Thực trạng và giải pháp hạn chế rủi ro tín dụng tại ngân hàng nông nghiệp và phát triển nông thôn việt nam chi nhánh thăng long

MỤC LỤC
MỤC LỤC.................................................................................................................................................1
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT........................................................................................................................4
DANH MỤC BẢNG BIỂU..........................................................................................................................5
LỜI MỞ ĐẦU...........................................................................................................................................1
1. Tính cấp thiết của đề tài.....................................................................................................................1
2. Mục đích nghiên cứu..........................................................................................................................2
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu......................................................................................................2
4. Phương pháp nghiên cứu chuyên đề.................................................................................................3
5. Kết cấu của chuyên đề........................................................................................................................3
CHƯƠNG I: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ RỦI RO TÍN DỤNG TRONG HOẠT ĐỘNG CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG
MẠI.........................................................................................................................................................4
1.1. Khái quát về ngân hàng thương mại...............................................................................................4
1.1.1. Khái niệm ngân hàng thương mại........................................................................................4
1.1.2. Hoạt động tín dụng của ngân hàng thương mại..................................................................4
1.2. Rủi ro tín dụng.................................................................................................................................5
1.1.3. Khái niệm..............................................................................................................................5
1.1.4. Phân loại rủi ro tín dụng.......................................................................................................5
1.1.5. Đặc điểm của rủi ro tín dụng................................................................................................7
1.3. Quản trị rủi ro tín dụng ở NHTM.....................................................................................................7
1.1.6. Sự cần thiết phải quản trị rủi ro tín dụng.............................................................................7
1.1.7. Cơng cụ đo lường rủi ro tín dụng.........................................................................................8
1.1.8. Nguyên tắc quản trị rủi ro tín dụng theo Basel..................................................................11
1.1.9. Đánh giá mức độ rủi ro tín dụng của ngân hàng thương mại...........................................14
1.4. Những nhân tố ảnh hưởng đến rủi ro tín dụng của Ngân hàng thương mại...............................15
1.1.10. Nhân tố khách quan.........................................................................................................15
1.1.11. Nhân tố chủ quan.............................................................................................................17
CHƯƠNG II: THỰC TRẠNG RỦI RO TÍN DỤNG TẠI NGÂN HÀNG NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG
THÔN VIỆT NAM - CHI NHÁNH THĂNG LONG......................................................................................20
2.1. Khái quát về Ngân hàng Nông nghiệp và phát triển Nông thôn Việt Nam - Chi nhánh Thăng Long
20

2.1.1. Quá trình hình thành và phát triển....................................................................................20
2.1.2. Cơ cấu tổ chức các phịng ban của Ngân hàng Nơng nghiệp và phát triển Nông thôn Việt
Nam – Chi nhánh Thăng Long......................................................................................................21
GIÁM ĐỐC............................................................................................................................................21
PHỊNG TÍN DỤNG................................................................................................................................21
PHĨ GIÁM ĐỐC....................................................................................................................................21


P. KẾ TỐN NGÂN QUỸ.........................................................................................................................21
PHỊNG VI TÍNH.....................................................................................................................................21
PHỊNG HÀNH CHÍNH...........................................................................................................................21
P. KIỂM TRA KIỂM TỐN NB.................................................................................................................21
PHỊNG TCCB&ĐT.................................................................................................................................21
2.1.3. Kết quả hoạt động kinh doanh của Ngân hàng Nông nghiệp và phát triển Nông thôn Việt
Nam - Chi nhánh Thăng Long giai đoạn 2008-2011.....................................................................22
2.2. Thực trạng rủi ro tín dụng tại Ngân hàng Nơng nghiệp và phát triển Nông thôn Việt Nam - Chi
nhánh Thăng Long................................................................................................................................24
2.2.1. Thực trạng rủi to tín dụng tại Ngân hàng Nông nghiệp và phát triển Nông thôn Việt Nam
- Chi nhánh Thăng Long................................................................................................................24
Chỉ tiêu..................................................................................................................................................24
2.2.2. Thực trạng quản trị rủi ro tín dụng của Ngân hàng Nơng nghiệp và phát triển Nông thôn
Việt Nam - Chi nhánh Thăng Long................................................................................................28
Nhu cầu khách hàng.............................................................................................................................31
THẨM ĐỊNH.........................................................................................................................................31
PHÊ DUYỆT...........................................................................................................................................31
THỦ TỤC HỒ SƠ & GIẢI NGÂN....................................................................................................31
THỦ TỤC HỒ SƠ....................................................................................................................................31
GIẢI NGÂN............................................................................................................................................31
THANH TỐN........................................................................................................................................31
QUẢN LÝ TD..........................................................................................................................................31

TỔN THẤT.............................................................................................................................................31
Quy mơ của doanh nghiệp được xác định dựa vào tiêu chí: vốn kinh doanh, lao động, doanh thu
thuần và giá trị nộp ngân sách Nhà nước theo như thang điểm ở phụ lục 1......................................37
2.3. Đánh giá về rủi ro tín dụng và quản trị rủi ro tín dụng tại Ngân hàng Nơng nghiệp và phát triển
Nông thôn Việt Nam - Chi nhánh Thăng Long......................................................................................42
2.3.1. Kết quả đạt được...............................................................................................................42
2.3.2. Những mặt hạn chế............................................................................................................43
2.2.3. Nguyên nhân của những hạn chế trên...............................................................................44
CHƯƠNG III: GIẢI PHÁP TĂNG CƯỜNG QUẢN TRỊ RỦI RO TÍN DỤNG TẠI NGÂN HÀNG NÔNG NGHIỆP
VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN VIỆT NAM - CHI NHÁNH THĂNG LONG.................................................47
3.1. Định hướng phát triển của Ngân hàng Nông nghiệp và phát triển Nông thôn Việt Nam - Chi
nhánh Thăng Long................................................................................................................................47
3.1.1. Định hướng chung..............................................................................................................47
3.1.2. Định hướng hoạt động tín dụng........................................................................................48


3.2. Giải pháp hạn chế rủi ro trong hoạt động tín dụng tại Ngân hàng Nơng nghiệp và phát triển
Nơng thôn Việt Nam - Chi nhánh Thăng Long......................................................................................48
3.2.1. Về chấm điểm và phân loại khách hàng.............................................................................48
3.2.2. Trong công tác thẩm định, xét duyệt cho vay....................................................................49
3.2.3. Nâng cao hiệu quả trong việc thu thập và sử dụng thông tin trong hoạt động tín dụng..51
3.2.4. Khơng ngừng nâng cao chất lượng đội ngũ CBTD.............................................................52
3.2.5. Tăng cường giám sát và thu hồi những khoản nợ xấu......................................................53
3.2.6. Một số biện pháp khác.......................................................................................................54
3.3. Kiến nghị........................................................................................................................................55
3.3.1. Kiến nghị đối với Ban Giám đốc Chi nhánh và Ngân hàng Nông nghiệp và phát triển Nông
thôn Việt Nam..............................................................................................................................55
3.3.2. Kiến nghị với NHNN và các cơ quan chức năng.................................................................57
KẾT LUẬN..............................................................................................................................................59
TÀI LIỆU THAM KHẢO...........................................................................................................................60

1. Sách, giáo trình.................................................................................................................................60
2. Web..................................................................................................................................................60
Phụ lục 1:Bảng chấm điểm quy mô doanh nghiệp...............................................................................61
Phụ lục 2: Chấm điểm theo tiêu chí lưu chuyển tiền tệ.......................................................................62
(Nguồn: Sổ tay tín dụng NHNo & PTNT Việt Nam)...............................................................................62
Phụ lục 3: Chấm điểm theo tiêu chí năng lực và kinh nghiệm quản lý................................................63
Phụ lục 4: Chấm điểm tình hình tài chính và uy tín giao dịch..............................................................65
(Nguồn: Sổ tay tín dụng NHNo & PTNT Việt Nam)...............................................................................65
Phụ lục 5: Chấm điểm tín dụng theo tiêu chí các đặc điểm hoạt động khác.......................................67


DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT

NHNN

Ngân hàng Nhà nước

NHTW

Ngân hàng trung ương

NHNo/NHNo&PTNT

Ngân hàng Nông nghiệp và phát triển Nông thôn

TCTD

Tổ chức tín dụng

TSBĐ

Tài sản bảo đảm

XLRR

Xử lý rủi ro

RRTD

Rủi ro tín dụng

CBTD

Cán bộ tín dụng

DPRRTD

Dự phịng rủi ro tín dụng

SGD

Sở giao dịch

DNNN

Doanh nghiệp Nhà nước

DNĐTNN

Doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài

BHXH

Bảo hiểm xã hội


DANH MỤC BẢNG BIỂU
MỤC LỤC.................................................................................................................................................1
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT........................................................................................................................4
DANH MỤC BẢNG BIỂU..........................................................................................................................5
LỜI MỞ ĐẦU...........................................................................................................................................1
1. Tính cấp thiết của đề tài.....................................................................................................................1
2. Mục đích nghiên cứu..........................................................................................................................2
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu......................................................................................................2
4. Phương pháp nghiên cứu chuyên đề.................................................................................................3
5. Kết cấu của chuyên đề........................................................................................................................3
CHƯƠNG I: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ RỦI RO TÍN DỤNG TRONG HOẠT ĐỘNG CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG
MẠI.........................................................................................................................................................4
1.1. Khái quát về ngân hàng thương mại...............................................................................................4
1.1.1. Khái niệm ngân hàng thương mại........................................................................................4
1.1.2. Hoạt động tín dụng của ngân hàng thương mại..................................................................4
1.2. Rủi ro tín dụng.................................................................................................................................5
1.1.3. Khái niệm..............................................................................................................................5
1.1.4. Phân loại rủi ro tín dụng.......................................................................................................5
1.1.5. Đặc điểm của rủi ro tín dụng................................................................................................7
1.3. Quản trị rủi ro tín dụng ở NHTM.....................................................................................................7
1.1.6. Sự cần thiết phải quản trị rủi ro tín dụng.............................................................................7
1.1.7. Cơng cụ đo lường rủi ro tín dụng.........................................................................................8
1.1.8. Nguyên tắc quản trị rủi ro tín dụng theo Basel..................................................................11
1.1.9. Đánh giá mức độ rủi ro tín dụng của ngân hàng thương mại...........................................14

1.4. Những nhân tố ảnh hưởng đến rủi ro tín dụng của Ngân hàng thương mại...............................15
1.1.10. Nhân tố khách quan.........................................................................................................15
1.1.11. Nhân tố chủ quan.............................................................................................................17
CHƯƠNG II: THỰC TRẠNG RỦI RO TÍN DỤNG TẠI NGÂN HÀNG NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG
THÔN VIỆT NAM - CHI NHÁNH THĂNG LONG......................................................................................20
2.1. Khái quát về Ngân hàng Nông nghiệp và phát triển Nông thôn Việt Nam - Chi nhánh Thăng Long
20
2.1.1. Quá trình hình thành và phát triển....................................................................................20
2.1.2. Cơ cấu tổ chức các phòng ban của Ngân hàng Nông nghiệp và phát triển Nông thôn Việt
Nam – Chi nhánh Thăng Long......................................................................................................21
GIÁM ĐỐC............................................................................................................................................21


PHỊNG TÍN DỤNG................................................................................................................................21
PHĨ GIÁM ĐỐC....................................................................................................................................21
P. KẾ TỐN NGÂN QUỸ.........................................................................................................................21
PHỊNG VI TÍNH.....................................................................................................................................21
PHỊNG HÀNH CHÍNH...........................................................................................................................21
P. KIỂM TRA KIỂM TỐN NB.................................................................................................................21
PHỊNG TCCB&ĐT.................................................................................................................................21
2.1.3. Kết quả hoạt động kinh doanh của Ngân hàng Nông nghiệp và phát triển Nông thôn Việt
Nam - Chi nhánh Thăng Long giai đoạn 2008-2011.....................................................................22
2.2. Thực trạng rủi ro tín dụng tại Ngân hàng Nông nghiệp và phát triển Nông thôn Việt Nam - Chi
nhánh Thăng Long................................................................................................................................24
2.2.1. Thực trạng rủi to tín dụng tại Ngân hàng Nơng nghiệp và phát triển Nông thôn Việt Nam
- Chi nhánh Thăng Long................................................................................................................24
Chỉ tiêu..................................................................................................................................................24
2.2.2. Thực trạng quản trị rủi ro tín dụng của Ngân hàng Nông nghiệp và phát triển Nông thôn
Việt Nam - Chi nhánh Thăng Long................................................................................................28
Nhu cầu khách hàng.............................................................................................................................31

THẨM ĐỊNH.........................................................................................................................................31
PHÊ DUYỆT...........................................................................................................................................31
THỦ TỤC HỒ SƠ & GIẢI NGÂN....................................................................................................31
THỦ TỤC HỒ SƠ....................................................................................................................................31
GIẢI NGÂN............................................................................................................................................31
THANH TOÁN........................................................................................................................................31
QUẢN LÝ TD..........................................................................................................................................31
TỔN THẤT.............................................................................................................................................31
Quy mô của doanh nghiệp được xác định dựa vào tiêu chí: vốn kinh doanh, lao động, doanh thu
thuần và giá trị nộp ngân sách Nhà nước theo như thang điểm ở phụ lục 1......................................37
2.3. Đánh giá về rủi ro tín dụng và quản trị rủi ro tín dụng tại Ngân hàng Nông nghiệp và phát triển
Nông thôn Việt Nam - Chi nhánh Thăng Long......................................................................................42
2.3.1. Kết quả đạt được...............................................................................................................42
2.3.2. Những mặt hạn chế............................................................................................................43
2.2.3. Nguyên nhân của những hạn chế trên...............................................................................44
CHƯƠNG III: GIẢI PHÁP TĂNG CƯỜNG QUẢN TRỊ RỦI RO TÍN DỤNG TẠI NGÂN HÀNG NƠNG NGHIỆP
VÀ PHÁT TRIỂN NƠNG THÔN VIỆT NAM - CHI NHÁNH THĂNG LONG.................................................47
3.1. Định hướng phát triển của Ngân hàng Nông nghiệp và phát triển Nông thôn Việt Nam - Chi
nhánh Thăng Long................................................................................................................................47


3.1.1. Định hướng chung..............................................................................................................47
3.1.2. Định hướng hoạt động tín dụng........................................................................................48
3.2. Giải pháp hạn chế rủi ro trong hoạt động tín dụng tại Ngân hàng Nông nghiệp và phát triển
Nông thôn Việt Nam - Chi nhánh Thăng Long......................................................................................48
3.2.1. Về chấm điểm và phân loại khách hàng.............................................................................48
3.2.2. Trong công tác thẩm định, xét duyệt cho vay....................................................................49
3.2.3. Nâng cao hiệu quả trong việc thu thập và sử dụng thông tin trong hoạt động tín dụng..51
3.2.4. Khơng ngừng nâng cao chất lượng đội ngũ CBTD.............................................................52
3.2.5. Tăng cường giám sát và thu hồi những khoản nợ xấu......................................................53

3.2.6. Một số biện pháp khác.......................................................................................................54
3.3. Kiến nghị........................................................................................................................................55
3.3.1. Kiến nghị đối với Ban Giám đốc Chi nhánh và Ngân hàng Nông nghiệp và phát triển Nông
thôn Việt Nam..............................................................................................................................55
3.3.2. Kiến nghị với NHNN và các cơ quan chức năng.................................................................57
KẾT LUẬN..............................................................................................................................................59
TÀI LIỆU THAM KHẢO...........................................................................................................................60
1. Sách, giáo trình.................................................................................................................................60
2. Web..................................................................................................................................................60
Phụ lục 1:Bảng chấm điểm quy mô doanh nghiệp...............................................................................61
Phụ lục 2: Chấm điểm theo tiêu chí lưu chuyển tiền tệ.......................................................................62
(Nguồn: Sổ tay tín dụng NHNo & PTNT Việt Nam)...............................................................................62
Phụ lục 3: Chấm điểm theo tiêu chí năng lực và kinh nghiệm quản lý................................................63
Phụ lục 4: Chấm điểm tình hình tài chính và uy tín giao dịch..............................................................65
(Nguồn: Sổ tay tín dụng NHNo & PTNT Việt Nam)...............................................................................65
Phụ lục 5: Chấm điểm tín dụng theo tiêu chí các đặc điểm hoạt động khác.......................................67


Chuyên đề tốt nghiệp

LỜI MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Trong nền kinh tế hiện đại, hệ thống tài chính là hệ thống xương sống, nó
giống như một chất kích thích, một chất bơi trơn cho nền kinh tế. Hệ thống tài chính
lành mạnh, hoạt động tốt thì nền kinh tế sẽ phát triển nhanh và bền vững. Ngược lại,
khi hệ thống tài chính cịn tồn tại nhiều bất cập, hoạt động thiếu hiệu quả thì nền kinh
tế khơng thể phát triển bền vững và chứa đựng trong đó nhiều rủi ro tiềm tàng.. Trung
tâm của hệ thống tài chính là thị trường tài chính và các tổ chức tài chính trung gian,
trong đó hệ thống ngân hàng thương mại là bộ phận quan trọng nhất. Ngân hàng
thương mại là các trung gian tài chính quan trọng nhất, đây là hệ thống tạo ra hệ số

nhân tiền tệ trong nền kinh tế, trợ giúp và đẩy nhanh quá trình lưu chuyển vốn trong
nền kinh tế. Hệ thống ngân hàng thương mại là bộ phận trợ giúp và cũng là cơng cụ
đắc lực để Chính phủ và Ngân hàng Nhà nước thực hiện ổn định tiền tệ, kiềm chế
lạm phát, phát triển thị trường.
Trong các hoạt động của ngân hàng thì hoạt động tín dụng là hoạt động
truyền thống, nịng cốt nhất, mang lại nguồn thu nhập chủ yếu cho các ngân hàng
thương mại. Tuy nhiên, đây cũng là hoạt động phức tạp, mang lại rủi ro lớn nhất cho
các ngân hàng. Khi rủi ro tín dụng xảy ra ảnh hưởng khơng chỉ với bản thân ngân
hàng mà là tồn hệ thống ngân hàng và toàn bộ nền kinh tế. Chúng ta vừa chứng kiến
một cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu năm 2008 mà đến nay cả thế giới vẫn chưa
hồn tồn khắc phục được hậu quả của nó, một cuộc khủng hoảng bắt nguồn từ hệ
thống Ngân hàng Mỹ có nguồn gốc từ các khoản nợ dưới chuẩn trong này có thể thấy
tác động của hoạt động tín dụng trong hệ thống ngân hàng không chỉ tác động mạnh
tới toàn bộ nền kinh tế của một nước mà cịn tác động vơ cùng to lớn tới nền kinh tế
thế giới.
Thấy được tầm ảnh hưởng nghiêm trọng của rủi ro tín dụng đối với nền kinh
tế, các ngân hàng đã không ngừng nâng cao công tác quản trị rủi ro tín dụng. Một
chính sách đúng đắn, với việc đánh giá, thẩm định và quản lý tốt các khoản cho vay,
các khoản dự định giải ngân sẽ hạn chế những rủi ro tín dụng mà ngân hàng sẽ gặp
phải, đảm bảo thu nhập cho ngân hàng, tác động tốt tới nền kinh tế nói chung. Ngân
hàng Nhà nước cũng đã ban hành rất nhiều các văn bản liên quan đến công tác quản
trị rủi ro yêu cầu các Ngân hàng thương mại thực hiện: Quyết định 493/2005/QĐNHNN ngày 22/4/2005 của Thống đốc NHNN về việc phân loại, trích lập và sử dụng

1

Lê Thị Phượng – TCDN50B


Chuyên đề tốt nghiệp

dự phòng để xử lý rủi ro tín dụng trong hoạt động Ngân hàng, quyết định 18/2007
sửa đổi quyết định 493/2005, quyết định 475/2005/QĐ-NHNN ngày 19/4/2005 của
thống đốc NHNN về tỉ lệ đảm bảo an toàn trong hoạt động của NHNN, thông tư
13/2010/TT-NHNN quy định về tỷ lệ bảo đảm an toàn của TCTD, luật các tổ chức
tín dụng 2010….
Sau khủng hoảng tài chính 2008, nền kinh tế thế giới cũng như nền kinh tế
Việt Nam gặp rất nhiều khó khăn. Lúc này những dịng vốn từ các ngân hàng thương
mại đặc biệt là dòng vốn vay từ các ngân hàng Nhà nước như ngân hàng Nông
Nghiệp và phát triển Nông thôn là rất cần thiết để hỗ trợ sản xuất, giúp các doanh
nghiệp vượt qua khó khăn và đưa nền kinh tế đất nước phát triển. Tuy nhiên, đi kèm
với giải ngân vốn tín dụng, Ngân hàng cần có các biện pháp hợp lý để giám sát doanh
nghiệp sử dụng đồng vốn có hiệu quả và đúng mục đích. Hàng loạt các vụ phá sản, tỉ
lệ nợ xấu trong hệ thống ngân hàng từ năm 2008 đến nay tăng vọt cho thấy Ngân
hàng cần phả xem xét và đánh giá lại về công tác quản trị rủi ro tín dụng của Ngân
hàng.
Nhận định được tình hình trên, là một sinh viên thực tập tại Chi nhánh Ngân
hàng Nông Nghiệp và Phát triền Nông thôn Thăng Long, em chọn nghiên cứu đề tài
chuyên đề tốt nghiệp “Thực trạng và giải pháp hạn chế rủi ro tín dụng tại Ngân
hàng Nông nghiệp và phát triển Nông thôn Việt Nam - Chi nhánh Thăng Long”
2. Mục đích nghiên cứu
Khái quát những vấn đề chung về rủi ro tín dụng và quản trị rủi ro tín dụng
Phân tích tình hình thực tiễn về rủi ro tín dụng và cơng tác quản trị rủi ro tín
dụng tại Ngân hàng Nơng nghiệp và phát triển Nông thôn Việt Nam - Chi nhánh
Thăng Long
Đưa ra một số giải pháp để hạn chế rủi ro tín dụng và nâng cao chất lượng
quản trị rủi ro tín dụng tại Chi nhánh NHNo&PTNT Thăng Long; đưa ra một số kiến
nghị với NHNo & PTNT Việt Nam, NHNN và các cơ quan chức năng
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu: Rủi ro trong hoạt động tín dụng tại Chi nhánh
NHNo&PTNT Thăng Long

2

Lê Thị Phượng – TCDN50B


Chuyên đề tốt nghiệp

Phạm vi nghiên cứu: khảo sát hoạt động của Chi nhánh Ngân hàng Nông
nghiệp và phát triển Nông thôn Thăng Long từ năm 2008 đến 2011, chủ yếu chú
trọng tới hoạt động tín dụng đối với khách hàng doanh nghiệp..
4. Phương pháp nghiên cứu chuyên đề.
-

Tập hợp số liệu từ các báo cáo, tài liệu công bố của Ngân hàng

- Phân loại – so sánh số liệu, chỉ tiêu trong hoạt động tín dụng, đánh giá
nguyên nhân, thực trạng của rủi ro tín dụng tại Ngân hàng.

- Quan sát hoạt động tín dụng tại Ngân hàng, tham khảo ý kiến cán bộ tín
dụng.
5. Kết cấu của chuyên đề.
Chương I: Cơ sở lý luận về rủi ro trong hoạt động tín dụng của ngân hàng
thương mại.
Chương II: Thực trạng rủi ro tín dụng tại Ngân hàng Nơng nghiệp và phát
triển Nông thôn Việt Nam - Chi nhánh Thăng Long.
Chương III: Giải pháp tăng cường quản trị rủi ro tín dụng tại Ngân hàng Nơng
nghiệp và phát triển Nơng thôn Việt Nam - Chi nhánh Thăng Long

3

Lê Thị Phượng – TCDN50B


Chuyên đề tốt nghiệp

CHƯƠNG I: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ RỦI RO TÍN DỤNG TRONG
HOẠT ĐỘNG CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI
1.1.
1.1.1.

Khái quát về ngân hàng thương mại.
Khái niệm ngân hàng thương mại

Theo luật các tổ chức tín dụng Việt Nam 2010, Ngân hàng thương mại là tổ
chức tín dụng mà hoạt động chủ yếu là nhận tiền gửi, cấp tín dụng và cung cấp các
dịch vụ thanh toán qua ngân hàng vì mục tiêu lợi nhuận.
1.1.2.

Hoạt động tín dụng của ngân hàng thương mại

Bản chất của tín dụng là quan hệ vay mượn dựa trên nguyên tắc hoàn trả và tín
nhiệm. Về mặt bản chất chung thì ở ngân hàng tổn tại hai quan hệ tín dụng là quan hệ
tín dụng khi khách hàng gửi tiền tại ngân hàng và quan hệ tín dụng khi ngân hàng cho
khách hàng vay tiền. Nhưng trên quan điểm của ngân hàng thương mại, quan hệ tín
dụng chỉ có tính chất một chiều trong đó ngân hàng thương mại là người cho vay,
khách hàng là người vay.
Theo khoản 14, điều 4 Luật các tổ chức tín dụng 2010, cấp tín dụng được định
nghĩa là việc tổ chức tín dụng thỏa thuận để cho tổ chức, cá nhân sử dụng một khoản
tiền hoặc cam kết cho phép sử dụng một khoản tiền theo nguyên tắc có hồn trả bằng

nghiệp vụ cho vay, chiết khấu, cho th tài chính, bao thanh tốn, bảo lãnh ngân hàng
và các nghiệp vụ tín dụng khác.
Đặc điểm của hoạt động tín dụng của tổ chức tín dụng nói chung và ngân hàng
thương mại nói riêng là:
- Chủ thể tham gia vào hoạt động tín dụng: một chủ thể trong hoạt động tín
dụng ln là tổ chức tín dụng có đủ các điều kiện hoạt động tín dụng theo quy định
của pháp luật, chủ thể này ln đóng vai trị là người cho vay, là chủ nợ và có quyền
địi tiền của chủ thể còn lai (người vay, con nợ) khi hợp đồng đáo hạn
- Về nguồn vốn: với đặc thù trong nguồn vốn của tổ chức tín dụng, nguồn vốn
để cấp tín dụng chủ yếu của các tổ chức tín dụng là nguồn vốn huy động từ các tổ
chức, cá nhân trong nền kinh tế dưới các hình thức: nhận tiền gửi, phát hành trái
phiếu, chứng chỉ tiền gửi,….hay đi vay nợ các tổ chức tín dụng khác trên thị trường
liên ngân hàng.

4

Lê Thị Phượng – TCDN50B


Chuyên đề tốt nghiệp

1.2.
1.1.3.

Rủi ro tín dụng
Khái niệm

Ngân hàng là tổ chức nhận tiền gửi để cho vay, vì vậy, hoạt động tín dụng của
ngân hàng thương mại chứa đựng rất nhiều rủi ro. Rủi ro tín dụng là khoản lỗ tiềm
tàng vốn có được tạo ra khi ngân hàng cấp tín dụng

Theo quyết định 493/2005/QĐ-NHNN về phân loại nợ, trích lập và sử dụng
dự phịng để xử lý rủi ro tín dụng trong hoạt động Ngân hàng của tổ chức tín dụng,
“Rủi ro tín dụng trong hoạt động ngân hàng của tổ chức tín dụng là khả năng xảy ra
tổn thất trong hoạt động ngân hàng của tổ chức tín dụng do khách hàng khơng thực
hiện hoặc khơng có khả năng thực hiện nghĩa vụ của mình theo cam kết”.
1.1.4.

Phân loại rủi ro tín dụng

Rủi ro tín dụng

Rủi ro mất vốn

Rủi ro đọng vốn

Rủi ro danh mục

Rủi ro giao dịch

Rủi ro nội

Rủi ro tập

Rủi ro lựa

Rủi ro bảo

Rủi ro

tại

trung

chọn

đảm

nghiệp vụ

Sơ đồ 1: Phân loại rủi ro tín dụng

1.2.2.1. Rủi ro đọng vốn
Rủi ro đọng vốn là rủi ro phát sinh do khách hàng trả nợ khơng đúng hạn có
thể là không trả lãi đúng hạn hoặc không trả gốc đúng hạn. Đây là cấp độ rủi ro nhẹ,
ngân hàng vẫn có khả năng thu hồi được gốc. Lãi khơng thu được đúng hạn được
ngân hàng chuyển vào khoản mục lãi treo, gốc khơng thanh tốn đúng hạn tùy vào
khả năng thu hồi và thời gian nợ quá hạn được ngân hàng phân loại và chuyển nhóm
5

Lê Thị Phượng – TCDN50B


Chuyên đề tốt nghiệp

nợ. Rủi ro đọng vốn ảnh hưởng tới khả năng sử dụng vốn của ngân hàng và có thể
dẫn đến khả năng thiếu thanh khoản của ngân hàng đối với khách hàng gửi tiền.
1.2.2.2. Rủi ro mất vốn
Rủi ro mất vốn xảy ra sau rủi ro động vốn, có thể do khách hàng khơng thanh
tốn được lãi nhưng vẫn thu hồi được gốc và nghiêm trọng nhất là khách hàng khơng
trả được gốc vay. Khi tình huống xấu nhất xảy ra, ngân hàng bị thất thoát vốn,

chuyển gốc nợ thành nợ khơng có khả năng thu hồi và theo dõi ngoại bảng. Rủi ro
mất vốn gây tác động rất xấu đến hoạt động của Ngân hàng, làm tăng chi phí hoạt
động của Ngân hàng (chi phí giám sát, chi phí pháp lý,…), ảnh hưởng tới nguồn vốn
của Ngân hàng, nghiêm trọng nhất là ngân hàng có thể mất khả năng thanh khoản và
có thể phá sản nếu các khoản mất vốn là quá lớn.
- Rủi ro giao dịch : là một hình thức của rủi ro tín dụng mà nguyên nhân phát
sinh là do những hạn chế trong quá trình giao dịch và xét duyệt cho vay, đánh giá
khách hàng. Rủi ro giao dịch có 03 bộ phận chính là rủi ro lựa chọn, rủi ro bảo đảm
và rủi ro nghiệp vụ.
+ Rủi ro lựa chọn : là rủi ro có liên quan đến q trình đánh giá và phân tích
tín dụng, khi ngân hàng lựa chọn những phương án vay vốn có hiệu quả để ra quyết
định cho vay.
+ Rủi ro bảo đảm : phát sinh từ các tiêu chuẩn bảo đảm như các điều khoản
trong hợp đồng cho vay, các loại tài sản đảm bảo, chủ thể bảo đảm, cách thức đảm
bảo và mức cho vay trên giá trị của tài sản đảm bảo.
+ Rủi ro nghiệp vụ : là rủi ro liên quan đến công tác quản lý khoản vay và hoạt
động cho vay, bao gồm cả việc sử dụng hệ thống xếp hạng rủi ro và kỹ thuật xử lý
các khoản cho vay có vấn đề.
- Rủi ro danh mục : là một hình thức của rủi ro tín dụng mà ngun nhân phát
sinh là do những hạn chế trong quản lý danh mục cho vay của ngân hàng, được phân
chia thành 02 loại : rủi ro nội tại và rủi ro tập trung.
+ Rủi ro nội tại : xuất phát từ các yếu tố, các đặc điểm riêng có, mang tính
riêng biệt bên trong của mỗi chủ thể đi vay hoặc ngành, lĩnh vực kinh tế. Nó xuất
phát từ đặc điểm hoạt động hoặc đặc điểm sử dụng vốn của khách hàng vay vốn.
+ Rủi ro tập trung : là trường hợp ngân hàng tập trung vốn cho vay quá nhiều
đối với một số khách hàng, cho vay quá nhiều doanh nghiệp hoạt động trong cùng

6

Lê Thị Phượng – TCDN50B

Chuyên đề tốt nghiệp

một ngành, lĩnh vực kinh tế; hoặc trong cùng một vùng địa lý nhất định; hoặc cùng
một loại hình cho vay có rủi ro cao.
1.1.5. Đặc điểm của rủi ro tín dụng
- Rủi ro tín dụng mang tính gián tiếp. Rủi ro tín dụng khơng trực tiếp phát sinh
từ phía bản thân ngân hàng. Khi cấp tín dụng, ngân hàng chuyển giao quyền sử dụng
vốn cho khách hàng. Khi khách hàng hoạt động thiếu hiệu quả hoặc gặp khó khăn về
tài chính làm mất khả năng trả nợ cho ngân hàng, khi đó rủi ro tín dụng thực sự xảy
ra với ngân hàng. Như vậy, nguyên nhân chủ yếu gây ra rủi ro tín dụng cho ngân
hàng là các rủi ro trong hoạt động kinh doanh của khách hàng.
- Rủi ro tín dụng có tính chất đa dạng, phức tạp và có tính dây chuyền. Cùng
với sự phát triển của thị trường liên ngân hàng và quan hệ mật thiết giữa các ngân
hàng, khi rủi ro tín dụng xảy ra đối với một ngân hàng, nó có thể gây ảnh hưởng tới
hoạt động kinh doanh của các ngân hàng khác và thậm chí là tồn bộ hệ thống ngân
hàng. Vì vậy, khi một ngân hàng xảy ra rủi ro và gặp khó khăn về thanh khoản, ngân
hàng trung ương có thể thực hiện vai trị là người cho vay cuối cùng, giúp ngân hàng
vượt qua khó khăn, khơng để ngân hàng phá sản.
1.3.

Quản trị rủi ro tín dụng ở NHTM

1.1.6. Sự cần thiết phải quản trị rủi ro tín dụng
Trong kinh doanh, lợi nhuận ln đi kèm với rủi ro. Lợi nhuận kì vọng càng
cao thì rủi ro càng cao. Ngân hàng sẽ khơng cấp tín dụng nếu biết chắc chắn là sẽ mất
vốn, ngược lại, ngân hàng cũng sẽ không cho vay khi biết trước là khơng có lợi
nhuận. Rủi ro là yếu tố tiềm tàng và ln có trong mỗi hợp đồng tín dụng. Ngân hàng
cần có một hệ thống quản trị tín dụng để cân bằng mối quan hệ giữa lợi nhuận và rủi

ro, đảm bảo mức lợi nhuận hợp lý tương ứng với một mức rủi ro có thể chấp nhận
được. Một vấn đề quan trọng khác trong việc quản trị rủi ro tín dụng là giám sát để
làm giảm khả năng rủi ro có thể xảy ra, và khi rủi ro thực sự xảy ra thì có các biện
pháp xử lý để hạn chế mức thấp nhất thiệt hại.

7

Lê Thị Phượng – TCDN50B


Chuyên đề tốt nghiệp

1.1.7. Công cụ đo lường rủi ro tín dụng
1.2.2.3.

Mơ hình định tính – Mơ hình 6C

Character

Capacity

Control

Cashflow

6C

Condition

Collateral

Sơ đồ 2: Mơ hình 6C trong đo lường rủi ro tín dụng

Cán bộ tín dụng phân tích tín dụng để quyết định có cấp tín dụng hay khơng
dựa vào 6 tiêu về khách hàng (gọi là quy tắc 6C)
-Tư cách người vay (character) : đánh giá chất lượng tín dụng dựa vào tư cách
đạo đức, tiếng tăm, tư cách pháp nhân, thiện chí của người vay trong việc vay vốn
đầu tư vào dự án. Ở mục này các cán bộ tín dụng phải làm rõ mục đích vay vốn của
khách hàng. Mục đích vay vốn có hợp với chính sách tín dụng mà ngân hàng đang áp
dụng hiện nay hay không. Đồng thời xem xét tư cách khách hàng : lịch sử quan hệ tín
dụng, trả nợ của khách hàng, nếu khách hàng có các khoản nợ xấu, trốn nợ tại các tổ
chức tín dụng khác, cán bộ tín dụng phải xem xét kỹ và có thể từ chối cho vay.
- Dịng tiền (Cashflow) : trước tiên phải xem xét tình hình tài chính đã qua của
doanh nghiệp: thu nhập, tình hình phân chia cổ tức, doanh thu, chi phí, tình thanh
khoản,… Tiếp theo cần xác định dòng tiền vào của dự án vay vốn, tỉ lệ đóng góp giữa
vốn chủ sở hữu và vốn vay, nguồn trả nợ: từ doanh thu thu được hay từ bán hàng
thanh lý hay từ đầu tư vào công ty con, công ty liên kết. Sau đó phân tích các chỉ tiêu
tài chính của dự án đầu tư. Khi xem xét khả năng trả nợ của dự án đầu tư nên xem xét
về nguồn vốn thu được từ doanh thu bán hàng vì đây là nguồn vốn thường xuyên, ổn
định để đảm bảo khả năng trả nợ.

8

Lê Thị Phượng – TCDN50B


Chuyên đề tốt nghiệp

- Năng lực của người vay (Capacity) : tùy thuộc vào quy định pháp luật của
mỗi quốc gia, đối với cá nhân phải có đủ năng lực hành vi dân sự : cá nhân phải đủ

18 tuổi, doanh nghiệp phải có đầy đủ hồ sơ pháp lý như giấy phép kinh doanh, giấy
phép thành lập doanh nghiệp mới được phép ký kết hợp đồng. Ngoài ra cán bộ tín
dụng cần xem xét q trình hoạt động của doanh nghiệp tới thời điểm hiện tại, cơ cấu
sở hữu, khách hàng chính, người cung cấp chính của doanh nghiệp.
- Tài sản đảm bảo (Collateral) : đây là nguồn thu nợ thứ hai của ngân hàng khi
nguồn thu nợ thứ nhất khơng có, tức là khi khách hàng khơng tạo ra nguồn tiền để trả
nợ cho ngân hàng. Tài sản đảm bảo có thể là tài sản tự có của khách hàng vay vốn
hoặc tài sản được hình thành từ nguồn vốn vay. Ngân hàng cần xem xét tài sản bảo
đảm về mặt giá trị; khả năng bị lỗi thời, mất giá; mức độ chuyên biệt của tài sản; tình
trạng đã cầm cố, thế chấp của tài sản; tình trạng bảo hiểm; khả năng của ngân hàng
trong việc đòi cầm cố, thế chấp, phát mại tái sản…Trong trường hợp vay tín chấp,
bảo lãnh, cần xem xét tư cách, khả năng tài chính, uy tín của người bảo lãnh,…
- Các điều kiện (Condition) : Ngân hàng quy định các điều kiện vay vốn tuỳ
theo chính sách tín dụng theo từng thời kỳ; chu kì kinh tế; các chính sách của NHTW
và Chính phủ; địa vị cạnh tranh hiện tại của khách hàng, mức độ nhạy cảm của khách
hàng đối với chu kì kinh tế, tương lai của ngành; các yếu tố công nghệ, môi trường
tác động tới ngành kinh doanh của khách hàng;….
- Kiểm soát (Control) : ngân hàng cần tập trung vào những vấn đề như các
thay đổi trong pháp luật và quy chế có ảnh hưởng xấu đến người vay. u cầu tín
dụng của người vay có đáp ứng được tiêu chuẩn của ngân hàng hay khơng từ đó đưa
ra các biện pháp hợp lý để hạn chế rủi ro tín dụng.
1.2.2.4. Mơ hình định lượng
a. Mơ hình phân biệt tuyến tính – Mơ hình điểm số Z
Đây là mơ hình do do E.I. Altman dùng để cho điểm tín dụng đối với các
doanh nghiệp vay vốn. Đại lượng Z dùng làm thước đo tổng hợp để phân loại rủi ro
tín dụng đối với người đi vay và phụ thuộc vào:
- Trị số của các chỉ số tài chính của người vay.
- Tầm quan trọng của các chỉ số này trong việc xác định xác suất vỡ nợ của
người vay trong q khứ.
Mơ hình như sau :

9

Lê Thị Phượng – TCDN50B


Chuyên đề tốt nghiệp

Z = 1,2 X1 + 1,4 X2 + 3,3 X3 + 0,6 X4 + 1,0 X5
Trong đó
X1 = Tỷ số Vốn lưu động/Tổng tài sản (Working capitals/Total Assets)
X2 = Tỷ số Lợi nhuận giữ lại/Tổng tài sản (Retain Earnings/Total Assets)
X3 = Tỷ số Lợi nhuận trước thuế và lãi/Tổng tài sản (EBIT/Toatal Assets)
X4 = Tỷ số Giá trị thị trường của tổng vốn sở hữu/Giá trị hạch toán của tổng
nợ (Market Value of Total Equity/Book value of Total Liabilities)
X5 = Tỷ số Doanh thu/Tổng tài sản (Sales/Total Assets)

• Nếu Z>2,9

Doanh nghiệp nằm trong vùng an tồn, khơng có

nguy cơ phá sản

• Nếu 1,8
Doanh nghiệp nằm trong vùng cành báo, có nguy cơ

phá sản

• Nếu Z<1,8

Doanh nghiệp nằm trong vùng nguy hiểm, có nguy cơ

phá sản cao
b. Mơ hình xác suất tuyến tính
Đây là mơ hình sử dụng các số liệu thống kê trong quá khứ của khách hàng về
việc thực hiện các nghĩa vụ tín dụng, chi trả các khoản nợ vay, từ đó thành lập hàm
để tính tốn xác suất rủi ro xảy ra cho khoản vay hiện tại. Mơ hình được tiến hành
qua các bước như sau:
Bước 1: Lựa chọn các tiêu thức phản ánh đặc điểm khách hàng vay vốn liên
quan tới khả năng trả nợ như: ROE, hệ số thanh toán, hệ số nợ, vòng quay hàng tồn
kho, vòng quay khoản phải thu, vòng quay vốn lưu động,…
Bước 2: Phân chia các khoản nợ cũ thành 2 nhóm:
-

Nhóm có rủi ro mất vốn: Z=1

-

Nhóm khơng có rủi ro: Z=0

Bước 3: Thiết lập mối quan hệ giữa các khoản vay đó với các tiêu thức đã lựa
chọn (Xij) theo mơ hình hồi quy:
Zi= ∑BjXij + sai số
Bj thể hiện mức độ quan trọng của tiêu thức thứ j

10

Lê Thị Phượng – TCDN50B

Chuyên đề tốt nghiệp

Bước 4: Từ hàm hồi quy ở trên, tính xác suất Z cho khoản vay mới của khách
hàng.
c. Mơ hình điểm số tín dụng
Tùy thuộc vào chính sách tín dụng của từng ngân hàng qua từng thời kì, các
ngân hàng sẽ có mơ hình chấm điểm tín dụng riêng biệt áp dụng đối với khách hàng
cá nhân và khách hàng doanh nghiệp.
Các ngân hàng sẽ lựa chọn các chỉ tiêu và có thang điểm đối với các chỉ tiêu
đó. Các chỉ tiêu được lựa chọn thường là các chỉ tiêu có liên quan trực tiếp đến tư
cách và khả năng trả nợ của khách hàng. Khi tiếp nhận một hồ sơ xin vay vốn, căn cứ
theo thang điểm đó, các cán bộ ngân hàng sẽ đối chiếu các chỉ tiêu và cho điểm tín
dụng đối với khách hàng. Từ điểm tín dụng đó, ngân hàng xếp hạng và phân lại
khách hàng theo các hạng khác nhau tương ứng với mức độ rủi ro khác nhau. Những
hồ sơ vay vốn vượt qua một giới hạn điểm quy định sẽ được đồng ý cấp tín dụng.
1.1.8. Nguyên tắc quản trị rủi ro tín dụng theo Basel
1.2.2.5. Giới thiệu chung về ủy ban Basel
Ủy ban Basel về giám sát Ngân hàng là một ủy ban bao gồm các chuyên gia
giám sát hoạt động ngân hàng được thành lập vào năm 1975 bởi các Thống đốc Ngân
hàng Trung ương nhóm G10 (Bỉ, Canada, Pháp, Ý, Nhật Bản, Hà Lan, Thụy Điển,
Vương quốc Anh và Mỹ).
Quan điểm của Ủy ban Basel: sự yếu kém trong hệ thống ngân hàng của một
quốc gia, dù là quốc gia phát triển hay đang phát triển, sẽ đe dọa đến sự ổn định về
tài chính trong cả nội bộ quốc gia đó. Ngày nay, Ủy ban Basel đã trở thành cơ quan
xây dựng và phát triển các chuẩn mực ngân hàng được quốc tế công nhận. Ủy ban đã
ban hành 17 quy tắc về quản trị nợ xấu mà thực chất là đưa ra các nguyên tắc trong
quản trị rủi ro tín dụng, đảm bảo tính hiệu quả và an tồn trong hoạt động cấp tín
dụng.
1.2.2.6.

Nội dung cơ bản của các nguyên tắc quản trị rủi ro tín dụng

a. Xây dựng mơi trường tín dụng thích hợp
Ủy ban Basel yêu cầu Hội đồng quản trị phải thực hiện phê duyệt định kì (ít
nhất là hàng năm) chiến lược rủi ro tín dụng, các chính sách tín dụng quan trọng và
phải xây dựng một chiến lược xuyên suốt trong hoạt động của ngân hàng (tỷ lệ nợ
xấu, mức độ rủi ro có thể chấp nhận được để đảm bảo lợi nhuận….)
11

Lê Thị Phượng – TCDN50B


Chuyên đề tốt nghiệp

Ban giám đốc có trách nhiệm thực thi các chiến lược định hướng của Hội
đồng quản trị và phát triển các chính sách, thủ tục nhằm phát hiện, đo lường, theo dõi
và kiểm soát nợ xấu trong mọi hoạt động, ở cấp độ của từng khoản tín dụng và cả
danh mục đầu tư.
Ngân hàng cần xác định và quản lý rủi ro tín dụng vốn có trong tất cả các sản
phẩm và các hoạt động. Đặc biệt, Ngân hàng cần xác định được những rủi ro của các
sản phẩm và các hoạt động mới, từ đó có thể tạo ra quy trình quản lý rủi ro và kiểm
soát đầy đủ trước khi chúng được giới thiệu hoặc tiến hành, cũng như phải được sự
chấp thuận trước của Hội đồng quản trị hoặc ủy ban giám sát tương ứng.
b. Thực hiện cấp tín dụng lành mạnh
Các ngân hàng cần xác định rõ ràng các tiêu thức cấp tín dụng (thị trường mục
tiêu, đối tượng khách hàng, điểu khoản và điểu kiện cấp tín dụng, các nguồn trả
nợ…)
Ngân hàng cần xây dựng các hạn mức tín dụng cho từng loại khách hàng vay
vốn và nhóm khách hàng vay vốn (trên cơ sở quy định chung của Nhà nước và

NHTW)
Ngân hàng phải có quy trình rõ ràng trong phê duyệt tín dụng các khoản tín
dụng mới, sửa đổi, đổi mới hay tái tài trợ các khoản tín dụng đang tồn tại với sự tham
gia của các bộ phận tiếp thị, bộ phận phân tích tín dụng và bộ phận phê duyệt tín
dụng; quy định trách nhiệm rạch rịi của các bộ phận tham gia, đồng thời cần phát
triển đội ngũ nhân viên quản lý rủi ro tín dụng có kinh nghiệm, có kiến thức nhằm
đưa ra các nhận định thận trọng trong việc đánh giá, phê duyệt và quản lý rủi ro tín
dụng
Tất cả những khoản tín dụng mở rộng phải được thực hiện theo những cơ sở
thông thường. Đặc biệt những khoản cấp tín dụng cho các khách hàng cá nhân hay
doanh nghiệp có quan hệ phải được ủy quyền trên cơ sở ngoại lệ, được theo dõi với
sự cẩn trong đặc biệt và có những bước thích hợp khác để kiểm soát hay giảm thiểu
rủi ro đối với những khoản tín dụng khơng phù hợp.
c. Duy trì một q trình quản lý, đo lường và theo dõi tín dụng phù hợp
Các ngân hàng cần có hệ thống quản lý một cách cập nhật các danh mục đầu
tư có rủi ro tín dụng, bao gồm cập nhật hồ sơ tín dụng, thu thập thơng tin tài chính
hiện hành, dự thảo các văn bản như hợp đồng vay… theo quy mô và mức độ phức tạp
của ngân hàng. Đồng thời hệ thống này phải có khả năng nắm bắt và kiểm sốt tình
12

Lê Thị Phượng – TCDN50B


Chun đề tốt nghiệp

hình tài chính, sự tn thủ các giao kèo của khách hàng … để phát hiện kịp thời
những khoản vay có vấn đề. Các ngân hàng phải thành lập một hệ thống đánh giá độc
lập liên tục, các quy trình quản lý rủi ro tín dụng của ngân hàng và kết quả của đánh
giá này cần được truyền đạt trực tiếp với ban giám đốc và quản lý cấp cao.
Ngân hàng cần có hệ thống khắc phục sớm đối với các khoản tín dụng xấu,

quản lý các khoản tín dụng có vấn đề.
Trách nhiệm đối với các khoản tín dụng này có thể được giao cho bộ phận tiếp
thị hay bộ phận xử lý nợ hoặc kết hợp cả hai bộ phận này, tùy theo quy mô và bản
chất của mỗi khoản tín dụng. Ủy ban Basel cũng khuyến khích các ngân hàng phát
triển và xây dựng hệ thống xếp hạng tín dụng nội bộ trong quản lý rủi ro tín dụng,
giúp phân biệt các mức độ rủi ro tín dụng trong các tài sản có tiềm năng rủi ro của
ngân hàng. Ngân hàng cần xem xét những thay đổi của tình hình kinh tế trong tương
lai có thể xảy ra khi đánh giá tín dụng cá nhân và danh mục tín dụng của mình, và
nên đánh giá tổn thất tín dụng của mình trong những điều kiện kinh tế bất ổn.
Những người giám sát cần yêu cầu các ngân hàng có một hệ thống hiệu quả tại
chỗ để xác định, đo lường, giám sát và kiểm sốt rủi ro tín dụng như là một phần của
một phương pháp tiếp cận tổng thể để quản lý rủi ro. Các giám sát viên cần tiến hành
một đánh giá độc lập những chiến lược, chính sách, thủ tục và thực hành của một
ngân hàng liên quan đến việc cấp tín dụng và quản lý danh mục tín dụng liên tục.
Giám sát viên cần xem xét việc thiết lập các giới hạn an toàn nhằm hạn chế sự tổn
thất ngân hàng đối với những người đi vay độc lập hay những nhóm đối tác liên kết
với nhau.
Như vậy trong xây dựng mơ hình quản lý rủi ro tín dụng, ngun tắc Basel có
một số điểm cơ bản:
- Phân tách bộ máy cấp tín dụng theo các bộ phận tiếp thị, bộ phận phân tích
tín dụng và bộ phận phê duyệt tín dụng cũng như trách nhiệm rạch rịi của các bộ
phận tham gia.
- Nâng cao năng lực của cán bộ quản lý rủi ro tín dụng.
- Xây dựng một hệ thống quản lý và cập nhật thông tin hiệu quả để duy trì một
q trình đo lường, theo dõi tín dụng thích hợp, đáp ứng yêu cầu thẩm định và quản
lý rủi ro tín dụng.

13

Lê Thị Phượng – TCDN50B

Chuyên đề tốt nghiệp

1.1.9. Đánh giá mức độ rủi ro tín dụng của ngân hàng thương mại
• Tình hình nợ quá hạn
Tỉ lệ nợ quá hạn

Dư nợ quá hạn

=

Tổng dư nợ

Nợ quá hạn là thước đo quan trọng nhất đánh giá sự lành mạnh trong hoạt
động tín dụng của ngân hàng, nó tác động tới tất cả các lĩnh vực hoạt động chính của
ngân hàng. Khi có nợ q hạn là ngân hàng đã bị đọng vốn, từ nợ quá hạn sẽ có nhiều
khả năng chuyển thành nợ khơng thể địi được, ngân hàng có thể bị mất vốn. Nếu tỉ lệ
này quá cao, ngân hàng cần xem xét lại khả năng, đánh giá lại quy trình, thủ tục cho
vay, đặc biệt là xem xét lại khả năng thực hiện nhiệm vụ của cán bộ tín dụng.
Tỉ lệ nợ xấu

Dư nợ xấu

=

Tổng dư nợ

Nợ xấu là các khoản nợ thuộc nhóm 3, 4 và 5 theo quy định về phân loại nợ
của NHNN Việt Nam. Tỉ lệ nợ xấu là một chỉ tiêu quan trọng đánh giá chất lượng tín

dụng của một ngân hàng.
• Tình hình rủi ro mất vốn
Tỷ lệ dự phịng RRTD

=

Dự phịng RRTD được trích lập
Dư nợ cho kỳ báo cáo

Dự phịng rủi ro tín dụng là khoản tiền trích lập để dự phịng cho những tổn
thất có thể xảy ra do khách hàng khơng thực hiện nghĩa vụ theo cam kết. Một tỉ lệ dự
phòng RRTD hợp lý sẽ đảm bảo có đủ nguồn tài chính để bù đắp các tổn thất xảy ra
đối với ngân hàng đồng thời đảm bảo lợi nhuận trong kì trích lập dự phòng.

14

Lê Thị Phượng – TCDN50B


Chuyên đề tốt nghiệp

• Khả năng bù đắp rủi ro
Hệ số khả năng bù đắp các khoản
cho vay mất vốn

=

Hệ số khả năng bù đắp RRTD

=

Dự phòng rủi ro được trích lập
Dư nợ bị thất thốt
Dự phịng rủi ro được trích lập
Nợ q hạn khó địi

Tỷ lệ này phản ánh khả năng đánh giá rủi ro tín dụng của ngân hàng. Các hệ
số này càng cao chứng tỏ ngân hàng đánh giá tốt về tình hình rủi ro tín dụng, các
khoản dự phòng đủ bù đắp các tổn thất xảy ra, ngân hàng sẽ khơng gặp khó khăn về
nguồn vốn và thanh khoản.
1.4. Những nhân tố ảnh hưởng đến rủi ro tín dụng của Ngân hàng thương mại
1.1.10.Nhân tố khách quan
- Môi trường tự nhiên: Điều kiện tự nhiên ảnh hưởng tới mọi mặt trong đời
sống xã hội của con người cũng như q trình sản xuất kinh doanh. Ví dụ như khi
xảy ra bão lũ hoặc sóng thần. gây tắc nghẽn giao thơng, hàng hóa khơng thể vận
chuyển đi được, doanh nghiệp không thể giao hàng cho khách hàng hoặc khơng có
ngun liệu để sản xuất,…tất cả đều ảnh hưởng tới hoạt động sản xuất kinh doanh
của doanh nghiệp từ đó ảnh hưởng tới khả năng trả nợ ngân hàng của doanh nghiệp.
Điều kiện tự nhiên còn đặc biệt ảnh hưởng tối hoạt động trong lĩnh vực nông, lâm,
ngư nghiệp. Thiên tai, dịch họa là những điều kiện trong môi trường tự nhiên mà con
người không thể lường trước được. Và khi môi trường tự nhiên diễn biến theo chiều
hướng bất lợi đối với hoạt động sản xuất kinh doanh của con người thì thường có ảnh
hưởng tới mọi lĩnh vực kinh doanh, và khi đó, rủi ro tín dụng của ngân hàng cũng
tăng, khả năng mất vốn của ngân hàng tăng.
- Môi trường kinh tế: mỗi nền kinh tế, mỗi ngành kinh tế đều phát triển theo
các chu kỳ kinh doanh. Khi nền kinh tế trong trạng thái hưng thịnh, lưu thơng hàng
hóa và tiền tệ đều thuận tiên, các doanh nghiệp có lợi nhuận cao, rủi ro của ngân hàng
nhỏ. Ngược lãi, khi nền kinh tế hay ngành kinh tê ở giai đoạn suy thối, lưu thơng
hàng hóa chậm lại, các doanh nghiệp kinh doanh khó khăn, thua lỗ, rủi ro tín dụng
của ngân hàng từ đó cũng tăng lên. Trong quản trị rủi ro tín dụng, ngân hàng cần nắm

được chu kỳ của nền kinh tế cũng như từng ngành kinh tế để có chiến lược kinh

15

Lê Thị Phượng – TCDN50B


Chuyên đề tốt nghiệp

doanh và phát triển sản phẩm phù hợp, nhằm đa dạng hóa các sản phẩm và hạn chế
rủi ro. Ngân hàng cần phát triển các sản phẩm chiến lược, tiến hành đa dạng danh
mục đầu tư vào các ngành có chu kỳ phát triển ngược nhau, đảm bảo giảm thiểu rủi
ro tới mức thấp nhất. Cùng với sự mở cửa của nền kinh tế, nền kinh tế của mỗi nước
còn chịu tác động lớn từ diễn biến kinh tế thế giới. Khi một nền kinh tế trên thế giới
gặp khủng hoảng, khó khăn sẽ xảy ra với các nước có quan hệ kinh tế với nước đó và
có thể lan ra cả khu vực và thậm chí là tồn thế giới. Vì vậy, trong quản trị rủi ro tín
dụng, ngân hàng cũng cấn nắm bắt kịp thời diễn biến của kinh tế thế giới để có chiến
lược kinh doanh cho phù hợp.
- Môi trường pháp lý, an ninh, chính trị: các yếu tố kinh tế thuộc về cơ sở hạ
tầng trong khi các yếu tố chính trị thuộc kiến trúc thượng tầng của một xã hội. Theo
những nguyên lý cơ bản chủ nghĩa Mac-Lênin, kiến trúc thượng tầng quyết định cơ
sở hạ tầng, cơ sở hạ tầng phải phù hợp với kiến trúc thượng tầng. Đúng như vậy,
chính trị quyết định kinh tế. Khi chính trị của một nước ổn định, pháp luật quy định
rõ ràng, cụ thể thì kinh tế sẽ vận hành trơi chảy, nền kinh tế sẽ phát triển ổn định.
Ngược lại, khi chính trị không ổn định, pháp luật lỏng lẻo, không rõ ràng sẽ tạo điều
kiện cho các tổ chức, cá nhân lợi dụng khe hở của pháp luật để lừa đảo, chiếm đoạt
tài sản….khi đó nền kinh tế cũng bất ổn và khơng thể phát triển được. Rủi ro tín dụng
của các Ngân hàng thương mại cũng vì thế mà phụ thuộc rất lớn vào môi trường pháp
lý, điều kiện an ninh, chính trị.
- Sự quản lý vĩ mơ của Nhà nước: Hoạt động của bất kì tổ chức kinh tế nào

trong xã hội đều chịu sự quản lý vĩ mô của Nhà nước. Các Ngân hàng thương mại
cũng không nằm ngồi sự quản lý đó. Hoạt động của các Ngân hàng thương mại đặc
biệt chịu ảnh hưởng của chính sách tiền tệ của Nhà nước bởi đây là chính sách tác
động trực tiếp tới lãi suất-giá cả của hàng hóa mà Ngân hàng thương mại đang kinh
doanh-tiền tệ. Khi Ngân hàng Nhà nước thực hiện chính sách tiền tệ nới lỏng, lãi suất
giảm, các tổ chức kinh tế có thể vay vốn của ngân hàng với lãi suất thấp hơn tạo điều
kiện cho khách hàng có thể tạo ra lợi nhuận và thanh toán khoản vay cho ngân hàng.
Ngược lại, với chính sách tiền tệ thắt chặt, lãi suất tăng cao, khách hàng khó tiếp cận
nguồn vốn của Ngân hàng hơn; và với lãi suất quá cao thì khách hàng cũng khó có dự
16

Lê Thị Phượng – TCDN50B


Chuyên đề tốt nghiệp

án kinh doanh hiệu quả để có thể tạo ra lợi nhuận đủ bù đắp chi phí nguồn vốn huy
động từ ngân hàng. Khi đó, rủi ro tín dụng của ngân hàng cũng gia tăng. Bên cạnh đó,
tùy từng thời kì và điều kiện nền kinh tế, Chính Phủ, Ngân hàng Nhà nước có thể quy
định cụ thể về tỉ lệ tăng trưởng tín dụng, các quy định về bảo đảm an tồn rủi ro tín
dụng của Ngân hàng thương mại, các quy định này tác động trực tiếp tới rủi ro tín
dụng của Ngân hàng thương mại.
1.1.11.Nhân tố chủ quan
1.2.2.7. Khách hàng vay vốn
Quan hệ tín dụng là quan hệ được xác lập giữa hai chủ thể là ngân hàng
thương mại và khách hàng vay vốn. vì vậy, khách hàng vay vốn là một nhân tố quan
trọng quyết định mức độ rủi ro tín dụng của một ngân hàng thương mại.
Khách hàng vay vốn thiếu năng lực pháp lý, làm giả giấy tờ pháp lý để vay
vốn, lừa đảo, chiếm đoạt vốn của ngân hàng, khách hàng cố tình trốn nợ hay khách
hàng yếu kém về năng lực quản lý, cơ cấu vốn thiếu hợp lý, gặp rủi ro bất ngờ ảnh

hưởng tới dòng tiền,…tất cả các yếu tố đó đều làm tăng rủi ro tín dụng cho ngân
hàng thương mại.
Ngược lại, khi khách hàng kinh doanh hiệu quả, năng lực quản lý tốt, có thiện
chí trong việc thanh toán khoản vay cho ngân hàng, rủi ro tín dụng của ngân hàng
được hạn chế.
1.2.2.8.

Bản thân ngân hàng cấp tín dụng
Ngân hàng là chủ thể trong quan hệ tín dụng, là chủ thể quản trị và chịu hậu

quả đầu tiên và trực tiếp của rủi ro tín dụng, vì vậy, chính bản thân ngân hàng cấp tín
dụng là nhân tố quan trọng nhất quyết định mức độ rủi ro tín dụng.
Là chủ thể quản trị rủi ro tín dụng, ngân hàng cần có những đầu tư cần thiết
vào hoạt động quản trị rủi ro tín dụng như trang thiết bị, phần mềm hỗ trợ, công tác
nghiên cứu và đặc biệt là xây dựng một chính sách tín dụng hợp lý. Ngân hàng cần
xác định danh mục đầu tư, khách hàng mục tiêu, tránh vì mục tiêu lợi nhuận mà cho
vay đầu tư quá mạo hiểm hay tập trung quá nhiều vốn vào một ngành nghề/lĩnh vực,
một doanh nghiệp. Nhân tố này được thể hiện rất rõ qua cuộc khủng hoảng tài chính
17

Lê Thị Phượng – TCDN50B


Chuyên đề tốt nghiệp

toàn cầu bắt nguồn từ Mỹ năm 2008 khi các Ngân hàng Mỹ vì chạy theo lợi nhuận hạ
chuẩn tín dụng, tập trung vốn vào cho vay bất động sản nên khi bong bóng bất động
sản vỡ, thị trường bất động sản đóng băng, các ngân hàng bị tổn hại nặng nề về vốn.
Yếu tố con người cũng là một yếu tố quan trọng trong ngân hàng thương mại
trong việc quản trị rủi ro tín dụng. Chính sách tín dụng chỉ là những quy định của

ngân hàng, các trang thiết bị của ngân hàng có thể rất hiện đại, nhưng chính con
người hay cụ thể hơn là các cán bộ tín dụng là người áp dụng những chính sách đó,
vận hành các trang thiết bị đó vào thực tế cơng tác cấp tín dụng. Khi cán bộ tín dụng
có hành vi câu kết với khách hàng để chiếm đoạt vốn tín dụng của ngân hàng, thẩm
định sai về dự án đầu tư thì rủi ro mất vốn xảy ra đối với ngân hàng là rất lớn. Đã có
rất nhiều trường hợp cán bộ tín dụng lợi dụng lợi dụng quyền hạn chức vụ để chiếm
đoạt vốn Ngân hàng bị pháp luật phát hiện trong thời gian. Yếu tố con người ảnh
hưởng tới rủi ro tín dụng của ngân hàng thương mại ở tất cả các khâu của q trình
cấp tín dụng:
- Thẩm định trước khi cấp tín dụng: cán bộ tín dụng cần thẩm định tính khả
thi, dòng tiền của dự án đầu tư mà khách hàng vay vốn. Kết quả thẩm định phụ thuộc
rất lớn vào năng lực của cán bộ tín dụng. CBTD có trình độ chun mơn cao, có hiểu
biết về ngành nghề lĩnh vực kinh doanh của khách hàng có thể thẩm định chính xác
hơn về dự án vay vốn. Ngược lại, với những CBTD thiếu năng lực, kết quả thẩm định
có thể hoàn toàn trái ngược với thực tế diễn ra của dự án. Bản thân việc thẩm định đã
có rất nhiều rủi ro và chứa đựng trong đó nhiều sai sót vì tất cả đều là suy đốn và
dựa trên hiểu biết của người lập dự án và người thẩm định dự án đó. Cán bộ tín dụng
có nhận định sai về tính khả thi và dịng tiền của dự án sẽ đưa ra quyết định cấp tín
dụng, các điều khoản về thời hạn. kì hạn nợ khơng hợp lý, khơng khớp với dịng tiền
thực của khách hàng, gây khó khăn trong việc thu hồi nợ của ngân hàng. Một yếu tố
quan trọng khác mà CBTD cần thẩm định là giá trị tài sản bảo đảm. TSBĐ là căn cứ
quan trọng để xác định hạn mức cấp tín dụng cho khách hàng và là nguồn thu nợ thứ
hai của ngân hàng. Việc xác định giá trị TSBĐ chứa đựng nhiều rủi ro vì giá trị tài
sản bảo đảm ln thay đơi cùng với sự hao mịn hữu hình của tài sản và sự hao mịn
vơ hình do yếu tố mơi trường kinh tế và sự tiến bộ khoa học kỹ thuật. Khi định giá
18

Lê Thị Phượng – TCDN50B