Đổi mới phương thức đánh giá kết quả học tập theo hướng phát huy tính tích cực, sáng tạo của học sinh trong dạy học môn giáo dục công dân ở các trường trung học phổ thông huyện giồng riềng tỉnh kiên giang

1

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƢỜNG ĐẠI HỌC VINH

TRIỆU THỊ HUYỀN TRÂN

ĐỔI MỚI PHƢƠNG THỨC ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ HỌC TẬP
THEO HƢỚNG PHÁT HUY TÍNH TÍCH CỰC, SÁNG TẠO
CỦA HỌC SINH TRONG DẠY HỌC MÔN GIÁO DỤC CÔNG DÂN
Ở CÁC TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
HUYỆN GIỒNG RIỀNG, TỈNH KIÊN GIANG

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

ĐỒNG THÁP – 2010


2

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƢỜNG ĐẠI HỌC VINH

TRIỆU THỊ HUYỀN TRÂN

ĐỔI MỚI PHƢƠNG THỨC ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ HỌC TẬP
THEO HƢỚNG PHÁT HUY TÍNH TÍCH CỰC, SÁNG TẠO
CỦA HỌC SINH TRONG DẠY HỌC MÔN GIÁO DỤC CÔNG DÂN
Ở CÁC TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
HUYỆN GIỒNG RIỀNG, TỈNH KIÊN GIANG
Chuyên ngành: LL&PP dạy học bộ mơn Chính trị

Mã số

: 60.14.10

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Người hướng dẫn khoa học: TS. Trần Viết Quang

ĐỒNG THÁP – 2010


3

MỤC LỤC
Trang
Lời cảm ơn

2

Quy định chữ viết tắt

3

MỞ ĐẦU

4

Chương 1. ĐỔI MỚI PHƢƠNG THỨC ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ HỌC
TẬP LÀ YÊU CẦU KHÁCH QUAN NHẰM PHÁT HUY
TÍNH TÍCH CỰC, SÁNG TẠO CỦA HỌC SINH TRONG

DẠY HỌC MÔN GIÁO DỤC CÔNG DÂN
1.1. Cơ sở lý luận về đánh giá kết quả học tập của học sinh

13
25

3.2.

Tính tất yếu của việc đổi mới phương thức đánh giá kết quả học tập theo
hướng phát huy tính tích cực, sáng tạo của học sinh trong dạy học môn
GDCD
Chương 2. PHƢƠNG THỨC ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ HỌC TẬP MÔN
GIÁO DỤC CÔNG DÂN Ở CÁC TRƢỜNG THPT
HUYỆN GIỒNG RIỀNG, TỈNH KIÊN GIANG HIỆN
NAY
Các phương pháp và khung đánh giá kết quả học tập được áp dụng trong
dạy học môn GDCD ở các trường THPT huyện Giồng Riềng
Một số kết quả đạt được và hạn chế của đánh giá kết quả học tập đối với
việc phát huy tính tích cực, sáng tạo của học sinh trong dạy học môn
GDCD ở các trường THPT huyện Giồng Riềng
Chương 3. MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM ĐỔI MỚI PHƢƠNG
THỨC ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ HỌC TẬP THEO
HƢỚNG PHÁT HUY TÍNH TÍCH CỰC, SÁNG TẠO
CỦA HỌC SINH TRONG DẠY HỌC MÔN GDCD Ở
CÁC TRƢỜNG THPT HUYỆN GIỒNG RIỀNG, TỈNH
KIÊN GIANG
Nâng cao nhận thức về tính tất yếu đổi mới phương thức đánh giá kết quả
học tập theo hướng phát huy tính tích cực, sáng tạo của học sinh
Xác định những yêu cầu và tiêu chí cụ thể trong đánh giá kết quả học tập

3.3.

Đổi mới nội dung và kết hợp các hình thức thi, kiểm tra

75

3.4.

Đổi mới cách nhận xét và chấm điểm

82

KẾT LUẬN

87

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

89

1.2.

2.1.
2.2.

3.1.

43
55

67
73


4

PHỤ LỤC

95


5

LỜI CẢM ƠN
Sau khi học tập các chuyên đề theo quy định của khóa Cao học, chuyên
ngành Lý luận và Phương pháp dạy bộ mơn Chính trị, được sự hướng dẫn của
Hội đồng Khoa học khoa Giáo dục chính trị, Trường Đại học Vinh, tôi đã thực
hiện đề tài luận văn: “Đổi mới phương thức đánh giá kết quả học tập theo hướng
phát huy tính tích cực, sáng tạo của học sinh trong dạy học môn Giáo dục công
dân ở các trường Trung học phổ thông huyện Giồng Riềng, tỉnh Kiên Giang”.
Đến nay khóa luận đã được hồn thành, tơi xin cảm ơn BGH, Khoa Sau
đại học trường Đại học Vinh và BGH, khoa Sau đại học trường Đại học Đồng
Tháp đã tạo điều kiện để tơi hồn thành chương trình học và thực hiện đề tài của
mình; xin cảm ơn q thầy cơ khoa Giáo dục chính trị trường Đại học Vinh đã
nhiệt tình, giúp đỡ trong suốt thời gian tơi học tập và thực hiện khóa luận.
Đặc biệt, tơi thành thật biết ơn sự tận tình hướng dẫn, động viên, giúp đỡ
và hỗ trợ của TS. Trần Viết Quang trong suốt thời gian tơi thực hiện khóa luận.
Đồng thời, xin cảm ơn BGH trường THPT Hòa Hưng, bạn bè đồng nghiệp
đã tạo điều kiện, giúp đỡ trong suốt thời gian tơi học tập và thực hiện khóa luận;
BGH, quý thầy cô cùng học sinh ở các trường THPT trên địa bàn huyện Giồng

Riềng đã nhiệt tình hợp tác, cung cấp những tài liệu, kinh nghiệm thiết thực, bổ
ích góp phần thuận lợi để tơi hồn thành tốt khóa luận của mình.
Một lần nữa, xin chân thành cảm ơn!
Đồng Tháp, tháng 12 năm 2010
Tác giả
Triệu Thị Huyền Trân


6

QUY ĐỊNH CHỮ VIẾT TẮT

1. BGD&ĐT: Bộ Giáo dục và Đào tạo
2. GDCD: Giáo dục công dân
3. SGK: Sách giáo khoa
4. SGD&ĐT: Sở Giáo dục và Đào tạo
5. THPT: Trung học phổ thông


7

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài
Trong q trình đổi mới đất nước, chúng ta ngày càng nhận thức sâu sắc
hơn vị trí, vai trị hết sức quan trọng của giáo dục. Nhằm thực hiện chiến lược con
người và phát triển nguồn nhân lực cho sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa
đất nước trong bối cảnh tồn cầu hóa và phát triển kinh tế tri thức, cần đổi mới
tồn bộ hệ thống giáo dục, trong đó có giáo dục phổ thông. Vấn đề đặt ra là đổi
mới giáo dục phải đáp ứng yêu cầu phát huy tính tích cực, sáng tạo của người học

và phải đổi mới một cách sâu sắc, nhất quán từ mục tiêu, chương trình, nội dung,
phương pháp đến cơ cấu và hệ thống tổ chức, cơ chế quản lý, v.v..
Trong quá trình dạy học, đánh giá kết quả học tập của học sinh là khâu cơ
bản, tác động trực tiếp đến thái độ cũng như phương pháp hoạt động của cả thầy
và trò. Thời gian qua, BGD&ĐT và Vụ Giáo dục trung học đã ban hành các chỉ
thị, công văn về đổi mới giáo dục các cấp và đổi mới kiểm tra, đánh giá kết quả
học tập của học sinh như: Chỉ thị số 47/2008/CT ngày 13/08/2008 của Bộ trưởng
BGD&ĐT về nhiệm vụ trọng tâm của giáo dục mầm non, giáo dục phổ thông,
giáo dục thường xuyên, giáo dục chuyên nghiệp; công văn hướng dẫn thực hiện
nhiệm vụ giáo dục trung học tại Văn bản số 7475/BGDĐT – GDTrH ngày
15/08/2008 và Công văn số 264/BGDĐT – GDTrH ngày 13/01/2009 về tổ chức
hội thảo đổi mới kiểm tra, đánh giá thúc đẩy đổi mới phương pháp dạy học các
môn Ngữ văn, Lịch sử, Địa lý, GDCD trung học phổ thông và trung học cơ sở.
Dưới sự chỉ đạo của BGD&ĐT và Vụ giáo dục trung học, các tỉnh, thành
phố trong cả nước đã tiến hành nhiều hội thảo nhằm đổi mới cách thức kiểm tra,


8

đánh giá kết quả học tập. Tuy nhiên cho đến nay, việc kiểm tra, đánh giá kết quả
học tập các mơn học nói chung, mơn GDCD nói riêng ở trường phổ thông vẫn
chưa thực sự được quan tâm đổi mới cả về nội dung lẫn hình thức.
Giồng Riềng là một huyện lớn của tỉnh Kiên Giang và trên địa bàn huyện hiện
nay có 6 trường THPT. Những năm qua, mặc dù dạy và học môn GDCD ở các
trường THPT trên địa bàn huyện đã có những chuyển biến tích cực, song sự chuyển
biến đó chưa đồng bộ ở các khâu của quá trình dạy học. Nội dung bài giảng cơ bản
được đổi mới, phương pháp dạy và học từng bước được cải tiến, nhưng việc kiểm tra,
đánh giá kết quả học tập của học sinh chưa thực sự được quan tâm đúng mức, cịn
chậm đổi mới hoặc có đổi mới nhưng cũng chỉ giới hạn ở mặt hình thức. Cách đánh
giá hiện nay vẫn nặng về kiểm tra kiến thức sách vở mà chủ yếu là ở mức nhớ và tái

hiện lại nội dung bài học; chu kỳ đánh giá chỉ chú trọng điểm cuối của quá trình dạy
học, xét lên lớp. Cách đánh giá này đã làm cho người học rơi vào thế bị động, khơng
phát huy được tính sáng tạo của học sinh trong học tập. Chính sự chậm đổi mới trong
kiểm tra, đánh giá là một trong những nguyên nhân khiến cho những nổ lực trong cải
cách giáo dục phổ thơng nói chung và mơn GDCD nói riêng trên địa bàn huyện
Giồng Riềng không đạt được kết quả như mong muốn.
Để góp phần vào q trình đổi mới kiểm tra, đánh giá kết quả học tập nhằm
phát huy tính tích cực, sáng tạo của học sinh trong dạy học môn GDCD và từ kinh
nghiệm thực tiễn của bản thân, tác giả chọn vấn đề: “Đổi mới phương thức đánh giá
kết quả học tập theo hướng phát huy tính tích cực, sáng tạo của học sinh trong
dạy học môn Giáo dục công dân ở các trường Trung học phổ thông huyện Giồng
Riềng, tỉnh Kiên Giang” làm đề tài luận văn Thạc sĩ của mình.


9

2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài
Đánh giá kết quả học tập có vai trị quan trọng, là một trong những thành
tố của quá trình dạy học. Cũng vì thế khơng ít các nhà giáo dục quan tâm, nghiên
cứu từ rất sớm, đặc biệt là các nhà nghiên cứu, các nhà giáo dục nước ngoài. Họ
đã đưa ra các mơ hình dạy học trong đó thể hiện quan niệm của mình về đánh giá
đồng thời khẳng định vai trị, ý nghĩa; xác định mục đích của đánh giá trong quá
trình dạy học. Năm 1967, Donovan A.Johnson và Gerald R.rising đã đề nghị mơ
hình để mơ tả q trình dạy các tư tưởng tốn học, trong sơ đồ đó các ơng đã chỉ
ra rằng các kết quả đã được đánh giá nhằm giúp giáo viên có những định hướng
cho quá trình dạy học tiếp theo; đồng thời các ông cũng chỉ ra vai trò của đánh
giá đối với học sinh, đối với quá trình dạy học và cả đối với nghiên cứu khoa
học. Năm 1980, Deketele đã đưa ra khái niệm chung về đánh giá, Robert Glaser
đã giới thiệu mơ hình dạy học trong đó đánh giá kết quả học tập là một trong bốn
thành tố cơ bản của quá trình dạy học. Nhà giáo dục Mỹ Benjamin Bloom đã

phân loại mục tiêu dạy học thành các bậc nhận thức khác nhau đó là mục tiêu
nhận thức, mục tiêu kỹ năng và mục tiêu thái độ; các bậc nhận thức của Bloom
được nhiều nhà giáo dục trên thế giới trong đó có Việt Nam đồng tình, xem đó là
cơ sở cho việc lựa chọn để xây dựng hệ thống câu hỏi hay bài kiểm tra phù hợp
với mục đích của từng loại đánh giá kết quả học tập của học sinh.
Trong nước, vấn đề đánh giá kết quả học tập của học sinh cũng được quan
tâm từ rất sớm, nhất là những năm gần đây, cùng với việc đẩy mạnh đổi mới
phương pháp dạy học cũng như chương trình, nội dung sách giáo khoa thì đổi
mới phương thức đánh giá kết quả học tập đang là một vấn đề được đặt ra.
Chúng ta phải kể đến những đóng góp của Trần Bá Hồnh với “đánh giá trong
giáo dục”; Nguyễn Đình Chỉnh với “vấn đề đặt câu hỏi của giáo viên đứng lớp –


10

kiểm tra đánh giá kết quả học tập của học sinh”, hai ơng đã nêu bật lên mục
đích của kiểm tra, đánh giá đó là những đóng góp có giá trị to lớn góp phần thúc
đẩy thực hiện đổi mới phương pháp dạy học, đưa đánh giá về đúng với vị trí, vai
trị của nó;
Năm 1998, bài giảng “đánh giá kết quả học tập của học sinh” do PGS. TS
Lê Phước Lộc, trường Đại học Cần Thơ chủ biên đã được hoàn thành và dạy thử
nghiệm cho sinh viên các ngành sư phạm từ 1998 – 1999, sau đó được tiếp tục
chỉnh sửa, bổ sung nhiều lần và tái bản vào năm 2009. Bài giảng gồm ba chương
trình bày một cách hệ thống vấn đề đánh giá kết quả học tập của học sinh như
những vấn đề chung nhất về đánh giá, các phương pháp dùng trong đánh giá,
đồng thời hướng dẫn qui trình thiết kế một bài kiểm tra và việc xếp loại học sinh
trên cơ sở bài kiểm tra;
Trên cơ sở chỉ đạo của BGD&ĐT, các nhà giáo dục cũng đã tổ chức hội
thảo về kiểm tra, đánh giá nhằm tìm ra những giải pháp giúp kiểm tra, đánh giá
thực hiện đúng vai trị của mình trong q trình dạy học, giúp Việt Nam nhanh

chóng đạt được mục tiêu mà công cuộc cải cách giáo dục đã đề ra. TS. Vũ Thị
Phương Anh, giám đốc trung tâm Đánh giá giáo dục – Viện Nghiên cứu giáo dục
đã báo cáo tham luận với chủ đề “Kiểm tra, đánh giá để phục vụ học tập: xu
hướng mới của thế giới và bài học cho Việt Nam”, tác giả đã chỉ ra sự cần thiết
phải đổi mới kiểm tra, đánh giá; đề cập đến xu hướng mới trong kiểm tra, đánh
giá kết quả học tập trên thế giới là “đánh giá để phục vụ việc học tập của học
sinh”; thảo luận về các khái niệm đại diện cho ba đặc trưng cơ bản của đánh giá
theo xu hướng mới của thế giới (đánh giá phát triển, đánh giá thực tiễn, đánh giá
sáng tạo) từ đó đưa ra những nhìn nhận về thực trạng kiểm tra, đánh giá trong
giáo dục phổ thông hiện nay ở Việt Nam; trên cơ sở đó đề xuất một số giải pháp


11

mà ngành giáo dục Việt Nam có thể thực hiện ngay để giúp đổi mới kiểm tra,
đánh giá;
TS. Nguyễn Phú Tuấn – Viện chiến lược và Chương trình Giáo dục cũng
đã nghiên cứu vấn đề “kiểm tra, đánh giá kết quả học tập theo hướng phát huy
tính tích cực của học sinh THPT”, tác giả đề cập đến vai trò của kiểm tra, đánh
giá, xem đó là “một khâu quan trọng trong quá trình giáo dục” và đề ra một số
giải pháp để kiểm tra đánh giá góp phần phát huy tính tích cực của học sinh;
TS. Nguyễn Thị Ngọc – Trung tâm Đánh giá Giáo dục cũng “thử đề xuất
cách thức đánh giá, kiểm tra giúp học sinh THPT chủ động trong học tập”, tác
giả cho rằng tiêu chí kiểm tra, đánh giá phải có tác dụng “phân loại trình độ học
sinh một cách khách quan”, giúp người thầy “điều chỉnh lại kiến thức, phương
pháp truyền đạt của chính mình”; đồng thời, nêu lên thực tiễn kiểm tra, đánh giá
hiện nay “nội dung và hình thức đánh giá chưa kích thích được việc dạy học
theo hướng đổi mới và tích cực” từ đó đề xuất một số cách thức kiểm tra, đánh
giá nhằm phát huy tính chủ động, sáng tạo của học sinh;
Phan Hoàng Yến – Trung tâm Đánh giá Giáo dục đề xuất một hình thức

đánh giá mới mẻ đó là ghi nhật ký, đây là một biện pháp được sử dụng phổ biến
ở các nước phát triển, là “những cơng trình tổng hợp của học sinh được sử dụng
để miêu tả những nổ lực, sự tiến bộ hay thành tích học tập ở một mơn học nào
đó”. Tác giả đã nêu lên các ưu điểm nổi bật khi đánh giá học sinh bằng cách ghi
nhật ký, đồng thời cũng chỉ ra những nhược điểm, trên cơ sở đó đã tiến hành
thực nghiệm và đi đến kết luận, đây là “hoạt động khá lý thú, bổ ích, học sinh
viết tự nhiên và khơng có cảm giác bị o ép hay phải đối phó với giáo viên”, nó
giúp học sinh tự do thể hiện suy nghĩ của mình do đó học sinh tỏ ra rất hứng thú;


12

tuy nhiên cũng có trường hợp học sinh ghi qua loa nên khơng đánh giá được gì.
Nếu giáo dục học sinh thấy được ý nghĩa của biện pháp này thì sẽ là một cách
đánh giá mới mẻ và lý thú;
“Phương pháp và tư liệu dạy môn Giáo dục công dân” của Lê Đức
Quảng là quyển sách đầu tiên tiếp cận tương đối toàn diện hệ thống phương pháp
giảng dạy GDCD cả về phương pháp giảng dạy, phương pháp luyện tập, thực
hành và kiểm tra, đánh giá. Quyển sách đề cập đến những vấn đề thể hiện một
bước tiến bộ về phương pháp luận với yêu cầu kiểm tra, đánh giá không chỉ thiên
về tái hiện lại tri thức mà phải bao quát mục tiêu giáo dục của môn học, phải
kiểm tra đánh giá cả việc vận dụng tri thức môn học và thái độ công dân;
TS. Trần Văn Hiếu – trường Đại học Cần Thơ đã viết giáo trình “Đánh
giá giáo dục – giáo dục cơng dân”, ngồi những nội dung cơ bản về kiểm tra,
đánh giá đã được nghiên cứu, cái mới ở giáo trình là tác giả đã đề cập đến việc
sử dụng một phương tiện mới hỗ trợ đắc lực cho công tác kiểm tra, đánh giá kết
quả học tập của học sinh đó là máy vi tính, “với các phần mềm hợp lý, máy vi
tính là một trợ thủ đắc lực trong việc xây dựng ngân hàng câu hỏi, phân tích câu
hỏi, thiết kế bài kiểm tra, chấm điểm, phân tích thống kê và lưu trữ kết quả thi cử
của học sinh”;

Ngoài ra, BGD&ĐT cũng đã chỉ đạo biên soạn tài liệu bồi dưỡng cho giáo
viên giảng dạy GDCD các khối lớp 10, 11, 12 trong đó có hướng dẫn những nội
dung cơ bản nhất về đổi mới kiểm tra, đánh giá. Trong phạm vi hẹp hơn, một số
trường trung học phổ thông cũng đã tiến hành nghiên cứu thực nghiệm đổi mới
kiểm tra ở các trường cụ thể và báo cáo kết quả tại các kỳ hội thảo do SGD&ĐT


13

các tỉnh tổ chức; các học viên cao học cũng đã hoàn thành các đề tài nghiên cứu
về đổi mới kiểm tra, đánh giá.
Mặc dù có nhiều tác giả nghiên cứu về đổi mới kiểm tra, đánh giá nói
chung; đổi mới kiểm tra, đánh giá đối với mơn GDCD nói riêng. Tuy nhiên, hiện
nay chưa có đề tài nào đề cập chuyên sâu và nghiên cứu có hệ thống việc đổi
mới kiểm tra, đánh giá nhằm phát huy tính tích cực của học sinh trong dạy học
môn GDCD ở các trường THPT trên địa bàn huyện Giồng Riềng, tỉnh Kiên
Giang. Vì vậy, chúng tơi chọn để làm cơng trình nghiên cứu của mình, với hy
vọng góp phần tìm ra phương pháp kiểm tra, đánh giá phù hợp nhằm phát huy
tính tích cực, chủ động của học sinh, góp phần thúc đẩy đổi mới phương pháp
dạy học, nâng cao chất lượng giảng dạy bộ mơn.
3. Mục đích và nhiệm vụ của đề tài
- Mục đích:
Trên cơ sở lý luận và thực trạng vận dụng phương thức kiểm tra đánh giá
kết quả học tập của học sinh, luận văn đề xuất những giải pháp cơ bản nhằm đổi
mới phương thức đánh giá kết quả học tập theo hướng phát huy tính tích cực,
sáng tạo của học sinh trong dạy học môn GDCD ở các trường THPT ở huyện
Giồng Riềng, tỉnh Kiên Giang.
- Nhiệm vụ:
+ Nghiên cứu cơ sở lý luận của việc đổi mới phương thức đánh giá kết quả
học tập theo hướng phát huy tính tích cực, sáng tạo của học sinh.

14

+ Tìm hiểu thực trạng, những vấn đề đặt ra trong đánh giá kết quả học tập
của học sinh trong dạy học môn Giáo dục công dân ở các trường THPT trên địa
bàn huyện Giồng Riềng.
+ Đề xuất một số giải pháp và kiến nghị để thực hiện có hiệu quả phương
thức đánh giá kết quả học tập nhằm phát huy tính tích cực, sáng tạo của học sinh.
4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu của đề tài
- Đối tượng:
Nghiên cứu việc đổi mới các phương thức đánh giá theo hướng phát huy
tính tích cực, sáng tạo của học sinh trong dạy học môn GDCD.
- Phạm vi:
Trên cơ sở đổi mới phương pháp dạy học theo hướng phát huy tính tích
cực, sáng tạo của học sinh, đề tài tập trung nghiên cứu việc đổi mới phương thức
đánh giá trong dạy học môn GDCD thông qua kiểm tra thực nghiệm chương
trình học kỳ I của 3 khối 10, 11, 12 ở một số trường THPT trên địa bàn huyện
Giồng Riềng, tỉnh Kiên Giang.
5. Cơ sở lý luận và phƣơng pháp nghiên cứu
- Luận văn được thực hiện trên cơ sở lý luận của chủ nghĩa Mác – Lênin, tư
tưởng Hồ Chí Minh và các quan điểm của Đảng ta về giáo dục và đào tạo; sử
dụng phương pháp luận của chủ nghĩa duy vật biện chứng và duy vật lịch sử, các
ngun tắc cơ bản của lơgíc biện chứng.
- Luận văn sử dụng các phương pháp nghiên cứu như phân tích, tổng hợp,
điều tra, khảo sát, tổng kết kinh nghiệm thực tiễn để tìm ra các phương thức đánh
giá phù hợp theo hướng phát huy tính tích cực, sáng tạo của học sinh.


15

6. Ý nghĩa của đề tài
- Đề tài luận văn nếu được thực hiện thành cơng sẽ góp phần nhất định
trong đổi mới giáo dục phổ thông ở huyện Giồng Riềng nói riêng và trong cả
nước nói chung cả về lý luận lẫn thực tiễn
- Bằng lý luận và thực tiễn, khẳng định tầm quan trọng của việc đổi mới
phương thức đánh giá kết quả học tập theo hướng phát huy tính tích cực, sáng
tạo của học sinh.
- Góp phần đề xuất một số giải pháp chủ yếu trong đổi mới phương thức
đánh giá theo hướng phát huy tính tích cực, sáng tạo của học sinh trong dạy học
môn GDCD ở các trường THPT.
7. Kết cấu của đề tài
Ngoài phần mở đầu, kết luận, phụ lục và danh mục tài liệu tham khảo, đề
tài gồm 3 chương với 8 tiết


16

Chƣơng 1
ĐỔI MỚI PHƢƠNG THỨC ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ HỌC TẬP LÀ YÊU
CẦU KHÁCH QUAN NHẰM PHÁT HUY TÍNH TÍCH CỰC, SÁNG TẠO
CỦA HỌC SINH TRONG DẠY HỌC MÔN GIÁO DỤC CÔNG DÂN
1.1. Cơ sở lý luận về đánh giá kết quả học tập của học sinh
1.1.1. Đánh giá kết quả học tập
Để diễn tả quá trình dạy học một cách tổng quát, các nhà lý luận dạy học
thường đưa ra khái niệm “thành tố”. Quá trình dạy học gồm 07 thành tố đó là
mục đích dạy học; nội dung dạy học; hoạt động dạy; hoạt động học; đánh giá kết
quả học tập và môi trường dạy học, mỗi thành tố đều nói lên một nội dung hay
hoạt động của chủ thể tham gia quá trình dạy học, nếu thiếu một trong các thành
tố đó thì q trình dạy học sẽ trở nên phiến diện.

Đánh giá kết quả học tập là một trong bảy thành tố của quá trình dạy học,
nó khơng chỉ đơn giản là kết luận kết quả học tập của học sinh tại một thời điểm
nào đó mà cịn có thể định hướng đánh giá cả q trình dạy học, giúp giáo viên
điều chỉnh cách dạy để mang lại kết quả học tập ngày càng cao. Do đó, chúng ta
cần phải hiểu một cách đúng đắn về đánh giá kết quả học tập của học sinh mà
trước hết là về thuật ngữ đánh giá kết quả học tập.
Theo nghĩa chung nhất trong Từ điển Tiếng Việt thì đánh giá có nghĩa là
“nhận thức cho rõ giá trị của một người, một vật” [36, tr.354] nào đó; trên cơ sở
đó tùy từng đối tượng, lĩnh vực, đặc điểm riêng mà người ta đưa ra quan điểm về
đánh giá khác nhau. Đối với lĩnh vực giáo dục cũng vậy, sau đây chúng tôi xin
đề cập một số quan điểm về đánh giá kết quả học tập của một số nhà giáo dục:


17

Theo bảng thuật ngữ đối chiếu Anh – Việt, GS. Trần Bá Hồnh trình bày
trong quyển “Đánh giá trong giáo dục” thì “Đánh giá là quá trình hình thành
những nhận định, phán đốn về kết quả của cơng việc, dựa vào sự phân tích
những thơng tin thu được, đối chiếu với những mục tiêu, tiêu chuẩn đã đề ra,
nhằm đề xuất những quyết định thích hợp để cải thiện thực trạng, điều chỉnh,
nâng cao chất lượng và hiệu quả công việc” [30,tr.5]
Deketele (1980) đã đưa ra khái niệm chung về đánh giá như sau: Đánh giá
là xem xét mức độ phù hợp giữa một tập hợp thơng tin có giá trị, thích hợp và
đáng tin cậy với mục tiêu đã được đề ra để xác định thực trạng điểm mạnh, điểm
yếu của người học và kết quả là đề ra những quyết định kịp thời nhằm uốn nắn,
điều chỉnh có hiệu quả các hoạt động đạt theo mục tiêu ấy, dành kết quả tối ưu.
Theo TS. Trần Văn Hiếu thì “Đánh giá là quá trình hình thành những
nhận định, xem xét kết quả cơng việc dựa trên sự phân tích những thông tin thu
được, đối chiếu với những mục tiêu đề ra, trên cơ sở đó đề xuất những giải pháp
cải thiện thực trạng, nâng cao hiệu quả và chất lượng công việc” [32, tr.1]

Theo PTS. Lê Đức Phúc, PTS. Trần Kiều trong bài “Đánh giá trong giáo
dục” (Tạp chí thế giới mới N.167.168/1.96) cho rằng: “Đánh giá trong giáo dục
là quá trình thu thập và lý giải kịp thời, chính xác những thơng tin về hiện trạng
ngun nhân của chất lượng và hiệu quả giáo dục, về khả năng giáo dục căn cứ
vào mục tiêu đào tạo và dạy học làm cơ sở cho những chủ trương, biện pháp và
hành động tiếp theo”.
Qua các khái niệm trên ta thấy, các nhà nghiên cứu đều cho rằng đánh giá
trong giáo dục không đơn thuần là sự ghi nhận thực trạng từ việc thu thập thơng
tin mà cịn là đề xuất những giải pháp có tác dụng làm thay đổi thực trạng. Do


18

đó, đánh giá được xem là một khâu quan trọng không thể thiếu đan xen với khâu
lập kế hoạch và triển khai công việc.
Trong giáo dục, việc đánh giá được tiến hành ở các cấp độ khác nhau như:
đánh giá hệ thống giáo dục của một quốc gia; đánh giá một đơn vị giáo dục;
đánh giá giáo viên; đánh giá học sinh. Trong phạm vi nghiên cứu của đề tài,
chúng tôi chỉ đề cập đến vấn đề đánh giá kết quả học tập của học sinh.
Kết quả học tập được hiểu theo hai quan niệm khác nhau đó là mức độ
thành tích của học sinh đạt được so với mục tiêu giáo dục (mức thực hiện theo
tiêu chí) và mức độ thành tích của một học sinh so với các bạn cùng nhóm (mức
thực hiện theo nhóm chuẩn mực). Theo đó, đánh giá kết học tập được hiểu là q
trình thu thập và xử lý thơng tin về trình độ, khả năng thực hiện mục tiêu học tập
của học sinh, về tác động và ngun nhân của tình hình đó nhằm tạo cơ sở cho
những quyết định sư phạm của giáo viên và nhà trường, cho bản thân học sinh để
họ học tập ngày một tiến bộ, cũng chính vì ý nghĩa quan trọng đó nên PGS.TS
Lê Phước Lộc đã đề cập “Đánh giá kết quả học tập của học sinh là một bộ phận
hợp thành rất quan trọng và tất yếu của tồn bộ q trình dạy học. Kết quả tồn
bộ q trình dạy học, ở mức độ quan trọng phụ thuộc vào việc tổ chức kiểm tra

và đánh giá kết quả học tập của học sinh một cách đúng đắn” [38, tr.4]
Trong Tài liệu tập huấn chỉ đạo chuyên môn giáo dục THPT do PGS.TS
Nguyễn Thị Minh Phương chủ biên, Trần Kiều và Nguyễn Thị Lan Phương cũng
đưa ra khái niệm về đánh giá kết quả học tập như sau: “Đánh giá kết quả học tập
là quá trình thu thập, xử lý và phân tích thơng tin để đưa ra những phán đoán,
nhận xét về kết quả học tập của học sinh và ra quyết định hành động theo hướng
đạt mục tiêu giáo dục” [44, tr.81].


19

Dựa trên quan điểm của các nhà nghiên cứu, chúng tôi cho rằng, đánh giá
kết quả học tập của học sinh là một kế hoạch tổng thể bao gồm ba công đoạn: thu
thập thông tin về hiện trạng kết quả học tập; xử lý và phân tích về hiện trạng, khả
năng, nguyên nhân kết quả học tập và phán đoán, nhận xét về việc học sinh có
đạt hay khơng đạt mục tiêu học tập được qui định trong chương trình để ra quyết
định cho giai đoạn học tập tiếp theo.
Đánh giá kết quả học tập của học sinh thực chất là việc xem xét mức độ
đạt được của hoạt động học của học sinh so với mục tiêu đề ra đối với từng môn
học, lớp học. Mục tiêu của mỗi mơn học được cụ thể hóa thành các chuẩn kiến
thức, kỹ năng. Từ các chuẩn đó, khi tiến hành kiểm tra, đánh giá cần thiết phải
thiết kế thành những tiêu chí cụ thể, phù hợp nhằm kiểm tra được đầy đủ cả về
định lượng lẫn định tính kết quả học tập của học sinh.
1.1.2. Mục đích, ý nghĩa của việc đánh giá kết quả học tập
1.1.2.1. Mục đích của việc đánh giá kết quả học tập
Theo GS. Trần Bá Hoành, việc đánh giá học sinh trong quá trình học tập
nhằm những mục đích sau:
“Làm sáng tỏ mức độ đạt được và chưa đạt được về các mục tiêu dạy học,
tình trạng kiến thức, kỹ năng, thái độ của học sinh đối với các yêu cầu của
chương trình; phát hiện những nguyên nhân sai sót, giúp học sinh điều chỉnh

hoạt động học;
Cơng khai hóa các nhận định về năng lực và kết quả học tập của mỗi học
sinh và của tập thể lớp, tạo cơ hội cho học sinh phát triển kỹ năng tự đánh giá,
giúp học sinh nhận ra sự tiến bộ của mình, khuyến khích, động viên, thúc đẩy
việc học tập;


20

Giúp cho giáo viên có cơ sở thực tế để nhận ra những điểm mạnh, điểm
yếu của mình, tự điều chỉnh, hồn thiện hoạt động dạy, phấn đấu khơng ngừng
nâng cao chất lượng và hiệu quả dạy học” [30, tr.7]
Như vậy, đánh giá không chỉ đơn thuần là để biết kết quả của học sinh mà
qua đó cịn giúp học sinh và giáo viên nhận định thực trạng và định hướng điều
chỉnh hoạt động dạy và học cho giai đoạn tiếp theo.
Cũng có quan điểm nêu lên mục đích khác của đánh giá như theo Nguyễn
Đình Chỉnh thì đánh giá là nhằm phân loại, sàng lọc học sinh; có căn cứ quyết
định sự thành công hay thấy bại của học sinh; giúp giáo viên biết được kết quả
dạy học của mình; tạo điều kiện tăng uy tín của trường và đánh giá để bảo vệ xã
hội (xác định năng lực học sinh, hướng nghiệp cho học sinh và giúp các cơ quan
sử dụng lựa chọn nhân viên, cán bộ của mình cho phù hợp với cơng việc), như
vậy theo tác giả ngồi việc phân loại học sinh thì đánh giá cịn nhằm hướng tới
mục đích cao hơn và rất ý nghĩa như tác giả đã nói đó là “bảo vệ xã hội”.
Việc đánh giá học sinh có nhiều mục đích khác nhau, nhưng ở đây chúng
ta đề cập đến khía cạnh nâng cao chất lượng dạy học, phát huy tính tích cực,
sáng tạo của học sinh. Do đó, có thể quan niệm đánh giá trong dạy học là nhằm
biết được thái độ và mức độ hoàn thành nhiệm vụ học tập của học sinh, phân loại
học sinh, thơng qua đó giáo viên điều chỉnh nội dung, phương pháp dạy của
mình cho phù hợp với từng đối tượng người học, tạo động lực cho học sinh phấn
đấu trong quá trình dạy học và để học sinh có thể tự điều chỉnh phương pháp học

của mình.


21

1.1.2.2. Ý nghĩa của việc đánh giá kết quả học tập
Công tác đánh giá kết quả học tập của học sinh có ý nghĩa rất lớn trong
giáo dục, nhất là đối với hai chủ thể tham gia trực tiếp trong quá trình dạy học là
giáo viên và học sinh. Cụ thể như sau:

Mục tiêu
đào tạo

Trình độ
xuất phát của
học sinh

Nghiên cứu
tài liệu mới

Kiểm tra đánh
giá kết quả
học tập

Mối liên hệ ngược
Mối liên hệ ngược

Mối liên hệ ngược

Đối với giáo viên:

Công tác đánh giá cung cấp cho giáo viên những thông tin “liên hệ ngược
ngồi” (từ người học đến người dạy thơng qua kiểm tra đánh giá), từ đó giáo
viên có thể điều chỉnh hoạt động dạy của mình cho phù hợp. Đánh giá kết quả
học tập kết hợp với theo dõi thường xuyên giúp giáo viên nắm được năng lực và
trình độ thực sự của học sinh cũng như thái độ của học sinh trong học tập, từ đó
có biện pháp thích hợp để giúp đỡ học sinh kém đồng thời bồi dưỡng học sinh
giỏi để nâng cao chất lượng học tập của lớp. Ngồi ra, đánh giá cịn giúp giáo
viên thấy được hiệu quả của công tác giảng dạy cả về nội dung, phương pháp,
hình thức tổ chức dạy học để có những điều chỉnh hợp lý, kịp thời.


22

Đối với học sinh:
Việc kiểm tra, đánh giá thường xuyên, có hệ thống sẽ cung cấp kịp thời
những thơng tin “liên hệ ngược trong” (học sinh tự đánh giá mình thông qua
kiểm tra đánh giá) giúp người học tự điều chỉnh hoạt động học của mình. Nó chỉ
cho học sinh thấy được mình đã tiếp thu được những gì thơng qua bài học và còn
chỗ nào cần bổ sung khi chuẩn bị cho phần học mới.
Thông qua đánh giá, học sinh cịn có điều kiện tiến hành các hoạt động trí
tuệ như: ghi nhớ, tái hiện, khái qt hóa, hệ thống hóa kiến thức đã học, luyện
tập kỹ năng vận dụng, phân tích, tổng hợp, rèn luyện năng lực giải quyết vấn đề;
giúp học sinh nâng cao tinh thần trách nhiệm, tạo động lực trong học tập để cố
gắng đạt kết quả cao hơn.
Đối với cán bộ quản lý giáo dục:
Ngoài ý nghĩa đối với giáo viên và học sinh, đánh giá cịn có tác động
quan trọng đến cán bộ quản lý giáo dục, qua đó nó cung cấp cho cán bộ quản lý
giáo dục những thông tin cơ bản về việc dạy và học để có những chỉ đạo kịp
thời, uốn nắn những lệch lạc, khuyến khích những sáng kiến để thực hiện tốt
mục tiêu giáo dục.

Đối với cha mẹ học sinh và cộng đồng:
Công tác đánh giá kết quả học tập của học sinh giúp cho các bậc phụ
huynh và cộng đồng biết được thực trạng dạy học của nhà trường. Đây cũng
chính là một trong những nội dung của Chỉ thị 47/2008/CTBGDĐT ngày
13/08/2008 về nhiệm vụ trọng tâm của giáo dục mầm non, giáo dục phổ thông,
giáo dục thường xuyên, giáo dục chuyên nghiệp năm học 2008 – 2009. Nội dung
cụ thể của Chỉ thị như sau:


23

Năm học 2008 – 2009 thực hiện ba công khai trong các cơ sở giáo dục
cơng lập và ngồi cơng lập để người học và xã hội giám sát, đánh giá: (1) công
khai chất lượng đào tạo, (2) công khai các điều kiện về cơ sở vật chất, đội ngũ
giáo viên, (3) cơng khai thu, chi tài chính, việc cơng khai kết quả dạy học góp
phần thực hiện thành cơng nhiệm vụ năm học.
1.1.3. Những yêu cầu sư phạm cần tuân thủ trong đánh giá kết quả học tập
Trong quá trình dạy học, đánh giá học sinh vừa mang tính khoa học, vừa
mang tính sư phạm lại vừa mang tính xã hội (đó cũng chính là ba chức năng của
đánh giá). Vì vậy, việc đánh giá học sinh phải thỏa mãn các yêu cầu cơ bản sau:
* Đánh giá phải xuất phát từ mục tiêu dạy học.
Đánh giá phải xuất phát từ mục tiêu, điều đó có nghĩa là phải căn cứ vào
chuẩn kiến thức, kỹ năng và thái độ - những yêu cầu, tiêu chí tuân thủ theo
những nguyên tắc nhất định.
Mục tiêu của các mơn học, trong đó có mơn GDCD bao gồm mục tiêu về
kiến thức, kỹ năng và thái độ. Đó là những yêu cầu tối thiểu, cơ bản mà học sinh
cần phải nắm sau khi hồn thành chương trình mơn học. Do đó, u cầu đầu tiên
đối với công tác đánh giá là phải căn cứ vào chuẩn kiến thức, kỹ năng và thái độ.
* Cơng cụ đánh giá phải đảm bảo mức độ chính xác nhất định.
Công tác đánh giá muốn đạt được hiệu quả mong muốn cần phải có cơng

cụ hỗ trợ và cơng cụ đánh giá phải đảm bảo mức độ chính xác nhất định. Công
cụ đánh giá thường được sử dụng cho hầu hết các mơn học đó là hệ thống câu
hỏi và nhận xét của giáo viên. Để đảm bảo tính chính xác nhất định thì địi hỏi
trong q trình xây dựng câu hỏi phải căn cứ vào chuẩn kiến thức, kỹ năng của


24

môn học, và hệ thống câu hỏi được sử dụng trong kiểm tra phải đảm bảo được sự
phân hóa học sinh, có như vậy mới đánh giá chính xác năng lực của học sinh;
ngoài ra đối với nhận xét của giáo viên muốn chính xác, phản ánh đúng khả năng
của học sinh địi hỏi người giáo viên phải có kế hoạch theo dõi cụ thể đối với học
sinh các lớp mình phụ trách. Thơng qua cơng cụ đánh giá, kết quả học tập của
học sinh sẽ được xác định do vậy việc đảm bảo tính chính xác của cơng cụ đánh
giá là yêu cầu bắt buộc trong công tác đánh giá.
* Đánh giá phải đảm bảo tính thuận tiện của việc sử dụng cơng cụ đánh giá
Ngồi việc đảm bảo tính chính xác của cơng cụ đánh giá thì việc đảm bảo
tính thuận tiện của cơng cụ đánh giá cũng là yêu cầu cần thiết không thể thiếu,
muốn đảm bảo yêu cầu đó chúng ta phải căn cứ vào đặc trưng của từng môn học
để lựa chọn công cụ đánh giá cho phù hợp. Mơn GDCD mang tính thực tiễn và
giáo dục cao, do đó việc đánh giá thái độ và sự vận dụng những kiến thức được
học vào cuộc sống là vấn đề quan trọng nhất; với đặc trưng đó và với tư cách là
một mơn khoa học u cầu sự hiểu biết chính xác đặc biệt là những quy định của
các điều luật, bản thân nhận thấy việc sử dụng kết hợp câu hỏi trắc nghiệm và tự
luận là phù hợp và phản ánh được những yêu cầu riêng của mơn học.
* Tính khách quan, chính xác; tính tồn diện, hệ thống; tính riêng biệt,
phân biệt và cơng khai
Việc đánh giá kết quả học tập của học sinh phải đảm bảo tính khách quan,
chính xác, tạo điều kiện để mỗi học sinh bộc lộ khả năng và trình độ của mình,
ngăn chặn mọi biểu hiện thiếu trung thực. Kết quả đánh giá học sinh có ảnh

hưởng rất lớn đến q trình học tập thậm chí cả tương lai của các em nhất là
trong các kỳ thi quan trọng như thi học kỳ, thi tốt nghiệp, tuyển sinh đại học;


25

đồng thời đảm bảo khách quan và chính xác trong kiểm tra đánh giá cịn góp
phần hình thành nên niềm tin của các em về tính cơng bằng trong giáo dục, do đó
tính khách quan và chính xác được xem là yêu cầu bắt buộc, ưu tiên hàng đầu
của công tác đánh giá. Chính vì vậy, việc đánh giá thơng qua các bài kiểm tra,
bài thi phải dựa trên những tiêu chuẩn khoa học từ khâu thiết kế đề thi, tổ chức
thi đến chấm thi và ra quyết định; tránh việc đánh giá chủ quan theo cảm tính, áp
đặt hoặc để cho những thành kiến cá nhân ảnh hưởng đến kết quả học tập.
Tính tồn diện địi hỏi việc đánh giá phải bao hàm những nội dung đã được
qui định; tùy từng thời điểm khác nhau, đánh giá có thể nhằm vào những mục đích
trọng tâm nào đó, chỉ tập trung vào một vài mảng kiến thức hay kỹ năng nhất định,
nhưng toàn bộ hệ thống đánh giá phải bao qt, đảm bảo tính tồn diện, khơng chỉ
chú trọng về mặt số lượng mà phải xem chất lượng là yếu tố quan trọng cần đạt đến;
không chỉ đơn thuần là kiểm tra về kiến thức mà phải đánh giá cả kỹ năng, thái độ,
tư duy.
Việc đánh giá phải tiến hành theo kế hoạch được xây dựng một cách có hệ
thống. Do đó, kế hoạch đánh giá nên được xây dựng từ trước tốt nhất là cùng lúc
với việc thiết kế chương trình dạy học. Thực hiện đánh giá trước, trong và sau
khi học một phần của chương trình. Kết hợp theo dõi thường xuyên với đánh giá
định kỳ và đánh giá tổng kết cuối năm học. Đánh giá phải được tiến hành thường
xuyên và phải được xem như là một mắc xích trong q trình dạy học.
Tính riêng biệt địi hỏi việc đánh giá phải được tiến hành với từng học sinh
riêng lẻ, để đánh giá chính xác năng lực, trình độ của mỗi học sinh; khơng lấy
thành tích chung của tập thể để thay thế cho việc đánh giá thành tích của từng
học sinh.