Đánh giá kết quả tiêm botulinum toxin A điều trị song thị do liệt thần kinh vi cấp tính

ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ TIÊM BOTULINUM TOXIN A ĐIỀU TRỊ
SONG THỊ DO LIỆT THẦN KINH VI CẤP TÍNH


TÓM TẮT
Mục tiêu: Đánh giá hiệu quả của Botulinum Toxin A đđiều trị song thị liệt
thần kinh VI cấp tính và xác định các biến chứng gặp phải.
Phương pháp: Nghiên cứu thực nghiệm không có nhóm chứng trên hàng loạt
ca, gồm 39 mắt của 36 bệnh nhân liệt thần kinh VI cấp tính, tuổi từ 12 tuổi trở
lên, tiêm botulinum toxin A vào vị trí cơ trực trong theo phương pháp tiêm
dưới kết mạc không có hướng dẫn của điện cơ, sau đó theo dõi kết quả sau 1
tuần, 1 tháng, 3 tháng và 6 tháng. Xác định tỉ lệ thành công, ghi nhận tỉ lệ biến
chứng.
Kết quả: Tỉ lệ song thị giảm sau 1 tuần (khỏi song thị khi nhìn thẳng) 58,3%
ca (56,4% mắt), sau 1 tháng 80,3% ca (76,9% mắt). Thời gian BTA bắt đầu có
hiệu quả giảm song thị trung bình 2 tuần, trung vị 1 tuần. Tỉ lệ khỏi song thị sau
6 tháng 86,1% ca (82,1% mắt). Thời gian gian BTA có hiệu quả cao nhất điều
trị khỏi song thị trung bình là 3,5 tháng, trung vị 3 tháng. Tỉ lệ biến chứng: xuất
huyết dưới kết mạc 12,8%, sụp mí 15,4%, lé đứng 10,25%, lé ngoài 2,6%.
Kết luận: Tiêm BTA điều trị song thị tạm thời cho bệnh nhân bị liệt thần kinh
VI cấp tính rất có hiệu quả, nhất là những trường hợp liệt có thời gian khởi phát
đến khi tiêm từ 4 tuần trở lại.
ABSTRACT
AVALUATION THE EFFICACY OF BOTULINUM TOXIN A IN
TREATMENT OF DIPLOPIA FROM ACUTE SIXTH NERVE PALSY
Huynh Thi Ngoc Linh, Le Minh Thong
* Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 13 – Supplement of No 1 - 2009: 58 – 64
Objective: To evaluate the efficacy of botulinum toxin A injection for diplopia
due to acute sixth nerve palsy and determine complications of the procedure.
Method: This prospective interventional study without control group included
39 eyes of 36 acute sixth nerve palsy patients with over 12 years

old.Subconjunctival injection of botulinum toxin at position of medial retus
muscle without guiding of electromyography. Follow up data regarding
diplopia, abduction deficit, angle of deviation were collected at interval 1 week,
1month, 3 months, 6 months after injection of botulinum toxin. Determine the
successful rate and complication rate of the procedure.
Result: Prevalences of no diplopia in primary position recorded at one week,
one month after injection of botulinum toxin are 58.3% cases (56.4% eyes) and
80.3% cases (76.9% eyes). The mean time patients have no diplopia in primary
position because of botulinum toxin effectiveness is 2 weeks (median 1 week).
The rate of recovering diplopia at 6 months after injection of botulinum toxin is
86.1% cases (82.1% eyes). The mean time botulinum toxin effects in
recovering diplopia is 3.5 months (median 3 months). The rate of the
complication of the procedure: subconcjunctival hemorrhage is 12.8%, ptosis is
15.4%, vertical strabismus is 10.25%, extropia is 2.6%.
Conclusion: Injection of botulinum toxin A in acute sixth nerve palsy is very
beneficical and plays a useful role in the early management of diplopia in
primary position.
ĐẶT VẤN ĐỀ
Liệt thần kinh VI cấp tính có đặc điểm là 71-80% hồi phục ngẫu nhiên trong
vòng 6 tháng
(Error! Reference source not found.,Error! Reference source not found.)
. Trong khi chờ
đợi thần kinh VI tự hồi phục. Bệnh nhân chịu đựng hai phiền phức là lé trong
và song thị ngang. Scott và Kraft
(Error! Reference source not found.)
cho rằng tiêm
botulinum toxin A vào cơ trực trong cùng bên làm giảm co thắt cơ trực trong,
và cho phép cơ trực ngoài phục hồi tốt hơn, đồng thời giải quyết được song thị
tạm thời cho bệnh nhân. Trên thực tế những năm gần đây số lượng người liệt
thần kinh VI ngày càng tăng do các nguyên nhân chấn thương, bệnh tiểu

đường, cao huyết áp ngày càng tăng. Chúng tôi thấy cần có công trình nghiên
cứu đầy đủ và hệ thống hơn về hiệu quả của botulinum toxin A trong điều trị
liệt thần kinh VI cấp tính.
PHƯƠNG PHÁP VÀ ĐỐI TƯỢNG
Phương pháp nghiên cứu thực nghiệm không có nhóm chứng trên hàng loạt ca.
Đối tượng
Bệnh nhân có chẩn đoán liệt dây thần kinh VI cấp tính đến khám và điều trị tại
khoa Thẩm mỹ và thần kinh nhãn khoa - Bệnh viện Mắt TPHCM. Bệnh nhân
đồng ý tiêm botulinum toxin A và theo dõi tại khoa.
Tiêu chuẩn chọn bệnh:
- Bệnh nhân liệt dây thần kinh sọ VI cấp tính khởi phát trong vòng 3 tháng.
- Tuổi => 12 tuổi (FDA).
- Thị lực có chỉnh kính >1/10.
- Có song thị.
- Có lé trong đơn thuần > 10PD lăng kính.
- Bệnh nhân đồng ý tiêm botulinum toxin A và theo dõi tại khoa.
Tiêu chuẩn loại trừ:
- Liệt thần kinh sọ VI do nguyên nhân mạn tính gây ra chưa được giải quyết:
như u não, ung thư vòm hầu, phình mạch, dò động mạch cảnh xoang hang.
- Bệnh nhân có song thị nguyên nhân do do bệnh lý cơ hốc mắt tại chỗ bị hạn
chế gây ra.
- Bệnh nhân bị nhược cơ.
Qui trình nghiên cứu:
Qui trình nghiên cứu gồm các bước: khám chọn bệnh đủ tiêu chí đưa vào
nghiên cứu, tiêm Botulinum Toxin A (BTA) dưới kết mạc, khám sau khi tiêm
để đánh giá sự cải thiện của song thị, độ lé và hạn chế vận nhãn ở các thời điểm
1 tuần, 1 tháng, 3 tháng và 6 tháng và mức độ hài lòng của bệnh nhân.
KẾT QUẢ
Từ tháng 03/2007 đến tháng 03/2008, có 39 mắt của 36 trường hợp kiệt thần
kinh VI tại bệnh viện Mắt TP.HCM đủ tiêu chuẩn được chọn vào nhóm nghiên

cứu.
Bảng 1. Mô tả đặc điểm liệt TK VI cấp tính.
Đặc điểm
nghiên cứu
N/trung
bình
% P
Tuổi 39,7± 15,7
Nam 22 56,4 Phái
Nữ 17 43,7
0,42
Mắt phải 22 51,3 Mắt bị
bệnh
Mắt trái 19 48,7
0,87
Chấn
thương
16 41
Viêm
nhiễm
12 30,8
Nguyên
nhân
Mạch 7 17,9
0,034
máu
Không
xác định
4 10,3
Thời gian khởi

phát đến khi tiêm
BTA
Trung bình
3,8 ± 3,16
tuần

độ 3 3 8,3 Mức độ
song thị
độ 4 33 91,7
0,262
Độ lé của liệt
thần kinh VI cấp
tính
trung bình
31 ± 10 PD

Mức độ hạn chế
vận nhãn
trung bình
-3,7 ± 0,9

Phân tích kết quả điều trị
Thời điểm Botulinum toxin A bắt đầu có hiệu quả làm giảm song thị: Để
xem xét thời gian bắt đầu tác dụng làm giảm song thị của BTA sau tiêm,
chúng tôi sử dụng biểu đồ Kaplan Meier để tính. Qua biểu đồ 1, chúng tôi
nhận thấy hiệu quả của BTA đối với song thị chủ yếu là ở thời điểm sau tiêm