Các biện pháp rèn luyện kỹ năng nghề nghiệp cho sinh viên ngành sư phạm toán học thông qua việc dạy học các môn toán sơ cấp và phương pháp dạy học toán ở trường đại học

B GIÁO D C VÀ ðÀO T O
TRƯ NG ð I H C VINH

NGUY N CHI N TH NG

CÁC BI N PHÁP RÈN LUY N K NĂNG NGH NGHI P CHO
SINH VIÊN NGÀNH SƯ PH M TỐN H C THƠNG QUA VI C D Y H C
CÁC MƠN TỐN SƠ C P VÀ PHƯƠNG PHÁP D Y H C TOÁN
TRƯ NG ð I H C

LU N ÁN TI N SĨ GIÁO D C H C

Ngh An, 2012


2

B GIÁO D C VÀ ðÀO T O
TRƯ NG ð I H C VINH

NGUY N CHI N TH NG

CÁC BI N PHÁP RÈN LUY N K NĂNG NGH NGHI P CHO
SINH VIÊN NGÀNH SƯ PH M TỐN H C THƠNG QUA VI C D Y H C
CÁC MƠN TỐN SƠ C P VÀ PHƯƠNG PHÁP D Y H C TOÁN
TRƯ NG ð I H C
Chuyên ngành: Lý lu n và Phương pháp d y h c b mơn Tốn
Mã s : 62.14.10.01

LU N ÁN TI N SĨ GIÁO D C H C

Ngư i hư ng d n khoa h c: GS. TS. ðào Tam


3

M

ð U

1. LÍ DO CH N ð TÀI
1.1. Vai trị quan tr ng c a Giáo d c và ðào t o ñ i v i s phát tri n c a ñ t nư c ñã
ñư c ð ng và Nhà nư c ta quan tâm sâu s c.
ð i h i ð ng l n th IX (2001) ñã nh n m nh: Ti p t c coi Giáo d c và ðào t o là
qu c sách hàng ñ u, nhưng c n chú tr ng m t s hư ng m i:
+ Phát tri n Giáo d c và ðào t o ñư c coi là n n t ng và ñ ng l c c a s nghi p
cơng nghi p hóa, hi n đ i hóa, là đi u ki n đ phát huy ngu n l c con ngư i (t c là
ph i “ñi trư c m t bư c”, t o ñi u ki n v con ngư i ñ s c th c hi n cơng nghi p
hóa, hi n ñ i hóa);
+ C n t o chuy n bi n cơ b n, toàn di n v Giáo d c và ðào t o;
+ Giáo d c và ðào t o là m t trong ba lĩnh v c then ch t c n ñ t phá ñ làm
chuy n đ ng tình hình kinh t - xã h i: t o bư c chuy n m nh v phát tri n ngu n
nhân l c.
Trong Báo cáo chính tr c a Ban Ch p hành Trung ương khóa X t i ð i h i ð ng
X (tháng 4/2006), quan ñi m c a ð ng v Giáo d c và ðào t o giai ño n 2005 - 2010
có đo n nêu rõ: “ð i m i toàn di n Giáo d c và ðào t o, phát tri n ngu n nhân l c
ch t lư ng cao. Nâng cao ch t lư ng giáo d c tồn di n; đ i m i cơ c u t ch c, n i
dung, phương pháp d y và h c; th c hi n chu n hóa, hi n đ i hóa, xã h i hóa, ch n
hưng n n giáo d c Vi t Nam”.
Báo cáo chính tr ð i h i đ i bi u toàn qu c l n th XI c a ð ng ti p t c nêu rõ:
“ð i m i căn b n, toàn di n n n giáo d c theo hư ng chu n hóa, hi n đ i hóa, xã h i

hóa; đ i m i chương trình, n i dung, phương pháp d y h c; ñ i m i cơ ch qu n lý
giáo d c, phát tri n ñ i ngũ giáo viên và cán b qu n lý giáo d c, ñào t o. T p trung
nâng cao ch t lư ng giáo d c, ñào t o, coi tr ng giáo d c ñ o ñ c, l i s ng, năng l c
sáng t o, k năng th c hành”.
1.2. Trong vi c th c hi n các nhi m v Giáo d c và ðào t o nêu trên, ñ i ngũ GV
đóng m t vai trị r t quan tr ng. Vì v y, vi c phát tri n ñ i ngũ này là m t trong
nh ng nhi m v tr ng tâm hi n nay c a ð ng và Chính ph . ði u này đư c th hi n
trong Chi n lư c phát tri n Giáo d c và ðào t o giai ño n 2001 - 2010 v i m c tiêu


4

phát tri n giáo d c ñ n năm 2010 có đo n nêu rõ: “ð i m i m c tiêu, n i dung,
phương pháp, chương trình giáo d c các c p b c h c và trình ñ ñào t o; phát tri n
ñ i ngũ nhà giáo ñáp ng yêu c u v a tăng quy mô, v a nâng cao ch t lư ng, hi u
qu và ñ i m i PPDH; ñ i m i qu n lí giáo d c, t o cơ s pháp lí và phát huy n i l c
đ phát tri n giáo d c”. Như v y, phát tri n ch t lư ng ñ i ngũ nhà giáo g n v i tính
hi u qu và đ i m i PPDH. C t lõi c a vi c ñ nh hư ng ñ i m i PPDH là: Hư ng t i
vi c h c t p ch đ ng, ch ng thói quen h c t p th ñ ng, ñ ng th i coi d y h c thơng
qua t ch c ho t đ ng c a HS là ñ c trưng th nh t c a PPDH tích c c. ði u đó có
th th c hi n đư c nh :
+ Chuy n t GV ho t đ ng là chính sang HS ho t đ ng là chính;
+ Chuy n t GV thuy t trình, HS th đ ng nghe ghi sang GV hư ng d n HS ho t
ñ ng cịn HS th c hi n các ho t đ ng đ c l p ho c theo nhóm;
+ Tăng cư ng ho t đ ng ngồi gi lên l p, lao đ ng hư ng nghi p, hình thành và
phát tri n kĩ năng ng x , chu n b vào ñ i cho HS cu i c p trung h c ph thông ([3]).
1.3. ð nh hư ng ñ i m i PPDH

trên cũng kéo theo s ñ i m i PPDH

b c ñ i h c.

S d dàng hơn đ m t GV có th t ch c cho HS ho t ñ ng ñ c l p ho c theo nhóm
trư ng ph thơng n u khi ñang h c

b c ñ i h c ngư i GV đó thư ng xun đư c ti n

hành cách h c như v y. Do đó, Lu t Giáo d c (2005) nêu rõ: “Phương pháp ñào t o
trình đ cao đ ng, trình đ đ i h c ph i coi tr ng vi c b i dư ng ý th c t giác trong
h c t p, năng l c t h c, t nghiên c u, phát tri n tư duy sáng t o, rèn luy n kĩ năng
th c hành, t o ñi u ki n cho ngư i h c tham gia nghiên c u, th c nghi m, ng d ng”.
ð ñ t ñư c các m c tiêu ñ t ra, trong văn b n Chi n lư c phát tri n giáo d c,
Chính ph đã đ xu t 7 nhóm gi i pháp l n sau đây:
+ ð i m i m c tiêu, n i dung chương trình giáo d c;
+ Phát tri n ñ i ngũ nhà giáo, ñ i m i phương pháp giáo d c;
+ ð i m i qu n lí giáo d c;
+ Ti p t c hoàn ch nh cơ c u h th ng giáo d c qu c dân và phát tri n m ng lư i
trư ng l p và các cơ s giáo d c;
+ Tăng cư ng ngu n tài chính, cơ s v t ch t cho giáo d c;
+ ð y m nh xã h i hóa giáo d c;


5

+ ð y m nh h p tác qu c t v giáo d c.
Trong đó, đ i m i chương trình giáo d c, phát tri n đ i ngũ nhà giáo là các gi i
pháp tr ng tâm; ñ i m i qu n lí giáo d c là khâu ñ t phá ([3]).
1.4. Vi c ñào t o và b i dư ng GV
là ñào t o SV sư ph m

Vi t Nam v cơ b n g m hai khâu: Khâu th nh t

các trư ng ñ i h c sư ph m và các trư ng đ i h c có khoa Sư

ph m, khâu th hai là b i dư ng GV ñang gi ng d y t i các trư ng ph thông. Chính vì
v y, phát tri n đ i ngũ GV ph i ñư c ti n hành ñ ng th i

c hai khâu, ñ c bi t là

khâu th nh t khi SV ñang trong th i gian h c ngh c a mình, bư c đ u thích ng v i
ngh và rèn luy n KNNN qua h c t p các môn h c cũng như các ho t ñ ng ñư c t
ch c t i trư ng ñ i h c. Ho t ñ ng h c t p c a SV sư ph m ch y u là ho t ñ ng nh n
th c, h c ngh d y h c. SV sư ph m v a h c ki n th c khoa h c và nghi p v sư
ph m, v a th nghi m ki n th c sư ph m trong môi trư ng sư ph m, trong th c ti n
giáo d c sinh đ ng

trư ng ph thơng. Trong nh ng năm g n ñây, các nhà giáo d c ñã

quan tâm nhi u ñ n v n ñ ñ i m i PPDH

trư ng ñ i h c nh m ñáp ng yêu c u c p

bách c a xã h i, c a khoa h c k thu t. Ch ng h n, trong [37], Tr n Bá Hồnh nghiên
c u lí lu n và th c ti n v vai trò c a GV và vi c ñào t o, b i dư ng, s d ng GV
nư c ta cũng như kinh nghi m nư c ngoài; m t s tài li u v PPDH

ñ i h c như

[39], [67], [70], [77], [109],… t p trung vào v n ñ giáo d c ñ i h c, ñ c bi t là các
PPDH

b c đ i h c. Ngồi ra, có nhi u bài báo v ñ tài này ñư c ñăng t i trên các t p

chí chuyên ngành như T p chí Giáo d c, T p chí khoa h c c a các trư ng đ i h c, …
Nhìn chung, ñây là các nghiên c u có ý nghĩa cho ñ i m i giáo d c ñ i h c hi n nay
nhưng đó là lý lu n d y h c nói chung, chưa đi vào c th mơn h c nào

đ i h c. Vi c

khai thác nh ng thành t u ñ t ñư c trên ñây vào d y h c t ng chuyên ngành c th
b c đ i h c s góp ph n giúp ñ i m i ñào t o ngành đó.
Tính c p thi t c a v n đ giáo d c đ i h c cịn đư c th hi n

D án phát tri n

GV Trung h c ph thông & Trung c p chuyên nghi p. Cùng v i C c nhà giáo và cán
b qu n lý giáo d c, D án ñã t ch c nhi u h i th o quy t đơng đ o các nhà giáo
d c trong và ngoài nư c nghiên c u mơ hình đào t o GV

Vi t Nam và vai trị c a

các trư ng đ i h c trong cơng tác đào t o b i dư ng GV ñ i m i PPDH. Các k t qu
thu đư c góp ph n nâng cao ch t lư ng ñào t o, b i dư ng GV nói chung.


6

1.5. Riêng đ i v i ngành Tốn, có nhi u nhà giáo d c Toán h c trong và ngồi nư c
quan tâm đ n vi c đào t o SV ngành sư ph m Toán h c.
li u có đ c p đ n v n đ giáo d c GV tốn

nư c ngồi, m t s tài

m t s nư c, ch ng h n [129], [134],

…; m t s tài li u khác có đ c p ñ n v n ñ giáo d c GV tốn ban đ u (initial
mathematics teacher eduacation) như [127], [128], …
Vi t Nam, các nhà giáo d c Toán h c như Nguy n Bá Kim, ðào Tam, Bùi Văn
Ngh , Lê Th Hồi Châu, … đ u có các cơng trình nghiên c u v v n đ đào t o SV
ngành sư ph m Toán h c, ch ng h n các tài li u: [13], [54], [95], [104], …. Ngồi ra,
trên cơ s nghiên c u đ nh hư ng đó đã có m t s lu n án ti n sĩ v rèn luy n m t s
m t c a KNNN c n hình thành cho SV ngành sư ph m Toán h c như lu n án c a Lê
Hi n Dương v t h c cho SV h cao ñ ng sư ph m, lu n án c a Nguy n Dương
Hoàng v rèn luy n kĩ năng d y h c cho SV qua mơn PPDH Tốn

b c đ i h c, lu n

án c a Nguy n Tri u Sơn v d y h c h p tác cho SV ngành sư ph m Tốn h c

các

trư ng đ i h c mi n núi, lu n án c a Hoàng Ng c Anh v s d ng ña phương ti n
nh m tích c c hóa vi c h c t p c a SV khi d y h c mơn PPDH Tốn. Bên c nh đó
cịn có các lu n án v d y h c cho SV nhưng th c hi n trên các mơn Tốn cơ b n
trư ng ñ i h c như ð i s cao c p, Xác su t - Th ng kê c a ð ng Quang Vi t, Ph m
Văn Tr o.
Qua tham kh o các tài li u và lu n án nêu trên, chúng tôi nh n th y các n i dung c a
chúng v ñ tài d y h c cho SV ngành sư ph m Toán h c
- Nghiên c u cách th c d y h c m t mơn Tốn cơ b n

b c ñ i h c ch y u là:
b c ñ i h c (như ð i s cao

c p, Xác su t - Th ng kê) liên h v i Tốn ph thơng, xây d ng các mơđun hay
chun đ v d y h c m t m ng ki n th c c th ;
- ð xu t h th ng kĩ năng d y h c mơn Tốn và các bi n pháp rèn luy n các kĩ năng
đó thơng qua d y h c mơn PPDH Tốn

b c ñ i h c;

- Nghiên c u cách th c hư ng d n SV ngành sư ph m Toán h c t h c;
- Nghiên c u v n d ng các PPDH m i (d y h c h p tác, d y h c theo d án, …) vào
d y h c m t ch ñ c th (như Phép d i hình, Xác su t - Th ng kê, …) cho SV;
- Nghiên c u ñ i m i phương pháp d y h c mơn PPDH Tốn
d ng quan đi m ho t đ ng, ng d ng CNTT); …

b c ñ i h c (như v n


7

Các k t qu nghiên c u đó ph n ánh ña d ng v n ñ rèn luy n KNNN cho SV
ngành sư ph m Toán h c và góp ph n quan tr ng vào vi c rèn luy n đó. Tuy nhiên,
các k t qu cũng chưa ph n ánh đ y đ các khía c nh c a KNNN c n hình thành cho
SV. Ch ng h n, vi c yêu c u các GV d y h c các mơn Tốn cơ b n

b cđ ih c

ph i liên h v i ki n th c Tốn ph thơng có m t s khó khăn sau đây: Th nh t,
khơng ph i mơn Tốn cơ b n nào cũng có th liên h đư c v i Tốn ph thơng,

nh ng mơn này là c n thi t ñ SV n m ñư c tri th c khoa h c Toán h c và chu n b
cho vi c h c

b c cao hơn; th hai, trong q trình d y h c các mơn Tốn cơ b n

GV có liên h v i các ki n th c c a mơn Tốn ph thơng nhưng k t qu đ t đư c
chưa cao vì các GV d y h c các môn này thư ng quan tâm nghiên c u khoa h c
Toán h c mà ít quan tâm đ n khoa h c PPDH mơn Tốn.
Qua phân tích

trên chúng tơi nh n th y có m t s hư ng nghiên c u có tính c p

thi t nhưng chưa đư c nghiên c u m t cách ñ y ñ , rõ ràng:
- Hình th c th o lu n nhóm và seminar trong d y h c các mơn Tốn sơ c p và PPDH
Tốn;
- Quy trình rèn luy n cho SV kĩ năng

ng d ng CNTT trong d y h c Tốn

trư ng

ph thơng;
- D y h c các mơn Hình h c cao c p liên h v i Hình h c sơ c p;
- Khai thác m i liên h gi a Toán sơ c p và Toán cao c p khi d y h c các môn Tốn
sơ c p

b c đ i h c;

- Ti p c n các d ng Tốn ph thơng nh m làm phong phú v n ki n th c Toán sơ c p
c a SV; …

Bên c nh đó, m t s KNNN c a SV ngành sư ph m Tốn h c đã đư c nghiên c u
nhưng cũng c n nghiên c u b sung nh m làm ña d ng hóa cách ti p c n, ch ng h n
nghiên c u cách th c giúp SV phân tích chương trình, SGK Tốn.
1.6. Vi c ban hành Chu n GV trung h c v i m t trong nh ng m c đích là: Làm cơ
s đ xây d ng, phát tri n chương trình đào t o, b i dư ng GV trung h c, cũng nh
hư ng l n ñ n vi c ñào t o GV nói chung, GV d y h c mơn Tốn nói riêng. T đây
n y sinh v n đ : C n ñ nh hư ng rèn luy n KNNN cho SV ngành sư ph m Toán h c
như th nào ñ ñáp ng Chu n GV trung h c sau này? ð i v i b c ti u h c, lu n án


8

ti n sĩ giáo d c h c c a Nguy n Văn Cư ng ñã nghiên c u xây d ng Chu n kĩ năng
d y h c Toán c a SV ngành giáo d c ti u h c.
Như v y, hi n nay chưa có m t cơng trình nào nghiên c u đ y đ v vi c rèn
luy n các KNNN cho SV ngành sư ph m Tốn h c

các trư ng đ i h c thơng qua

d y h c các mơn Tốn sơ c p và PPDH mơn Tốn. Theo chúng tơi, đ i v i SV ngành
sư ph m Toán h c thì các mơn Tốn sơ c p và PPDH Tốn ñư c h c

trư ng ñ i

h c có tác d ng r t l n trong vi c t o ñ ng cơ h c t p và rèn luy n KNNN. Vì v y,
ti p n i các cơng trình đi trư c, chúng tơi mong mu n góp ph n rèn luy n KNNN cho
SV ngành sư ph m Tốn h c thơng qua vi c l a ch n ñ tài:
“Các bi n pháp rèn luy n kĩ năng ngh nghi p cho sinh viên ngành sư ph m Tốn
h c thơng qua vi c d y h c các mơn Tốn sơ c p và Phương pháp d y h c Tốn
trư ng đ i h c”.

2. M C ðÍCH NGHIÊN C U
Nghiên c u m t s thành ph n cơ b n c a KNNN c n hình thành cho SV ngành sư
ph m Tốn h c

b c đ i h c, t ñó ñ xu t các bi n pháp rèn luy n tương ng thông

qua d y h c các môn Toán sơ c p và PPDH Toán.
3. NHI M V NGHIÊN C U
3.1. Nghiên c u cơ s lý lu n v KNNN c a SV ngành sư ph m Tốn h c và đ xu t
các thành t c a kĩ năng này;
3.2. Nghiên c u vai trò các mơn Tốn sơ c p và PPDH Tốn trong vi c rèn luy n
KNNN cho SV;
3.3. Nghiên c u ñ xu t các bi n pháp rèn luy n m t s thành t KNNN c n hình
thành cho SV ngành sư ph m Toán h c;
3.4. Ti n hành th c nghi m sư ph m ñ ki m ch ng m t s bi n pháp ñã ñ xu t.
4. GI THUY T KHOA H C
Trên cơ s phân tích lý lu n và th c ti n c a vi c đào t o giáo viên tốn, chúng ta
có th xác đ nh đư c các thành ph n cơ b n c a kĩ năng ngh nghi p c n hình thành
cho sinh viên ngành sư ph m tốn h c và đưa ra các bi n pháp ñ rèn luy n các
thành ph n cơ b n đó thơng qua d y h c các mơn Tốn sơ c p và Phương pháp d y
h c Tốn

b c đ i h c.


9

5. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN C U
5.1. Nghiên c u lý lu n:
Nghiên c u tài li u (sách, giáo trình, t p chí, Internet, …) v v n đ đào t o GV

nói chung, GV tốn nói riêng
Tốn sơ c p, PPDH Tốn

trong và ngồi nư c cũng như vai trị c a các mơn

b c đ i h c;

5.2. ði u tra, quan sát
- ði u tra th c tr ng rèn luy n KNNN cho SV ngành sư ph m Tốn h c nói chung và
thơng qua d y h c các mơn Tốn sơ c p và PPDH Tốn nói riêng;
- Tham kh o ý ki n c a các nhà giáo d c v các v n ñ liên quan;
- Quan sát vi c so n giáo án d y h c mơn Tốn và t p gi ng c a SV;
- Thăm l p, d gi th c t p gi ng d y c a SV ngành sư ph m Toán h c

các trư ng

ph thơng đ rút ra nh ng ưu, như c ñi m v m t KNNN;
5.3. Th c nghi m sư ph m
- T ch c th c nghi m sư ph m đ ki m tra tính kh thi và hi u qu c a m t s bi n
pháp ñ xu t nh m rèn luy n KNNN cho SV ngành sư ph m Toán h c;
- X lí s li u đ bư c đ u đánh giá đ nh tính và đ nh lư ng v k t qu thu đư c.
6. ðĨNG GĨP C A LU N ÁN
Lu n án đã có nh ng đóng góp sau đây:
- H th ng hóa đư c m t s v n ñ v ñào t o SV ngành sư ph m Tốn h c

b cđ i

h c;
- ðưa ra m t quan ni m v KNNN c n hình thành cho SV ngành sư ph m Tốn h c;
- ð xu t ñư c các thành ph n cơ b n c a KNNN c n rèn luy n cho SV ngành sư

ph m Toán h c thơng qua d y h c các mơn Tốn sơ c p và Phương pháp d y h c
Toán

b c ñ i h c;

- Xây d ng ñư c 6 bi n pháp sư ph m rèn luy n kĩ năng ngh nghi p cho sinh viên
ngành sư ph m Tốn h c thơng qua d y h c các mơn Tốn sơ c p và Phương pháp
d y h c Tốn

b c đ i h c.

7. NH NG LU N ðI M ðƯA RA B O V
- Quan ni m v KNNN c n hình thành và các thành ph n cơ b n c a KNNN c n rèn
luy n cho SV thông qua d y h c các mơn Tốn sơ c p và PPDH Tốn

b c ñ i h c;


10

- Quy trình seminar v n d ng hình th c th o lu n nhóm trong d y h c các mơn Tốn
sơ c p và PPDH Tốn cho SV ngành sư ph m Toán h c;
- Các hư ng khai thác SGK mơn Tốn

trư ng ph thơng cho SV ngành sư ph m

Tốn h c;
- Quy trình rèn luy n kĩ năng v n d ng CNTT trong d y h c Tốn

trư ng ph

thơng cho SV ngành sư ph m Toán h c;
- Các hư ng giúp SV n m PPDH tích c c, đ c bi t là PPDH phát hi n và gi i quy t
v nñ ;
- Các hư ng khai thác m i liên h gi a Hình h c cao c p và Hình h c sơ c p thơng
qua d y h c mơn Hình h c sơ c p

b c ñ i h c;

- Quan ni m v kĩ năng bi n đ i thơng tin và các phương th c rèn luy n kĩ năng đó
cho SV ngành sư ph m Tốn h c thơng qua d y h c các mơn Tốn sơ c p và PPDH
Tốn.
8. C U TRÚC C A LU N ÁN
Lu n án - ngồi ph n M đ u, K t lu n, Các cơng trình đã cơng b , Tài li u tham
kh o và Ph l c - g m ba chương:
Chương 1 - Cơ s lý lu n và th c ti n c a vi c rèn luy n kĩ năng ngh nghi p cho
sinh viên ngành sư ph m Tốn h c

b cđ ih c

Chương 2 - Nh ng bi n pháp rèn luy n m t s thành ph n cơ b n c a kĩ năng ngh
nghi p cho sinh viên ngành sư ph m Toán h c thông qua d y h c các môn Toán sơ
c p và Phương pháp d y h c Toán
Chương 3 - Th c nghi m sư ph m.

b cñ ih c


11

CHƯƠNG 1:
CƠ S

LÝ LU N VÀ TH C TI N C A VI C RÈN LUY N

KĨ NĂNG NGH NGHI P CHO SINH VIÊN NGÀNH SƯ PH M TOÁN H C
B Cð IH C

1.1. Kĩ năng ngh nghi p c a sinh viên ngành sư ph m Toán h c
1.1.1. Kĩ năng
Theo [121], qua quan ni m c a m t s tác gi bàn v kĩ năng nói chung

góc đ

tâm lí h c đ i cương, có th nh n th y ba hư ng quan h sau ñây:
- Hư ng th nh t chú tr ng khía c nh cách th c hành ñ ng, coi vi c n m ñư c các
cách th c hành ñ ng là có kĩ năng. Các tác gi theo hư ng này nh n m nh m t kĩ
thu t c a hành ñ ng (như V. S. Kuzin, V. A. Krutetxki, A. G. Côvaliôv, …);
- Hư ng th hai coi kĩ năng khơng ch bao g m đơn thu n m t kĩ thu t c a hành
ñ ng, mà còn chú tr ng t i m t k t qu c a hành ñ ng trong m i quan h v i m c
đích, phương ti n, đi u ki n và cách th c ti n hành hành ñ ng. Các tác gi theo
hư ng này xem xét kĩ năng như m t bi u hi n c a năng l c nhân cách (như N. ð.
Lêvitôv, K. K. Platônôv, G. G. Gôlubev, …);
- Hư ng th ba có nh ng đi m khác v i hai hư ng nói trên v v n đ kĩ năng. ðó là
quan ni m c a các nhà tâm lí h c A. V. Pêtrôvxki và L. V. Itelxơn. Hai ông cho r ng
kĩ năng là vi c v n d ng nh ng tri th c và các kĩ x o đã có vào vi c l a ch n và th c
hi n nh ng phương th c hành ñ ng ñã ñư c ñ t ra. Có l

ñây các tác gi này mu n

nói t i các kĩ năng ph c t p.
Như v y, v n ñ kĩ năng cịn đang có nh ng ý ki n khác nhau, m c dù v cơ b n
khơng có gì mâu thu n nhau. Tuy nhiên, các hư ng ti p c n ñ u xoay quanh c t lõi: Kĩ
năng là kh năng th c hi n m t ho t ñ ng c a con ngư i, và có th t p h p l i nh ng
ñi m chung nh t v kĩ năng như sau: Ngư i có kĩ năng v hành đ ng nào đó ph i:
• Có tri th c v hành đ ng, bao g m m c đích c a hành ñ ng, các ñi u ki n, phương
ti n ñ t m c đích, các cách th c th c hi n hành đ ng;
• Ti n hành hành đ ng đúng v i u c u c a nó;
• ð t ñư c k t qu phù h p v i m c đích đ ra;


12

• Có th hành đ ng có k t qu trong nh ng đi u ki n khác.
T đó, tác gi trong [121] ñã nêu lên m t quan ni m như sau v kĩ năng: Kĩ năng
là kh năng th c hi n có k t qu m t hành ñ ng hay m t ho t ñ ng nào đó b ng cách
l a ch n và v n d ng nh ng tri th c, nh ng kinh nghi m đã có đ hành đ ng phù
h p v i nh ng ñi u ki n th c ti n cho phép.
Theo [124], khái ni m kh năng mang hàm ý năng l c, ti m l c. Theo [43], Năng
l c là t ng h p nh ng thu c tính đ c đáo c a cá nhân phù h p v i nh ng yêu c u ñ c
trưng c a m t ho t ñ ng nh t ñ nh nh m ñ m b o vi c hồn thành có k t qu t t
trong lĩnh v c ho t ñ ng y. Quan ni m trên cho th y gi a kĩ năng và kh năng, năng
l c có m i quan h ch t ch v i nhau, cái này t o ñi u ki n cho cái kia phát tri n:
Kh năng

d ng ti m tàng, là ti n ñ ñ có năng l c và kĩ năng; năng l c s quy t

ñ nh m c ñ và t c đ hình thành kĩ năng, là s hi n th c hóa kh năng; kĩ năng là
m t hi n th c hóa và là bi u hi n c a năng l c (kĩ năng là m t n i dung và là bi u
hi n th c t c a năng l c, có năng l c thì hình thành kĩ năng nhanh hơn, hi u qu hơn

và trình đ cao hơn).
1.1.2. Kĩ năng ngh nghi p
1.1.2.1. Theo [33], ngh nghi p là m t d ng lao đ ng, địi h i

con ngư i m t q

trình đào t o chun bi t, có nh ng ki n th c, kĩ năng, k x o chuyên mơn nh t đ nh.
Ngh nghi p cũng đư c xu t hi n dư i nh hư ng c a s phân cơng lao đ ng xã h i
nh t ñ nh.
Ngh d y h c là m t ngh có m c đích hình thành cho th h tr nh ng ph m ch t
và năng l c c n thi t ñ ñáp ng nhu c u c a xã h i trong nh ng ñi u ki n l ch s c
th . Như v y, ngh d y h c có m t s đ c ñi m sau:
- Ngư i làm ngh d y h c, t c là GV, ph i có nh ng ki n th c, kĩ năng, k x o v
mơn h c mà mình đ m nhi m;
- ð i tư ng c a ngh d y h c chính là con ngư i v i nh ng nhân cách xác ñ nh, t n
t i và phát tri n như là m t th c th xã h i, có ý th c, ch đ ng ti p thu s giáo d c;
- Cơng c lao đ ng c a ngh d y h c bao g m:
• H th ng tri th c mà GV s truy n d y cho HS;
• H th ng các d ng ho t ñ ng ñư c t ch c theo nh ng m c đích sư ph m nh t ñ nh;


13

• Nh ng phương ti n, thi t b v t ch t và k thu t ph c v cho d y h c và giáo d c;
• Nhân cách c a chính b n thân ngư i GV;
• T p th HS và t ch c xã h i.
Ph n l n cơng c lao đ ng c a ngư i GV l i chính là nh ng thành ph n g n bó
h u cơ v i chính b n thân h (như lư ng tri th c, năng l c thi t k , nhân cách c a
chính mình, …).
- S n ph m c a ngh d y h c là nhân cách trong nh ng con ngư i chu n b ñi vào

cu c s ng theo nh ng chu n m c ñã ñ nh (m c ñích giáo d c). S n ph m này thay
ñ i phù h p v i nhu c u c a xã h i.
Nhân cách ñư c hi u là t ng th nh ng ph m ch t và năng l c t o nên b n s c và
giá tr tinh th n c a m i ngư i ([68]). Hi n nay ñã có r t nhi u cơng trình trong và
ngồi nư c nghiên c u v c u trúc nhân cách c a ngư i GV như [19], [42], [43],
[68], [82], [121]… Văn b n c a UNESCO v giáo d c (năm 1990) cho r ng: “Ngư i
th y giáo m i luôn luôn

trung tâm c a cu c thay ñ i v giáo d c. Ngư i th y giáo

c a th i kì phát tri n m i ph i có kh năng phát tri n trong HS c a mình nh ng năng
l c và thái đ ñư c coi là thi t y u như: sáng t o, th c m ñ i v i s thay ñ i và ñ i
m i, ña năng trong ki n th c, d thích nghi v i tình hu ng bi n đ i, thơng minh, có
thái đ phê phán, tìm th y và gi i quy t ñư c v n ñ . Th y giáo c a th k XXI ñư c
quan ni m như m t nhà chun mơn có kh năng n m ch c các v n ñ c a ngành h c
và các ngành có liên quan, có tính liên ngành, th m nhu n khoa h c sư ph m, khoa
h c giáo d c” (d n theo [121]).
C th hơn, theo [99], GV trong th k XXI c n có nh ng ph m ch t sau ñây:
+ ða kĩ năng;
+ Có năng l c sư ph m và am hi u CNTT;
+ Có kĩ năng giao ti p và quan h xã h i t t;
+ ðư c ñào t o chuyên ngành cao c p, t v n ñ ng và t n tâm (ngư i th c hành
năng ñ ng);
+ Yêu h c t p, h c t p su t ñ i.
Cũng theo [99], năng l c c a GV trong th k XXI c n ñáp ng 4 tr c t:
• Tr c t 1: H c ñ bi t.


14

+ Th hi n kh năng cung c p, ti p c n x lí, l a ch n và t ng h p thông tin h c
t p su t ñ i và h c nhi u phương di n c a cu c s ng;
+ Th hi n kĩ năng trong nhi u môi trư ng d y và h c khác nhau đ có hi u qu
h c t p, ng d ng lí thuy t trong nhi u lĩnh v c và ng d ng CNTT trong gi ng d y;
+ Theo ñu i s nghi p phát tri n ngh nghi p su t ñ i.
• Tr c t 2: H c đ làm.
+ Th hi n kh năng ñ c l p và theo nhóm, có kh năng liên h ki n th c

nhà

trư ng v i nhu c u th c t cu c s ng;
+ Th hi n s c sáng t o và phát minh theo t ng trình đ ngh nghi p mà mình có;
+ Th c hành qu n lí hi u qu các ngu n đ m b o cho s phát tri n b n v ng.
• Tr c t 3: H c ñ thành ngư i.
+ Cá nhân ph i cân b ng gi a các m t v t ch t và tinh th n c a cu c s ng;
+ Có tinh th n trách nhi m cao trong công vi c và quy t đ nh c a b n thân;
+ Có kĩ năng tư duy b c cao hơn (suy nghĩ sâu, sáng t o, gi i quy t v n ñ ).
• Tr c t 4: H c đ chung s ng.
+ Th c hành t t, kĩ năng giao ti p t t đ có th hi u bi t hơn, hịa bình;
+ Th c hi n quy n và nghĩa v c a m t công dân c a qu c gia và c a th gi i;
+ Th hi n kh năng hi u bi t tình c m.
Nhìn m t cách t ng th , nhân cách c a GV ñư c h p thành b i các thành ph n sau:
(1) H th ng tri th c th gi i quan, tư tư ng, ñ o ñ c, lòng yêu ngh m n tr ;
(2) N m v ng và hi u bi t sâu s c các mơn h c chun ngành đư c đào t o, m i quan
h gi a chúng và các khoa h c khác và ñ i s ng xã h i, có kh năng v n d ng h
th ng tri th c khoa h c đó vào gi i quy t nh ng v n ñ do th c ti n đ t ra;
(3) Có kh năng hịa nh p nhanh chóng vào s thay đ i c a s phát tri n xã h i, liên
t c c p nh t ki n th c, kĩ năng lao ñ ng ngh nghi p. Thành ph n này ñư c bi u
hi n

kh năng phát hi n v n ñ , phát hi n ñúng cách gi i quy t v n ñ , kh

năng n m b t các thông tin m i;
(4) N m v ng h th ng tri th c v ñ c ñi m sinh h c, tâm lí h c l a tu i, kh năng tư
duy và trình đ nh n th c c a HS, bi t khơi d y h ng thú và nhu c u h c t p c a
HS;


15

(5) N m v ng h th ng kĩ năng, k x o sư ph m trong t ch c và qu n lí giáo d c
HS, trong gi ng d y và trong giao ti p xã h i, có ý th c ch đ ng và sáng t o
trong ho t ñ ng sư ph m ([33]).
Trong 5 thành ph n nêu trên, các thành ph n th 3, 4 và 5 ph n ánh rõ nét ñ c thù
c a ngh d y h c, ch a ñ ng trong nó nh ng s c thái mà ch th ho t đ ng ph i có
m t năng l c tương ng - năng l c sư ph m. Theo [82], trong tâm lí h c, ngư i ta
hi u các năng l c sư ph m là m t t h p xác ñ nh các ph m ch t tâm lí c a nhân
cách, nh ng ph m ch t này là ñi u ki n ñ ñ t ñư c nh ng k t qu cao trong vi c d y
h c và giáo d c tr em. Vi c nghiên c u n i dung và c u trúc ho t ñ ng sư ph m c a
các GV gi ng d y các mơn h c

trư ng ph thơng đã ch ng minh m t cách tr c

quan r ng, s phát tri n c a các năng l c sư ph m g n li n m t cách h u cơ v i vi c
n m v ng các kĩ năng và kĩ x o sư ph m. Trên cơ s nghiên c u ho t ñ ng c a GV,
các nhà tâm lí h c đã rút ra k t lu n r ng, các năng l c sư ph m là nh ng hình nh
ph n chi u c a nh ng nét nhân cách nh t ñ nh ñáp ng nh ng yêu c u c a vi c d y
h c, giáo d c và h nh n th y có nh ng d ng năng l c sư ph m sau ñây:
- Các năng l c d y h c t o kh năng xây d ng có k t qu nh ng phương pháp truy n
th tri th c và kĩ x o cho HS trên cơ s hi u nh ng quy lu t chung c a vi c d y h c.

Nh ng năng l c này giúp GV l p k ho ch và c u t o l i tài li u đư c t t, làm cho nó
v a s c HS, ti n hành các bài d y m t cách sáng t o b ng cách phát tri n tư duy tr
em, rèn luy n cho tr em quen làm vi c m t cách ñ c l p;
- Các năng l c thi t k là ñi u ki n thi t k và hình thành nhân cách HS m t cách có
k t qu , kĩ năng nhìn th y trư c nh ng k t qu công tác c a nhà giáo d c, d đốn
trư c đư c hành vi c a tr em trong nh ng tình hu ng khác nhau;
- Các năng l c tri giác th hi n

s tri giác và hi u m t cách thích h p tâm lí c a tr

em cũng như tr ng thái tâm lí c a tr em trong m t th i ñi m nh t ñ nh. Các ñ c ñi m
c a s chú ý c a GV cũng thu c s các năng l c này;
- Các năng l c truy n ñ t là nh ng năng l c th hi n ra bên ngoài nh ng tư tư ng,
nh ng tri th c, nh ng ni m tin và tình c m c a mình, trư c h t là b ng l i nói, cũng
như nh ng nét m t và ñi u b ;


16

- Các năng l c giao ti p giúp xác l p nh ng m i qua l i ñúng ñ n v i tr em (s khéo
léo ñ i x v m t sư ph m, vi c tính t i nh ng ñ c ñi m cá nhân và l a tu i);
- Các năng l c t ch c. ðó là, th nh t, nh ng năng l c t ch c t p th HS, đồn k t
h , ñ ng viên t p th gi i quy t nh ng nhi m v quan tr ng, và th hai, nh ng năng
l c t ch c đúng đ n cơng tác riêng c a mình.
Nhìn chung, nh ng nghiên c u k trên ñã ch ra ñư c n i dung và con ñư ng cơ
b n c a v n ñ ñào t o tay ngh cho SV sư ph m nói chung, SV ngành sư ph m Tốn
h c nói riêng. Chúng v n có giá tr đ i v i vi c xây d ng n i dung và phương pháp
ñào t o GV trong các trư ng sư ph m hi n nay. Tuy nhiên, ho t ñ ng giáo d c và d y
h c c a ngư i th y giáo hi n đ i có nhi u u c u m i so v i trư c ñây - ñ c bi t v
n i dung và phương pháp - địi h i ngư i th y giáo ph i có nh ng kĩ năng m i mà

trư c đây chưa có ho c khơng quan tr ng thì m i th c hi n có hi u qu các ho t ñ ng
này, ch ng h n kĩ năng ng d ng CNTT trong d y h c Tốn, kĩ năng t ch c ho t
đ ng nhóm, …
1.1.2.2. Sinh viên là đ i bi u c a m t nhóm ngư i xã h i đ c bi t, là l p ngư i ñang
ñư c chu n b cho ho t ñ ng lao ñ ng trong lĩnh v c nh t ñ nh, là ngư i thu c m t
ñ tu i nh t ñ nh và là m t nhân cách ([33]). T đó, chúng tơi hi u r ng SV sư ph m
chính là nh ng ngư i đư c chu n b cho ho t ñ ng lao ñ ng trong lĩnh v c sư ph m,
t c là nh ng ngư i h c ngh d y h c; xét trư ng h p c th thì SV ngành sư ph m
Toán h c là nh ng ngư i h c ngh d y h c mơn Tốn
s ít d y h c Tốn

trư ng ph thơng (ch m t

b c đ i h c, cao đ ng), ngồi vi c h c t p các kĩ năng d y h c

mơn Tốn h cịn ph i h c các kĩ năng khác như kĩ năng giao ti p, kĩ năng t ch c,
kĩ năng t h c, ... nh m chu n b tr thành ngư i GV d y h c mơn Tốn

trư ng ph

thơng trong tương lai g n.
SV ngành sư ph m Tốn h c có nh ng ñ c ñi m v h c t p ngh nghi p sau ñây:
Th nh t, cũng như SV các ngành khác, q trình thích ng c a SV ngành sư ph m
Toán h c v i cu c s ng và ho t ñ ng m i trong th i gian ñ u
ñ ng t p trung ch y u

trư ng ñ i h c - cao

các m t:

• N i dung h c t p mang tính chun ngành (bao g m khoa h c Tốn h c và khoa
h c giáo d c);


17

• Phương pháp h c t p m i mang tính nghiên c u khoa h c (so v i phương pháp h c
t p

b c ph thông, phương pháp h c t p

b c đ i h c có m t s khác bi t, đó là

chú tr ng nghiên c u khoa h c: bên c nh nghiên c u khoa h c giáo d c, SV c n
nghiên c u tốn h c);
• Mơi trư ng sinh ho t ñư c m r ng

ph m vi qu c gia, th m chí qu c t ;

• N i dung và cách th c giao ti p v i th y, cô giáo, b n bè và các t ch c xã h i
phong phú, ña d ng v. v…
Khó khăn có tính ch t bao trùm là ph i thích ng đư c v i n i dung, phương pháp
h c t p m i có tính ch t nghiên c u khoa h c và h c ngh ñ i v i nh ng chuyên gia
tương lai.

ñây, b n thân ngư i SV g p m t lo t mâu thu n c n ph i gi i quy t như:

• Mâu thu n gi a ư c mơ, kỳ v ng c a SV v i kh năng, ñi u ki n ñ th c hi n ư c
mơ đó;
• Mâu thu n gi a mong mu n h c t p, nghiên c u sâu mơn h c mà mình u thích

v i u c u ph i th c hi n toàn b chương trình h c theo th i gian bi u nh t đ nh
(ch ng h n, có nh ng SV thích h c ð i s nhưng chương trình l i b t bu c ph i h c
các mơn h c khác n a);
• Mâu thu n gi a lư ng thông tin r t nhi u trong xã h i hi n t i v i kh năng và th i
gian có h n đ hi u đư c thơng tin đó; v. v…
ð phát tri n, SV ph i bi t gi i quy t các mâu thu n này m t cách h p lý. Xét ñ n
cùng, nhân cách c a m i SV s đư c phát tri n chính trong q trình h gi i quy t
ñư c các mâu thu n m t cách bi n ch ng ([79]).
Th hai, ho t ñ ng h c t p

ñ i h c là m t lo i ho t ñ ng tâm lí đư c t ch c m t

cách đ c đáo c a SV nh m m c đích có ý th c là chu n b tr thành ngư i chuyên gia
( ñây là ngư i GV d y h c Tốn) phát tri n tồn di n sáng t o và có trình đ nghi p
v cao. Chính khó khăn nêu

đ c đi m th nh t d n ñ n nét ñ c trưng cho ho t ñ ng

h c t p c a SV là s căng th ng nhi u v trí tu , s ph i h p c a nhi u thao tác tư duy
như phân tích, so sánh, t ng h p, tr u tư ng hóa, khái quát hóa ([100]).
Th ba, các ñ c ñi m trong ho t ñ ng nh n th c c a SV:
• SV h c t p nh m lĩnh h i các tri th c, h th ng khái ni m khoa h c, nh ng kĩ năng,


18

k x o ngh nghi p, phát tri n nh ng ph m ch t nhân cách c a ngư i chun gia
tương lai;
• Ho t đ ng h c t p c a SV di n ra m t cách có k ho ch, có m c đích, n i dung,
chương trình, phương th c, phương pháp đào t o theo th i gian m t cách ch t ch

nhưng đ ng th i khơng q b khép kín, q câu n mà l i có tính ch t m r ng kh
năng theo năng l c, s trư ng đ h có th phát huy đư c t i ña năng l c nh n th c
c a mình trong nhi u lĩnh v c;
• Phương ti n ho t ñ ng nh n th c c a SV ñư c m r ng và phong phú v i các thư
vi n, phịng đ c, phịng th c nghi m, phịng b mơn v i nh ng thi t b khoa h c c n
thi t c a t ng ngành đào t o. Do đó, ph m vi ho t ñ ng nh n th c c a SV ña d ng: v a
rèn luy n kĩ năng, kĩ x o ngh nghi p, v a phát huy vi c h c ngh m t cách rõ r t;
• Ho t đ ng h c t p c a SV mang tính đ c l p, t ch và sáng t o cao;
• ði u r t quan tr ng là SV ph i tìm ra phương pháp h c t p m i

b c ñ i h c.

Phương pháp đó ph i phù h p v i chuyên ngành khoa h c mà h theo ñu i. Khơng
tìm ra đư c cách h c khoa h c, SV khơng th đ t đư c k t qu h c t p t t vì kh i
lư ng tri th c, kĩ năng, kĩ x o h ph i lĩnh h i trong nh ng năm

trư ng ñ i h c là

r t l n, r t ña d ng. ([79]).
Th tư, khác v i SV các ngành khác, SV sư ph m nói chung, SV ngành sư ph m
Tốn h c nói riêng có đ c thù v ngh nghi p c a h trong tương lai: s n ph m mà h
ñào t o là nhân cách con ngư i, trong đó bao hàm ph i có đư c trình đ v văn hóa
tốn h c, t c là ph i có nh ng tri th c, kĩ năng tốn h c, nh ng thói quen mang đ c
trưng tốn h c đ gi i quy t các tình hu ng trong cu c s ng. Trong văn hóa tốn h c
có các thành t như:
• Kh năng l p lu n có ti n ñ ñúng ñ n;
• Kh năng v n d ng tư duy lơgic, suy lu n có lí vào th c ti n cu c s ng;
• Kh năng phán đốn b ng con đư ng lí thuy t;
• Kh năng k t h p tư duy bi n ch ng và tư duy lôgic vào gi i quy t các v n đ trong
cu c s ng; …

Do đó, m c tiêu, n i dung, chương trình, phương th c và quy trình đào t o ngh
d y h c ph i có nh ng cái r t đ c trưng, khơng th đ ng nh t v i b t c m t trư ng


19

nào khác; b i l nhân cách sư ph m, kĩ năng sư ph m ph i ñư c rèn luy n theo m t
quy trình ch t ch , v i nh ng quy lu t logic c a khoa h c giáo d c, khoa h c sư
ph m ([121]).
Th năm, SV ngành sư ph m Toán h c là th y giáo tương lai d y h c mơn Tốn
trư ng ph thơng, đó là mơn h c có nh ng đ c thù sau:
- Tính tr u tư ng cao đ và tính th c ti n ph d ng: Tính ch t tr u tư ng khơng ph i
ch có trong Tốn h c mà là ñ c ñi m c a m i khoa h c nhưng trong Toán h c cái
tr u tư ng tách ra kh i m i ch t li u c a ñ i tư ng, ch gi l i nh ng quan h s
lư ng dư i d ng c u trúc mà thơi. Tuy nhiên, tính tr u tư ng cao đ ch che l p ch
khơng h làm m t tính th c ti n c a Tốn h c, hơn n a nó cịn làm cho Tốn h c có
ng d ng đư c trong nhi u lĩnh v c r t khác nhau c a cu c s ng;

th

- Tính logic và tính th c nghi m: Tốn h c có th xét theo hai phương di n. N u ch
trình bày l i nh ng k t qu tốn h c đã đ t đư c thì nó là m t khoa h c suy di n và
tính logic n i b t. Nhưng n u nhìn Tốn h c trong q trình hình thành và phát tri n,
trong q trình tìm tịi phát minh, thì trong phương pháp c a nó v n có tìm tịi d
đốn, v n có “th c nghi m” và “quy n p” ([54]).
Trong nhà trư ng ph thơng, mơn Tốn có m t vai trị, v trí và ý nghĩa h t s c
quan tr ng th hi n

các lí do sau đây:

- Mơn Tốn góp ph n phát tri n nhân cách c a HS;
- Mơn Tốn

trư ng ph thơng cung c p v n văn hóa tốn h c ph thơng m t cách có

h th ng và tương đ i hồn ch nh bao g m ki n th c, kĩ năng, phương pháp tư duy;
- Mơn Tốn cịn là cơng c giúp cho vi c d y và h c các môn h c khác ([54]).
1.1.2.3. ð d y h c theo ñ nh hư ng ngh nghi p cho SV có hi u qu , m t ñi u quan
tr ng là c n xác ñ nh nh ng ki n th c mang tính kinh nghi m mà h đã có, t đó th y
đư c nh ng khó khăn và thu n l i trong vi c trang b nh ng ki n th c mang tính lí
lu n

b c ñ i h c. Theo [26], ngay t khi b t đ u q trình đào t o, ngư i giáo sinh

đã có nh ng bi u tư ng nào đó v thái đ , hành vi và hành ñ ng d y h c c a b n thân
mình ho c đã có lí tư ng v giáo d c, v ngư i GV. Trong đ u óc c a h đ u n tàng
m t mơ hình giáo d c, m c dù h không di n ñ t ra. Phân tích c th hơn ñi u này,


20

theo [58], SV sư ph m nói chung, SV ngành sư ph m Tốn h c nói riêng trư c khi
h c

b c đ i h c đã có m t s kinh nghi m v ngh nghi p tương lai c a mình:

- V kĩ năng: Qua các ho t ñ ng và giao ti p trong cu c s ng và nhà trư ng ph thơng
t bé đ n khi h c ngành sư ph m, sinh viên ñã hình thành ñư c m t v n kĩ năng s ng
r t l n có liên quan tr c ti p ho c gián ti p ñ n nh ng kĩ năng ngh nghi p sau này.
ð c bi t là nh ng kĩ năng n n t ng như: kĩ năng t ch c, kĩ năng giao ti p, kĩ năng l p

và th c hi n k ho ch, kĩ năng ngôn ng , các ph m ch t c a tư duy, óc quan sát...
- V bi u tư ng c a kĩ năng ngh : dù không t giác nhưng trong 12 năm ng i trên
gh nhà trư ng ph thông, m i SV sư ph m đã có m t v n bi u tư ng r t l n v hành
ñ ng c a ngư i th y trong các tình hu ng sư ph m mà các em ñã tr i qua.
Tuy nhiên, các ki n th c kinh nghi m ñó chưa ñ ñ SV sư ph m có th th c hi n
t t ho t ñ ng ngh nghi p c a mình sau này và đơi khi chúng c n tr quá trình hình
thành nh ng kĩ năng ngh c a SV (vì SV có th cho r ng ch c n b t chư c các kĩ
năng mang tính kinh nghi m đó là đ ), nh t là nh ng kĩ năng m i c n ph i có. Ngồi
ki n th c kinh nghi m, SV c n hình thành nh ng ki n th c lí lu n cao hơn v KNNN
c a mình khi h c t p

b c đ i h c. Theo [121], nh ng năng l c, h th ng kĩ năng c

th mà SV c n ñ t ñư c lúc t t nghi p ñ i h c sư ph m là:
• H th ng tri th c khoa h c (bao g m các môn chung, các môn cơ s , các môn
chuyên ngành, khoa h c giáo d c, PPDH b mơn, …);
• H th ng tri th c, kĩ năng nghi p v sư ph m (bao g m nh ng kĩ năng d y h c,
nh ng kĩ năng giáo d c, nh ng kĩ năng giao ti p, nh ng kĩ năng nghiên c u khoa h c).
Như v y, ngư i th y giáo d y Tốn tương lai, ngồi kinh nghi m v KNNN đã có,
là “s n ph m tích h p” c a khoa h c tốn h c và khoa h c giáo d c. Ch t lư ng ñào
t o ngư i th y giáo là s n ph m k t tinh c a quá trình đào t o cơ s , cơ b n, ban ñ u
các trư ng Sư ph m và c a tồn b q trình d y h c, t giáo d c, t rèn luy n, t
b i dư ng trong ho t ñ ng ngh nghi p, trong môi trư ng th c ti n giáo d c

nhà

trư ng ph thơng và th c ti n đa d ng, phong phú c a ñ i s ng xã h i.
T nh ng phân tích trên, chúng tơi quan ni m r ng:
Kĩ năng ngh nghi p c n hình thành cho sinh viên ngành sư ph m Tốn h c là kh
năng v n d ng nh ng ki n th c v khoa h c cơ b n, đ c bi t là Tốn h c, và khoa

21

h c giáo d c thu nh n ñư c trong q trình đào t o ngành sư ph m Tốn

b cđ i

h c cũng như các kinh nghi m v n có c a b n thân vào th c t d y h c Toán và giáo
d c h c sinh

trư ng ph thơng đ th c hi n có k t qu m c tiêu giáo d c đ t ra.

Nó bao hàm kĩ năng d y h c mơn Tốn, kĩ năng giáo d c HS thơng qua d y h c
mơn h c đó, kĩ năng giao ti p và ng x sư ph m, kĩ năng t ch c.
1.2. Các ñ nh hư ng rèn luy n kĩ năng ngh nghi p cho sinh viên ngành sư
ph m Toán h c
ð i v i SV ngành sư ph m Toán h c, vi c ñ nh hư ng rèn luy n KNNN có th
d a vào M c tiêu đào t o trình đ ñ i h c ngành sư ph m Toán và Chu n ngh
nghi p GV trung h c.
1.2.1. M c tiêu đào t o trình đ đ i h c ngành sư ph m Toán
ðào t o c nhân khoa h c ngành Tốn có ph m ch t chính tr , ñ o ñ c và s c
kh e t t. N m v ng các tri th c v toán cơ b n và phương pháp gi ng d y Tốn
trư ng Trung h c ph thơng. Có kh năng gi ng d y các ki n th c tốn cho HS trung
h c ph thơng đáp ng chương trình phân ban cũng như chuyên ban phù h p v i n i
dung ñ i m i phương pháp d y và h c
M c tiêu này ñư c c th

trư ng Trung h c ph thông hi n nay.

ba lĩnh v c sau:

V ph m ch t ñ o ñ c: Có ph m ch t cơ b n c a ngư i GV nhà trư ng xã h i ch
nghĩa Vi t Nam: th m nhu n th gi i quan Mác - Lênin và tư tư ng H Chí Minh,
yêu nư c, yêu ch nghĩa xã h i, yêu HS, yêu ngh , có ý th c trách nhi m cao, có đ o
đ c t t, có tác phong m u m c c a ngư i GV.
V ki n th c: Chương trình hư ng t i trang b nh ng ki n th c v Toán cơ b n, Toán
sơ c p và Toán ng d ng cũng như các tư duy thu t tốn.
V kĩ năng: Trang b cho SV có kh năng s d ng PPDH mơn Tốn đ d y Tốn cho
HS trung h c ph thơng; rèn luy n cho SV kh năng tư duy toán h c, kh năng giáo
d c ñ gi ng d y các ki n th c toán h c cho HS trung h c ph thông.
1.2.2. Chu n GV ph thông trung h c

Vi t Nam

Chu n ngh nghi p GV trung h c (bao g m b c trung h c cơ s và trung h c ph
thơng) đư c B Giáo d c và ðào t o ban hành ngày 22 tháng 10 năm 2009 v i m t
trong nh ng m c đích là: “Giúp GV trung h c t đánh giá ph m ch t chính tr , ñ o


22

ñ c l i s ng, năng l c ngh nghi p, t đó xây d ng k ho ch rèn luy n ph m ch t
ñ o ñ c và nâng cao trình đ chun mơn, nghi p v ” ([6]). SV ngành sư ph m Toán
h c là nh ng ngư i GV Toán tương lai

các trư ng ph thông nên không th không

ch u nh hư ng c a Chu n, chính vì v y trong đào t o

b c ñ i h c c n rèn luy n

cho sinh viên KNNN ñ sau này ra trư ng h có th đ t Chu n.
ð có th ñáp ng ñư c Chu n ngh nghi p, b n thân các GV Toán tương lai c n
rèn luy n KNNN trong su t th i gian h c ñ i h c,

t t c các môn h c và q trình

gi ng d y tích lũy kinh nghi m sau này.
1.2.3. Các ñ nh hư ng rèn luy n kĩ năng ngh nghi p
Xu t phát t ñ c ñi m c a SV ngành sư ph m Tốn h c và t vi c phân tích
Chu n cũng như m c tiêu đào t o trình đ ñ i h c ngành sư ph m Toán, chúng tơi
cho r ng nh ng đ nh hư ng cơ b n ñ rèn luy n KNNN cho SV ngành sư ph m Tốn
h c trong q trình h c t p

b c ñ i h c là:

- Giúp SV bư c ñ u bi t xây d ng k ho ch d y h c mơn Tốn

trư ng ph thông;

- Giúp SV bi t cách làm ch ki n th c mơn Tốn, v n d ng h p lí các ki n th c liên
mơn theo u c u cơ b n, hi n ñ i, th c ti n;
- Giúp SV ti p c n và bi t cách v n d ng d ng Chu n ki n th c, kĩ năng và yêu c u
v thái đ đư c quy đ nh trong chương trình mơn Tốn

trư ng ph thơng;

- Giúp SV bư c đ u bi t cách v n d ng m t s PPDH theo hư ng phát huy đư c tính
tích c c, ch ñ ng và sáng t o c a HS trong d y h c mơn Tốn

trư ng ph thơng;

- Giúp SV có kh năng s d ng các phương ti n d y h c, ñ c bi t là CNTT, ñ làm
tăng hi u qu d y h c mơn Tốn

trư ng ph thơng;

- Giúp SV n m ñư c nhi m v giáo d c tư tư ng, tình c m, thái đ thơng qua vi c
gi ng d y mơn Tốn

trư ng ph thơng;

- Giúp SV có kh năng ki m tra, đánh giá k t qu h c t p mơn Tốn c a HS.
Chúng tơi cũng đã ti n hành cho SV hai l p K49 Toán và K50 Toán th o lu n
nhóm đ đ xu t các đ nh hư ng c a l p trong vi c rèn luy n KNNN trong q trình
h ct p

b c đ i h c. Quy trình th c hi n như sau:

L p K50 Tốn: Ti n hành trong ti t đ u tiên khi h c môn Lý lu n d y h c b mơn
Tốn.


23

Chia l p thành 6 nhóm theo quy t c ñ m t 1 ñ n 6 trong danh sách, các SV cùng
s th t thì x p vào m t nhóm và đó cũng là s th t c a nhóm, sau đó m i nhóm
t đ c nhóm trư ng và thư kí.
Chúng tơi phát Chu n ngh nghi p giáo viên trung h c và M c tiêu ñào t o ñ i

h c ngành sư ph m Tốn cho m i nhóm, các nhóm ti n hành th o lu n và ñ xu t
ñ nh hư ng cho m i nhóm, sau đó c l p h p chung và m i nhóm trình bày các đ nh
hư ng c a mình, cu i cùng c l p th ng nh t các ñ nh hư ng.
L p K49 Toán: Ti n hành trong ti t đ u tiên khi h c mơn Hình h c sơ c p và L ch s
Toán.
Chia l p thành 8 nhóm và ti n hành tương t như trên.
V cơ b n, k t qu t ng h p t các nhóm c a c hai l p trên ñ u phù h p v i các
ñ nh hư ng mà chúng tơi đã đưa ra. Riêng l p K49 Tốn có thêm đ nh hư ng th 10 là
N m ñư c phương pháp h c t p theo nhóm. M c dù xem phương pháp th o lu n theo
nhóm là m t ph n trong ñ nh hư ng th 4 (SV ph i n m ñư c các PPDH theo hư ng
phát huy ñư c tính tích c c, ch đ ng và sáng t o c a HS trong d y h c mơn Tốn
trư ng ph thơng) nhưng chúng tơi v n tơn tr ng đ ngun đ nh hư ng này cho l p.
M c đích c a chúng tơi khi ti n hành vi c th o lu n nhóm này là:
- Cho SV ti p c n v i Chu n ngh nghi p GV trung h c và M c tiêu đào t o trình đ
đ i h c ngành sư ph m Tốn - đây cũng là nh ng thư c ño ñ h t ph n ñ u rèn
luy n trong quãng th i gian h c t p cịn l i

trư ng đ i h c;

- Ti p t c t o cơ h i cho SV làm quen v i th o lu n nhóm v n d ng trong mơn h c
c a chuyên ngành (h ñã ñư c làm quen khi h c m t s mơn chung như Nh ng
ngun lí c a Ch nghĩa Mác Lê-nin);
- Tham kh o ý ki n c a SV v nh ng ñ nh hư ng mà chúng tơi đ xu t;
- Giúp SV có ý th c rèn luy n KNNN c a mình khi h c t p

b c đ i h c, ñ c bi t là

khi h c t p các mơn có tính ch t nghi p v sư ph m Tốn.
Chúng tơi cũng đã tham kh o ý ki n c a 29 GV thu c t Phương pháp gi ng d y
c a các trư ng: ð i h c H i Phòng, ðHSP Thái Nguyên, ð i h c Vinh, ðHSP Hu ,

ð i h c ð ng Tháp, ð i h c Tây Nguyên v các ñ nh hư ng nêu trên. K t qu thu


24

ñư c (xem Ph l c 3) cho th y r ng h u h t GV ñ u ñ ng ý v i các ñ nh hư ng mà
chúng tôi nêu ra.
M t s ý ki n b sung t các GV:
- C n làm cho SV bi t h p tác, trao đ i trong nhóm;
- SV c n ñư c c ng c sâu các ki n th c n n

trư ng ph thông.

Chúng tôi nh n th y r ng ý ki n đó là hồn tồn xác đáng và ngay trong nghiên
c u c a chúng tơi thì th o lu n nhóm là m t phương pháp t ch c h c t p quan tr ng
cho SV. Tuy nhiên, theo suy nghĩ c a chúng tơi thì đây là m t ph n trong ñ nh hư ng
4

trên. Hơn n a, v n đ th o lu n nhóm - seminar khơng ch th c hi n trong các

h c ph n Toán mà còn th c hi n

các h c ph n khác n a.

1.3. M i quan h gi a yêu c u d y h c Tốn

trư ng ph thơng và vi c rèn

luy n kĩ năng ngh nghi p cho sinh viên ngành sư ph m Toán h c
1.3.1. ð nh hư ng ñ i m i PPDH hi n nay

Theo [54], ñ nh hư ng ñ i m i PPDH

nư c ta hi n nay là: PPDH c n t o cơ h i

cho ngư i h c h c t p trong ho t ñ ng và b ng ho t đ ng t giác, tích c c, ch đ ng
và sáng t o.
C th hóa đ nh hư ng trên ta th y rõ nh ng hàm ý sau ñây ñ c trưng cho PPDH
hi n ñ i:
• Ngư i h c là ch th ho t ñ ng h c t p ñ c l p ho c h p tác;
• Tri th c đư c cài đ t trong nh ng tình hu ng có d ng ý sư ph m;
• D y vi c h c, d y t h c thông qua tồn b q trình d y h c;
• T t o và khai thác nh ng phương ti n d y h c ñ ti p n i và gia tăng s c m nh
c a con ngư i;
• T o ni m l c quan h c t p d a trên lao ñ ng và thành qu c a b n thân ngư i h c;
• Xác đ nh vai trò m i c a ngư i th y v i tư cách ngư i thi t k , y thác, ñi u khi n
và th th c hóa.
1.3.2. u c u d y h c Tốn

trư ng ph thông hi n nay

Theo [129], các GV ph thông, bao g m c GV tốn, ln ln có trách nhi m v
ch t lư ng và m c ñ ki n th c cung c p cho HS. Ngày nay cũng v y, công vi c c a
m t GV ñư c ñánh giá trên h t b i m c ñ hi u bi t c a HS v môn h c như th nào.


25

Nhưng nh ng yêu c u mà GV toán ngày nay ph i đáp ng đang tăng lên vì các xu
hư ng trong s phát tri n giáo d c trung h c ph thông. T t c yêu c u đ i v i GV
tốn d a trên ngun t c sau: GV toán ph i hi u bi t t t v mơn h c mà mình d y và

có kh năng d y nó cho HS. C m t “Hi u bi t t t v môn h c” có nghĩa như sau:
Trư c tiên, đó là s am hi u v n i dung chương trình Trung h c ph thơng và có th
gi i các bài tốn tốn h c

m c đ ph thơng; hơn n a, năng l c gi i các bài toán

toán h c và năng l c d y HS cách làm đi u đó đư c nh n m nh hơn t t c các năng
l c khác; cu i cùng, m t ñi u ñư c th a nh n r ng rãi là quá trình tìm ki m và th c
hi n l i gi i c a m t bài tốn tốn h c có tác d ng phát tri n ñáng k và làm cho HS
quen v i các ho t đ ng tốn h c. Cùng v i các ki n th c v môn h c như v y, GV
Tốn ngày nay địi h i ph i có tri th c giúp HS thi t l p m i liên h gi a tri th c
khoa h c và n i dung d y h c

trong SGK. Nói thêm, GV tốn hi n nay ñòi h i ph i

th y ñư c các m i liên h và kh năng s d ng toán h c trong trong các khoa h c và
các lĩnh v c môn h c khác (khoa h c t nhiên và nhân văn). ði u này có nghĩa là GV
ph i ñư c trang b r t t t không ch trong ph m vi môn h c c a mình mà cịn trong
các mơn h c khác, đ ng th i ph i có m t m c ñ hi u bi t văn hóa cao.
GV cũng ph i làm ch mơn h c c a mình đ thúc đ y HS h c Tốn. ðây là m t
trong nh ng v n ñ sư ph m quan tr ng nh t mà GV toán ngày nay ph i ñ i m t.
Cu i cùng, nhu c u v vi c ñưa ra hư ng d n ñ HS tham gia vào các d án và nghiên
c u - ñây là các thành ph n b t bu c c a ho t ñ ng giáo d c - nh n th c c a HS ngày
nay, ñ c bi t là các l p trên - cũng ñòi h i GV ph i làm ch ñư c tri th c tốn h c.
V khía c nh th hai c a nguyên t c

trên: GV toán ph i bi t cách d y toán cho

HS. Ngày nay, GV tốn đư c địi h i ph i đ m b o r ng HS c a mình có th đ ng
hóa tốn h c

m t m c đ bao hàm vi c hi u bi t v b n ch t c a các đ i tư ng tốn

h c, hi u bi t v các phương pháp ñ thu nh n và bi n ñ i chúng, hi u bi t v s liên
k t gi a các khái ni m tốn h c đa d ng v i th c t .
ð ñ m b o r ng t t c HS hi u tài li u h c t p, GV ngày nay ph i có nh n th c v
các ñ c ñi m và c u trúc tâm lí riêng bi t đ i v i vi c ti p thu ki n th c m i do các
HS khác nhau ñem ñ n liên quan t i s đ ng hóa n i dung mà h ñư c cung c p. S
nh n th c này ph i t o thành n n t ng cho s phát tri n c a PPDH phù h p (h th ng