Chuyen De Sinh 9 Nam 20152016

<span class='text_page_counter'>(1)</span>A. ĐẶT VẤN ĐỀ: I- CƠ SỞ LÍ LUẬN:. - Trong nh÷ng n¨m qua sù ph¸t triÓn trÝ tuÖ cña häc sinh ngµy cµng m¹nh mẽ, nhu cầu học tập các môn học ngày nhiều trong đó bộ môn sinh học trong nhµ trêng còng kh«ng ngõng bæ sung, ®i s©u vµ më réng. - Do tính đặc thù của bộ môn là một môn khoa học thực nghiệm . Các kiến thức trong chương trình sinh học 6,7,8, chủ yếu được hình thành theo phương pháp quan sát và thí nghiệm nên từ các hình ảnh trực quan sinh động đó sẽ giúp học sinh khai thác và lĩnh hội kiến thức dễ dàng , khắc sâu được kiến thức hơn. Tuy nhiên , chương trình sinh học 9 kiến thức mang tính khái quát và trừu tượng khá cao , học sinh phải dựa vào các hoạt động tư duy trừu tượng , các thí nghiệm mô phỏng hoặc dựa vào sơ đồ khái quát để khai thác và lĩnh hội được kiến thức nên việc khai thác và lĩnh hội kiến thức của HS gặp nhiều khó khăn. II. CƠ SỞ THỰC TIỄN: - Qua thùc tiÔn gi¶ng d¹y m«n sinh häc, t«i thÊy häc sinh cã nhiÒu víng mắc, lúng túng trong giải bài tập, bên cạnh đó thì yêu cầu vận dụng lớ thuyết để giải bài tập trong đề thi học sinh giỏi các cấp lại rất cao. Ngợc lại trong phân phối ch¬ng tr×nh thêi gian dµnh cho gi¶i bµi tËp th× rÊt Ýt. - Qua thu thập số liệu về đánh giá kết quả học tập của HS một vài năm lại nay tôi thấy : + HS chưa nắm vững kiến thức cơ bản nên kĩ năng vận dụng kiến thức của các em khi làm bài kiểm tra hoặc giải thích cơ sở khoa học của một số hiện tượng thực tiễn chưa cao. - Thực tế giảng dạy tôi thấy các bạn đồng nghiệp cũng đã vận dụng nhiều phương pháp dạy học khác nhau nhưng hiệu quả dạy học vẫn chưa cao, chưa củng cố và rèn luyện được kĩ năng vận dụng kiến thức của học sinh. Vậy làm thế nào đÓ gióp häc sinh hiểu được các kiến thức cơ bản và vận dụng được kiến thức đó ? Làm thế nào để rÌn luyÖn kü n¨ng gi¶i bµi tËp, bæ sung hoµn chØnh kiÕn thøc khi lµm bµi kiÓm tra, ®i thi . Trong quá trình giảng dạy tôi đã tích luỹ được một số kinh nghiệm nhỏ khi phối hợp các phương pháp dạy học : trực quan - vấn đáp, phương pháp thí nghiệm , phương pháp thảo luận nhóm đặc biệt là.

<span class='text_page_counter'>(2)</span> “lồng ghép hình thành công thức tính khi dạy một số bài trong chương AND” giới hạn trong phạm vi chương trình sinh học lớp 9 .. B. Giải quyết vấn đề I- Phương hướng giải quyết - Trong quá trình giảng dạy tôi đã tiến hành lồng ghép giữa việc giúp học sinh khai thác kiến thức lý thuyết rút ra một số công thức tính để học sinh vận dụng khi gi¶i bµi tËp. - Cuối mỗi bài ra thêm bài tập vận dụng để học sinh về nhà tự giải. - Ch÷a bµi tËp cho häc sinh khi sinh ho¹t 15 phót ®Çu giê hoÆc lªn líp kiểm tra bài cũ kết hợp chữa bài tập (nếu kiến thức có liên quan đến bài mới). II- Một số ví dụ cụ thể: VÝ dô 1: Khi dạy bài AND 1) Xác định tơng quan giữa chiều dài, khối lợng, tổng số nucleotit, chu kỳ xo¾n cña ADN khi häc phÇn cÊu tróc kh«ng gian cña ph©n tö AND : - ADN có 2 mạch đơn, chiều dài của ADN (gen) là chiều dài của 1 mạch đơn. - Mçi chu kú xo¾n cã 10 cÆp Nu cao 34 Ao. 0 4 7 0 - Nh vËy mçi Nu cao 3,4 A ( 1A 10 m 10 mm ) - Mçi Nu nÆng 300 ®v C. Do đó nếu gọi N lµ Tæng sè nu cña ADN (gen) L. ChiÒu dµi cña ADN (gen). C. Chu kú xo¾n cña ADN (gen). * Ta xây dựng đựơc một số công thức sau: N 2xL  L  x 3,4(A 0 )  N (Nu) 2 3,4 M N N (Nu)  M  (dvC) 300 300 -.

<span class='text_page_counter'>(3)</span> M HoÆc. L x 2 x 300(dvC) 3,4. M x 3,4 (A 0 ) 300x2 Suy ra: N L M C    20 10x3,4 20x300 L . * Bµi tËp vËn dông : 0. Mét gen cã chiÒu dµi 5100 A . H·y tÝnh: 1) Tæng sè Nucleotit cña gen 2) Khèi lîng cña gen 3) Sè chu kú xo¾n cña gen. Gi¶i: 1) Tæng sè Nucleotit cña gen. L N x2 3,4 5100 Ta cã: N = x 2 3000 (Nu) 3, 4 Áp dông c«ng thøc:. 2) Khèi lîng cña gen M  N x 300 3000 x 300 900000dvC C¸ch 1: Ta cã C¸ch 2: Tõ t¬ng quan : M L x 3, 4(A 0 ) 300 x 2 L 5100 Ta cã M = x 300 x 2  x 300 x 2 900000dvC 3,4 3, 4 3) Sè chu kú xo¾n cña gen lµ: Cách 1: Xác định chu kỳ xoắn từ số Nucleotit của gen: N 3000 C  150 (chu kú) 20 20 C¸ch 2: Cã thÓ tÝnh chu k× xo¾n tõ t¬ng quan gi÷a chu k× xo¾n víi chiÒu dµi:.

<span class='text_page_counter'>(4)</span> L 5100 C  150 (chu k ×) 10x3,4 10x3,4 Cách 3: Đã xác định đợc khối lợng của gen . Mỗi chu kì xoắn cÆp Nu, mçi Nu nÆng 300 dvC. cã 10. M 900000 C  150 (chu k ×) 20x300 20x300 Do đó: 2 , Vận dụng nguyên tắc bổ sung trong cấu trúc phân tử ADN để xác định tØ lÖ %, sè lîng tõng lo¹i Nucleotit trong 2 m¹ch cña gen vµ sè liªn kÕt hi®r« cña ph©n tö ADN. Trªn ph©n tö ADN c¸c Nucleotit liªn kÕt víi nhau theo nguyªn t¾c bæ sung. A liªn kÕt víi T b»ng 2 liªn kÕt hi®ro, G liªn kÕt víi X b»ng 3 liªn kÕt hi®ro vµ ngîc l¹i. Từ đó ta có : Sè Nucleotit tõng lo¹i trong ph©n tö AND : A T ; G X Suy ra: N = A + T + G + X N = 2A + 2G = 2T + 2X Suy ra: A + G = A + X = T + G = T + X Tõ ®©y ta thÊy tæng sè lîng cña 2 lo¹i Nucleotit kh«ng bæ sung cho nhau lu«n bằng số Nucleotit trong một mạch đơn. % A + % G = % T + % X = 50 % Do đó ta có Từ đó ta suy ra: % A = % T = 50% - % G = 50% - % X % G = % X = 50% - % A = 50% - % T Cũng từ nguyên tắc bổ sung ta xác định đợc số liên kết hiđro của gen là: H=2xA+3xG=2xT+3xX Bµi tËp vËn dông : Một gen có 2400 Nucleotit, trong đó số Nucleotit loại A chiếm 30% tổng sè Nucleotit cña gen. H·y tÝnh: 1) Sè Nucleotit mçi lo¹i gen. 2) Sè liªn kÕt Hi®ro cña gen. 3) ChiÒu dµi cña gen.. Gi¶i:.

<span class='text_page_counter'>(5)</span> 1) Sè Nucleotit mçi lo¹i cña gen. Cách 1: Để xác định đợc số Nucleotit mỗi loại của gen, cần xác định đợc tỉ lệ % cña tõng lo¹i Nu. Theo nguyªn t¾c bæ sung ta cã: % A + % G = 50% Mà giả thiết đã cho A = 30% VËy % G = 50% - 30% = 20 % Theo bµi ra vµ theo nguyªn t¾c bæ sung ta cã sè Nu tõng lo¹i cña gen.. 2400x30 A T  720(Nu) 100 2400x20 G X  480(Nu) 100 Cách 2: Từ giả thiết bài toán xác định đợc số Nucleotit loại 30 x 2400 A 720(Nu) 100 AG  Mµ. N 2. N 2400 G  A  720 480 2 2 Do đó số Nu loại Theo NTBS sè Nu tõng lo¹i cña gen lµ : A = T = 720 (Nu) G = X = 480 (Nu) 2) Sè liªn kÕt hi®ro cña gen lµ: H = 2.A + 3. G = 2.T + 3. X = 2 . 720 + 3. 480 = 2880 (liªn kÕt) 3) ChiÒu dµi cña gen. C¸ch 1:. 2xL N 3,4 Tõ t¬ng quan. C¸ch 2:. N A G  . 2 Do đó: Theo nguyªn t¾c bæ sung ta cã. L ta cã :. 2400 x 3,4(A 0 ) 2. Lgen  (720 + 480 ) x 3,4 = 4080 (A0) VÝ dô 2 : Khi d¹y bµi "ADN vµ b¶n chÊt cña gen" : - Cả 2 mạch của ADN đều là mạch khuôn..

<span class='text_page_counter'>(6)</span> - C¸c Nu tù do trong m«i trêng néi bµo kÕt hîp víi c¸c Nu trªn m¹ch khu«n theo nguyªn t¾c bæ sung: M¹ch khu«n Nucleotit tù do A kÕt hîp víi T T. kết hợp với. A. G. kết hợp với. X. X. kết hợp với. G. - Sau khi tự nhân đôi 1 lần sẽ tạo ra 2 ADN giống hệt ADN mẹ ( Trong đó cã mét m¹ch cò, mét m¹ch hoµn toµn míi ). Do đó: Gọi N là tổng số Nucleotit trong ADN mẹ, ban đầu N' là tổng số Nucleotit trong ADN tù do m«i trêng cÇn cung cÊp. * Khi ADN t¸i sinh 1 lÇn th×: A' = T' = A = T G' = X' = G = X  N' = N * Khi ADN t¸i sinh n lÇn th×: - Tổng ADN con đợc tạo ra là 2n. - Tæng sè Nucleotit trong c¸c ADN con lµ 2n.N. - Tæng sè Nucleotit mçi lo¹i trong c¸c ADN con lµ: A' = T' = 2n. T = 2n. A G' = X' = 2n. G = 2n. X  N' = (2n- 1) N. Bµi tËp vËn dông: Mçi gen cã A = 1600 Nucleotit, cã X = 2A 1) T×m sè lîng Nucleotit lo¹i T vµ G 2) Tính chiều dài của phân tử ADN đó: 3) Khi đoạn ADN trên nhân đôi tạo ra 8 đoạn ADN mới đòi hỏi môi trờng néi bµo cung cÊp bao nhiªu Nucleotit mçi lo¹i?. Gi¶i: 1) Sè lîng Nucleotit lo¹i T vµ G. Theo bµi ra ta cã : A = 1600 (Nu) X = 2.A = 2 x 1600 = 3200 (Nu) Theo NTBS ta cã:.

<span class='text_page_counter'>(7)</span> T = A = 1600 (Nu) G = X = 3200 (Nu) 2) ChiÒu dµi cña ADN = (1600 + 3200) x 3,4 A0 = 16320 A0 3) Sè Nu tù do mçi lo¹i mµ m«i trêng cÇn cung cÊp. Gọi n là số lần gen tự nhân đôi, thì số ADN mới đợc tạo ra là 2n n Theo bµi ra ta cã: 2 = 8  n = 3. Số Nu mỗi loại môi trờng cần cung cấp qua 3 lần tự nhân đôi là: A = T = (23 - 1). 1600 = 11200 (Nu) G = X = (2 3 - 1) . 3200 = 22400 (Nu VÝ dô 3 : Khi d¹y bài “ ARN “ : Xác định tơng quan về số Nucleotit, khối lợng của gen và ARN. Gen có 2 mạch, ARN chỉ có một mạch. Do đó: rN  - Sè rib«Nucleotit cña ARN chØ b»ng mét nöa sè Nucleotit gen 1 rN x 300  Mgen. 2 - Khèi lîng cña ARN = - ChiÒu dµi cña ARN b»ng chiÒu dµi cña gen tæng hîp ra nã.. N 2. L ARN Lgen Bµi tËp vËn dông : NÕu ph©n tö ADN cã 1500 Nucleotit, hiÖu sè gi÷a A víi Nucleotit kh«ng bæ sung là 30%. Hãy xác định: 1) Sè Nucleotit mçi lo¹i cña gen. 2) Chiều dài, khối lợng phân tử của ARN do gen đó tổng hợp.. Gi¶i: 1) Sè Nu mçi lo¹i cña gen. Theo bµi ra ta cã: % A + % G = 30 % (1) Mµ theo NTBS % A + % G = 50 % (2) Gi¶i (1) vµ (2) ta cã % A = 40 %  % G = 10 % lµ: sè Nucleotit mçi lo¹i cña gen 40 x1500 A T  600 (Nu) 100 10 x1500 G X   150 (Nu) 100.

<span class='text_page_counter'>(8)</span> 2) ChiÒu dµi cña ARN. N L ARN  x 3, 4 750 x 3, 4 2250(A 0 ) 2. L ARN (600 150) x 3,4 2250(A 0 ). HoÆc: 3) Khèi lîng cña ARN. N 1500 M  x 300  x 300 225000dvC 2 2 III- Mét sè bµi tËp tù gi¶i.. Bµi tËp 1 : 5 1, Mét gen cã khèi lîng 9.10 dvC. HiÖu sè gi÷a 2 Nucleotit kh«ng bæ sung chiếm 30 % tổng số Nu của gen, trong đó số Nu loại G lớn hơn số Nu loại kia.. TÝnh: 1) ChiÒu dµi cña gen ? Sè liªn kÕt hidro cña gen ? 2) Sè Nucleotit tõng lo¹i cña gen (vµ tØ lÖ %) ? 3) Số Nucleotit tự do môi trờng cần cung cấp khi gen đó tự nhân đôi 3 lÇn ? Bµi tËp 2: Một cặp gen Dd tồn tại trên 1 cặp NST tơng đồng, gen D có chiều dài 5000 A 0 vµ A' = 15 %, gen d dµi 4080 A0, cã sè lîng 4 lo¹i Nucleotit b»ng nhau. 1) TÝnh sè lîng Nucleotit cña mçi gen ? 2) TÝnh sè liªn kÕt Hi®r« cña mçi gen ? Bµi tËp 3: Một gen cấu trúc có 120 chu kỳ xoắn, có G = 15 % nhân đôi liên tiếp 5 đợt. 1) TÝnh sè Nucleotit cña gen ? 2) Khèi lîng ph©n tö cña gen lµ bao nhiªu ? 3) TÝnh sè lîng Nucleotit mçi lo¹i mµ m«i trêng néi bµo cÇn cung cÊp cho gen t¸i b¶n. 4) Tính số ribô Nucleotit và khối lợng của ARN do gen đó tổng hợp. C. KẾT LUẬN - KIẾN NGHỊ.. I - KẾT LUẬN : Qua vận dụng đề tài vào trong thực tiễn giảng dạy tôi thấy :.

<span class='text_page_counter'>(9)</span> -HS hiểu được các kiến thức cơ bản của các hiện tượng di truyền và biến dị ở các cấp độ khác nhau . - Giải thích được cơ chế của các hiện tượng di truyền và biến dị , biết vận dụng kiến thức để giải thích một số hiện tượng thực tế . - Tăng hứng thú học tập của học sinh , làm cho học sinh yêu thích bộ môn hơn vì thế mà kết quả học tập của học sinh tăng lên rõ rệt . Đề tài này không chỉ dừng lại trong phạm vi trong chương AND mà có thể đã vận dụng đề tài để dạy các bài , chương khác có nội dung tương tự . Cũng có thể vận dụng để dạy ở các khối lớp khác , các bộ môn khác như : Toán , Vật lí , Hoá học ..Tuy nhiên tuy theo đặc thù của từng bộ môn mà có thể vận dụng theo nhiều cách khác nhau…. II - KIẾN NGHỊ Trên đây chỉ là một kinh nghiêm nhỏ của tôi trong quá trình giảng dạy kiên thức trong chương AND , ngoài ra trong chương trình sinh học 9 còn có kiến thức ở các chương khác mà khi khai thác nội dung và củng cố kiến thức gặp nhiều khó khăn . Vì vậy để nâng cao hiệu quả dạy học bộ môn sinh học nói chung và sinh học 9 nói riêng tôi xin có một số kiến nghị nhỏ : 1. Cần bổ sung những tranh ảnh , tiêu bản , …phản ánh các sơ đồ minh hoạ các tổ chức sống , các quá trình phát triển ở cấp vi mô và vĩ mô. 2. Cần xây dựng và cung cấp thêm một số băng , đĩa tạo điều kiện thuận lợi cho GV và HS trong quá trình khai thác và củng cố kiến thức. 3. CÇn nhanh chãng cñng cè kiÕn thøc cò cho häc sinh th«ng qua viÖc hái bµi cò tríc khi gi¶ng bµi míi . 4. Cần tăng cường số lượng bài tập khi ra đề thi , khảo sát chất lượng GV và HS. 5. CÇn bæ sung néi dung kiÕn thøc vµo ch¬ng tr×nh vµ t¨ng thêi gian, thêi lîng để giải bµi tËp. Trên đây là một số kinh nghiệm nhỏ của tôi khi giảng dạy để rèn luyện kỹ năng giải bài tập cho học sinh trên có sở kiến thức các em đã học đợc. Khi tôi tr×nh bµy kinh nghiÖm cña m×nh kh«ng thÓ kh«ng thiÕu sãt, rÊt mong sù gãp ý của quý thầy cô và các bạn đồng nghiệp để đề tài này hoàn chỉnh hơn. T«i xin ch©n thµnh c¶m ¬n..

<span class='text_page_counter'>(10)</span>