Khảo sát chế phẩm nguồn gốc từ dược liệu có tác dụng trên gan mật tại địa bàn quận Ninh Kiều thành phố Cần Thơ năm 2020

TRƯỜNG ĐẠI HỌC TÂY ĐÔ
KHOA DƯỢC – ĐIỀU DƯỠNG

TIỂU LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC
CHUYÊN NGÀNH DƯỢC
MÃ SỐ: 7720201

KHẢO SÁT CHẾ PHẨM
NGUỒN GỐC TỪ DƯỢC LIỆU
CÓ TÁC DỤNG TRÊN GAN MẬT
TẠI ĐỊA BÀN QUẬN NINH KIỀU
TP. CẦN THƠ NĂM 2020

Cán bộ hướng dẫn:

Sinh viên thực hiện:

ThS. TRÌ KIM NGỌC

NGUYỄN THỊ MỸ DUNG
MSSV: 1652720401348
LỚP: LT TC - ĐH DƯỢC 11G

Cần Thơ – Năm 2020


TRƯỜNG ĐẠI HỌC TÂY ĐÔ
KHOA DƯỢC – ĐIỀU DƯỠNG

TIỂU LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC
CHUYÊN NGÀNH DƯỢC

MÃ SỐ: 7720201

KHẢO SÁT CHẾ PHẨM
NGUỒN GỐC TỪ DƯỢC LIỆU
CÓ TÁC DỤNG TRÊN GAN MẬT
TẠI ĐỊA BÀN QUẬN NINH KIỀU
TP. CẦN THƠ NĂM 2020

Cán bộ hướng dẫn:

Sinh viên thực hiện:

ThS. TRÌ KIM NGỌC

NGUYỄN THỊ MỸ DUNG
MSSV: 1652720401348
LỚP: LT TC - ĐH DƯỢC 11G

Cần Thơ – Năm 2020


MỤC LỤC
DANH MỤC HÌNH ẢNH...........................................................................v
DANH MỤC BẢNG....................................................................................viii
LỜI CẢM ƠN...............................................................................................ix
LỜI CAM ĐOAN.........................................................................................x
TÓM TẮT......................................................................................................xi
ĐẶT VẤN ĐỀ...............................................................................................xii
CHƯƠNG I TỔNG QUAN........................................................................1
1.1 TỔNG QUAN VỀ BỆNH GAN MẬT.....................................................1

1.1.1 Nóng gan................................................................................................1
1.1.2 Gan nhiễm mỡ.......................................................................................1
1.1.3 Bệnh viêm gan do siêu vi khuẩn gây ra................................................2
1.1.4 Xơ gan....................................................................................................3
1.1.5 Ung thư gan............................................................................................3
1.2 DƯỢC LIỆU CÓ TÁC DỤNG TRÊN GAN MẬT................................4
1.2.1 Cây Actiso..............................................................................................4
1.2.2 Cây Nhân trần.......................................................................................6
1.2.3 Cây Diệp hạ châu...................................................................................8
1.2.4 Cây Cà gai leo........................................................................................10
1.2.5 Cây Biển súc...........................................................................................12
1.2.6 Cây Bìm bìm biếc..................................................................................14
1.2.7 Cây Rau má............................................................................................16
3


1.2.8 Cây Hạ khô thảo....................................................................................18
1.2.9 Cây Thổ phục linh.................................................................................20
1.2.10 Cây Bạch thược...................................................................................22
1.2.11 Cây Cỏ nhọ nồi.....................................................................................24
1.2.12 Cây Đậu xanh......................................................................................26
1.2.13 Cây Mật nhân......................................................................................28
1.2.14 Cây Chè dây.........................................................................................30
1.2.15 Cây Kế sữa...........................................................................................32

CHƯƠNG II PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU....................................34
2.1 PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU............................................................34
2.2 CÁC NHÀ THUỐC KHẢO SÁT............................................................34
2.2.1 Nhà Thuốc An Khánh...........................................................................34
2.2.2 Nhà Thuốc Hoa Mai Xuân....................................................................34

2.2.3 Nhà Thuốc Thuận Hòa..........................................................................34
2.2.4 Nhà Thuốc Hoa Hồng............................................................................35
2.2.5 Nhà Thuốc Thành Thái.........................................................................35
2.2.6 Nhà Thuốc Quế Hương.........................................................................35
2.2.7 Nhà Thuốc Bình Tân 2..........................................................................36
2.2.8 Nhà Thuốc Quang Vinh........................................................................36
2.2.9 Nhà Thuốc Tài An.................................................................................36
2.2.10 Nhà Thuốc Hải Tuyền..........................................................................36
2.2.11 Nhà Thuốc Thái An 2...........................................................................37
4


2.2.12 Nhà Thuốc Phước Bảo........................................................................37
2.2.13 Nhà Thuốc Châu An............................................................................37
2.2.14 Nhà Thuốc Tân Nga............................................................................37
2.2.15 Nhà Thuốc Minh Đăng........................................................................38
2.2.16 Nhà Thuốc Huỳnh Phương.................................................................38
2.2.17 Nhà Thuốc Xuân Mai .........................................................................38
2.2.18 Nhà Thuốc Phúc Hưng........................................................................39
2.2.19 Nhà Thuốc Minh Khang.....................................................................39
2.2.20 Nhà Thuốc Duy Khang........................................................................39

CHƯƠNG III KẾT QUẢ KHẢO SÁT VÀ BÀN LUẬN.......................40
3.1 KẾT QUẢ KHẢO SÁT............................................................................40
3.1.1 Boganic...................................................................................................40
3.1.2 Carmanus...............................................................................................42
3.1.3 Vg-5........................................................................................................44
3.1.4 Bar..........................................................................................................46
3.1.5 Choliver..................................................................................................48
3.1.6 Medibogan.............................................................................................50

3.1.7 Liverton 70.............................................................................................52
3.1.8 Liverton Forte........................................................................................54
3.1.9 Tonka......................................................................................................56
3.1.10 Gasilymic..............................................................................................58
3.1.11 Cà gai leo..............................................................................................60
5


3.1.12 Ích nhi...................................................................................................62
3.1.13 Giải rượu Nam Dược...........................................................................64
3.1.14 Borga....................................................................................................66
3.1.15 Liver Detox...........................................................................................68
3.1.16 Diệp hạ châu........................................................................................70
3.1.17 Cà gai leo xạ đen..................................................................................72
3.1.18 Chức năng gan Bảo Nguyên................................................................74
3.1.19 Euro Dona Plus....................................................................................76
3.1.20 Qtpromarin..........................................................................................78
3.1.21 Bogan....................................................................................................81
3.1.22 Alcofree.................................................................................................83
3.1.23 Giải độc gan Tatra Cà gai leo..............................................................85
3.1.24 Hamega.................................................................................................87
3.1.25 Giải độc rượu Hoa Sen........................................................................89
3.1.26 Bổ gan giải độc.....................................................................................91
3.2 BÀN LUẬN...............................................................................................92

CHƯƠNG IV KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ..........................................95
4.1 KẾT LUẬN...............................................................................................95
4.2 KIẾN NGHỊ..............................................................................................95

TÀI LIỆU THAM KHẢO..........................................................................96

PHỤ LỤC......................................................................................................97

6


DANH MỤC HÌNH ẢNH
HÌNH CÂY DƯỢC LIỆU
Hình 2.1 Cây Actiso.........................................................................................4
Hình 2.2 Cây Nhân trần....................................................................................6
Hình 2.3 Cây Diệp hạ châu...............................................................................8
Hình 2.4 Cây Cà gai leo...................................................................................10
Hình 2.5 Cây Biển súc......................................................................................12
Hình 2.6 Cây Bìm bìm biếc..............................................................................14
Hình 2.7 Cây Rau má.......................................................................................16
Hình 2.8 Cây Hạ khơ thảo................................................................................18
Hình 2.9 Cây Thổ phục linh.............................................................................20
Hình 2.10 Cây Bạch thược...............................................................................22
Hình 2.11 Cây Cỏ nhọ nồi................................................................................24
Hình 2.12 Cây Đậu xanh..................................................................................26
Hình 2.13 Cây Mật nhân..................................................................................28
Hình 2.14 Cây Chè dây....................................................................................30
Hình 2.15 Cây Kế sữa......................................................................................32

HÌNH CÁC NHÀ THUỐC KHẢO SÁT
Hình 2.1 Nhà Thuốc An Khánh........................................................................97
Hình 2.2 Nhà Thuốc Hoa Mai Xuân.................................................................97
Hình 2.3 Nhà Thuốc Thuận Hịa......................................................................98
Hình 2.4 Nhà Thuốc Hoa Hồng........................................................................98
7

Hình 2.5 Nhà Thuốc Thành Thái......................................................................99
Hình 2.6 Nhà Thuốc Quế Hương......................................................................99
Hình 2.7 Nhà Thuốc Bình Tân 2......................................................................100
Hình 2.8 Nhà Thuốc Quang Vinh.....................................................................100
Hình 2.9 Nhà Thuốc Tài An.............................................................................101
Hình 2.10 Nhà Thuốc Hải Tuyền......................................................................101
Hình 2.11 Nhà Thuốc Thái An 2.......................................................................102
Hình 2.12 Nhà Thuốc Phước Bảo....................................................................102
Hình 2.13 Nhà Thuốc Châu An........................................................................103
Hình 2.14 Nhà Thuốc Tân Nga........................................................................103
Hình 2.15 Nhà Thuốc Minh Đăng....................................................................104
Hình 2.16 Nhà Thuốc Huỳnh Phương..............................................................105
Hình 2.17 Nhà Thuốc Xuân Mai......................................................................105
Hình 2.18 Nhà Thuốc Phúc Hưng....................................................................106
Hình 2.19 Nhà Thuốc Minh Khang..................................................................106
Hình 2.20 Nhà Thuốc Duy Khang....................................................................107

HÌNH CÁC LOẠI THUỐC
Hình 3.1 Boganic.............................................................................................40
Hình 4.2 Carmanus...........................................................................................42
Hình 3.3 Vg-5...................................................................................................44
Hình 3.4 Bar.....................................................................................................46
Hình 3.5 Choliver.............................................................................................48
8


Hình 3.6 Medibogan.........................................................................................50
Hình 3.7 Liverton 70........................................................................................52
Hình 3.8 Liverton Forte....................................................................................54

Hình 3.9 Tonka.................................................................................................56
Hình 3.10 Gasilymic........................................................................................58
Hình 3.11 Cà gai leo.........................................................................................60
Hình 3.12 Ích nhi..............................................................................................62
Hình 3.13 Giải rượu Nam Dược.......................................................................64
Hình 3.14 Borga...............................................................................................66
Hình 3.15 Liver Detox.....................................................................................68
Hình 3.16 Diệp hạ châu....................................................................................70
Hình 3.17 Cà gai leo xạ đen.............................................................................72
Hình 3.18 Chức năng gan Bảo Nguyên............................................................74
Hình 3.19 Euro Dona Plus................................................................................76
Hình 3.20 Qtpromarin......................................................................................79
Hình 3.21 Bogan..............................................................................................81
Hình 3.22 Alcofree...........................................................................................83
Hình 3.23 Giải độc gan Tatra Cà gai leo...........................................................85
Hình 3.24 Hamega............................................................................................87
Hình 3.25 Giải độc rượu Hoa Sen....................................................................89
Hình 3.26 Bổ gan giải độc................................................................................91

9


DANH MỤC BẢNG
Bảng 3.1 Bảng thống kê thành phần của các chế phẩm khảo sát......................93

10


LỜI CẢM ƠN
Với lòng biết ơn sâu sắc, em chân thành cảm ơn cơ Trì Kim Ngọc đã giao đề tài

tận tình hướng dẫn, tạo mọi điều kiện cho em hoàn thành tốt bài tiểu luận này.
Em cũng bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến các anh chị tại các nhà thuốc, quầy thuốc
mà em khảo sát, cảm ơn các anh chị đã hỗ trợ em về mặt cung cấp các chế phẩm cần
thiết có liên quan đến bài tiểu luận để em có nhiều tài liệu hơn cho bài.
Cuối cùng em gởi lời cảm ơn đến người thân cùng các quý thầy cô, cán bộ trong
bộ môn Dược Liệu đã tạo điều kiện cho em hoàn thành bài tiểu luận này.
Tuy đã có nhiều cố gắng, nhưng bài tiểu luận sẽ khơng tránh khỏi những sai sót.
Em rất mong được sự đóng góp ý kiến, kinh nghiệm quý báu của thầy cơ để bài tiểu
luận sẽ hồn thiện hơn nữa.
Em xin chân thành cảm ơn!

Cần Thơ, ngày 04 tháng 12 năm 2020
Sinh viên ký tên

NGUYỄN THỊ MỸ DUNG

11


LỜI CAM ĐOAN
Em xin cam đoan:
1. Những nội dung trong bài tiểu luận này đều do em thực hiện với sự hướng dẫn
trực tiếp của cơ Trì Kim Ngọc.
2. Mọi tham khảo dùng trong bài tiểu luận đều được trích dẫn rõ ràng tên tác giả,
tên trang web, tên sách.
3. Mọi sao chép không hợp lệ, vi phạm quy chế đào tạo hay gian trá, em hoàn
toàn chịu trách nhiệm.

Cần Thơ, ngày 04 tháng 12 năm 2020
Sinh viên ký tên

NGUYỄN THỊ MỸ DUNG

12


TĨM TẮT
Gan có vị trí quan trọng trong cơ thể, khơng những là cơ quan lọc máu mà cịn là
nơi bài tiết độc tố và thanh lọc cơ thể. Nhưng với nhiều hoạt động của con người lá
gan của chúng ra rất dễ bị tổn thương làm suy giảm chức năng của gan.
Dưới đây là một số cây thảo dược có cơng dụng hữu hiệu giúp giải độc gan, mát
gan, tăng cường chức năng của gan: Actiso, Diệp hạ châu, Nhân trần, Mật nhân, Cà gai
leo...
Chữa bệnh bằng thảo dược là một trong những lựa chọn của nhiều người. Thảo
dược thiên nhiên có ưu điểm dễ tìm, lành tính. Chúng còn được bào chế thành các bài
thuốc thải độc, mát gan với dược tính nhẹ, ít độc, ít tác dụng phụ ngoài ý muốn.
"Khảo sát chế phẩm nguồn gốc từ dược liệu có tác dụng trên gan mật tại địa bàn
quận Ninh Kiều thành phố Cần Thơ năm 2020" là đề tài được tiến hành bằng phương
pháp khảo sát nhằm tìm hiểu các chế phẩm có tác dụng trên gan mật nguồn gốc thảo
dược được kinh doanh trên địa bàn.
Qua thời gian khảo sát kết quả thu được cho thấy 100% nhà thuốc, quầy thuốc
được khảo sát đều kinh doanh các chế phẩm có tác dụng trên gan mật nguồn gốc từ
dược liệu và sự đa dạng về mẫu mã cũng như cơng ty sản xuất.
Từ đó cho thấy nhu cầu sử dụng các loại thuốc có nguồn gốc dược liệu trong nhân
dân rất cao, là điều kiện để phát triển nuôi trồng, thu hái và chế biến dược liệu phục vụ
nhu cầu chăm sóc sức khỏe nhân dân.

13

ĐẶT VẤN ĐỀ
Ngày nay với sự phát triển của nền cơng nghiệp hóa dược, nhiều loại thuốc mới rất
phong phú nhưng đồng thời cũng xuất hiện nhiều tác dụng không mong muốn khi
dùng thuốc. Do đó xu hướng của nhân dân nhiều nước trên thế giới đang ưa thích trở
lại dùng các thuốc có nguồn gốc thiên nhiên.
Việt Nam trong vùng khí hậu nhiệt đới có nguồn dược liệu rất phong phú và đa
dạng, nhiều cây thuốc mới chỉ được dùng theo kinh nghiệm dân gian hoặc chưa được
nghiên cứu một cách hệ thống và đầy đủ. Mặt khác các phương tiện phục vụ cho việc
chiết xuất, phân lập các chất trong cây, xác định cấu trúc hóa học cũng như việc thử
tác dụng sinh học ngày càng hiện đại, tạo điều kiện cho việc nghiên cứu thu được kết
quả cao hơn.
Để góp phần nghiên cứu tiến tới tạo ra các sản phẩm từ nguồn nguyên liệu sẵn có
trong nước, phục vụ cơng tác chăm sóc và bảo vệ sức khỏe nhân dân, được chiết xuất
từ những dược liệu có tác dụng trên gan mật trong các cây dược liệu: Actiso, Diệp hạ
châu, Nhân trần, Mật nhân, Cà gai leo, ...
Dược chất tác dụng trên gan mật được tìm thấy nhiều trong các loại thảo dược,
dược liệu. Vì vậy để đáp ứng nhu cầu bổ sung các dược chất có tác dụng trên gan mật
hiện nay, các công ty dược đã nghiên cứu tạo ra các sản phẩm có tác dụng trên gan mật
có nguồn gốc chiết xuất dược liệu từ tự nhiên nhằm đáp ứng nhu cầu của người tiêu
dùng.
Do đó, đề tài "Khảo sát chế phẩm nguồn gốc từ dược liệu có tác dụng trên gan mật
tại địa bàn quận Ninh Kiều thành phố Cần Thơ năm 2020" được nghiên cứu với các
mục tiêu cụ thể như sau:
1. Tìm hiểu về bệnh gan mật và một số dược liệu có tác dụng trên gan mật.
2. Khảo sát các chế phẩm có tác dụng trên gan mật nguồn gốc từ dược liệu trên các
nhà thuốc, quầy thuốc ở địa bàn quận Ninh Kiều TP. Cần Thơ.

14

CHƯƠNG I TỔNG QUAN
1.1 TỔNG QUAN VỀ BỆNH GAN MẬT
Gan là bộ phận nội tạng lớn nhất của cơ thể và đóng vai trị vơ cùng quan trọng.
Vai trị chính của gan là nhà máy hóa chất của cơ thể, gan làm nhiệm vụ chuyển hoá
các chất dinh dưỡng, thanh lọc các độc tố và tổng hợp chất mật, sản suất ra các chất
enzym cần thiết cho cơ thể. Ngoài ra gan còn giúp ổn định các cảm xúc của con người.
Gan cũng như các cơ quan khác có thể bị tàn phá bởi virut, vi khuẩn, các loại bệnh tật.
Dưới đây là các bệnh thường hay gặp ở gan. (eupharma.vn)
Gan dễ gặp phải các bệnh như nóng gan, viêm gan, xơ gan, ung thư gan…
(eupharma.vn)
1.1.1 Nóng gan
Đây là bệnh khá phổ biến đặc biệt là ở nước ta. Nóng gan là hiện tượng rối loạn
chức năng gan do quá trình sinh nhiệt trong gan quá cao. Nguyên nhân phổ biến là do
uống quá nhiều rượu bia, căng thẳng, ăn nhiều đồ ăn cay nóng…(eupharma.vn)
Người bị nóng gan thường có triệu chứng như nổi mẫn ngứa, táo bón, ợ nóng, khó
chịu, mất ngủ, ngủ khơng được sâu giấc hay tỉnh dậy ban đêm. Nóng gan nếu được
ngăn chặn kịp thời sẽ khơng để lại hậu quả gì, người bị nóng gan có thể dùng các loại
hỗ trợ gan, thanh nhiệt giải độc, đặc biệt là nên có chế độ ăn uống khoa học, biết mình
nên ăn gì và khơng nên ăn gì, tránh đồ ăn cay nóng và nhiều chất kích thích.
(eupharma.vn)
1.1.2 Gan nhiễm mỡ
Gan nhiễm mỡ là tình trạng lượng mỡ tích tụ trong gan chiếm quá 5% trọng lượng
của gan, đây là bệnh hay gặp ở lối sống hiện đại. Gan nhiễm mỡ có thể thấy ở bất kỳ
những ai có lối sống thiếu khoa học, ít vận động và ăn uống bất hợp lý. Người bị gan
nhiễm mỡ sẽ dẫn đến chức năng gan bị suy yếu, Người bị gan nhiễm mỡ nếu không
chữa trị sẽ là biểu hiện của nhiều bệnh khác đặc biệt là xơ gan. (eupharma.vn)
Người bị gan nhiễm mỡ có thể gặp các triệu chứng nhức đầu thường xuyên, đau
nửa đầu, đau ở vùng bụng, dễ chóng mặt, thiếu năng lượng, mất ngủ, trầm cảm, căng
thẳng, rất dễ xúc động, dễ khó chịu, đau bụng hành kinh, cholesterol cao, hội chứng
ruột kích thích, vấn đề tuyến giáp… (eupharma.vn)

15


1.1.3 Bệnh viêm gan do siêu vi khuẩn gây ra
Viêm gan là hiện tượng sưng gan nó vơ cùng nguy hiểm nếu không được phát hiện
kịp thời sẽ phá hoại lá gan của bạn. Hiện nay, khoa học đã phát hiện và đưa ra 5 chủng
bệnh về gan do siêu vi khuẩn gây ra đó là A, B, C, D, E. (eupharma.vn)
Viêm gan A: Là trường hợp nhiễm siêu vi khuẩn HAV, người nhiễm viêm gan A
thường khỏi hoàn toàn mà không gây vấn đề nghiêm trọng. Người nhiễm viêm gan A
thường do thực phẩm và nước nhiễm bẩn hoặc tiếp xúc gần với người nhiễm HAV.
(eupharma.vn)
Viêm gan B: Do siêu vi khuẩn HBV-DNA truyền nhiễm gây bệnh, là loại bệnh lây
nhiễm. Người nhiễm viêm gan B nếu không được hỗ trợ và điều trị kịp thời rất dễ dẫn
đến xơ gan, ung thư gan. Hiện tại, chỉ có phương pháp duy nhất là xét nghiệm máu để
biết mình có bị bệnh hay không. Viêm gan B lây qua con đường máu, tình dục, từ mẹ
sang con, và sử dụng các vật dụng thiếu vệ sinh như dao cạo, bàn chải…
(eupharma.vn)
Viêm gan C: Cũng như viêm gan B, viêm gan C cũng là bệnh lây nhiễm do siêu vi
khuẩn RNA kỳ lạ với khả năng thay đổi đặc tính di truyền một cách nhanh chóng và dễ
dàng. So với viêm gan B thì viêm gan C ít gặp hơn, ở Việt Nam và cũng chưa có thuốc
đặc trị, viêm gan C nếu không được phát hiện cũng sẽ dẫn đến xơ gan, ung thư gan.
(eupharma.vn)
Viêm gan D: Đây là bệnh truyền nhiễm có điều kiện, nó chỉ lây nhiễm đối với
người nhiễm viêm gan B, nó chỉ lây qua con đường máu và sinh lý. Hiện tại, đã có
thuốc đặc trị viêm gan D là Interferon alpha. Khi người nhiễm cả 2 loại bệnh viêm gan
B và D nếu không được chữa trị cả 2 loại siêu vi khuẩn này sẽ cùng tấn công lá gan
của bạn và hậu quả như xơ gan, ung thư gan sẽ trong khoảng thời gian rất ngắn.
(eupharma.vn)
Viêm gan E: Cũng như viêm gan A, đây là bệnh dễ lây nhiễm qua thức ăn và nước
nhiễm khuẩn. Bệnh không để lại hậu quả nghiêm trọng, đa số là không cần chữa trị và

sẽ khỏi sau một thời gian, tuy nhiên riêng đối với phụ nữ có thai nếu khơng được phát
hiện có thể dẫn tới hư thai hoặc sinh ra bệnh ác tính có thể chết nếu không được ghép
gan kịp thời. (eupharma.vn)

16


1.1.4 Xơ gan
Xơ gan là bệnh mà các mô tế bào khỏe được thay bằng mô sẹo làm giảm hoặc mất
hoàn toàn chức năng gan. Các nguyên nhân thường gây ra xơ gan bao gồm sử dụng
các chất kích thích đặc biệt là rượu bia, do gan nhiễm mỡ và do virut viêm gan gây ra.
(eupharma.vn)
Xơ gan ở giai đoạn đầu thường khơng có triệu chứng, về sau tùy thuộc từng mức
độ có các biểu hiện của hội chứng suy tế bào gan, hội chứng tăng áp lực tĩnh mạch
cửa, bệnh nhân mệt mỏi, kém ăn, vàng da, da sạm, dễ chảy máu cam, chảy máu chân
răng, phù, cổ trướng, suy giảm chức năng tình dục…nặng hơn có những triệu chứng
của biến chứng như nơn ra máu và đi ngồi phân đen do vỡ giãn tĩnh mạch thực quản,
hôn mê gan, suy thận, các biểu hiện nhiễm khuẩn hoặc do xơ gan ung thư hóa…
(eupharma.vn)
Hiên nay, các tổn thương trong xơ gan chưa có biện pháp điều trị triệt để nhưng
hồn tồn có thể ngăn cản và làm chậm q trình phát triển của nó nếu được điều trị
một cách thích hợp. (eupharma.vn)
1.1.5 Ung thư gan
Ung thư gan là bệnh khơng có ngun nhân rõ ràng, hiện tại khoa học vẫn chưa
đưa ra được nguyên nhân chính xác gây bệnh. Tuy nhiên, tỷ lệ người mắc bệnh ung
thư gan cao rơi vào những người bị viêm gan B mãn tính, xơ gan, di truyền, bị bệnh
tiểu đường, béo phì. Người bị bệnh ung thư gan thường khơng có biểu hiện trong giai
đoạn đầu nhiễm bệnh. Thậm chí đến giai đoạn cuối người bệnh mới có cảm giác mệt
mỏi, chán ăn, sút cân khơng rõ ngun nhân…(eupharma.vn)
Điều đáng nói là người dân vẫn còn chủ quan khi gặp các triệu chứng như đau

sườn bụng, mệt mỏi, giảm cân, chán ăn…vì chỉ nghĩ đó là các bệnh bình thường và
khơng đi khám, xét nghiệm dẫn đến khơng có biện pháp đối phó kíp thời để ngăn chặn
diễn biến tình trạng của bệnh. (eupharma.vn)

17


Hãy bảo vệ lá gan của bạn bằng cách khám định kì 3-6 tháng một lần để biết và
ngăn chặn điều trị kịp thời các bệnh về gan. Tiêm vắcxin gan đầy đủ và thực hiện ăn
uống khoa học, không sử dụng chung các vật dụng như dao cạo, bàn chải…để tránh
lây nhiễm các bệnh về máu và gan. Khi gặp các vấn đề về gan nên đến các bệnh viện
và phịng khám uy tín để được tư vấn và điều trị đúng cách. (eupharma.vn)1.2 DƯỢC
LIỆU CÓ TÁC DỤNG TRÊN GAN MẬT
1.2.1 Cây Actiso
1.2.1.1 Tên khoa học
Cynara scolymus L.
1.2.1.2 Họ
Cúc Asteraceae
1.2.1.3 Mơ tả
Cây Actiso cao gần 1m hay hơn, có khi tới hơn 2m, trên thân và lá có lơng trắng
như bơng. Lá to mọc cách, phiến lá bị khía sâu, có gai, mặt dưới có lơng trắng. Cụm
hoa hình đầu, màu tím nhạt. Lá bắc ngồi của cụm hoa dầy và nhọn. Phần gốc nạc của
lá bắc và đế hoa ăn được. (Đỗ Tất Lợi, 2009)

Hình 1.1 Cây Actiso (caythuoc.org)
1.2.1.4 Phân bố
18


Cây được di thực và trồng ở nước ta, nhiều nhất ở Đà Lạt, Sapa, Tam Đảo. Có thể

trồng được ở đồng bằng.
1.2.1.5 Bộ phận dùng
Lá.
1.2.1.6 Thu hái
Lá hái vào lúc cây sắp hoặc đang ra hoa.
1.2.1.7 Bào chế
Rọc bỏ sống lá, sấy hay phơi khơ.
1.2.1.8 Thành phần hóa học
Xynarin, inulin, inulinaza, tanin, muối kali, muối magiê, muối natri.
1.2.1.9 Công dụng
Ngoài việc dùng đế hoa và lá bắc để ăn, Actiso dùng làm thuốc thông tiểu tiện,
thông mật, các bệnh yếu gan, thận, viêm thận cấp tính và kinh niên, sưng khớp xương.
Nhuận và tẩy máu nhẹ đối với trẻ em. (Đỗ Tất Lợi, 2009)
1.2.1.10 Cách dùng, liều dùng
Lá tươi và khơ dùng dưới hình thức thuốc sắc 5 - 10% hoặc cao lỏng 2 - 10g trong
một ngày. Có khi chế thành cao mềm hay khô để chế thuốc viên, thuốc tiêm dưới da
hay mạch máu. Có khi được chế thành dạng cao lỏng đặc biệt dùng dưới hình thức
giọt. Ngày uống 1 - 3 lần, mỗi lần 10 - 40 giọt. Tại miền Nam ở các chợ, người ta còn
bán cả thân và rễ Actiso thái mỏng phơi khô với cùng công dụng như lá. (Đỗ Tất Lợi,
2009)

19


1.2.2 Cây Nhân trần
1.2.2.1 Tên khoa học
Adenosma caeruleum B. Br,
1.2.2.2 Họ
Hoa mõm chó Scrophulariaceae
1.2.2.3 Mơ tả

Là một loại cỏ mọc hoang, sống hằng năm cao 0,3 - 1m, thân tròn, màu tím trên có
lơng trắng mịn, ít phân cành. Lá mọc đối hình trứng, đầu lá dài và nhọn, mép có răng
cưa to, mặt trên và mặt dưới đều nhiều lông mịn, phiến lá dài 3 - 8cm, rộng 1 - 3,5cm,
gân nổi rõ ở mặt dưới, cuống 5 - 10mm. Tồn thân và lá vị có mùi thơm. Hoa mọc đơn
độc ở kẽ lá hay thành chùm bông ở đầu cành. Đài hình chng xẻ thành 5 thùy sâu.
Tràng màu tím xanh dài 10 - 14mm, mơi trên hình lưỡi, môi dưới xẻ thành 5 thùy đều
nhau. Quả nang hình trứng, dài bằng đài, nhiều hạt nhỏ. (Đỗ Tất Lợi, 2009)

Hình 1.2 Cây Nhân trần (caythuoc.org)
1.2.2.4 Phân bố

20


Nhân trần thường mọc hoang ở những đồi, những ruộng vùng trung du miền Bắc,
nhiều nhất tại Vĩnh Phúc, Phú Thọ, Bắc Giang, Bắc Ninh. Ở các tỉnh phía Nam có
Nhân trần tía mọc xen với Bồ bồ. Cịn mọc ở Thái Lan, Ấn Độ, Indonexya.
1.2.2.5 Bộ phận dùng
Toàn cây bỏ rễ.
1.2.2.6 Thu hái
Thường thu hái vào mùa hè khi cây đang ra hoa.
1.2.2.7 Bào chế
Phơi hay sấy khơ, bó thành từng bó dài 25 - 30cm, đường kính 5 - 6cm, trọng
lượng 40 - 60g, gồm chừng 20 cây mang hoa buộc lại thành một bó. Có khi bó thành
bó lớn hơn.
1.2.2.8 Thành phần hóa học
Trong Nhân trần có saponin tritecpenic, flavonozit, acid nhân thơm, cumarin và
tinh dầu.
1.2.2.9 Công dụng
Thanh nhiệt, lợi thấp, dùng chữa thân thể nóng, da vàng người vàng, tiểu tiện

không tốt, bệnh gan. (Đỗ Tất Lợi, 2009)
1.2.2.10 Cách dùng và liều dùng
Ngày dùng 4 - 6g, có khi tới 20g dưới hình thức thuốc sắc, siro, thuốc pha hay
thuốc viên. (Đỗ Tất Lợi, 2009)

21


1.2.3 Cây Diệp hạ châu
1.2.3.1 Tên khoa học
Phyllanthus urinaria L.
1.2.3.2 Họ
Thầu dầu Euphorbiaceae
1.2.3.3 Tên khác
Chó đẻ răng cưa, Diệp hịe thái, Lão nha châu.
1.2.3.4 Mô tả
Là một loại cỏ mọc hằng năm, cao chừng 30cm, thân gần như nhẵn, mọc thẳng
đứng, mang cành, thường có màu đỏ. Lá mọc so le, lưỡng lệ trông như lá kép, phiến lá
thuôn, dài 5 - 15mm, rộng 2 - 5mm, đầu nhọn hay hơi tù, mép nguyên nhưng như hơi
có răng cưa rất nhỏ, mặt dưới màu lơ xanh, khơng cuống hay có cuống rất ngắn. Hoa
mọc ở kẽ lá, nhỏ, màu đỏ nâu, đơn tính, hoa đực, hoa cái cùng gốc, ở đầu cành, cái ở
dưới. Hoa khơng cuống hoặc có cuống rất ngắn. Đường kính quả có thể đạt tới 2mm,
treo lủng lẳng dưới lá. Hạt ba cạnh, hình trứng, màu nâu nhạt, có vân ngang. (Đỗ Tất
Lợi, 2009)

22


Hình 1.3 Cây Diệp hạ châu (caythuoc.org)
2.2.3.5 Phân bố

Cây mọc hoang ở khắp nơi trong nước ta cũng như ở khắp các nước vùng nhiệt
đới.
2.2.3.6 Bộ phận dùng
Toàn cây.
2.2.3.7 Thu hái
Mùa hái quanh năm nhưng tốt nhất vào mùa hạ.
2.2.3.8 Bào chế
Thường dùng tươi, có khi phơi khơ.
2.2.3.9 Thành phần hóa học chính
Phyllanthin, phyllantin, phyllatidin, phyllathin, hypophyllanthin, niranthin,
nirtetralin, phylteralin.
2.2.3.10 Cơng dụng
Dùng làm thuốc chữa đinh râu, mụn nhọt. Cịn có tác dụng chữa bệnh gan, chữa
sốt, đau mắt, rắn cắn. (Đỗ Tất Lợi, 2009)
2.2.3.11 Cách dùng và liều dùng
Ngày uống 20 - 40g cây tươi, sao khô sắc đặc mà uống. Dùng ngồi khơng có liều
lượng. (Đỗ Tất Lợi, 2009)

23


1.2.4 Cây Cà gai leo
1.2.4.1 Tên khoa học
Solanum procumbens Lour.
1.2.4.2 Họ
Cà Solanaceae
1.2.4.3 Tên khác
Cà qnh, Cà qnh.
1.2.4.4 Mơ tả
Cà gai leo thuộc loại cây nhỡ leo, thân dài 0,6 - 1m hay hơn, rất nhiều gai, cành

xòa rộng, trên phủ lơng hình sao. Lá hình trứng hay thn, phía gốc lá hình rìu hay hơi
trịn, mép ngun hay hơi lượn và khía thùy, hai mặt, nhất là mặt dưới phủ lông trắng
nhạt, phiến dài 3 - 4cm, rộng 12 - 20mm, có gai, cuống dài 4 - 5mm. Hoa tím nhạt, nhị
vàng họp thành xim gồm 2 - 5 hoa. Quả hình cầu, khi chín có màu vàng, bóng, nhẵn,
đường kính 5 - 7mm. Hạt màu vàng, hình thận, có mạng, dài 4mm, rộng 2mm. (Đỗ Tất
Lợi, 2009)

Hình 1.4 Cây Cà gai leo (caythuoc.org)
24


1.2.4.5 Phân bố
Cà gai leo mọc hoang ở khắp nơi tại các tỉnh miền Bắc, tới Huế. Ở Lào và
Campuchia cũng có.
1.2.4.6 Bộ phận dùng
Rễ.
1.2.4.7 Thu hái
Thường người ta đào rễ quanh năm.
1.2.4.8 Bào chế
Rửa sạch thái mỏng phơi hay sấy khơ làm thuốc.
1.2.4.9 Thành phần hóa học chính
Ancaloit, tinh bột, saponozit, flavonozit solasodin, solasodinon...
1.2.4.10 Công dụng
Dùng làm thuốc chữa phong thấp, đau nhức răng, sâu răng, chảy máu chân răng.
Chữa say rượu. Ngồi ra cịn dùng chữa bệnh lậu. (Đỗ Tất Lợi, 2009)
1.2.4.11 Cách dùng, liều dùng
Mỗi ngày uống từ 16 - 20g rễ khô dưới dạng sắc. (Đỗ Tất Lợi, 2009)

25