Tài liệu Giáo trình Bệnh rò hậu môn(mạch lươn) pdf

Bệnh rò hậu môn(mạch lươn)
Định nghĩa:
Là bệnh gây ra do nhiễm trùng ở các khe và nhú trong ống hậu môn , từ đó
làm viêm và tụ mủ ở các tuyến hậu môn ở giữa hai cơ thắt hậu môn , sau đó phá
miệng ra da vùng cạnh hậu môn . Từ dân gian thường dùng để mô tả bệnh này là
bệnh mạch lươn
Nguyên nhân rò hậu môn :
Áp xe quanh hậu môn và rò hậu môn là do cùng nguyên nhân và thể hiện
trên lâm sàng hai dạng khác nhau, áp xe ở dạng cấp tính và rò ở dạng mãn tính.
Nguyên nhân rò là do viêm nhiễm xuất phát từ tuyến hậu môn do vi khuẩn
như trực khuẩn coli, tụ cầu trùng, liên cầu trùng...
Ngoài ra có nhiều bệnh lý có thể đưa đến rò hậu môn :
-Bệnh lao
-Bệnh Crohn
-Nấm actinomycosis
-Dị vật vùng hậu môn và tầng sinh môn
-Ung thư hậu môn trực tràng
-Chấn thương do đụng đập, do phẫu thuật như phẫu thuật tiền liệt tuyến,
-Cắt tầng sinh môn lúc sanh, mổ trĩ
-Chiếu xạ vùng chậu
-Ung thư bạch huyết
+Tỷ lệ mắc bệnh nam/nữ : 4/1
+Tuổi mắc bệnh thường từ 30 - 50 tuổi
Triệu chứng lâm sàng:
Bệnh nhân bị nhiễm trùng quanh hậu môn thường có xu hướng đến khám
sớm, 2-3 ngày sau triệu chứng đầu tiên xuất hiện, với triệu chứng đau và có một
khối căng sờ được ở rìa lỗ hậu môn. Bệnh nhân với áp xe ở sâu hơn có xu hướng
đến bệnh viện trễ hơn, với những than phiền mơ hồ hơn, có sốt và thấy 1 khối
căng, đổi màu da quanh hậu môn
Bệnh nhân với lỗ rò đã hình thành thường có tiền sử có những cơn đau ngắt
quãng và mủ chảy ra từ một lỗ ở tầng sinh môn, cơn đau tăng lên khi mủ không

chảy ra và giảm đau khi có mủ thoát ra. Trường hợp có lỗ trong ở trực tràng to thì
có thể thấy phân chảy ra ở lỗ rò ngoài
Nếu bệnh nhân bị áp xe quanh hậu môn, nhìn sẽ thấy một khối phồng căng
ở cạnh hậu môn, đè lên khối phồng đó rất đau
Nếu bệnh nhân bị rò hậu môn nhìn sẽ thấy có một mụn mủ nổi lên cạnh hậu
môn, trên mặt mụn mủ có một mài, nặn mụn mủ đó thấy có ít giọt mủ chảy ra. Do
mụn mủ chảy mủ từng đợt và lượng mủ không nhiều, nên bệnh nhân thường bỏ
qua không đi khám, chỉ đến khi mụn mủ chảy mủ nhiều ảnh hưởng đến sinh hoạt
hàng ngày bệnh nhân mới chịu đi khám bệnh
Sự thành công trong phẫu thuật rò hậu môn tùy thuộc vào sự phát hiện mối
liên quan giữa đường rò và giải phẫu của vùng hậu môn. Nếu không biết được mối
liên quan này thì thường dẫn đến thất bại trong phẫu thuật và kết quả là rò tái phát
hay đi cầu mất tự chủ. Vì vậy phân loại thương tổn giải phẫu bệnh của đường rò là
điều rất quan trọng. Bảng phân loại này gồm 4 nhóm chính :
-Giữa hai cơ thắt
-Xuyên cơ thắt
-Trên cơ thắt
- Ngoài cơ thắt
Ngoài các nhóm chính này, có thể có thêm các nhánh phụ hay những đường
rò thứ phát. Đây chính là nguyên nhân dẫn đến thất bại của điều trị rò. Do đó đến
nay người ta cần phải biết chính xác hình ảnh thương tổn của đường rò trước khi
phẫu thuật
Chẩn đoán rò hậu môn:
Khi bệnh nhân có các triệu chứng đến khám,Ta sẽ dựa vào lời khai bệnh và
thăm khám ở vùng hậu môn, phát hiện ra một lỗ rò chảy mủ cạnh hậu môn, sau
khi loại ra được các nguyên nhân đặc hiệu đã kể ở trên, bệnh nhân sẽ được chẩn
đoán là rò hậu môn
Sau đó Ta sẽ gửi bệnh nhân đi làm siêu âm hậu môn, đây là máy siêu âm
hiện đại với đầu dò đặt trong lòng hậu môn, qua siêu âm này ta có thể vẽ được
hình ảnh của đường rò trên không gian 3 chiều một cách chính xác, và phương

pháp chẩn đoán hình ảnh này chính xác hơn phương pháp chụp đường rò có bơm
thuốc cản quang gấp nhiều lần
Nhờ vào siêu âm này ta biết được chính xác hình ảnh, vị trí và đường đi của
đường rò, từ đó chẩn đoán được loại rò mà bệnh nhân mắc phải và áp dụng loại
phẫu thuật thích hợp cho từng loại đường rò, do đó kết quả khả quan hơn nhiều và
tỷ lệ tái phát rất thấp
Siêu âm qua hậu môn bằng đầu rò chuyên biệt này giúp ta đánh giá và phát
hiện các ổ áp xe và các đường rò giữa cơ thắt và xuyên cơ thắt. Ngày nay siêu âm
qua hậu môn là phương pháp được đánh giá là rẻ tiền nhất và là tiêu chuẩn vàng
trong việc đánh giá toàn bộ cơ vòng trong và ngoài, phát hiện các đường rò và các
ổ áp xe vùng hậu môn

Nguyên tắc điều trị:
Nếu loại áp xe cạnh hậu môn cần phải được rạch tháo mủ càng sớm càng
tốt tránh ổ mủ lan tràn tạo thành các đường hầm như mạch lươn làm hư hại nhiều
tổ chức ở vùng hậu môn.
Nếu là rò hậu môn, cần phải chẩn đoán chính xác thương tổn rò qua siêu
âm và phải phẫu thuật cắt bỏ được mô xương đường rò, nhưng phải bảo vệ an toàn
cơ thắt hậu môn vì tai biến cắt đứt cơ thắt làm cho bệnh nhân đi cầu mất tự chủ là
một tai biến rất đáng ngại hơn nhiều so với bệnh rò. Vì vậy để bảo vệ cơ thắt hậu
môn khi mổ, người ta thường sử dụng phương pháp cột dây thun để cắt dần cơ thắt
này, việc cột dây thun này còn có tác dụng dẫn lưu mủ và an toàn cho phẫu thuật
đường rò. Việc cột dây thun này có 2 tác dụng :
- Bảo vệ sự toàn vẹn cơ thắt hậu môn
- Dẫn lưu ổ nhiễm trùng và làm thay đổi tình trạng nhiễm trùng cấp tính