Tài liệu Giáo trình: Lịch sử các học thuyết kinh tế pptx

HC VIN CÔNG NGH BU CHÍNH VIN THÔNG
- - - - - - - ( - - - - - - -




SÁCH HNG DN HC TP
LCH S
CÁC HC THUYT KINH T
Biên son : CN. NGUYN QUANG HNH










Lu hành ni b


HÀ NI - 2006

LI NÓI U
Trong mô hình kinh t th trng đnh hng xã hi ch ngha ca nc ta hin nay, có s
vn dng tng hp nhiu lý thuyt kinh t và mô hình thc tin vi nn tng là ch ngha Mác-
Lênin mà trc ht là hc thuyt kinh t chính tr Mác - Lênin và t tng H Chí Minh.
Vic nghiên cu lch s hc thuyt kinh t giúp chúng ta hiu sâu rng có ngun gc v các
hc thuyt kinh t trong đó có kinh t chính tr Mác- Lênin, m rng và nâng cao kin thc v

kinh t nhm trang b c s lí lun, đ hiu, lý gii v các hin tng kinh t và các đng li
chính sách kinh t hin nay, phc v cho nghiên cu các khoa hc kinh t và hot đng thc tin.
Mt khác, giúp chúng ta thy rõ hn tính khoa hc và cách mng ca hc thuyt kinh t chính tr
Mác - Lênin.
Vi mc đích nghiên cu s ra đi, phát trin, đu tranh và thay th ln nhau ca các hc
thuyt kinh t nên  đây ch nghiên cu nhng t tng kinh t đã tr thành h thng lý lun kinh
t hoàn chnh. Do đó, ch bt đu nghiên cu t ch ngha trng thng (th k XVI) đn nay
(nhng nm cui ca th k XX).
Trong quá trình nghiên cu có s kt hp lch s và lôgíc. Vi mi trng phái kinh t đu
phân tích điu kin ra đi, đc đim c bn ca trng phái, các lý thuyt và đi biu tiêu biu
cho mi trng phái và đánh giá v vai trò lch s ca mi trng phái kinh t trong h thng t
tng ca nhân loi và trong thc tin phát trin kinh t xã hi.
Cun sách này đc biên son theo chng trình môn Lch s các hc thuyt kinh t dùng
cho sinh viên các ngành chuyên kinh t và qun tr kinh doanh.
Chúng tôi tp trung hng dn đ ngi hc có th hiu và nm đc nhng ni dung kin
thc c bn ca môn hc.
Mc dù rt c gng nhng chc chn không tránh khi có nhng thiu sót và hn ch. Rt
mong đc s đóng góp ý kin ca bn đc đ nâng cao cht lng ca cun sách.
Xin chân thành cm n.


Hà Ni, tháng 05 nm 2006
Tác gi
Chng 1: i tng và phng pháp ca môn lch s các hc thuyt kinh t
CHNG I: I TNG VÀ PHNG PHÁP CA
MÔN LCH S CÁC HC THUYT KINH T
GII THIU
Mc đích, yêu cu:
Nm đc đi tng nghiên cu ca môn hc, phân bit vi môn kinh t chính tr Mác –
Lênin và các môn hc kinh t khác. Nm đc các phng pháp ch yu vn dng đ nghiên cu

ca môn hc.
Nhn thc đc ý ngha và s cn thit phi nghiên cu môn lch s các hc thuyt kinh t.
Ni dung chính:
- i tng nghiên cu ca môn lch s các hc thuyt kinh t.
- Phng pháp nghiên cu: Phng pháp bin chng duy vt, phng pháp lôgíc kt hp
vi lch s và mt s phng pháp c th khác.
- Chc nng và ý ngha ca vic nghiên cu môn lch s các hc thuyt kinh t.
NI DUNG
1.1. I TNG NGHIÊN CU CA MÔN LCH S CÁC HC THUYT KINH T
1.1.1. Mt s khái nim
Cn nm vng và phân bit mt s khái nim sau:
T tng kinh t: Là nhng quan h kinh t đc phn ánh vào trong ý thc ca con ngi,
đc con ngi quan nim, nhn thc, là kt qu ca quá trình nhn thc nhng quan h kinh t
ca con ngi.
Hc thuyt kinh t: Là h thng quan đim kinh t ca các đi biu tiêu biu cho các tng
lp, giai cp trong mt ch đ xã hi nht đnh. H thng quan đim kinh t là kt qu ca vic
phn ánh quan h sn xut vào ý thc con ngi trong nhng giai đon lch s nht đnh.
Kinh t chính tr: Là môn khoa hc xã hi nghiên cu nhng c s kinh t chung ca đi
sng xã hi tc là nhng quan h kinh t trong giai đon phát trin nht đnh ca xã hi loài ngi.
Kinh t hc: Là môn hc nghiên cu nhng vn đ con ngi và xã hi la chn nh th nào
đ s dng nhiu ngun tài nguyên khan him, bng nhiu cách đ sn xut ra nhiu loi hàng hoá.

5
Chng 1: i tng và phng pháp ca môn lch s các hc thuyt kinh t
Lch s t tng kinh t: Là môn khoa hc nghiên cu s phát trin ca t tng kinh t
đc th hin qua các chính sách, cng lnh, điu lut, các tác phm, các hc thuyt kinh t,...
ca các giai cp, các tng lp trong xã hi, trong các giai đon lch s khác nhau, nhm vch rõ
quy lut phát sinh, phát trin và thay th ln nhau ca các t tng kinh t.
Lch s các hc thuyt kinh t: Là môn khoa hc xã hi nghiên cu quá trình phát sinh, phát
trin, đu tranh và thay th ln nhau ca h thng quan đim kinh t ca các giai cp c bn trong

các hình thái kinh t xã hi khác nhau.
1.1.2. i tng nghiên cu ca môn hc
Là h thng các quan đim kinh t ca các trng phái khác nhau gn vi các giai đon lch
s nht đnh.
H thng các quan đim kinh t là tng hp nhng t tng kinh t gii thích thc cht ca
các hin tng kinh t nht đnh, có mi liên h ph thuc ln nhau và nhng t tng kinh t đó
phát sinh nh là kt qu ca s phn ánh các quan h sn xut vào ý thc con ngi.
i tng nghiên cu ca lch s các hc thuyt kinh t là các quan đim kinh t đã đc
hình thành trong mt h thng nht đnh, nhng quan đim kinh t cha tr thành h thng nhng
có ý ngha lch s thì thuc môn lch s t tng kinh t.
Trong quá trình nghiên cu phi ch ra nhng cng hin, nhng giá tr khoa hc cng nh
phê phán có tính lch s nhng hn ch ca các đi biu, các trng phái kinh t hc.
Không dng li  cách mô t mà phi đi sâu vào bn cht ca vn đ, tìm hiu quan h kinh
t, quan h giai cp đc gii quyt vì li ích giai cp nào, tng lp nào.
C th:
- Trong điu kin nào ny sinh lý lun t tng.
- Ni dung, bn cht giai cp ca hc thuyt.
- Hiu đc phng pháp lun ca trng phái đ xut hc thuyt.
- Hiu đc s vn đng và phát trin có tính quy lut ca hc thuyt.
1.2. PHNG PHÁP NGHIÊN CU
1.2.1. Phng pháp bin chng duy vt
ây là phng pháp chung, xuyên sut quá trình nghiên cu.
Là phng pháp nhn thc khoa hc, nhm nghiên cu mt cách sâu sc, vch rõ bn cht
ca các hin tng kinh t-xã hi.
1.2.2. Phng pháp lôgíc kt hp vi lch s
Phng pháp này đòi hi khi nghiên cu các quan đim kinh t phi gn vi lch s, phi
phân chia thành các giai đon phát trin ca chúng, không dùng tiêu chun hin ti đ đánh giá ý
ngha ca các quan đim kinh t đó.

6

Chng 1: i tng và phng pháp ca môn lch s các hc thuyt kinh t
1.2.3. Mt s phng pháp c th khác
Ví d phân tích, tng hp, đi chiu, so sánh,… nhm đánh giá đúng công lao, hn ch, tính
phê phán, tính k tha và phát trin ca các trng phái kinh t trong lch s.
Nguyên tc chung (cho các phng pháp nghiên cu ca lch s các hc thuyt kinh t) là
nghiên cu có h thng các quan đim kinh t, đng thi đánh giá đúng đn công lao và hn ch
ca các nhà lý lun kinh t trong lch s.
Mt khác, phn ánh mt cách khách quan tính phê phán vn có ca các hc thuyt kinh t,
không ph nhn tính đc lp tng đi ca các hc thuyt kinh t và nh hng ca chúng đi vi
s phát trin kinh t xã hi.
1.3. CHC NNG VÀ Ý NGHA CA VIC NGHIÊN CU MÔN LCH S CÁC
HC THUYT KINH T
1.3.1. Chc nng
Môn lch s các hc thuyt kinh t có 4 chc nng là:
* Chc nng nhn thc:
Lch s các hc thuyt kinh t nghiên cu và gii thích các hin tng, các quá trình kinh t
nhm phát hin ra các phm trù, quy lut kinh t khách quan ca các giai đon phát trin nht
đnh. T đó giúp cho vic nhn thc lch s phát trin ca sn xut nói riêng và lch c xã hi loài
ngi nói chung.
* Chc nng thc tin:
Nhn thc nhm phc v cho hot đng thc tin ca con ngi. Lch s hc thuyt kinh t
còn ch ra các điu kin, c ch hình thc và phng pháp vn dng nhng t tng kinh t, quan
đim kinh t, lý thuyt kinh t vào thc tin đ đt hiu qu cao nht.
* Chc nng t tng:
Th hin tính giai cp ca các hc thuyt kinh t. Mi hc thuyt kinh t đu đng trên mt
lp trng nht đnh, bo v li ích ca giai cp nht đnh, phê phán hoc bin h cho mt ch đ
xã hi nht đnh.
* Chc nng phng pháp lun:
Cung cp c s lý lun khoa hc cho các môn khoa hc kinh t khác nh kinh t chính tr,
kinh t hc, qun lý kinh t, các môn khoa hc kinh t ngành. Cung cp tri thc làm c s cho

đng li chính sách kinh t ca các nc.
1.3.2. Ý ngha
Qua các chc nng ca môn hc mà thy đc ý ngha ca vic nghiên cu nhm giúp cho
ngi hc hiu sâu, rng, có ngun gc v nhng vn đ kinh t nói chung và kinh t chính tr
Mác - Lênin nói riêng. Mt khác còn giúp cho vic nghiên cu các vn đ kinh t hin đi.

7
Chng 1: i tng và phng pháp ca môn lch s các hc thuyt kinh t
TÓM TT
Trong chng này ngi hc cn nm vng các ni dung c bn sau:
* V đi tng nghiên cu ca môn Lch s các hc thuyt kinh t:
Lch s các hc thuyt kinh t là môn khoa hc nghiên cu quá trình hình thành, phát sinh,
phát trin, đu tranh và thay th ln nhau ca các hc thuyt kinh t ca các giai cp c bn ni
tip nhau trong các hình thái kinh t - xã hi.
i tng nghiên cu là h thng các quan đim kinh t ca các trng phái khác nhau gn
vi các giai đon lch s nht đnh, các quan đim kinh t đã đc hình thành trong mt h thng
nht đnh.
Nhng quan đim kinh t cha tr thành h thng nhng có ý ngha lch s thì thuc môn
lch s t tng kinh t.
* V phng pháp ca môn khoa hc này:
S dng nhiu phng pháp đ nghiên cu trong đó xuyên sut là phng pháp bin chng
duy vt ca trit hc Mác – Lênin. c bit nhn mnh quan đim lch s c th trong nghiên cu.
* V mc tiêu cn đt đc ca môn hc:
Nm đc nhng nét c bn nht ca lch s nhng lý lun kinh t, hc thuyt kinh t chính
qua các giai đon phát trin ca lch s xã hi.
Nm đc bn cht, ni dung ca nhng lý lun kinh t, hc thuyt kinh t đc hc và
phng pháp lun ca các đi biu, các trng phái đã đ xut lý lun hc thuyt.
Hiu bn cht ca hc thuyt không phi đ bit mà đ có thái đ đúng đi vi các hc thuyt.
Ý ngha ca vic nghiên cu:
Qua các chc nng ca môn hc mà thy đc ý ngha ca vic nghiên cu nhm giúp cho

ngi hc hiu sâu, rng, có ngun gc v nhng vn đ kinh t nói chung và kinh t chính tr
Mác - Lênin nói riêng. Mt khác còn giúp cho vic nghiên cu các vn đ kinh t hin đi.
CÂU HI VÀ BÀI TP
1. Phân bit t tng kinh t và hc thuyt kinh t, lch s t tng kinh t và lch s hc
thuyt kinh t.
2. i tng nghiên cu ca lch s các hc thuyt kinh t là gì?
3. Chc nng ca môn lch s các hc thuyt kinh t và ý ngha ca vic nghiên cu môn
hc này?

8
Chng 2: Hc thuyt kinh t ca ch ngha trng thng
CHNG II: HC THUYT KINH T CA
CH NGHA TRNG THNG
GII THIU
Mc đích, yêu cu:
- Nm đc: hoàn cnh ra đi ca ch ngha trng thng, nhng đc trng và quan đim
kinh t c bn ca ch ngha trng thng, các trng phái ca hc thuyt trng thng, nhng
đi biu tiêu biu ca trng phái
- Qua ni dung nhng t tng kinh t ch yu ca trng phái đ rút ra ý ngha nghiên
cu, v trí lch s ca ch ngha trng thng
Ni dung chính:
- Hoàn cnh ra đi và đc đim ca ch ngha trng thng.
- Nhng t tng kinh t ch yu, các giai đon phát trin, nhng đi biu tiêu biu ca
trng phái.
- ánh giá chung v các thành tu và hn ch.
NI DUNG
2.1. HOÀN CNH RA I VÀ C IM CA CH NGHA TRNG THNG
2.1.1. Hoàn cnh ra đi
Ch ngha trng thng là t tng kinh t đu tiên ca giai cp t sn, ra đi trc ht 
Anh vào khong nhng nm 1450, phát trin ti gia th k th XVII và sau đó b suy đi. Nó ra

đi trong bi cnh phng thc sn xut phong kin tan rã, phng thc sn xut t bn ch
ngha mi ra đi:
+ V mt lch s:
ây là thi k tích lu nguyên thu ca ch ngha t bn ngày càng tng, tc là thi k tc
đot bng bo lc nn sn xut nh và tích lu tin t ngoài phm vi các nc Châu Âu, bng cách
cp bóc và trao đi không ngang giá vi các nc thuc đa thông qua con đng ngoi thng.
+ V kinh t: Kinh t hàng hoá phát trin, thng nghip có u th hn sn xut, tng lp
thng nhân tng cng th lc Do đó trong thi k này thng nghip có vai trò rt to ln. Nó
đòi hi phi có lý thuyt kinh t chính tr ch đo, hng dn hot đng thng nghip.

9
Chng 2: Hc thuyt kinh t ca ch ngha trng thng
+ V mt chính tr:
Giai cp t sn lúc này mi ra đi, đang lên, là giai cp tiên tin có c s kinh t tng đi
mnh nhng cha nm đc chính quyn, chính quyn vn nm trong tay giai cp quý tc, do đó
ch ngha trng thng ra đi nhm chng li ch ngha phong kin.
+ V phng din khoa hc t nhiên:
iu đáng chú ý nht trong thi k này là nhng phát kin ln v mt đa lý nh: Crixtp
Côlông tìm ra Châu M, Vancôđ Gama tìm ra đng sang n  Dng… đã m ra kh nng
làm giàu nhanh chóng cho các nc phng Tây.
+ V mt t tng, trit hc:
Thi k xut hin ch ngha trng thng là thi k phc hng, trong xã hi đ cao t
tng t sn, chng li t tng đen ti ca thi k trung c, ch ngha duy vt chng li nhng
thuyt giáo duy tâm ca nhà th…
2.1.2. c đim ca ch ngha trng thng
Ch ngha trng thng là nhng chính sách cng lnh ca giai cp t sn (tng lp t sn
thng nghip Châu Âu trong thi k tích lu nguyên thu ca ch ngha t bn. Nhng chính
sách, cng lnh này nhm kêu gi thng nhân tn dng ngoi thng, buôn bán đ cp bóc
thuc đa và nhm bo v li ích cho giai cp t sn đang hình thành.
+ Nhng t tng kinh t ch yu ca h còn đn gin, ch yu là mô t b ngoài ca các

hin tng và quá trình kinh t, cha đi sâu vào phân tích đc bn cht ca các hin tng kinh t.
+ Ch ngha trng thng cha hiu bit các quy lut kinh t, do đó h rt coi trng vai trò
ca nhà nc đi vi kinh t.
+ Ch ngha trng thng ch mi dng li nghiên cu lnh vc lu thông mà cha nghiên
cu lnh vc sn xut.
+ Ch ngha trng thng mc dù có nhng đc trng c bn ging nhau, nhng  các nc
khác nhau thì có nhng sc thái dân tc khác nhau. Ví d:  Pháp ch ngha trng thng k ngh
Pháp,  Tây Ban Nha là ch ngha trng thng trng kim,  Anh là ch ngha trng thng trng
thng mi.
Tóm li, ch ngha trng thng ít tính lý lun nhng li rt thc tin. Lý lun còn đn gin
thô s, nhm thuyt minh cho chính sách cng lnh ch không phi là c s ca chính sách
cng lnh. Mt khác, đã có s khái quát kinh nghim thc tin thành quy tc, cng lnh, chính
sách. Có th nói ch ngha trng thng là hin thc và tin b trong điu kin lch s lúc đó.

10
Chng 2: Hc thuyt kinh t ca ch ngha trng thng
2.2. NHNG T TNG KINH T CH YU VÀ CÁC GIAI ON PHÁT TRIN
CA CH NGHA TRNG THNG
2.2.1. Nhng t tng kinh t ch yu
+ Th nht, h đánh giá cao vai trò ca tin t, coi tin t (vàng bc) là tiêu chun c bn
ca ca ci. Theo h “mt xã hi giàu có là có đc nhiu tin”, “s giu có tích lu đc di
hình thái tin t là s giàu có muôn đi vnh vin”.
Tin là tiêu chun cn bn ca ca ci, đng nht tin vi ca ci và s giàu có, là tài sn
thc s ca mt quc gia. Quc gia càng nhiu tin thì càng giàu, hàng hoá ch là phng tin làm
tng khi lng tin t.
Tin đ đánh giá tính hu ích ca mi hình thc hot đng ngh nghip.
+ Th hai, đ có tích lu tin t phi thông qua hot đng thng mi, mà trc ht là ngoi
thng, h cho rng: “ni thng là h thng ng dn, ngoi thng là máy bm”, “mun tng
ca ci phi có ngoi thng dn ca ci qua ni thng”. T đó đi tng nghiên cu ca ch
ngha trng thng là lnh vc lu thông, mua bán trao đi.

+ Th ba, h cho rng, li nhun là do lnh vc lu thông buôn bán, trao đi sinh ra. Do đó
ch có th làm giàu thông qua con đng ngoi thng, bng cách hy sinh li ích ca dân tc khác
(mua r, bán đt).
+ Th t, Ch ngha trng thng rt đ cao vai trò ca nhà nc, s dng quyn lc nhà
nc đ phát trin kinh t vì tích lu tin t ch thc hin đc nh s giúp đ ca nhà nc. H
đòi hi nhà nc phi tham gia tích cc vào đi sng kinh t đ thu hút tin t v nc mình càng
nhiu càng tt, tin ra khi nc mình càng ít càng phát trin.
2.2.2. Các giai đon phát trin, nhng đi biu tiêu biu ca trng phái
a. Thi k đu: (còn gi là giai đon hc thuyt tin t - “Bng cân đi tin t”)
T gia th k th XV kéo dài đn gia th k th XVI, đi biu xut sc ca thi k này là:
- Starford (ngi Anh)
- Xcanphuri (ngi Italia)
T tng trung tâm ca thi k này là: bng h thng (cân đi) tin t. Theo h “cân đi
tin t” chính là ngn chn không cho tin t ra nc ngoài, khuyn khích mang tin t nc
ngoài v.  thc hin ni dung ca bng “cân đi tin t” h ch trng thc hin chính sách
hn ch ti đa nhp khu hàng  nc ngoài, lp hàng rào thu quan đ bo v hàng hoá trong
nc, gim li tc cho vay đ kích thích sn xut và nhp khu, bt thng nhân nc ngoài đn
buôn bán phi s dng s tin mà h có mua ht hàng hoá mang v nc h.
Giai đon đu chính là giai đon tích lu tin t ca ch ngha t bn, vi khuynh hng
chung là bin pháp hành chính, tc là có s can thip ca nhà nc đi vi vn đ kinh t.

11
Chng 2: Hc thuyt kinh t ca ch ngha trng thng
b. Thi k sau: (còn gi là hc thuyt v bng cân đi thng mi)
T cui th k th XVI kéo dài đn gia th k th XVIII, đi biu xut sc ca thi k
này là:
- Thomas Mun (1571 – 1641), thng nhân ngi Anh, giám đc công ty ông n;
- Antonso Serra (th k XVII), nhà kinh t hc ngi Italia;
- Antoine Montchretien (1575 – 1621), nhà kinh t hc Pháp.
Thi k này ch ngha trng thng đc coi là ch ngha trng thng thc s: H không

coi “cân đi tin t” là chính mà coi “cân đi thng nghip” là chính: cm xut khu công c và
nguyên liu, thc hin thng mi trung gian, thc hin ch đ thu quan bo h kim soát xut
nhp khu, khuyn khích xut khu và bo v hàng hoá trong nc và các xí nghip công nghip -
công trng th công. i vi nhp khu: tán thành nhp khu vi quy mô ln các nguyên liu đ
ch bin đem xut khu. i vi vic tích tr tin: cho xut khu tin đ buôn bán, phi đy mnh
lu thông tin t vì đng tin có vn đng mi sinh li, do đó lên án vic tích tr tin.
So vi thi k đu, thi k sau có s phát trin cao hn (đã thy đc vai trò lu thông tin
t và phát trin sn xut đc quan tâm đc bit). Trong bin pháp cng khác hn, không da vào
bin pháp hành chính là ch yu mà da vào bin pháp kinh t là ch yu. Tuy vy vn cùng mc
đích: Tích lu tin t cho s phát trin ch ngha t bn, ch khác v phng pháp và th đon.
Nhìn chung hc thuyt kinh t ca ch ngha trng thng  hai giai đon đu cho rng
nhim v kinh t ca mi nc là phi làm giàu và phi tích lu tin t. Tuy nhiên các phng
pháp tích lu tin t là khác nhau. Vào cui th k th XVII, khi nn kinh t ca ch ngha t bn
phát trin ch ngha trng thng đã đi vào con đng tan rã, sm nht là  Anh.
c. Quá trình tan rã ca ch ngha trng thng:
S tan rã ca ch ngha trng thng là mt tt yu vì:
+ S phát trin ca lc lng sn xut, thi k tích lu nguyên thu ca ch ngha t bn đã
chuyn sang thi k phát trin sn xut t bn ch ngha, li ích ca giai cp t sn đã chuyn
sang c lnh vc sn xut. o tng làm giàu, bóc lt nc nghèo thun tuý nh hot đng
thng mi không th tn ti. Tính cht phin din ca ch ngha trng thng đã bc l.
+ Thc t đòi hi phi phân tích, nghiên cu sâu sc s vn đng ca nn sn xut t bn
ch ngha nh: bn cht các phm trù kinh t (hàng hoá, giá tr, tin t, t bn, li nhun,…), ni
dung và vai trò ca các quy lut kinh t (quy lut giá tr, cnh tranh, cung cu,…). Ch ngha
trng thng không gii quyt đc các vn đ kinh t đt ra.
+ Các chính sách theo quan đim trng thng đã hn ch t do kinh t, mâu thun vi
đông đo tng lp t bn công nghip trong giai cp t sn, trong nông nghip, ni thng.
Vi s tan rã ca ch ngha trng thng, các hc thuyt kinh t t sn c đin ra đi thay
th trong đó ni bt là hc thuyt ca ch ngha trng nông Pháp và hc thuyt kinh t t sn c
đin Anh.

12
Chng 2: Hc thuyt kinh t ca ch ngha trng thng
2.3. ÁNH GIÁ CHUNG
2.3.1. Thành tu
+ Nhng lun đim ca ch ngha trng thng so sánh vi nguyên lý trong chính sách kinh
t thi k Trung c đã có mt bc tin b rt ln, nó thoát ly vi truyn thng t nhiên, t b
vic tìm kim công bng xã hi, nhng li giáo hun lý lun đc trích dn trong Kinh thánh
+ H thng quan đim ca ch ngha trng thng đã to ra nhng tin đ lý lun kinh t
cho kinh t hc sau này, c th:
- a ra quan đim, s giàu có không ch là nhng giá tr s dng mà còn là giá tr, là tin;
- Mc đích hot đng ca nn kinh t hàng hoá là li nhun;
- Các chính sách thu quan bo h có tác dng rút ngn s quá đ t ch ngha phong kin
sang ch ngha t bn;
- T tng nhà nc can thip vào hot đng kinh t là mt trong nhng t tng tin b.
2.3.2. Hn ch
+ Nhng lun đim ca ch ngha trng thng có rt ít tính cht lý lun và thng đc
nêu ra di hình thc nhng li khuyên thc tin v chính sách kinh t. Lý lun mang nng tính
cht kinh nghim (ch yu thông qua hot đng thng mi ca Anh và Hà Lan).
+ Nhng lý lun ca ch ngha trng thng cha thoát khi lnh vc lu thông, nó mi ch
nghiên cu nhng hình thái ca giá tr trao đi. ánh giá sai trong quan h trao đi, vì cho rng
li nhun thng nghip có đc do kt qu trao đi không ngang giá.
+ Nng v nghiên cu hin tng bên ngoài, không đi sâu vào nghiên cu bn cht bên
trong ca các hin tng kinh t.
+ Mt hn ch rt ln ca ch ngha trng thng đó là đã quá coi trng tin t (vàng, bc),
đã đng trên lnh vc thô s ca lu thông hàng hoá đ xem xét nn sn xut TBCN.
+ Trong kinh t đ cao vai trò ca nhà nc thì li không tha nhn các quy lut kinh t.
TÓM TT
+ V hoàn cnh ra đi và đc đim ca ch ngha trng thng:
Ch ngha trng thng ra đi trc ht  Anh vào khong nhng nm 1450, phát trin ti
gia th k th XVII và sau đó b suy đi tan rã. Nó ra đi trong bi cnh phng thc sn xut

phong kin tan rã, phng thc sn xut t bn ch ngha ra đi.
Ch ngha trng thng là lý lun kinh t đu tiên ca giai cp t sn (tng lp t sn
thng nhân trong điu kin ch đ phong kin tan rã nhng giai cp phong kin vn nm đa v
thng tr, giai cp t sn đang lên là giai cp tiên tin, có c s kinh t tng đi mnh nhng
cha nm quyn thng tr.

13
Chng 2: Hc thuyt kinh t ca ch ngha trng thng
c đim c bn ca ch ngha trng thng là: rt ít tính lý lun nhng li rt thc tin. T
tng ca ch ngha trng thng còn mang tính không trit đ vì th không ch giai cp t sn
mà c giai cp quý tc cng đ phc v li ích ca mình. Ch ngha trng thng còn mang tính
dân tc, nó xut hin mt cách đc lp  hu ht các nc Tây Âu, mi nc có sc thái riêng
phn ánh đc đim kinh t ca các nc đó.
+ Nhng ni dung c bn ca ch ngha trng thng:
Ch ngha trng thng là t tng kinh t đu tiên ca giai cp t sn, trc tip phn ánh
li ích ca giai cp t sn thng nghip trong thi k tích lu nguyên thu ca ch ngha t bn:
- ánh giá cao vai trò ca tin t, coi tin t (vàng, bc) là tiêu chun c bn ca ca ci.
-  có tích lu tin t phi thông qua hot đng thng mi, mà trc ht là ngoi thng.
- H cho rng, li nhun là do lnh vc lu thông buôn bán, trao đi sinh ra.
-  cao vai trò ca nhà nc.
+ ánh giá chung:
Tuy còn hn ch v lý lun song h thng quan đim ca ch ngha trng đã to ra nhng
tin đ kinh t cho các lý thuyt kinh t th trng sau này, đc bit là nhng quan đim v vai trò
kinh t ca nhà nc.
CÂU HI ÔN TP
1. Trình bày hoàn cnh ra đi và đc đim ca ch ngha trng thng?
2. Phân tích nhng t tng kinh t ch yu ca ch ngha trng thng? Vai trò ca ch
ngha trng thng vi s ra đi ca nn sn xut t bn ch ngha?
3. Trình bày nhng ni dung c bn trong các giai đon phát trin ca hc thuyt trng
thng?

4. Phân tích nhng mt tích cc, hn ch ca ch ngha trng thng? nh hng ca nó đi
vi s phát trin ca nhng hc thuyt kinh t sau này?

14
Chng 3: Hc thuyt kinh t ca ch ngha trng nông Pháp
CHNG III: HC THUYT KINH T CA
CH NGHA TRNG NÔNG PHÁP
GII THIU
Mc đích, yêu cu
- Nm đc: hoàn cnh ra đi ca ch ngha trng nông, nhng đc trng, đi biu đin
hình và quan đim kinh t c bn ca ch ngha trng nông;
- Qua ni dung nhng t tng kinh t ch yu ca trng phái đ rút ra ý ngha nghiên
cu, v trí lch s ca ch ngha trng nông Pháp.
Ni dung chính
- Hoàn cnh ra đi và đc đim ca ch ngha trng nông Pháp;
- Nhng t tng kinh t ch yu ca ch ngha trng nông Pháp: Phê phán ch ngha trng
thng, cng lnh kinh t ca ch ngha trng nông, hc thuyt v trt t t nhiên, hc thuyt v
sn phm ròng, lý lun v t bn, giá tr và tin t, lý lun tái sn xut t bn xã hi;
- ánh giá chung v các mc tích cc và hn ch.
NI DUNG
3.1. HOÀN CNH RA I VÀ C IM CA CH NGHA TRNG NÔNG PHÁP
3.1.1 Hoàn cnh ra đi
Vào gia th k th XVIII hoàn cnh kinh t - xã hi Pháp đã có nhng bin đi làm xut
hin ch ngha trng nông Pháp:
+ Th nht, ch ngha t bn sinh ra trong lòng ch ngha phong kin, tuy cha làm đc
cách mng t sn lt đ ch đ phong kin, nhng sc mnh kinh t ca nó rt to ln, đc bit là
nó mun cách tân trong lnh vc sn xut nông nghip… đòi hi phi có lý lun và cng lnh
kinh t m đng cho lc lng sn xut phát trin.
+ Th hai, s thng tr ca giai cp phong kin ngày càng t ra li thi mà mâu thun sâu sc
vi xu th đang lên ca ch ngha t bn, đòi hi phi có lý lun gii quyt nhng mâu thun đó.

+ Th ba, ngun gc ca ci duy nht là tin, ngun gc s giàu có ca mt quc gia, dân
tc duy nht là da vào đi buôn… (quan đim ca ch ngha trng thng) đã t ra li thi, b
tc, cn tr t bn sinh li t sn xut… đòi hi cn phi đánh giá li nhng quan đim đó;
+ Th t,  Pháp lúc này có mt tình hình đc bit, là l ra đu tranh chng ch ngha trng
thng s m đng cho công trng th công phát trin thì li khuyn khích ch ngha trng

15
Chng 3: Hc thuyt kinh t ca ch ngha trng nông Pháp
nông ra đi. S phát trin nông nghip Pháp theo hng kinh t ch tri, kinh doanh nông nghip
theo li t bn ch không bó hp kiu phát canh thu tô theo li đa ch nh trc. úng nh Mác
đánh giá: xã hi Pháp lúc by gi là ch đ phong kin nhng li có tính cht t bn, còn xã hi t
bn li mang cái v b ngoài ca phong kin.
3.1.2. c đim ca ch ngha trng nông
Ch ngha trng nông là t tng gii phóng kinh t nông nghip, gii phóng nông dân khi
quan h phong kin, là mt trong nhng c s cho cuc cách mng dân ch t sn Pháp (1789).
Nhng đc đim ch yu ca ch ngha trng nông là:
+ Chuyn đi tng nghiên cu sang lnh vc sn xut nông nghip, đánh giá cao vai trò
ca nông nghip. Coi nó là lnh vc duy nht to ra ca ci cho xã hi, ch có lao đng nông
nghip mi là lao đng có ích và là lao đng sinh li, mun giàu có phi phát trin nông nghip.
+ Tha nhn nguyên tc trao đi ngang giá, ch ngha trng nông đã phê phán mt cách có
hiu qu ch ngha trng thng v vn đ này, theo đó lu thông không to ra giá tr.
+ Phê phán ch ngha trng thng đã đánh giá cao vai trò ca tin và khng đnh tin ch là
phng tin di chuyn ca ci.
+ Ch ngha trng nông bênh vc nn nông nghip kinh doanh theo li t bn ch ngha.
+ Nhng đi biu tiêu biu ca trng phái: Francois Quesney (1694 - 1774), Turgot (1727 -
1781), Boisguillebert (1646 - 1714). Trong các đi biu có F.Quesney vi tác phm “Biu kinh t”
(1758) đã đt đn s phát trin rc r nht, nhng quan đim ca ông tht s đc trng cho trng
phái trng nông. C.Mác gi ông là cha đ ca kinh t chính tr hc.
3.2. NHNG T TNG KINH T CH YU CA CH NGHA TRNG NÔNG PHÁP
3.2.1. Phê phán ch ngha trng thng

Mt là, theo quan đim ca Francois Quesney li nhun ca thng nhân có đc ch là
nh s tit kim các khon chi phí thng mi. Thc ra, đi vi vic mua bán hàng hoá, c bên
mua và bên bán không ai đc và mt gì c. Ông khng đnh tin ca thng nhân không phi là
li nhun ca quc gia. Còn Turgot khng đnh: bn thân thng mi không th tn ti đc nu
nh đt đai đc chia đu và mi ngi ch có “s cn thit đ sinh sng”.
Hai là, quan nim v đng tin:
Boisguillebert đã phê phán gay gt t tng trng thng đã quá đ cao vai trò ca đng
tin, lên án gay gt chính sách giá c ca b trng Colbert. Ông chng minh ca ci quc dân
chính là nhng vt hu ích và trc ht là sn phm ca nông nghip cn phi đc khuyn khích
Nu ch ngha trng thng quá đ cao tin t, thì Boisguillebert cho rng, khi lng tin
nhiu hay ít không có ngha lý gì, ch cn có đ tin đ gi giá c tng ng vi hàng hoá. Tin
có th là “mt tên đao ph”, nó tuyên chin vi toàn th nhân loi và ngh thun tài chính đã bin
thành cái lng ca chic ni st, bin mt s lng ca ci t liu sinh hot “thành hi” đ ly cái
cht cn bã đó.

16
Chng 3: Hc thuyt kinh t ca ch ngha trng nông Pháp
Ba là, Ch ngha trng thng mun đa ra nhiu th thu đ bo h thng mi, tng
cng sc mnh quc gia… còn ch ngha trng nông ch trng t do lu thông, vì lu thông
ca ci hàng hoá s kích thích sn xut và s giàu có ca tt c mi ngi. Ch ngha trng nông
chng li tt c nhng đc quyn v thu và đòi hi th thu thng nht đi vi đa ch, tng l,
quý tc cng nh nhng nhà t sn có ca.
Bn là, ch ngha trng thng coi tích lu vàng là ngun giàu có, do đó đã đ ra nhng đi
tu buôn chuyên đi cp bóc. Ngc li, ch ngha trng nông cho rng, cn có mt nn nông
nghip giàu có to ra thng d cho ngi s hu và th th công, u tiên cho nông nghip s dn
ti s giàu có cho tt c mi ngi. Tin bc không là gì c, sn xut thc t mi là tt c.
Nm là, ch ngha trng thng coi trng ngoi thng, nhng h hn ch nhp khu,
khuyn khích xut khu, ch trng xut siêu đ nhp vàng vào các kho cha quc gia, do đó dn
ti mt ch ngha bo h không hiu qu. Ngc li, ch ngha trng nông ch trng t do lu
thông , t do thng mi to ra ngun lc là giàu, làm tng trng kinh t.

Sáu là, nu ch ngha trng thng bin nhà nc thành nhà kinh doanh và m đng cho
nhà kinh doanh t nhân hot đng. Ch ngha trng nông ch trng “t do hành đng”, chng li
“nhà nc toàn nng”, tính t do ca t nhân không b lut pháp và nghip đoàn làm suy yu.
3.2.2. Cng lnh kinh t ca ch ngha trng nông
V thc cht cng lnh là nhng quan đim, nhng chin lc và chính sách nhm phát
trin kinh t, trc ht và ch yu là phát trin nông nghip:
+ Quan đim v nhà nc: H cho rng nhà nc có vai trò ti cao đng trên tt c các
thành viên xã hi, nhà nc có xu th toàn nng, bênh vc quyn li cho quý tc, đa ch và
nhà buôn.
+ Quan đim u tiên cho sn xut nông nghip: H quan nim, ch có sn xut nông nghip
mi sn xut ra ca ci hàng hoá… do đó chi phí cho sn xut nông nghip là chi phí cho sn
xut, chi phí sinh li, do vy chính ph cn phi đu t tng chi phí cho nông nghip.
+ Chính sách cho ch trang tri đc t do la chn ngành sn xut kinh doanh, la chn
súc vt chn nuôi, có u tiên v cung cp phân bón. Khuyn khích h xut khu nông sn đã tái
ch, không nên xut khu nguyên liu thô: tiêu th nh th nào thì phi sn xut cái đ xut khu
nh th y.
+ Chính sách đu t cho đng xá, cu cng: Li dng đng thu r đ chuyên tr hàng
hoá. Cn chng li chính sách giá c nông sn thp đ tích lu trên lng nông dân. Bi vy đã
không khuyn khích đc sn xut, không có li cho sn xut và đi sng nhân dân. Cách qun lý
tt nht là duy trì s t do hoàn toàn ca cnh tranh.
+ Quan đim v tài chính, đc bit là vn đ thu khoá, phân phi thu nhp… Nên u đãi
cho nông nghip, nông dân và ch tri,… ch không phi u đãi cho quý tc, tng l, nhà buôn.
Nh vy, cng lnh kinh t ca phái trng nông đã vch rõ mt s quan đim, chính sách
m đng cho nông nghip phát trin theo đnh hng mi. Cng lnh coi trng và đ cao sn

17
Chng 3: Hc thuyt kinh t ca ch ngha trng nông Pháp
xut nông nghip. Song cng lnh có nhng đim hn ch: đó là cha coi trng vai trò ca công
nghip, thng mi, ca kinh t th trng, mà có xu th thun nông.
3.2.3. Hc thuyt v trt t t nhiên

Ni dung ca hc thuyt bao gm:
Th nht, lý lun giá tr xut phát t nng sut ca nông nghip, chu k kinh t và nh
hng ca chu k nông nghip. Có th dùng n d v t ong đ đnh ngha s thng tr ca t
nhiên đi vi kinh t: “nhng con ong t tuân theo mt tho thun chung và vì li ích riêng ca
chúng là t chc t ong”.
Th hai, quan nim v t chc kinh t báo trc mt nim tin vào c ch t phát ca th
trng: H tin vào s hài hoà tt yu đc ny sinh t t nhiên, nh mt trt t tt yu, chính
quan đim này làm cho ch ngha trng nông khác xa vi ch ngha trng thng: nu ch ngha
trng thng cho rng kinh t hc là khoa hc buôn bán ca nhà vua, thì ch ngha trng nông thì
li cho rng: Phát trin kinh t là mt trt t t nhiên, kinh t hc không ch phc v cho k hùng
mnh mà còn phc v cho nhng ngi sn xut và cho các công dân.
Ngoài ra ch ngha trng nông cho rng, quyn con ngi cng có tính cht t nhiên.
Quyn ca con ngi phi đc tha nhn mt cách hin nhiên bng ánh sáng ca trí tu, không
cn cng ch ca pháp lut… T đó, h phê phán ch ngha phong kin đã đa ra pháp ch
chuyên quyn đc đoán là làm thit hi cho quyn con ngi.
Lý thuyt v trt t t nhiên còn đi đn khng đnh, cái quan trng đi vi quyn t nhiên
ca con ngi là quyn lao đng, còn quyn s hu ca con ngi đi vi mi vt thì hoàn toàn
ging nh “quyn ca con chim én đi vi tt c các con rui nh đang bay trong không khí”.
Tóm li, sn xut nông nghip là lnh vc đc hng s tr giúp ca t nhiên, có s sp
xp ca t nhiên, tuân theo các quy lut t nhiên mà con ngi phi tôn trng. Do đó cn tôn
trng s t do ca nông dân trong sn xut nông nghip, nhà nc không nên can thip làm sai
lch trt t t nhiên đc coi là hoàn ho.
Tuy vy, lý thuyt v trt t t nhiên còn hn ch  ch, mc dù luôn tôn trng con ngi,
đ cao vic gii phóng con ngi, song ch phê phán đánh đ phong kin thì cha đ, cha thoát
khi gii hn cht hp ca pháp quyn t sn.
3.2.4. Hc thuyt trng nông v sn phm ròng
Hc thuyt này là trung tâm ca hc thuyt kinh t trng nông, đây là bc tin quan trng
trong lý lun kinh t ca nhân loi, ni dung chính ca lý lun có th tóm lc thành nhng ni
dung c bn sau:
+ Sn phm ròng (hay sn phm thun tuý) là sn phm do đt đai mang li sau khi tr đi

chi phí lao đng và chi phí cn thit đ tin hành canh tác:
Sn phm ròng = Sn phm xã hi – Chi phí sn xut
(Chi phí sn xut là: chi phí v lao đng nh lng công nhân, lng ca t bn kinh doanh
trong nông nghip và chi phí cn thit đ tin hành canh tác nh: chi phí v ging, sc kéo, … ).

18
Chng 3: Hc thuyt kinh t ca ch ngha trng nông Pháp
+ Sn phm ròng là quà tng ca t nhiên cho con ngi, không phi do quan h xã hi,
quan h giai cp mang li.
+ Ch ngành sn xut nông nghip mi to ra sn phm ròng các ngành khác nh công
nghip, thng mi không th sn xut ra sn phm ròng.
+ Có hai nguyên tc hình thành giá tr hàng hoá khác nhau gia công nghip và nông nghip:
- Trong công nghip giá tr hàng hoá bng tng chi phí sn xut nh: tin lng, nguyên vt
liu và s qun lý ca các nhà t bn…
- Trong nông nghip giá tr hàng hoá bng tng chi phí sn xut tng t nh trong công
nghip nhng cng thêm vi sn phm ròng mà công nghip không có, bi vì ch có nông nghip
mi có s giúp sc ca t nhiên làm sinh sôi ny n nhiu ca ci mi.
+ T lý lun v sn phm ròng đi đn lý lun v giá tr lao đng. Theo h lao đng to ra
sn phm ròng mi là lao đng sn xut, còn các lao đng khác không sinh li và không to ra
sn phm ròng.
+ T lý lun lao đng sn xut, ch ngha trng nông(CNTN) đa ra lý lun giai cp trong
xã hi, trong xã hi ch có ba giai cp: giai cp sn xut (to ra sn phm ròng hay sn phm
thun tuý) gm có t bn và công nhân nông nghip, giai cp s hu (giai cp chim hu sn
phm thun tuý to ra) là ch rung đt và giai cp không sn xut gm có t bn và công nhân
ngoài lnh vc nông nghip.
3.2.5. Lý lun v t bn, giá tr và tin t
+ V giá tr: CNTN cho rng giá tr là do nhu cu nguyn vng, là phng tin ca ngi
đang trao đi quyt đnh. Giá tr ch là s phi hp ca các nguyn vng.
+ V tin t: CNTN phê phán ch ngha trng thng đ cao quá mc vai trò ca đng tin,
trái li h ch cho rng tin là phng tin lu thông, làm môi gii gia mua và bán. Theo

Quesney, đ m rng sn xut cng không cn phi có tin.
+ Lý lun v t bn: CNTN cho rng t bn là đt đai đa li sn phm ròng. Theo h t
bn là nhng t liu sn xut đc mua bng tin đem vào sn xut nông nghip nh: nông c,
súc vt, cày kéo, ht ging, t liu sinh hot ca công nhân… im ni bt trong lý lun này là
CNTN đã phân chia t bn thành t bn c đnh và t bn lu đng, đây là mt trong nhng bc
tin dài ca CNTN.
+ V tin lng và li nhun: CNTN ng h “quy lut st” v tin lng, bi vì tin lng
công nhân thu hp li  mc sinh hot ti thiu là bt ngun t vn đ cung lao đng luôn luôn
ln hn cu lao đng. H có t tng tin b khng đnh tin lng là thu nhp do lao đng, còn
t bn có sn phm thun tuý là li nhun. Li nhun đó chính là thu nhp không lao đng ca
công nhân to ra.
+ V phân phi sn phm sau quá trình sn xut đc chia thành các khon sau:
- Hoàn li khon ng trc
- Li túc ca khon ng ban đu

19
Chng 3: Hc thuyt kinh t ca ch ngha trng nông Pháp
- Mt khon d tha mà nông dân có th đem bán hoc trao đi
- Tô: 1/10 dành cho th cúng, tôn giáo
- Thu nhp công cng: đ duy trì và bo v xã hi
- Phn còn li là thu nhp ca ngi s hu đt.
3.2.6. Lý lun v tái sn xut t bn xã hi (biu kinh t ca Quesney)
ây là mt trong nhng phát minh rt ln ca CNTN: biu kinh t là s mô hình hoá mi
liên h ph thuc ln nhau trong phm vi toàn xã hi ca các giai cp hin có, nó đc coi là t
tiên ca bng kinh t chung ni ting ca ngành k toán hin nay.
Ni dung chính ca biu kinh t bao gm:
+ Các gi đnh đ tin hành nghiên cu: Ví d: ch nghiên cu tái sn xut gin đn, tru
tng hoá s bin đng giá c, xã hi ch có ba giai cp…
+ S đ thc hin sn phm đc thông qua nm hành vi ca ba giai cp là giai cp s hu,
giai cp sn xut và giai cp không sn xut.

Ví d:
Tng giá tr sn phm xã hi có 7 t gm: 2 t sn phm công nghip, 5 t sn phm
nông nghip.
Tin có: 2 t (ca giai cp s hu do giai cp sn xut tr đa tô).
C cu giá tr sn phm sau mt chu k sn xut nh sau:
- Giai cp sn xut có 5 t là sn phm nông nghip, trong đó: 1 t đ khu hao t bn ng
trc ln đu (t bn c đnh), 2 t t bn ng trc hàng nm (t bn lu đng) và 2 t là
sn phm ròng.
- Giai cp không sn xut có 2 t là sn phm công nghip, trong đó: 1 t đ bù đp cho
tiêu dùng, 1 t đ bù đp nguyên liu tip tc sn xut.
S trao đi sn phm gia các giai cp đc thc hin qua 5 hành vi:
Hành vi 1: giai cp s hu dùng 1 t tin đ mua nông sn tiêu dùng cho cá nhân, 1 t tin
đc chuyn vào tay giai cp sn xut.
Hành vi 2: Giai cp s hu dùng 1 t tin còn li đ mua công ngh phm, 1 t tin này
chuyn vào tay giai cp không sn xut.
Hành vi 3: Giai cp không sn xut dùng 1 t tin bán công ngh phm  trên đ mua nông
sn (làm nguyên liu), 1 t tin này chuyn vào tay giai cp sn xut.
Hành vi 4: Giai cp sn xut mua 1 t t bn ng trc đu tiên (nông c), s tin này li
chuyn vào tay giai cp không sn xut.
Hành vi 5: Giai cp không sn xut dùng mt t tin bán nông c mua nông sn cho tiêu
dùng cá nhân, s tin này chuyn v tay gia cp sn xut, khi đó gai cp sn xut có 2 t tin np
tô cho đa ch (giai cp s hu) và giai cp s hu li có 2 t tin.

20
Chng 3: Hc thuyt kinh t ca ch ngha trng nông Pháp
Quan h giao np và kt thúc quá trình thc hin sn phm. C ba giai cp có đ điu kin
đ thc hin quá trình sn xut tip theo.
ánh giá v Biu kinh t ca Quesney:
+ Tin b:
- H xem xét tng quan quá trình tái sn xut xã hi theo nhng t l cân đi c bn

gia các giai tng trong xã hi.
- H đã quy mi hành vi trao đi v mt quan h c bn: quan h hàng - tin.
- Phng pháp nghiên cu v c bn là khoa hc, đúng đn.
+ Hn ch ln nht ca biu kinh t này là: ch dùng li  vic nghiên cu tái sn xut gin
đn và coi ngành công nghip không phi là ngành sn xut vt cht
3.3. ÁNH GIÁ CHUNG
3.3.1. Tin b
+ Ch ngha trng nông đã phê phán ch ngha trng thng mt cách sâu sc và khá toàn
din, “công lao quan trng nht ca phái trng nông là  ch h đã phân tích t bn trong gii hn
ca tm mt t sn. chính công lao này mà h đã tr thành ngi cha thc s ca khoa kinh t
chính tr hin đi”
+ Phái trng nông đã chuyn công tác nghiên cu v ngun gc ca giá tr thng d t lnh
vc lu thông sang lnh vc sn xut trc tip, nh vy là h đt c s cho vic phân tích nn sn
xut t bn ch ngha.
+ CNTN nghiên cu quá trình sn xut không ch là quá trình sn xut cá bit đn l… mà
quan trng hn h bit nghiên cu quá trình tái sn xut ca toàn b xã hi - mt ni dung ht sc
quan trng ca kinh t chính tr.
+ Ln đu tiên to ra mt hình nh có h thng và mô hình hoá v nn kinh t thi ca h,
đây là nn móng cho s đ tái sn xut xã hi ca Mác sau này.
+ H đã nêu ra nhiu vn đ có giá tr cho đn ngày nay: nh tôn trng vai trò t do ca con
ngi, đ cao t do cnh tranh, t do buôn bán, bo v li ích ca ngi sn xut, đc bit là sn
xut nông nghip…
3.3.2. Hn ch
+ H cha hiu đc thc t giá tr t nhiên nên cha hiu giá tr thng d, ch dng li 
sn phm ròng do đt đai đem li mà thôi.
+ H hiu sai vn đ sn xut và lao đng sn xut hàng hoá, ch tp trung nghiên cu sn
xut gin đn và coi ngành công nghip không phi là ngành sn xut to ra giá tr tng thêm.

21
Chng 3: Hc thuyt kinh t ca ch ngha trng nông Pháp

TÓM TT
+ V hoàn cnh ra đi và đc đim ca ch ngha trng nông:
Ch ngha trng nông Pháp ra đi nm 1756 và tn ti đn nm 1777, đó là thi k phn
thnh ca ch ngha trng nông. Các t tng trng nông thc s là mt trng phái mt ch
ngha có cu trúc có tính h thng.
Ch ngha trng nông ra đi trc cách mng t sn Pháp trong điu kin suy tàn ca nông
nghip vì các chính sách kinh t theo quan đim trng thng
Ch ngha trng nông là h thng quan đim kinh t mang t tng gii phóng kinh t nông
dân khi nhng quan h phong kin.
+ Nhng ni dung c bn ca ch ngha trng nông (CNTN):
- CNTN phê phán rt gay gt nhng quan đim coi trng tin t, thng mi ca ch ngha
trng thng.
- CNTN rt đ cao vai trò ca sn xut nông nghip, u tiên cho sn xut nông nghip. H
quan nim, ch có sn xut nông nghip mi sn xut ra ca ci hàng hoá…do đó chi phí cho sn
xut nông nghip là chi phí cho sn xut, chi phí sinh li, và ch có sn xut nông nghip mi là
ngành sn xut duy nht to ra sn phm ròng cho xã hi.
- Ch ngha trng nông cho rng: Phát trin kinh t là mt trt t t nhiên, kinh t hc là
khoa hc phc v cho nhng ngi sn xut và cho xã hi.
+ ánh giá chung: Ch ngha trng nông nghiên cu phân tích nn sn xut t bn ch
ngha, mc dù còn nhiu hn ch nhng đã có nhiu đóng góp cho khoa hc kinh t Mác đã đánh
giá v h nh sau: Công lao to ln ca h là xem xét các hình thc ca phng thc sn xut nh
hình thc sinh hc ca xã hi, bt ngun t chính bn cht ca sn xut và đc lp vi ý chí và
chính tr,…ó là nhng quy lut vt cht  mt giai đon nht đnh nh mt quy mô chi phi mt
cách ging ht nhau tt c các xã hi.
CÂU HI ÔN TP
1. Trình bày hoàn cnh ra đi và đc đim ca ch ngha trng nông?
2. Phân tích, làm rõ ni dung hc thuyt trng nông v sn phm ròng?
3. Phân tích, làm rõ nhng t tng ca ch ngha trng nông v “trt t t nhiên” ?
4. Ch ngha trng nông đã phê phán ch ngha trng thng  nhng ni dung nào? Nhng
phê phán y có đim gì tin b, có gì hn ch?

5. Trình bày nhng ni dung chính trong biu kinh t ca Quesney? ánh giá nhng tin b
và hn ch ca biu kinh t này?
6. Phân tích nhng mt tin b, hn ch ca ch ngha trng nông?

22
Chng 4: Hc thuyt kinh t t sn c đin Anh
CHNG IV: HC THUYT KINH T T SN
C IN ANH
GII THIU
Mc đích, yêu cu
- Nm đc: hoàn cnh ra đi ca hc thuyt kinh t t sn c đin Anh, nhng đc trng,
đi biu đin hình và quan đim kinh t c bn ca kinh t c đin Anh.
- Nm vng ni dung c bn ca các hc thuyt kinh t chính tr ca Wiliam Petty, Adam
Smith và David Ricardo.
- Qua ni dung nhng t tng kinh t ch yu ca trng phái đ rút ra ý ngha nghiên
cu, v trí lch s ca kinh t t sn c đin Anh.
Ni dung chính
- Hoàn cnh ra đi và đc đim ca hc thuyt kinh t t sn c đin Anh.
- Các hc thuyt kinh t ca kinh t chính tr t sn c đin Anh: hc thuyt kinh t ca
Wiliam Petty, hc thuyt kinh t ca Adam Smith, hc thuyt kinh t ca David Ricardo.
- ánh giá chung v các tin b và hn ch.
- Kinh t chính tr t sn hu c đin: Hoàn cnh ra đi ca kinh t chính tr t sn hu c
đin, các đi biu và đc đim ch yu ca kinh t chính tr t sn hu c đin.
NI DUNG
4.1. HOÀN CNH RA I VÀ NHNG C IM CA KINH T HC T SN
C IN ANH
4.1.1. Hoàn cnh ra đi
+ Vào th k th XVI - XVII s thng tr ca t bn thng nghip thông qua vic thc hin
ch ngha trng thng chính là b phn ca hc thuyt tích lu nguyên thu, da trên cp bóc và
trao đi không ngang giá  trong nc và quc t, làm thit hi li ích ca ngi sn xut và ngi

tiêu dùng, kìm hãm s phát trin ca t bn công nghip. Khi ngun tích lu nguyên thu đã cn thì
ch ngha trng thng tr thành đi tng phê phán. S phê phán ch ngha trng thng đng
thi là s ra đi mt lý thuyt mi làm c s lý lun cho cng lnh kinh t ca giai cp t sn,
hng li ích ca h vào lnh vc sn xut. Kinh t chính tr t sn c đin ra đi t đó.
+  mt s nc, do hu qu ca ch ngha trng thng, nn nông nghip ca b đình đn.
Cho nên vic đu tranh chng ch ngha trng thng gn lin vi vic phê phán ch đ phong

23
Chng 4: Hc thuyt kinh t t sn c đin Anh
kin nhm gii thoát nhng ràng buc phong kin đ phát trin nông nghip theo kiu sn xut t
bn ch ngha, làm xut hin ch ngha trng nông. Nhng đi biu ca ch ngha trng nông là
nhng ngi đt c s cho vic nghiên cu, phân tích nn sn xut t bn ch ngha.
+  Anh, t khi thng nghip mt dn đi ý ngha lch s, giai cp t sn Anh đã sm nhn
thy li ích ca h trong s phát trin công trng th công công nghip. H ch rõ: mun làm
giàu phi bóc lt lao đng, lao đng làm thuê ca nhng ngi nghèo là ngun gc làm giàu vô
tn cho ngi giàu. ó là đim ct lõi ca kinh t chính tr t sn c đin Anh, là hc thuyt kinh
t ch yu ca giai cp t sn  nhiu nc lúc by gi.
4.1.2. Nhng đc đim ca kinh t chính tr t sn c đin Anh
+ V đi tng nghiên cu: Kinh t chính tr t sn c đin chuyn đi tng nghiên cu t
lnh vc lu thông sang lnh vc sn xut, nghiên cu các quan h kinh t trong quá trình tái sn
xut, trình bày có h thng các phm trù kinh t trong nn kinh t t bn ch ngha: hàng hoá, giá
tr, tin t, giá c, tin lng, li nhun, li tc, đa tô… đ rút ra các quy lut vn đng ca nn
sn xut t bn ch ngha.
+ V mc tiêu nghiên cu: Lun chng cng lnh kinh t và các chính sách kinh t ca giai
cp t sn, c ch thc hin li ích kinh t trong xã hi t bn nhm phc v li ích ca giai cp
t sn trên c s phát trin lc lng sn xut.
+ V ni dung nghiên cu: Ln đu tiên đã xây dng đc mt h thng phm trù, quy lut
ca nn sn xut hàng hoá t bn ch ngha đc bit là lý lun Giá tr - Lao đng. T tng bao
trùm là ng h t do kinh t, chng li s can thip ca nhà nc, nghiên cu s vn đng ca
nn kinh t đn thun do các quy lut t nhiên điu tit.

+ V phng pháp nghiên cu: Th hin tính cht hai mt:
Mt là, s dng phng pháp tru tng hoá đ tìm hiu các mi liên h bn cht bên trong
các hin tng và các quá trình kinh t, nên đã rút ra nhng kt lun có giá tr khoa hc.
Hai là, do nhng hn ch v mt th gii quan, phng pháp lun và điu kin lch s cho
nên khi gp phi nhng vn đ phc tp, h ch mô t mt cách hi ht và rút ra mt s kt lun
sai lm.
+ Các đi biu: Wiliam Petty: (1623 - 1687), Adam Smith: (1723 - 1790), David Ricardo:
(1772 – 1823).
4.2. CÁC HC THUYT KINH T CHÍNH TR T SN C IN ANH
4.2.1. Hc thuyt kinh t ca Wiliam Petty
a. Lý lun giá tr - lao đng:
+ W.Petty không trc tip trình bày lý lun v giá tr nhng thông qua nhng lun đim ca
ông v giá c có th khng đnh ông là ngi đu tiên đa ra nguyên lý v giá tr lao đng
+ Nghiên cu v giá c, ông cho rng có hai loi giá c: giá c t nhiên và giá c chính tr.
Giá c chính tr (giá c th trng) do nhiu yu t ngu nhiên chi phi, nên rt khó xác đnh

24
Chng 4: Hc thuyt kinh t t sn c đin Anh
chính xác. Giá c t nhiên (giá tr) do hao phí lao đng quyt đnh, và nng sut lao đng có nh
hng ti mc hao phí đó.
+ Ông xác đnh giá c t nhiên ca hàng hoá bng cánh so sánh lng lao đng hao phí đ
sn xut ra hàng hoá vi lng lao đng hao phí đ to ra bc hay vàng.
+ Theo ông giá c t nhiên (giá tr ca hàng hoá) là s phn ánh giá c t nhiên ca tin
t, cng nh ánh sáng mt trng là s phn chiu ca mt tri. Nhng ông li ch tha nhn lao
đng khai thác vàng là lao đng to ra giá tr còn giá tr ca hàng hoá ch đc xác đnh khi trao
đi vi tin.
+ Khi trình bày v mi quan ca nng sut lao đng đi vi lng giá tr hàng hoá: Ông
khng đnh giá c t nhiên (giá tr) t l nghch vi nng sut lao đng khai thác vàng bc.
+ Mt lý lun quan trng ca ông đó là: ông khng đnh: “lao đng là cha ca ca ci còn
đt đai là m ca ca ci”, lun đim này đúng nu xem ca ci là giá tr s dng, song s là sai

nu hiu lao đng và t nhiên là nhân t to ra giá tr. Ông đã tìm thc đo thng nht ca giá tr
là thc đo chung đi vi t nhiên và lao đng, ông đa ra quan đim “thc đo thông thng
ca giá tr là thc n trung bình hàng ngày ca mi ngi, ch không phi là lao đng hàng ngày
ca ngi đó”. Vi lun đim này đã chng t ông cha phân bit đc rõ giá tr s dng và giá
tr trao đi, cha bit đn tính cht xã hi ca giá tr. Ngoài ra ông còn có ý đnh gii quyt mi
quan h gia lao đng phc tp và lao đng gin đn nhng không thành công.
b. Lý lun v tin t:
+ W. Petty nghiên cu hai th kim loi gi vai trò tin t là vàng và bc. Ông cho rng,
quan h t l gia chúng là do lng lao đng hao phí đ to ra vàng và bc quyt đnh. Ông đa
ra lun đim, giá c t nhiên ca tin t là do giá c ca tin t có giá tr đy đ quyt đnh. T đó
ông khuyn cáo, nhà nc không th hy vng vào vic phát hành tin không đ giá, vì lúc đó giá
tr ca tin t s gim xung.
+ W. Petty là ngi đu tiên nghiên cu s lng tin t cn thit trong lu thông trên c s
thit lp mi quan h gia khi lng hàng hoá trong lu thông và tc đ chu chuyn ca tin t.
Ông cho rng thi gian thanh toán càng dài thì s lng tin t cn thit cho lu thông càng ln.
+ Ông phê phán nhng ngi trng thng v tích tr tin không hn đ. Ông cho rng
không phi lúc nào tin t cng là tiêu chun ca s giàu có, tin t ch là công c ca lu thông
hàng hoá, vì th không cn phi tng s lng tin t quá mc cn thit.
c. Lý lun v tin lng:
+ W. Petty không đnh ngha v tin lng mà ch là ngi nêu ra. Ông cho rng tin lng
ca công nhân không th vt quá nhng t liu sinh hot cn thit. Ông là ngi lun chng đo
lut cm tng lng.
+ Quan đim ca ông v tin lng đc xem xét trong mi quan h vi li nhun, vi giá
c t liu sinh hot, vi cung cu v lao đng. Ông cho rng tin lng cao thì li nhun gim và
ngc li, nu giá c ca lúa m tng lên thì s bn cùng ca công nhân cng tng lên, s lng
lao đng tng lên thì tin lng s tt xung.

25
Chng 4: Hc thuyt kinh t t sn c đin Anh
d. Lý lun v li nhun, li tc, đa tô:

+ Wiliam Petty không trình bày li nhun ca các doanh nghip công nghip, ông ch trình
bày hai hình thái ca giá tr thng d là đa tô và li tc.
+ Theo ông đa tô là khon chênh lch gia thu nhp bán hàng và chi phí sn xut. Chi phí
sn xut bao gm tin lng và chi phí v ging. Ông đa đng nht khái nim đa tô và li nhun
coi đó là s chênh lch gia giá tr hàng hoá và chi phí sn xut, ngoài ra ông cng đã nghiên cu
đa tô chênh lch nhng cha nghiên cu đa tô tuyt đi.
+ V li tc ông cho rng li tc là tô ca tin, mc li tc ph thuc vào mc đa tô.
+ V giá c rung đt, ông cho rng giá c rung đt là do mc đa tô quyt đnh, vi nhng
s liu thc t ông đa ra công thc tính giá c rung đt = đa tô x 20.
Tóm li, các quan đim ca W.Petty mc dù còn cha thng nht song đã đã đt nn móng
cho vic xây dng nhng nguyên lý ca trng phái c đin.
4.2.2. Hc thuyt kinh t ca Adam Smith
A.Smith (1723 – 1790) là ngi m ra giai đon mi trong s phát trin ca kinh t chính
tr t sn, ông là bc tin bi ln nht ca Mác. Tác phm ni ting nht ca ông là “Nghiên cu
v bn cht và ngun gc s giàu có ca các dân tc”.
V th gii quan và phng pháp lun ca A.Smith c bn là th gii quan duy vt nhng
còn mang tính t phát và máy móc, trong phng pháp còn song song tn ti c hai phng pháp
khoa hc và tm thng. iu này nh hng sâu sc đn các hc thuyt kinh t t sn sau này.
Hc thuyt ca A.Smith là mt trong nhng hc thuyt có ting vang ln, nó trình bày mt
cách có h thng các phm trù kinh t, xut phát t các quan h kinh t khách quan. Hc thuyt kinh
t ca ông có cng lnh rõ ràng v chính sách kinh t, có li cho giai cp t sn trong nhiu nm.
4.2.2.1. T tng t do kinh t - Lý lun v “bàn tay vô hình”
T tng này chim gi v trí trung tâm trong hc thuyt ca A.Smith, ni dung c bn là
đ cao vai trò ca cá nhân, ca ngi c ch t điu tit ca kinh t th trng, thc hin t do cnh
tranh, ng h s hu t nhân và nhà nc không can thip vào kinh t.
+ im quan trng ca lý thuyt này là Adam Smith đa ra phm trù con ngi kinh t.
Ông quan nim khi chy theo t li thì “con ngi kinh t” còn chu s tác đng ca “bàn tay
vô hình”.
+ “Bàn tay vô hình” là s hot đng ca các quy lut kinh t khách quan, ông cho rng
chính các quy lut kinh t khách quan là mt “trt t t nhiên”.  có s hot đng ca trt t t

nhiên thì cn phi có nhng điu kin nht đnh. ó là s tn ti, phát trin ca sn xut hàng hoá
và trao đi hàng hoá.
+ Nn kinh t phi đc phát trin trên c s t do kinh t. Ông cho rng cn phi tôn trng
trt t t nhiên, tôn trng bàn tay vô hình, nhà nc không nên can thip vào kinh t, hot đng
kinh t vn có cuc sng riêng ca nó.

26
Chng 4: Hc thuyt kinh t t sn c đin Anh
Tóm li xã hi mun giàu thì phi phát trin kinh t theo tinh thn t do. Ch ngha
“Laisse-fie” tc là “Mc k nó”.
4.2.2.2. Phê phán ch đ phong kin và lun chng cng lnh kinh t ca giai cp t sn
+ Ông phê phán tính cht n bám ca bn quý tc phong kin, theo ông “các đi biu đc
kính trng nht trong xã hi” nh: nhà vua, quan li, s quan, thy tu… cng ging nh nhng
ngi tôi t, không sn xut ra mt giá tr nào c.
+ Ông phê phán ch đ thu khoá đc đoán nh thu đánh theo đu ngi, ch đ thu thân
có tính cht lãnh đa, ch đ thu hà khc ngn cn vic tích lu ca nông dân.
+ Ông lên án ch đ tha k tài sn nhm bo v đc quyn ca quý tc, coi đó là “th ch
dã man” ngn cn vic phát trin ca sn xut nông nghip.
+ Ông bác b vic hn ch buôn bán lúa m vì nó gây khó khn cho sn xut nông nghip.
+ Ông vch rõ tính cht vô lý v mt kinh t ca ch đ lao dch và chng minh tính cht u
vit ca ch đ lao đng t do làm thuê.
+ Ông kt lun: ch đ phong kin là mt ch đ “không bình thng”: là sn phm ca s
đc đoán, ngu nhiên và dt nát ca con ngi, đó là mt ch đ trái vi trt t ngu nhiên và
mâu thun vi yêu cu ca khoa hc kinh t chính tr. Theo ông nn kinh t bình thng là nn
kinh t phát trin trên c s t do cnh tranh, t do mu dch.
4.2.2.3. Phê phán ch ngha trng thng
+ Adam Smith là ngi đng trên lp trng ca t bn công nghip đ phê phán ch ngha
trng thng. Ông xác đnh đánh tan ch ngha trng thng là nim quan trng bc nht đ đánh
tan o tng làm giàu bng thng nghip.
+ Ông phê phán ch ngha trng thng đã đ cao quá mc vai trò ca tin t. Theo ông, s

giàu có không phi  ch có tin mà là  ch ngi ta có th mua đc cái gì vi tin. Ông cho rng
lu thông hàng hoá ch thu hút đc mt s tin nht đnh và không bao gi dung np quá s đó.
+ Ông phê phán ch ngha trng thng đ cao quá mc vai trò ca ngoi thng và cách
làm giàu bng cách trao đi không ngang giá. Ông cho rng vic nâng cao t sut li nhun trong
thng nghip bng đc quyn thng nghip s làm chm vic ci tin sn xut. Mun làm giàu
phi phát trin sn xut.
+ Ông phê phán ch ngha trng thng da vào nhà nc đ cng bc kinh t, ông cho
rng chc nng ca nhà nc là đu tranh chng bn ti phm, k thù…nhà nc có th thc hin
chc nng kinh t khi các chc nng đó vt quá sc ca các ch xí nghip riêng l nh xây dng
đng sá, sông ngòi và các công trình ln khác. Theo ông, s phát trin kinh t bình thng
không cn có s can thip ca nhà nc.

27