Intercalary space bộ phim tài liệu kiến trúc

Intercalary Space / Espaces
intercalaires
Năm 2013, Liên hoan phim nghệ thuật quốc tế
Montreal ( FIFA ), trung tâm của các bộ phim nghệ thuật quốc
tế, đã trình chiếu 250 bộ phim từ 28 quốc gia. “Kiến trúc trên
màn ảnh” năm 2014, diễn ra lần thứ năm tại Trung tâm Kiến
trúc, đã ghi lại bảy bộ phim trong số đó cho hai ngày kiến trúc,
phim và hội thoại.
Intercalary Space / Espaces intercalaires , do Damien Faure đạo
diễn, đã điều tra những không gian thân mật. Bộ phim bán hư
cấu theo chân hai nhân vật di chuyển qua nhịp điệu và sự biến
đổi của Tokyo. Khám phá các quy mô khác nhau của thành phố,
các khơng gian ẩn và cịn sót lại được tiết lộ. Các cuộc phỏng
vấn với một số kiến trúc sư đương đại và người sử dụng tòa nhà


đã làm sáng tỏ quan niệm của Atelier Bow-Wow Yoshiharu
Tsukamoto về “kiến trúc vật ni” - những tịa nhà nhỏ có điều
kiện khắc nghiệt về khơng gian cịn sót lại, chẳng hạn như nhà
hàng, cửa hàng và nhà ở.
Tokyo thành phố với hơn 37 triệu dân theo thống kê năm 2016,
sự bùng nổ dân cư đô thị dẫn đến hàng loạt các bài tốn khó
cho các nhà quy hoạch, quản lí. Dưới áp lực tài ngun đất, hạn
chế của khơng gian sống đã biến thành phố trở nên có cấu trúc
phức tạp, sự phát triển buộc phải đi theo chiều cao khơng gian.
Với những khoảng trống cịn sót lại dần được lấp đầy từng ngày
từng tháng, thành phố đã tạo nên những không gian xen kẹt,
nơi mà huy động rất nhiều chất xám của các kiến trúc sư và đội
kĩ thuật xây dựng, sự tích hợp đầy sáng tạo của thiết kế nội
thất…
Liệu hiện thực mà bộ phim nêu ra có phải nỗi đau của kiến trúc,

khơng gian sống hay sự nguy hiểm của tình trạng mật độ dân số
dày đặc hay khơng? Theo tơi, nó khơng phải nỗi đau cũng khơng
phải sự nguy hiểm, nó là “ nguy cơ “, trong “ nguy “ có “cơ”.
Chính là cơ hội tiến đến một dạng kiến trúc mới của thời đại
mới trên quá trình giải quyết vấn đề của hiện thực. Trong phim,
người xem có thể thấy rất nhiều các khơng gian tuyến tính –
khơng gian kéo dài, sự tận dụng tối đa kể cả không gian giao
thông làm không gian chức năng sống, kiểu tích hợp tuy hai mà
một, tuy một mà hai là dẫn chứng cho không gian xen kẹt của


đề tài. Hình thái kiến
trúc mới này phỏng
theo tự nhiên, tự do,
khơng có quy luật nhất
định, mỗi khơng gian
cịn sót lại sẽ được tạo
nên bởi các dạng hình
học khác nhau, thay đổi
linh hoạt, giống như
cách mở đầu của bộ phim đã lý giải về tập tính sinh vật trong
việc xây dựng tổ. Rất dễ dàng để thấy những ngôi nhà xuất hiện
trong bộ phim có diện tích rất nhỏ, có vẻ như cịn khơng đạt
tiêu chuẩn xây dựng, nhưng cách bài trí lại khiến khơng gian
tưởng chừng vơ năng trở thành khơng gian tiện ích cho gia chủ.
Nó đến từ cách trải nệm, sử dụng vật liệu lót sàn, cách bố trí
giường tatami, hay cách đặt bàn làm việc cùng các kệ sách dọc
theo lối đi,…Lý tưởng này kéo tôi nghĩ đến châm ngôn Kanso
của người Nhật, nghĩa là tối giản hóa, nó cũng là tiền đề của
phong trào kiến trúc Minimalism (kiến trúc tối giản).

Liên hệ với thực trạng bùng nổ dân cư đô thị ở Việt Nam, tuy
khác nhau về lối sống, văn hóa xã hội, vị trí địa lý và ngôn ngữ
quy hoạch, song, cũng tương đồng về tình trạng khắc nghiệt
trong xử lý những khơng gian trong khu vực cho phù hợp nhu
cầu sống của người dân. Rất nhiều không gian trở nên biến
dạng dưới sự gị ép của đơ thị, những con ngõ hay những con


ngách dần ngày càng hẹp có khi chỉ đủ cho một người đi. Những
ngôi nhà chen chúc, ngột ngạt, không gian cơng cộng dễ dàng bị
chiếm dụng nếu khơng có sự quản lí đơ thị chặt chẽ…
Quay lại với bộ phim “Intercalary Space” (Không gian xen kẹt),
trong một cuộc thảo luận giữa Faure và Berry Bergdoll, Faure
tiết lộ rằng nguồn cảm hứng của bộ phim thực sự là “Kiến trúc
thú cưng” của Atelier Bow-Wow, một triển lãm và danh mục
của ArchiLab, và nghiên cứu kinh điển năm 1966 của Edward
Hall về nhận thức không gian Hidden Dimension . Trong khi kết
hợp các diễn viên và kiến trúc sư, phim tài liệu và tiểu thuyết,
Bergdoll khen ngợi bộ phim đã “gấp lại những cách hiểu khác về
không gian, không phải phương Đơng hay ngẫu nhiên”. Thực sự
hiếm có một bộ phim kiến trúc phỏng vấn một nhà điểu học và
côn trùng học để giúp giải thích, như Faure đã nói trong phần
giới thiệu, "một khái niệm về không gian được hiểu bởi các sinh
vật khác nhau."
Đạo diễn Damien Faure cho chúng ta một cái nhìn rất đỗi ngạc
nhiên về cuộc sống trong đơ thị của thành phố này. Ơng khơng
hướng ống kính tới những tồ nhà cao tầng hiện đại, những
siêu thị sáng mầu – cái thường được coi là những biểu tượng
của những thành phố lớn, mà muốn cho chúng ta cảm nhận
những ngôi nhà bị biến dạng từ sự phát triển của thành phố.

Chúng là những cơng trình dị dạng tưởng chừng như làm xấu
bộ mặt đô thị nhưng từ đây đã tạo ra một lối sống rất nhân bản.


Theo Lê Thị Linh Nga, sv KT&QH tại ĐH Xây Dựng soạn thảo
Lịch sử đô thị, gv Phùng Thị Mỹ Hạnh