo thời gian + thởng.
Hình thức trả lơng này có nhiều u điểm hơn so với hình thức trả lơng theo
thời gian giản đơn vừa phản ánh đợc thực tế vừa khuyến khích đợc ngời lao
động có trách nhiệm trong công việc. Hình thức trả lơng này là một trong những
biện pháp kích thích vật chất đối với ngời lao động tạo cho họ gắn bó với công
việc.
1.2. Hình thức trả l ơng theo sản phẩm :
Hình thức trả lơng theo sản phẩm là hình thức tính theo khối lợng( số l-
ợng ) sản phẩm, công việc hoàn thành đảm bảo yêu cầu chất lợng quy định và
đơn giá tiền lơng tính cho một đơn vị sản phẩm, công việc đó.

Tiền lơng Khối lợng(số lợng) SP đơn giá
phải trả = công việc hoàn thành x tiền lơng
CNV đủ tiêu chuẩn sản phẩm
việc xác định tiền lơng sản phẩm phải dựa trên cơ sở các tài liệu hoạch
toán kết quả lao động, chẳng hạn nh phiếu xác nhận sản phẩm hoặc công việc
hoàn thành và đơn giá tiền lơng mà Doanh nghiệp áp dụng đối với từng loại sản
phẫm, công việc . Đây là hình thức trã lơng phù hợp với nguyên tắc, phân phối
theo lao động, gắn chặt số lợng lao động với chất lợng lao động, khuyến khích
ngới lao động hăng say lao động, góp phần làm tăng thêm sản phẩm cho xã hội.
Trả lơng theo sản phẩm là hình thức lơng cơ bản đang áp dụng trong khu vực
sản xuất vật chất hiện nay. Tiền lơng mà công nhân nhận đợc phụ thuộc vào
đơn giá để hoàn thành một đơn vị sản phẩm. Hình thức trả lơng này có nhiều u
điểm hơn so với hình thức trả lơng theo thời gian.
Trong việc trả lơng theo sản phẩm đòi hỏi việc xây dựng cá định mức kinh
tế kỷ thuật chính xác để làm cơ sở cho việc xây dựng đơn giá tiền lơng đối với
từng loại sản phẩm, từng công việc một cách hợp lý. Tuỳ theo yêu cầu kích
Chuyên đề : Hạch toán tiền lơng và các khoản trích theo lơng
13
thích ngời lao động để nâng cao chất lợng, năng suất lao động, sản lợng hay đẩy
nhanh tiến độ sản xuất mà có thể áp dụng các đơn giá tiền lơng sản phẩm khác
nhau, do đó có các dạng tiền lơng sản phẩm khác nhau.
- Tiền lơng sản phẩm có thể áp dụng đối với lao động trực tiếp sản xuất gọi
là tiền lơng sản phẩm trực tiếp hoặc có thể áp dụng đối với ngời lao động gián
tiếp phục vụ sản xuất sản phẩm gọi là tiền lơng sản phẩm gián tiếp:
* Lơng sản phẩm trực tiếp là hình thức trả lơng căn cứ vào số lợng và
chất lợng sản phẩm mà công nhân đó hoàn thành trong thời gian làm việc và đ-
ợc xác định bằng số lợng sản phẩm đã sản xuất nhân với đơn giá mỗi đơn vị sản
phẩm đợc trả. Trả lơng sản phẩm trực tiếp cá nhân đợc áp dụng rộng rãi đối với
công nhân trực tiếp sản xuất trong điều kiện quy trình lao động của ngời công
nhân mang tính độc lập tơng đối,

Tiền lơng của
ngời công nhân = Đơn giá tiền lơng x Mức sản lợng thực tế.
+ Ưu điểm ngời lao động xác định đợc ngay tiền lơng của mình vì vậy
khuyến khích họ quan tâm đến năng suất chất lợng sản phẩm.
+ Nhợc điểm: Tinh thần tơng trợ lẫn nhau trong sản xuất kém.
* Lơng sản phẩm gián tiếp là tiền lơng trả cho CNV phụ, cùng tham gia
sản xuất với công nhân chính đã hởng lơng theo sản phẩm đợc xác định căn cứ
vào hệ số giữa mức lơng của công nhân phụ sản xuất ra với sản lợng sản phẩm
đã định mức cho công nhân chính và nhân với sản phẩm công nhân chính sản
xuất ra. Hoặc trên cơ sở thang lơng và bậc lơng của công nhân phụ trả theo tỷ lệ
phần trăm( % ) hoàn thành các định mức sản xuất quy định cho công nhân
chính. Trả lơng theo sản phẩm gián tiếp áp dụng cho những công nhân phụ mà
công việc của họ có ảnh hởng nhiều đến kết quả lao động của công nhân chính,
hởng lơng theo sản phẩm.
Tiền lơng = Tiền lơng của x mức độ hoàn thành
công nhân phụ kế hoạch của công nhân chính.
+ Ưu điểm: Cách trả lơng này khuyến khích công nhân phục vụ tốt hơn
cho công nhân chính.
+ Nhợc điểm do phụ thuộc vào kết quả của công nhân chính nên việc trả l-
ơng cha thật chính xác.
Chuyên đề : Hạch toán tiền lơng và các khoản trích theo lơng
14
- Tiền lơng sản phẩm tính theo đơn giá tiền lơng cố định thờng đợc gọi là
tiền lơng sản phẩm giản đơn.
- Trả lơng theo sản phẩm tập thể: hình thức trả lơng này áp dụng đối với
những công việc cần một tập thể công nhân thực hiện, lắp ráp thiết bị, sản xuất
ở các bộ phận làm việc theo dây chuyền.
+ Ưu điểm khuyến khích công nhân trong tổ nâng cao trách nhiệm.
+ Nhợc điểm sản lợng của từng công nhân không trực tiếp quyết định tiền
lơng của họ do vậy ít kích thích công nhân nâng cao năng suất cá nhân.

- Tiền lơng sản phẩm giản đơn kết hợp với tiền thởng về năng suất nâng
cao chất lợng sản phẩm ... gọi là tiền lơng sản phẩm có thởng, là tiền lơng trả
cho công nhân lao động căn cứ vào số lợng sản phẩm đã sản xuất ra theo đơn
giá mỗi đơn vị sản phẩm kết hợp với một hình thức tiền thởng khi hoàn thành
(hoặc hoàn thành vợt mức). Các dữ liệu quy định nh : tiết kiệm nguyên vật liệu,
nâng cao chất lợng sản phẩm ... Thực chất của chế độ này là sự hoàn thiện hơn
của chế độ sản phẩm trực tiếp, công nhân theo chế độ này ngoài tiền lơng đợc
lĩnh theo đơn giá sản phẩm trực tiếp ngời công nhân đợc hởng thêm một khoản
lơng nhất định căn cứ vào trình độ hoàn thành các chỉ tiêu tiền thởng.
- Tiền lơng sản phẩm tính theo đơn giá sản phẩm tăng dần (luỹ tiến) áp
dụng theo mức độ hoàn thành vợt khối lợng sản phẩm đựoc gọi là tiền lơng sản
phẩm luỹ tiến. Trả lơng theo sản phẩm luỹ tiến áp dụng để trả lơng cho công
nhân làm việc ở khâu trọng yếu. Tiền lơng sản phẩm đợc tính theo đơn giá lợng
sản phẩm tăng dần (luỹ tiến). Những sản phẩm nằm trong định mức lao động đ-
ợc trả lơng theo đơn giá cố định, những sản phẩm vợt mức sẽ đợc trả theo đơn
giá luỹ tiến. Hình thức trả lơng này có tác dụng khuyến khích nâng cao năng
suất lao động và thờng áp dụng đối với những nơi sản xuất còn chậm, nhằm
tăng sản lợng sản phẩm đó.
1.3. Hình thức trả lơng khoán: Tiền lơng khoán là hình thức trả lơng cho
ngời lao động theo khối lợng và chất lợng công việc mà họ hoàn thành. Hình
thức này đợc áp dụng cho những công việc nếu chỉ giao chi tiết bộ phận sẽ
không có lợi bằng giao toàn bộ khối lợng cho công nhân hoàn thành trong một
thời gian nhất định. Hình thức này thờng đợc áp dụng trong xây dựng cơ bản,
Chuyên đề : Hạch toán tiền lơng và các khoản trích theo lơng
15
một số việc trong nông nghiệp và sửa chữa tháo lắp nhanh một số thiết bị để vào
sản xuất.
+ Ưu điểm: Với hình thức trả lơng khoán, ngời lao động biết trớc khối l-
ợng tiền lơng mà họ sẽ nhận đợc sau khi hoàn thành công việc và thời gian hoàn
thành công việc. Do đó họ chủ động trong công việc đợc giao. Còn ngời giao

khoán thì yên tâm về khối lợng công việc đợc hoàn thành.
+ Nhợc điểm: Để đảm bảo thời gian hoàn thành dễ gây ra hiện tợng làm
bừa làm ẩu không đảm bảo chất lợng, do vậy công tác nghiệm thu sản phẩm
phải đợc tiến hành chặt chẽ.
Nh vậy, hình thức tiền lơng sản phẩm rất có u điểm đó là đảm bảo đợc
nguyên tắc phân phối theo lao động, tiền lơng gắn chặt với số lợng, chất lợng
lao động, do đó kích thích ngời lao động quan tâm đến kết quả lao động và chất
lợng lao động của mình. Thúc đẩy tăng năng suất lao động, tăng sản phẩm cho
xã hội. Vì vậy hình thức tiền lơng sản phẩm đợc áp dụng rộng rãi. Song điều
cần chú ý là hình thức trả lơng theo sản phẩm tập thể (sản phẩm công việc do
nhóm, tổ lao động cùng tạo ra) thì cần vận dụng cách tính chia lơng phù hợp, đó
là chia theo thời gian làm việc và cấp bậc kỷ thuật kết hợp bình điểm hoặc phân
loại A, B, C ... Trong các nghành thơng nghiệp, dịch vụ có thể chia lơng theo
khoản tỷ lệ doanh thu bán hàng, hình thức này sẽ tạo cho CNV năng động tìm
nguồn hàng nhạy bén với thị trờng. Hình thức trả lơng theo thời gian và trả lơng
theo sản phẩm là hai hình thức chủ yếu đợc áp dụng cho các doanh nghiệp hiện
nay. Hai hình thức này có thể áp dụng kết hợp hoặc riêng lẻ tuỳ thuộc vào đặc
điểm sản xuất, cơ chế trình độ quản lý ở từng đơn vị.
1.2. Các khoản trích theo lơng:
a). Bảo hiểm xã hội:
Nhằm từng bớc mở rộng và nâng cao việc bảo đảm vật chất góp phần ổn
định đời sống cho ngời lao động và gia đình trong các trờng hợp ngời lao động
ốm đau, thai sản, hết tuổi lao động, chết, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp,
mất việc hoặc gặp các khó khăn khác. Mọi ngời lao động có tham gia đóng
BHXH đều có quyền hởng BHXH. Chính sách BHXH đợc áp dụng đối với tất
cả các thành viên trong xã hội, đối với tất cả ngời lao động làm việc trong mọi
thành phần kinh tế. Việc quản lý và sử dụng quỹ BHXH phải thống nhất theo
chế độ Tài chính của nhà nớc và theo nguyên tắc hạch toán độc lập.
Chuyên đề : Hạch toán tiền lơng và các khoản trích theo lơng
16

Theo chế độ hiện hành, quỹ BHXH tại doanh nghiệp bằng 20% so với tổng
quỹ lơng cấp bậc và các khoản phụ cấp thờng xuyên của ngời lao động thực tế.
Trong đó cơ cấu nguồn quỹ đợc quy định nh sau:
- Nguồn sử dụng lao động đóng bằng 15% tổng quỹ tiền lơng của ngời
tham gia BHXH trong doanh nghiệp và đợc tính vào chi phí SXKD
trong đó 10% chi các chế độ hu trí, tử tuất.
5% chi ốm đau, thai sản, tai nạn lao động.
- còn 5% trên tổng quỹ lơng tháng do ngời lao động trực tiếp đóng góp
( trừ trực tiếp vào thu nhập của ngời lao động).
b). BHYT
Thực chất là sự trợ cấp về y tế cho ngời tham gia bảo hiểm nhằm giúp đỡ
họ một phần nào đó trang trải tiền khám, chữa bệnh; tiền viện phí, thuốc men.
Mục đích của BHYT là tạo lập một mạng lới bảo vệ sức khoẻ cho toàn cộng
đồng, không kể đến địa vị xã hội hay mức thu nhập cao hay thấp. BHYT áp
dụng cho những ngời có tham gia đóng BHYT thông qua việc mua thẻ BHYT.
Quỹ BHYT đợc hình thành bằng cách trích 3% từ trên cơ sở thu nhập tạm
tính của ngời lao động, trong đó:
- Ngời sử dụng lao động phải chịu 2% từ quỹ lơng thực tế của doanh
nghiệp và đợc tính vào chi phí SXKD.
- Ngời lao động đóng góp 1% từ lơng của mình.
Quỹ BHYT do cơ quan BHYT thống nhất quản lý và tự cấp cho ngời lao
động thông qua mạng lới y tế. Vì vậy, khi tính đợc mức trích BHYT các nhà
doanh nghiệp phải nộp toàn bộ cho cơ quan y tế.
c). Kinh phí công đoàn
Công đoàn là một tổ chức đoàn thể đại diện cho ngời lao động nói lên
tiếng nói chung của ngời lao động, đứng ra bảo vệ quyền lợi cho ngời lao động.
Đồng thời, công đoàn cũng là ngời hớng dẫn , điều chỉnh thái độ của ngời lao
động đối với công việc, với ngời sử dụng lao động.
Theo chế độ hiện hành thì kinh phí công đoàn đợc tính theo tỷ lệ 2% trên
tổng quỹ lơng phải trả cho ngời lao động và ngời sử dụng lao động phải chịu

khoản chi phí này, khoản này đợc tính vào chi phí SXKD. Thông thờng, khi xác
Chuyên đề : Hạch toán tiền lơng và các khoản trích theo lơng
17
định đợc mức trích kinh phí công đoàn trong kỳ thì 50% doanh nghiệp phải nộp
lên công đoàn cấp trên; 50% còn lại thì đợc dùng để chi tiêu cho các hoạt động
của Công đoàn tại cơ sở.
3. Nội dung ý nghĩa của các thu nhập khác.
3.1. Lơng nghỉ phép: Theo chế độ hiện hành khi ngời lao động nghỉ phép
thì đợc trả lơng 100% tiền lơng theo cấp bậc. Tiền lơng nghỉ phép là tiền lơng
phụ của ngời lao động.
Trong 1 năm ngời lao động đợc nghỉ phép 12 ngày, nếu làm việc 5 năm thì
đợc tính thêm 1 ngày vào thời gian nghỉ phép. Nếu Doanh nghiệp không thể bố
trí cho ngời lao động nghỉ phép ổn định đều đặn giữa các tháng trong năm,
Doanh nghiệp cần phải trích trớc tiền lơng nghỉ phép để đảm bảo chi phí ổn
định giữa các tháng trong năm.
3.2 Chế độ phụ cấp :
Theo điều 4 nghị định 26/CP ngày 23 - 5 - 1995 có 7 loại phụ cấp:
- Phụ cấp khu vực đợc trả cho những ngời làm việc ở những vùng xa xôi
hẻo lánh.
- Phụ cấp có điều kiện đợc trả cho những ngời làm việc trong môi trờng
độc hại nhng cha đợc xác định trong mức lơng.
- Phụ cấp ca 3: đợc trả cho những ngời làm việc ban đêm từ 22h đến 6 h sáng.
- Phụ cấp thu hút: đợc trả cho những ngời làm việc tại những vùng kinh tế
mới xa đất liền.
- Phụ cấp đắt đỏ: trả cho những ngời sống tại những vùng có chỉ số sinh
hoạt lớn hơn chỉ số giá cả bình quân chung cả nớc 10%.
- Phụ cấp lu động: trả cho những ngời thờng xuyên thay đổi địa điểm làm
việc nơi ở.
3.3. Chế độ thởng:
- Thực chất là một khoản tiền lơng bổ sung nhằm quán triệt đầy đủ hơn

nguyên tắc phân phối theo lao động. Trong cơ cấu thu nhập của ngời lao động,
tiền lơng là một phần có tính cố định thờng xuyên, thởng chỉ là một phần thêm
và phụ thuộc vào kết quả sản xuất kinh doanh. Cơ chế:
+ Từ quỹ khen thởng và phúc lợi, trích từ lợi nhuận theo thông t số 25/LĐ - TT
ngày 26 - 10 - 1992 của Bộ lao động đợc gọi là chế độ thởng đột xuất.
+ Từ quỹ tiền lơng đợc tính vào chi phí đợc gọi là thởng thờng xuyên.
Chuyên đề : Hạch toán tiền lơng và các khoản trích theo lơng
18
III. Quản lý tiền l ơng và các khoản liên quan .
1. Quỹ tiền l ơng :
Quỹ tiền lơng của doanh nghiệp là toàn bộ tiền lơng mà doanh nghiệp phải
trả cho tất cả lao động thuộc doanh nghiệp quản lý.
Thành phần quỹ tiền lơng bao gồm nhiều khoản nh lơng thòi gian( tháng,
ngày, giờ) long sản phẩm, phụ cấp( cấp bậc, khu vực, chức vụ ...) tiền thỏng
trong sản xuất. Quỹ tiền lơng bao gồm nhiều loại tuy nhiên về mặt hạch toán có
thể chia tiền lơng lao động trực tiếp và gián tiếp, trong đó chi tiết theo tiền lơng
chính và tiền lơng phụ.
- Tiền lơng chính là toàn bộ các khoản tiền trả theo cấp bậc, chức vụ và các
khoản phụ cấp có tính chất nh lơng mà doanh nghiệp trả cho công nhân viên trong
thời gian tham gia hoạt động sản xuất kinh doanh theo nhiệm vụ đợc giao.
- Tiền lơng phụ là khoản lơng, phụ cấp trợ cấp trả cho ngòi lao động trong
thời gian làm việc khác nhng vẫn đợc hởng lơng theo quy định.
Việc phân chia quỹ lơng thành lơng chính, lơng phụ nh trên có ý nghĩa rất
quan trọng đối với công tác hạch toán tiền lơng, phân tích các khoản mục chi
phí trong giá thành sản phẩm, trong chi phí quản lý và trong chi phí bán hàng.
Chúng ta có thể hiểu rằng: Tiền lơng chính của công nhân có quan hệ trực
tiếp với khối lợng sản phẩm dịch vụ sản xuất ra, với năng suất lao động. Còn
tiền lơng phụ của công nhân viên đợc hạch toán phân bổ gián tiếp vào chi phí
sản xuất mà không gắn với năng suất lao động.
Quản lý quỹ tiền lơng thực chất là việc xác định mối quan hệ giữa ngời lao

động và ngời sử dụng lao động. Các cơ quan chủ quản của doanh nghiệp là
những ngời trực tiếp kiểm tra đối chiếu thờng xuyên quỹ tiền lơng thực tế và
quỹ tiền lơng kế toán của doanh nghiệp, phải thấy đợc tính hợp lý trong cơ cấu
trả lơng, phát hiện xử lý kịp thời các khoản lơng bất hợp lý đã phát sinh trong
kỳ. Thêm vào đó quản lý quỹ tiền lơng phải đảm bảo đợc nguyên tắc: '' Bảo
đảm quyền tự chủ của doanh nghiệp, kết hợp với việc quản lý thống nhất của
nhà nớc về chế độ tiền lơng trên cơ sở gắn thu nhập ngời lao động với kết quả
sản xuất, đồng thời kết hợp hài hoà các lợi ích ''.
Chuyên đề : Hạch toán tiền lơng và các khoản trích theo lơng
19
Trong cuộc sống thờng nhật, con ngời chúng ta phải đoàn kết nhau lại,
giúp đỡ nhau lúc hoạn nạn, khó khăn, những lúc gặp rủi ro để cùng nhau vợt
qua những vẫn đề cấp bách về kinh tế, cùng nhau đối mặt với cuộc sống không
phải đơn giản diễn ra hàng ngày. Chính từ nhu cầu đó mà trong xã hội nẳy sinh
nhiều hình thức bảo hiểm tạo nguồn tài chính, các quỹ này có đợc chính từ việc
tính trích một phần tiền lơng của ngời lao động và chúng là các khoản trích theo
lơng.
2. Các khoản trích theo l ơng :
Ngoài tiền lơng ngời lao động còn dợc hởng các khoản trợ cấp thuộc phúc
lợi xã hội trong đó bao gồm trợ cấp bảo hiểm xã hội và bảo hiểm y tế.
a. Quỹ bảo hiểm xã hội( BHXH ): Đợc hình thành bằng cách trích theo tỷ
lệ quy định trên tổng số quỹ lơng cấp bậc hệ số chênh leẹch bảo lu(nếu có) và
các khoản phụ cấp(cấp bậc, chức vụ, khu vực, đắt đỏ, thâm niên) của CNV thực
tế phát sinh trong tháng. Theo chế độ hiện hành, tỷ lệ trích BHXH là 20%, trong
đó 15% do đơn vị hoặc ngời sử dụng lao động nộp, đợc tính vào chi phí kinh
doanh, 5% do ngời lao động đóng góp và đợc tính trừ vào thu nhập hàng tháng.
Quỹ BHXH đợc chi tiêu trong các trờng hợp ngời lao động ốm đau, thai sản, tai
nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, hu trí, tử tuất, quỹ này do cơ quan BHXH quản
lý.
b. Quỹ BHYT: Đợc sử dụng để thanh toán các khoản tiền khám, chữa

bệnh, viện phí, thuốc thang ... cho ngời lao động trong thời gian ốm đau, sinh
đẻ. Quỹ đợc trích theo tỷ lệ quy định trên tổng số tiền lơng của CNV thực tế
phát sinh trong tháng giống nh quỹ BHXH. Tỷ lệ trích là 3% trong đó 2% do
chủ sử dụng lao động đóng, còn lại do ngời lao động đóng góp.
c. Kinh phí công đoàn: Để có nguồn chi phí cho hoạt động công đoàn,
hàng tháng doanh nghiệp còn phải tríchtheo một tỷ lệ quy định với tổng số quỹ
tiền lơng, tiền công và phụ cấp (phụ cấp chức vụ, phụ cấp trách nhiệm, phụ cấp
khu vực, phụ cấp thu hút, phụ cấp đắt đỏ, phụ cáp đặc biệt, phụ cấp độc hại,
nguy hiểm, phụ cấp lu động, thâm niên, phụ cấp phục vụ quốc phòng, an ninh)
Chuyên đề : Hạch toán tiền lơng và các khoản trích theo lơng
20
thực tế phải trả cho ngời lao động kể cả lao động hợp đồng tính vào chi phí kinh
doanh để hình thành kinh phí công đoàn. Tỷ lệ trích KPCĐ theo chế độ là 2%.
3. Các khoản thu nhập cá nhân ngời lao động
Đây là khoản thu nhập thêm ngoài tiền lơng chính của ngời lao động.
Khoản này có thể là tiền thởng, phụ cấp; có thể là chế độ Bảo hộ lao động nh
Quần áo, mũ, găng tay, thuốc men... Ngoài ra còn có một khoản có thể coi là
thu nhập vô hình của ngời lao động, đó là Bảo hiểm thân thể 24/24. Số tiền này
đơc tính vào Chi phí quản lý và là 1 khoản trợ giúp cho ngời lao động trong tr-
ờng hợp bị tai nạn.
Đối với ngời lao động, các khoản này làm tăng thêm thu nhập hàng tháng,
góp phần cải thiện mức sống. Còn đối với Doanh nghiệp, nó là hình thức
khuyến khích ngời lao động trong công việc, từ đó nâng cao hiệu quả SXKD. Vì
vậy, việc đa ra 1 chế độ thởng, phụ cấp hợp lý sẽ khuyến khích ngời lao động
trong Sản xuất.
Hiện nay, các Doanh nghiệp đang đặt ra các danh hiệu thi đua nh: Cá nhân
lao động giỏi, Tổ lao động giỏi ... nhằm khuyến khích đến từng cá nhân trong
đơn vị. Hàng năm Giám đốc doanh nghiệp ký Quyết định khen thởng thi đua.
Dựa vào danh sách những ngời đợc khen thởng, Thủ quỹ xuất tiền mặt phát trực
tiếp cho ngời lao động . Số tiền thởng này đợc hạch toán vào Sổ chi tiết TK 431.

Hàng năm các doanh nghiệp chi hàng chục triệu cho chế độ BHLĐ.Theo
chế độ này, công nhân sẽ đợc phát : Quần áo bảo hộ, găng tay, ủng cao su, khẩu
trang ... Khoản chi này đợc hạch toán vào TK 627.
Hàng năm các doanh nghiệp ký Hợp đồng bảo hiểm với các Công ty Bảo
hiểm với giá trị hàng chục triệu đồng. Hợp đồng này có trách nhiệm với ngời
lao động trong những trờng hợp sau:
- Bảo hiểm trong trờng hợp chết hoặc thơng tật thân thể do tai nạn.
- Bảo hiểm trợ cấp nằm viện, phẫu thuật.
Ngoài khoản Bảo hiểm tính vào Chi phí Sản xuất theo quy định trong Nghị
định 12 CP ngày 26 tháng 1 năm 1995 . Khoản BH nói trên đợc coi là trách
nhiệm của doanh nghiệp đối với ngời lao động và đợc hạch toán trực tiếp vào
TK 642. Khi phát sinh các khoản này sẽ đợc hạch toán vào sổ sách liên
Chuyên đề : Hạch toán tiền lơng và các khoản trích theo lơng
21
quan.Các khoản phát sinh ở TK 642 sẽ đợc tập hợp vào tờ kê khai phát sinh TK
642 để từ đó làm cơ sở xác định kết quả.
Nh vậy tất cả các khoản đã trình bày ở trên tạo nên bảng thu nhập cho ngời
lao động. Vấn đề đặt ra trong việc hạch toán kế toán nói chung, kế toán tiền l-
ơng nói riêng là phải hạch toán nh thế nào cho đúng tỷ lệ quy định, nhanh
chóng kịp thời đa ra các thông tin hữu ích về lao động.
IV. Tổ chức kế toán tiền l ơng và các khoản trích theo l ơng .
1. Thủ tục, chứng từ hạch toán.
Để thanh toán tiền lơng, tiền công và các khoản phụ cấp, trợ cấp cho ngời
lao động hàng tháng kế toán phải lập '' Bảng thanh toán tiền lơng '' cho từng tổ,
đội, phân xởng sản xuất và các phòng ban kết quả căn cứ vào kết quả tính lơng
cho từng ngời. Để lập đợc bảng tính lơng này thì yêu cầu đối với kế toán tiền l-
ơng phải căn cứ vào chứng từ hạch toán thời gian lao động và kết quả lao động.
- Thủ tục chứng từ thanh toán lơng thời gian, chứng từ ban đàu làm cơ sở
cho việc trả lơng là bảng chấm công, dùng để theo dõi công đi làm thực tế, công
phi sản xuất nh : ốm đau, thai sản, nghỉ phép...Bảng chấm công do cán bộ phụ

trách hoặc tổ trởng ghi theo quy định, chấm công cuối tháng căn cứ vào thời
gian làm việc thực tế quy ra công và những ngày nghỉ đợc hởng theo chế độ quy
định để trả lơng.
- Thời gian làm thêm giờ, phụ cấp ca đêm ghi vào Bảng thanh toán làm
thêm giờ và phụ cấp ca đêm để thanh toán.
- Thủ tục chứng từ để thanh toán lơng sản phẩm đó là" Bảng kê khối lợng
sản phẩm hoặc công việc hoàn thành ", " Bảng giao, nhận sản phẩm ", " Doanh
số bán hàng ngày ", bảng này đợc ghi chi tiết theo từng đối tợng trả lơng theo
sản phẩm có xác nhận của ngời kiểm tra nghiệm thu.
Trên bảng tính lơng cần ghi rõ từng khoản tiền lơng( tiền trả sản phẩm,
tiền lơng thời gian ), các khoản phụ cấp, trợ cấp, các khoản khấu trừ và số tiền
ngời lao động còn đợc lĩnh. Sau khi kế toán trởng kiểm tra, xác nhận và ký,
Chuyên đề : Hạch toán tiền lơng và các khoản trích theo lơng
22
giám đốc duyệt y " Bảng thanh toán lơng " sẽ đợc làm căn cứ để thanh toán l-
ơng cho ngời lao động. Khi đã tính toán tổng hợp tiền lơng thực tế phải trả cho
ngời lao động xong, kế toán căn cứ vào bảng tính toán này ra ngân hàng rút tiền
về quỹ tiền mặt để trả cho ngời lao động. Thông thờng tại các doanh nghiệp
việc thanh toán lơng đợc thực hiện hàng tháng và chia làm hai kỳ :
+ Kỳ I : Tạm ứng
+ Kỳ II : Nhận số tiền còn lại sau khi đã trừ các khoản khấu trừ vào lơng
Các khoản thanh toán lơng, bảng kê danh sách những ngời cha lĩnh lơng
cùng với các chứng từ và báo cáo thu, chi tiền mặt phải chuyển kịp thời cho
phòng kế toán để kiểm tra, ghi sổ.
2. Trích tr ớc tiền l ơng nghỉ phép của công nhân sản xuất trực tiếp :
Tại các doanh nghiệp sản xuất mang tính thời vụ, để tránh sự biến động
của giá thành sản phẩm, kế toán thờng áp dụng phơng pháp trích trớc chi phí
nhân công trực tiếp sản xuất, đều đặn dựa vào giá thành sản phẩm coi nh một
khoản chi phí phải trả.
Việc áp dụng phơng pháp này giúp doanh nghiệp tránh đợc những sự biến

động lớn trong chi phí tiền lơng khi có sự biến động của thị trờng về giá cả, ảnh
hởng trực tiếp đến thu nhập ngời lao động.
Cách tính toán nh sau :
Mức trích trớc Tiền lơng chính thực tế Tỷ lệ
tiền lơng phép= phải trả công nhân trực x lơng trích
kế hoạch tiếp trong tháng trớc
Trong đó:
Tỷ lệ Tổng số lơng phép kế hoạch năm
trích của công nhân trực tiếp SX trong tháng
trớc = x 100
Tổng số lơng chính kế hoạch năm của
công nhân trực tiếp sản xuất
Cũng có thể trên cơ sở nhiều năm, doanh nghiệp tự xác định một tỷ lệ trích
trớc tiền lơng nghỉ phép kế hoạch của nhân công trực tiếp sản xuất một cách
hợp lý.
3. Hạch toán tổng hợp tiền l ơng và các khoản trích theo l ơng .
Chuyên đề : Hạch toán tiền lơng và các khoản trích theo lơng
23
3.1 Chứng từ và tài khoản kế toán sử dụng.
a. Chứng từ kế toán:
Các chứng từ về kế toán tiền lơng, tiền thởng, BHXH và thanh toán tiền l-
ơng, BHXH nh :
- Bảng thanh toán tiền lơng ( mẫu số 02 - LĐTL )
- Bảng thanh toán tiền thởng ( mẫu số 05 - LĐTL )
- Bảng thanh toán BHXH ( mẫu số 04 - LĐTL )
- Các phiếu thu, phiếu chi các chứng từ tài liệu về các khoản khấu trừ trích
nộp ... liên quan. Các chứng từ này đợc sử dụng làm căn cứ ghi sổ kế toán trực
tiếp hoặc để hạch toán tổng hợp tiền lơng.
b. Tài khoản kế toán:
Kế toán tiền lơng và các khoản trích theo lơng sử dụng chủ yếu các tài

khoản sau:
- TK 334 " phải trả CNV "
- TK 338 " phải trả, phải nộp khác "
* Tài khoản 334 " phải trả công nhân viên "
Dùng để thanh toán các khoản thanh toán với công nhân viên của doanh
nghiệp về tiền lơng, tiền công, phụ cấp, bảo hiểm xã hội, tiền thởng và các
khoản khác thuộc về thu nhập của công nhân viên.
Kết cấu và nội dung phản ánh của TK 334
Bên nợ:
- Phản ánh các khoản tiền lơng, tiền công, tiền thởng, BHXH và các khoản
khác đã trả cho CNV.
- Các khoản khấu trừ vào tiền lơng, tiền công của CNV.
- Kết chuyển tiền lơng của CNV cha lĩnh vào tài khoản thích hợp.
Bên có:
- Tiền lơng, tiền công và các khoản khác còn phải trả cho CNV.
D có:
- Tiền lơng, tiền công, tiền thởng, BHXH và các khoản khác phải trả cho
CNV.
D nợ: Trong trờng hợp cá biệt số d bên nợ (nếu có)
Chuyên đề : Hạch toán tiền lơng và các khoản trích theo lơng
24
- Phản ánh số tiền đã trả quá số phải trả về tiền lơng, tiền công, tiền thởng,
BHXH và các khoản khác cho CNV.
Tài khoản 334 hạch toán chi tiết theo hai nội dung:
TK 334.1: Thanh toán tiền lơng
TK 334.2: Thanh toán các khoản khác
* Tài khoản 338 " phải trả, phải nộp khác "
Dùng để phản ánh các khoản phải trảvà phải nộp cho cơ quan pháp luật,
cho các tổ chức, đoàn thể xã hội, cho cấp trên về kinh phí công đoàn, bảo hiểm
xã hội, bảo hiểm y tế, các khoản khấu trừ vào lơng theo quyết định của toà án

(tiền nuôi con khi ly dị, nuôi con ngoài giá thú, án phí...) giá trị tài sản thừa chờ
xử lý, các khoản vay mợn tạm thời, nhận ký quỹ, ký cợc ngắn hạn, các khoản
thu hộ, giữ hộ ...
Chuyên đề : Hạch toán tiền lơng và các khoản trích theo lơng
25